Nieuwe
Instellingen.
Tegen een herhaling der Japansche 2800 gram brood
agressie.
De afwikkeling der Japansche affaire.
Korf en bondig
De Huygens"door exploisie getroffen
per week
Bloembollencultuur
Een belangrijke reorganisatie,
De verkiezingen.
Niet voor het volgend voorjaar.
Groot Militair défilé.
Van 2 September af.
Bezettingsvloten.
Schip in zinkenden toestand bij West-Capelie
Nationale feestdag - offerdag
Radiorede van
Prinses Juliana
BOc Jaargang No. 18112 w v an Maandag 27 Augustus 1945
Bureaux: Groote Houtstr. 93 ►"■"l 1 1^Z% f*°i 1 j§ 1 Uitgave van de Stichting
en Soendaplein 37, Haarlem I I I I I 1 I III I M 11(11 J J I 111 Voorjichting te Haarlem.
IJmuiden: Kennemerlaan 154. JL JL JL JL Et^r m&sgsJ^ ^I^fE JL Abonnementen: p.week 31 cfc.
iTelef. 5437. per kwartaal 4.
Tel.: Dir.-Hoofdred. 15054. Adm. 10724 Directeur-Hoofdredacteur: Robert Peereboom Tel: Redactie 10600. Expeditie 14825.
IN ons bevrijde land verkeeren twee
nieuwe instellingen in staat van op
richting, die in de komende jaren groote
aandacht tot zich zullen trekken en dat
dan ook beoogen. Want beide stellen zich
ten doel, de openbare meening voor te
lichten.
De eerste is het Nederlandsch Genoot
schap voor Internationale Zaken.
Dat wij geen neutrale houding meer zul
len aannemen in de internationale politiek
brengt niet alleen mee, dat het departe
ment van Buitenlandsche Zaken een ander
beleid dan vroeger moet voeren en dat
van de Nederlandsche diplomatie veel
meer geëischt zal worden. Het beteekent
ook, in een democratischen staat, dat de
belangstelling van het volk voor de moei
lijke vraagstukken van het buitenlandsche
beleid moet worden gewekt en dat een veel
breeder kring zich in deze onderwerpen
zal moeten verdiepen en er inzichten over
vormen. Daarom wordt dit genootschap
opgericht, dat zijn arbeid zal verrichten in
wetenschappelijker: geest en de resultaten
van zijn werk op de ruimst mogelijke
schaal bekend maken, bijvoorbeeld door
de' uitgave van brochures en een tijd
schrift, door mededeelingen aan de pers en
radio-toespraken. Het Instituut voor Inter
nationale Zaken, door het Genootschap op
te richten, zal vaste en tijdelijke commis
sies vormen, werkgroepen en studiekrin
gen instellen, steun verleenen aan onder
zoek door anderen, een bibliotheek vor
men, een boekerij en een knipseldienst
onderhouden, overleg plegen met derge
lijke instellingen in andere landen en met
de universiteiten, enzoovoorts. Het zal
onafhankelijk van overheids-instellingen
zijn werk verrichten.
Er is geen twijfel aan, dat wij behoefte
hebben aan zulk een instituut. Ik heb al
eerder gezegd dat de nauwe internationale
verstandhouding die te verwachten is en
die door de schepping van het Handvest
van San Francisco pas is ingeleid en een
omraming gekregen heeft, waarbinnen zij
zich ontwikkelen kan, grooten invloed zal
doen gelden op het politieke en maat
schappelijke leven van alle erbij betrok
ken volken. In de volken, die vroeger een
neutraliteits-politiek voerden, zal deze
verandering het sterkst gevoeld worden,
omdat zij vroeger buiten deze zaken ston
den en eigenlijk alleen als toeschouwers
optraden. Aan crltiek op de daden der an
deren ontbrak het weliswaar niet, maar
ook de critiek eischt meer kennis Van za
ken en meer begrip als men zelf meespeelt.
Onze belangstelling in den aard van an
dere volken, in hun omstandigheden en
hun ambities' zal er zich ook voor moeten
verdiepen. Het is goed dit alles in te zien
en er zich op voor te bereiden.
De tweede nieuwe instelling, die in staat
van oprichting verkeert en die zelfs al met
haar werk is begonnen, wil de openbare
meening voorlichten door haar zelf te
raadplegen. Zij noemt zich Vereeniging
voor Opinie-Onderzoek, is een instelling
van de Nederlandsche Stichting voor Sta
tistiek en houdt enquêtes naar de meening
in verschillende kringen over vragen van
den dag. Daarbij richt zij zich dus tot een
zeker aantal personen, zorgvuldig uitge
kozen, zoodat zij een volledige staalkaart
van richtingen en maatschappelijke posi
ties vertegenwoordigen en legt hun vragen
voor.
Het valt dadelijk op, dat dit werk nauw
verwant is aan dat van de Pers, die im
mers de openbare meening tot uiting
brengt en haar zoowel leiding geeft als
door haar beïnvloed wordt: de bekende,
vaak geschetste wisselwerking. Het opinie
onderzoek poogt de openbare meening in
statistische gegevens tot uitdrukking te
brengen. Zoo heeft deze nieuwe vereeni
ging, bij een onderzoek in de provincies
Noordholland, Zuidholland en Utrecht,
vastgesteld, dat 57 van de ondervraagde
mannen en vrouwen boven de 18 jaar al
leen de Nazi's verantwoordelijk acht voor
de kwellingen, ons volk aangedaan, dat
38 het geheele Duitsche volk aanspra
kelijk stelt en dat 5 verklaart, het niet
te weten of een ander antwoord geeft. Af
zonderlijk worden percentages vermeld
voor de volgende groepen: arbeiders, boe
ren. middenstanders, administratief per
soneel en leidende functies. Het treft dat
bij de twee eerste groepen de meerderheid,
die alleen de Nazi's aansprakelijk stelt, het
grootst is en dat alleen bij de personen in
leidende functies een meerderheid zich
voordoet voor de opinie, dat het geheele
Duitsche volk verantwoordelijk geacht
moet worden. Maar het is een heel kleine
meerderheid (50% tegen 46%). Bij de in
deeling volgens acht verschillende poli
tieke gezindten, verschillen de uitkom
sten vrij sterk. Er is wel aanleiding om
nog eens op dit onderzoek terug te komen.
Opinie-onderzoek is een Amerikaansche
uitvinding, vermaard geworden door het
werk van het Gallup Institute, dat al vele
jaren werkt en dat zijn waarde bewezen
heeft door vóór verkiezingen telkens rap
porten te geven, die vrijwel met het resul
taat bleken te kloppen. In Engeland en
Denemarken is het Amerikaansche werk
i 'later nagevolgd.
Er zullen menschen zijn, die bedenkin
gen opperen, zooals dat trouwens bij alle
nieuwe zaken het geval pleegt te zijn. Na
tuurlijk rijst de vraag of de Nederlander,
minder onbevangen van aard dan de ge-
i middelde Amerikaan en minder gewend,
aan enquêtes, zijn meening even open
hartig zal zeggen. En men kan zich be-
Grondslag van het
Russisch-Chineesch verdrag
Het verdrag tusschen China en de Sovjet-
Unie, welks bepalingen tegelijkertijd te
Tsjoengking en Moskou zijn gepubliceerd,
voorziet in samenwerking tusschen de beide
landen ter voorkoming van een herhaling
der Japansche agressie.
De Sovjet-Unie zal militairen en andere
bijstand uitsluitend aan de Centrale regee
ring van China verleenen. Het verdrag be
vestigt opnieuw erkenning der volledige
soevereiniteit van China in de drie Ooste-
lyke provincies. De hoofdlynen der Oost-
Chineesche en Zuid-Mantsjoerysche spoor
lijnen zullen gecombineerd worden in één
lijn, welke in gezamenlyken eigendom zal
worden geëxploiteerd, onder den naam Chi-
neesche Tsjangsjoeanspoorlyn, voor een
periodê van 30 jaar. Daarna wordt de lyn
uitsluitend Chineesch bezit en komt geheel
in Chineesdh beheer. De Chineesche regee
ring verklaart Dairen tot vrijhaven. Gedu
rende 30 jaar zal Port Arthur een gemeen
schappelijke Chineesch-Russische vlootbasis
zijn.
Stalin heeft de verzekering gegeven, dat
na de Japansche capitulatie de Russische
troepen binnen drie maenden uit Mantsjoe-
rije zullen worden teruggetrokken. Wat Sin-
kiang betreft, bevestigt Rusland opnieuw,
dat het niet de bedoeling heeft te interve-
nieeren in de Chineesche binnenlandsche
aangelegenheden. China zal de onafhanke
lijkheid erkennen van Buiten-Mongolië,
wanneer een plebisciet uitwijst, dat de be
volking dit wenscht.
In een dezer dagen gehouden vergadering
van het hoofdbestuur van de „Algemeene
Vereeniging voor Bloembollen Cultuur" Is
in beginsel besloten te streven naar de
vorming van een groote organisatie, die ver
plicht allen omvat, die de bloembollenteelt
als beroep uitoefenen. Hiertoe zou deze
vereeniging omgevormd kunnen worden
tot een organisatie, die alle economische en
technische vakbelangen behartigt, daartoe
door de overheid erkend worjit als de pu
bliekrechterlijke organisatie van producen
ten, welke met andere dusdanige organi
saties voor andere takken van tuinbouw,
via de Centrale Tuinbouworganiastie, ver
tegenwoordiging vindt in het lichaam, dat
den geheelen land- en tuinbouw vertegen
woordigt en waarmede de regeering nauw
wil samenwerken.
Naar kapitein H. Brugmans van den Ne-
derlandschen Regeeringsvoorlichtingsdienst
verklaarde, zijn de verkiezingen hier te lan
de niet voor het volgend voorjaar te ver
wachten. Hoewel de regeering het houden
van spoedige verkiezingen als een groot be
lang erkent, zijn de technische moeilijkhe
den van dien aard, dat men ze niet voor
1946 kan houden. Gedurende den bezettings
tijd zijn de verkiezingsregisters door
vernieting of vervalsching in een chaoti-
schen toestand komen te verkeeren. Boven
dien zullen verschillende politieke partijen
zich met het oog op de veranderde toe
standen nog moeten reorganiseeren.
Ook heeft de pers nog niet het stadium
bereikt, waarin zij het Nederlandsche volk
volledig over de politieke situatie kan
inlichten.
Op Koninginnedag zal Haarlem een 2%
K.M. lang défilé kunnen aanschouwen,
samengesteld uit verschillende Engelsche,
Canadeesche en Nederlandsche legergroe
pen en hulpcorpsen. Drie korpsen zullen
voor de muzikale noot zorgen. Het Défilé
wordt gehouden aan het einde van de Dreef,
bij hotel Den Hout, *s morgens om 11 uur.
Vervolgens zal een marsch door de stad ge
houden worden, die zich langs de volgende
route zal bewegen:
Groote Houtstraat, Groote Markt, Jans
straat, Kennemerplein. Schoterweg, Zaanen-
laan, Marnixstraat, Kleverlaan, Kazerne.
Veel van het bovenstaande werd te
Tsjoengking verwacht. Ofschoon de Chinee
sche communisten niet uitdrukkelijk ge
noemd worden, wordt te Tsjoengking het
verdrag beschouwd als een politieke neder
laag voor hen op een bijzonder moeilijk
tijdstip.
Het presidium van den oppersten Sov
jet heeft het verdrag geratificeerd.
Arrestant doodgeschoten
Zaterdag is in de kazerne aan de Kou-
denliorn te Haarlem een arrestant door een
bewaker doodgeschoten. De arrestant was
tot achter de tralies van zijn cel doorge
drongen, wellicht om uit te kijken. De be
waker sommeerde hem van uit de verte in
de cel terug te gaan, waaraan hij niet vol
deed. De bewaker loste een schot, dat zijn
uitwerking miste; een tweede schot trof
den arrestant, die onmiddellijk dood was.
Jam en stroop.
Van bevoegde zijde uit de fruitver-
werkende industrie wordt medegedeeld, dat
met 1 October de distributie van jam en
stroop begint. Het rantsoen zal 500 gram
per 4 weken zijn.
Het lag in het voornemen der regeering
met ingang van 1 September het brood zon
der bon te doen verkoopen, De meelpositie
in ons land is thans voor een jaar veilig, fcr
werd een hoeveelheid bloem geïmporteerd.,
voldoénde voor een half jaar, terwijl de oo-
brengst van de eigen oogst eveneens op /es
maanden kan. worden getaxeerd. De groote
moeilijkheid is evenwel, dat wanneer het
brood vrij kan worden verkocht, ook bloem
moet worden vrijgegeven.
Zoolang het geld niet is gesaneerd, bestaat
zoo meldt het Vrije Volk de vrees, dat
de zwarte handel zijn geld in granen zal be
leggen. Bovendien zullen de hoeren, wan
neer de graanproducten vrijkomen een deel
houden voor veevoeder, in de plaats van het
vrij dure geïmporteerde voeder.
Zeker is evenwel, dat per 2 September het
broodrantsoen 2800 gram per week wordt.
En daarmee is de broodverkoop practiscfi
vrij: 't gemiddelde verbruik vóór den oorlog
bedroeg ongeveer 2000 gram per week.
Hedenochtend is de geallieerde vloot op-
gestoomd naar de wateren om Tokio en in
de Baai van Sagami voor anker gegaan, zoo
wordt van het Britsche slagschip Duke of
York gemeld. Dit zijn 25 eenheden uit een
totaal van 383; zij werden geëscorteerd door
1300 vliegtuigen. De eerste bezettingsvloot
bestaat uit meer dan 100 eenheden. De Ame
rikaansche vloot die aan de bezetting deel
neemt telt in totaal 12 slagschepen, 17 vlieg
dekschepen, 6 kleinere schepen die van een
vliegdek voorzien zijn, 20 kruisers, 100 to-
pedojagers en 24 kleinere schepen. De Japan
sche vliegvelden worden thans onder voort
durende controle gehouden.
De Japansche afgevaardigden zijn naar de
Missouri" gebracht.
Donderdagochtend zullen landingstroepen
de schepen verlaten om zich meester te
maken van de vlootbasis Yokosoeka en het
vliegveld.
BINNENLAND
In de omgeving van Bergen op Zoom
is het eerste monument opgericht voor Ca-
nadeezen die in ons land gesneuveld zijn.
Canadeezen zullen de Ned. Spoorwegen
met voertuigen, chauffeurs, benzine en olie
helpen om 5 autobuslijnen te openen en
wel: 's HertogenboschGeldermalsen, Mep-
pelHattemerbroek, ArnhemNijmegen—
ZutphenDeventer, AmersfoortEde en
ZwolleDeventer.
De militaire Willemsorde is verleend
aan den len luitenant ter zee Cornells van
Well Groeneveld, commandant van den Ne-
derlandschen onderzeeër K 14, die vele dap
pere daden verricht heeft; bij de laatste
kwam hij om het leven.
In Vlissingen is de Joodsche brigade
uit Palestina aangekomen om Duitsche
krijgsgevangenen te bewaken die bij het op-
ruimingswerk zijn ingedeeld.
De Ned. Spoorwegen kregen deze week
52 rijtuigen uit Duitschland terug, maar
er waren er slechts 8 meteen te gebruiken,
de andere moeten geheel hersteld worden.
De N.S.B. burgemeester van Vlijmen
heeft, naar thans gebleken is, op zijn vlucht
de opbrengst (f 1000) meegenomen van een
collecte voor de oorlogsslachtoffers.
Op een hei onder Eindhoven zijn bij
het opruimen van mijnen, 3 Engelsche sol
daten en 2 vrijwillige mijnenruimers uit
Geldorp gedood. Bovendien werden velen
anderen gewond. BUITENLAND.
De beroemde Oostenrijksche schrij
ver Franz Werfel is op 55-jarigen leeftijd
in Californië plotseling overleden.
De Boelgaarsche verkiezingen zijn op
grond van nota's daaromtrent aan de Geal
lieerde controlecommissie in Sofia uitge
steld.
De Ver. Staten hebben elke restrictie
betreffende de productie van penicilline
opgeheven.
De broodrantsoeneering in Frankrijk
zal 1 October eindigen.
Het doodvonnis van den Griekschen
„Quisling", generaal G. Tsolacogloe, is ver
anderd in levenslange gevangenisstraf.
- De Japansche radio meldt, dat voor
het keizerlijk paleis te Tokio een vrij groot
aantal gevallen van .harakiri plaats heeft.
Het 16.000 ton metende motorschip „Chris-
tiaan Huygens" van de Rotterdamsche
Lloyd, dat op weg was van Antwerpen naar
Rotterdam, is Zondagochtend door een
zorgd maken over de vraag, welke instel
lingen wel allemaal dit werk zullen
ondernemen en of er niet eens een bij
zal zijn, die het niet op onpartijdige wijze
verricht en een bepaalde stemming poogt
te wekken. In dit laatste geval zal zij spoe
dig ontmaskerd worden, naar het mij
voorkomt. Er rijzen meer vragen waarop
de ervaring alleen het antwoord kan
geven. Een belangwekkende nieuwe in
stelling is het zeker. Natuurlijk staat zij
niet alleen. Zij heeft concurrenten. Het In
stituut voor Internationale Zaken is even
min de eenige instelling, die in die richting
gaat streven. Moge in beide gevallen de
oude Nederlandsche fout der versnippering
van krachten vermeden worden. R. P,
zware explosie 10 mijl w. N. VV. van West-
capelle getroffen. Het schip begon langzaam
te zinken, maar de kapitein probeerde met
hulp van andere schepen zijn vaartuig op
de Zuidsteenbank aan den grond te zetten.
Van de bemanning wordt de olieman 3. O.
Strijbos vermist, negen personen werden ge
wond.
Tweehonderddertig van de tweehonderd
negentig opvarenden zijn door de „Tiba"
overgenomen; zestig leden van de beman
ning zijn aan boord gebleven.
De ooi'zaak van de ramp is nog onbekend.
Er kan een explosie in het schip zijn ge
weest, maar ook is mogelijk, dat het op een
mijn is geloopen.
Jubileum Kunsthandel Andrea
De heer W. F. Andrea, kunsthandel te
Haarlem heeft bij het 40-iarig jubileum van
zijn zaak j.i. Zaterdag groote belangstelling
ondervonden. De receptie werd zeer druk
bezocht en er waren vele bloemen. Vooral
uit de kringen van kunst en kunstnijverheid
hebben velen van hun belangstelling getuigd.
Senheden van de Britsche vloot hebben
zich naar de Straat van Malaka begeven oj»
weg naar Singapore. De capitulatie.
Onder leiding van lt.-gen. Takazo Noemata
zijn Zondagochtend twee witte transport
vliegtuigen met groene kruisen te Migaladon
geland, zij brachten de Japansche afgezan
ten voor de conferentie met het Geallieerde
Hoofdkwartier voor Zuid-Oost-Azië. Deze
conferentie is om 12.05 uur in het regeerings»
gebouw te Rangoon begonnen. Katsoea
Okazaki. directeur van het bureau voor
onderzoekingen van het Japansche minister
rie van buitenlandsche zaken is benoemd tot
directeur-generaal van het verbindings
bureau met de geallieerde bezettingslegers.-
De Nederlandsche Regeeringsvoorlichtings.-
dienst maakt bekend dat het overgave-
protocol niet namens Nederlandsch-Indië,
doch namens het Koninkrijk der Nederlan
den onderteekend zal worden. Als Neder
landsch vertegenwoordiger is aangewezen
vice-adm. C. E. L. Helfrich, bevelhebber va»
de Nederlandsche strijdkrachten in het
Oosten. Lt.-gen. Van Oyen, onderbevelheb
ber van die strijdkrachten, is reeds naar
Manila gezonden omdat vice-adm Helfrich.
niet tijdig aanwezig kon zijn; hij beschikt
over dezelfde bevoegdheden als de admiraal.
De vice-admiraal Helfrich vertrekt Dins
dag naar Tokio.
Een Sovjet-delegatie van 15 leden onder
lt-gen. Derevianko is eveneens te Manila
aangekomen.
Zondagmiddag heeft Prinses Juliana in een
radiorede de actie ingeleid, welke deze week
door Ned. Volksherstel en de Stichting 1940
1945 gevoerd zal worden ter hulpverleening
aan de oorlogsslachtoffers.
De Prinses begon met op te merken, dat
feitelijk haar moeder deze actie had willen
inleiden, maar in verband met haar ziekte
had zij de Prinses verzocht deze taak over te
nemen.
Weliswaar hebben wij allen geleden onder
den honger, de koude en de terreur van den
vijand, maar er zijn toch verschillen in de
mate zoo verklaarde de Prinses.
Er is echter niet alleen stoffelijke nood.
Gok een vloedgolf van innerlijke ellende is
over ons land uitgestort en zij is tot een
noodpeil gestegen. Derhalve moet niet alleen
worden volstaan met het bieden van stoffe-
lenke hulp. Aan velen zal opnieuw kracht
en levensmoed moeten worden geschonken.
Dit geldt vooral ook jegens de velen, die
na gedwongen deportatie in ons land terug^
keerden. De situatie, welke zij hier aantrof
fen, beantwoordt dikwijls niet aan de
illusie, die zij zich daarvan in hun droomen,
hadden gevormd. Zij moeten zich aanpassen,
aan veranderde omstandigheden thuis, en.
het is voor hen vooral vaak moeilijk pas
send werk te vinden, nu het arbeidsproces
wordt belemmerd door gebrek aan grond
stoffen enz. Dezen speciaal hebben niet zoo-.
zeer ons geld noodig, dan wel onze hulp.
Wanneer wij in dit verband als laatste
groep zoo zeide de Prinses melding ma
ken van hen, die lijden onder de gevolgen
van hun verzetshouding en hunne verwan- -
ten, dan wil dit zeker niet zeggen dat wij,
hen achterstellen bij de andere groepen.
Integendeel, velen van hen hebben leven en
goed geofferd voor de vrijheid van ons volk»
Tegenover hen hebben wij een eereschuld,
die terecht een eereplicht mag heeten. Het
verlies hunner dierbaren kunnen wij niet ver
zachten, doch wij kunnen wel alles doen,
om hen te vrijwaren van materieele zorgen.
Weliswaar is er een rijkspensioenregeling
en biedt de overheidszorg degenen, die ge
troffen zijn door oorlogsgeweld of gebukt
gaan onder de gevolgen van hun verzet, een
redelijke bestaanszekerheid. Ondanks deze
overheidsvoorzieningen is er echter nog zoo
ontzaggelijk veel te doen. Wij allen zullen er
gezamenlijk voor moeten zorgen, dat er geen
verschil meer bestaat tusschen' getroffenen
en niet-getroffenen. Daartoe is noodig ieders
persoonlijke extra-hulp.
Vele sociale instellingen zijn door den
vijand geplunderd. Deze instellingen zullen
wij weer op £ie been moeten helpen. Bij
Ned. Volksherstel mag geen organisatie, die
zich beijvert voor het materieel, zedelijk en
geestelijk herstel, tevergeéfs aankloppen
indien zij niet in eigen kas over de noodige
middelen beschikt.
Ned. Volksherstel, waarbij alle kerkge
nootschappen zich hebben aangesloten, wil,
door een eensgezinde bundeling van alle
krachten de gevolgen van den oorlogsramp
spoed bestrijden en den vrede helpen
winnen.
De Prinses besloot haar toespraak met de
leuze: „nationale feestdag nationale of
ferdag. Herdenkingsweek, het groote doel!
Nederland zal herrijzen.,.»'*