Haarlems Daablad Saneering van ons geld De Croote Vijf De Commissaris der Koningin. eoc Jaargang No. 18126 x x 1 H 1 Donderdag IS Sept. 1945 IJmuiden: Kennemerlaan 154. *mm ™3 rs^ Jfc wt» Abonnementen: p.week 31 ct. Telef. 5437. per kwartaal 4. Tel.: Dir.-Hoofdred. 15054. Adm. Ip724 Dirccteur-Hoofclredacteur: Robert Pcercboom Tel: Redactie 10600. Expeditie 14825. T*E Londen hebben de vijf ministers van Buitenlandsche Zaken van de vijf groote mogendheden hun eerste bijeen komst gehouden ingevolge het besluit van Potsdam. Het zijn Byrnes (Vereenigde Stalen), Bcvin (Groot-Brittannië), Molo- tow (Rusland). Bidault (Frankrijk) en Wang (China). De agenda voor hun ver gaderingen ziet er niet zoo eenvoudig uit. Eerst zullen zij vredesverdragen voorbe reiden en de volgorde van deze agenda punten luidt: 1. Italië, 2. Roemenië, 3. Bul garije. 4. Hongarije, 5. Finland. Daarna zullen zij de belangrijkste geschillen om trent grondgebied in Europa behandelen. Dan komt nog de internationalisatie van de belangrijkste waterwegen in Europa aan de orde. Bvrnes heeft verklaard, dat noch Duitschland noch de atoombom op de agenda staan. Dat moge zoo zijn, maar de heeren zullen wel eens buiten de orde gaan om over die twee onderwerpen te praten. En dan zal de atoombom nog be langrijker zijn dan Duitschland Het is te wenschen dat zij de Groote Vijf, die zij vertegenwoordigen, den raad zullen geven spoed!de algemeene beschouwingen over de c m te openen. Want het gevaarlijke ding beheerscht de toekomst. Amerika en Engeland hebben de bom gefabriceerd. Zij beschikken over de ge heimen en over de fabriek, die groot en duur ss. Ik heb onlangs al geschreven, dat dit monopolie niet lang kan duren. De geheimen zullen uitlekken. Mocht dat niet gauw genoeg gebeuren, dan zullen natuur kundigen in andere landen de uitvinding herhalen. Ook zal de fabriek nagebouwd worden. Hoe duur dat ook mag wezen, net zal gebeuren. Voor vernietigingsmiddelen ls er altijd geld De Groote Vijf zullen er dus op rekenen dat binnen enkele jaren de atoombom niet meer alleen in Engelsch-Amerikaansch bezit is. Waarschijnlijk hebberf' ook de Russische en Fransche- regeeringen al op- dracbien aan hun eigen geleerden en in- dustr: elen gegeven, met een blanco-cre- diet incluis. De Chineezen zijn wellicht niet zoo goed uitgerust voor dergelijke ondernemingen. Nu is het maar de vraag, welke mo gendheid in de toekomst op verovering van werelddeelen zal uitgaan en de ande ren een. slag voor wezen. Die slag zal im mers erger aankomen dan ooit tevoren mogelijk was! Stel dat een aanvaller, zon der de ouderwetsche waarschuwing van een oorlogsverklaring, op een schoonen dag onverwachts eenige onschuldig-uit- ziencle verkeersvliegtuigen naar Londen en een paar van de voornaamste Engel- sche industrie-centra stuurt en met enkele atoombommen die steden uitmoordt en vernietigt. Dat is geen fantaisie, want Hirosjima heeft bewezen wat er gebeurt als maar één zoo'n bom ontploft. Het is mogelijk dat Engeland dan nog in denzelfden stijl zal kunnen antwoor den. Maar de tegenstander, die het er trouwens niet bij laten zal, moet door het toebrengen van den eersten slag zulk een voorsprong verkregen hebben, dat hij niet meer te stuiten is. Inplaats van Engeland kan men ieder ander land stellen, inplaats van dezen tegenstander wien men wil, mits h'.'j groot is en bezield met den eigen waan. <i'e opgedreven nationalisme aan kweek Hieruit valt verder de conclusie te trek ken., dat de landen die atoombommen be zitten de overige tot alles kunnen dwin gen. alleen maar door te dreigen. Dat hoeft niet eens in zoo heel krassen vorm te «t: 1- ci-ren. Nu V er geen born vallen, zoolang de Groote Vijf samenwerken volgens het We: ei "handvest van San Francisco, dit verdrag in al zijn bepalingen nakomen en Japar. en Duitschland onder controle hou den. Maar ge behoeft geen zwartkijker van nature te zijn om in te zien, dat daar wel eens verandering in kon komen. Het gaat niet altijd goed met de naleving van ver dragen. Een pessimist zou zeggen: het gaat altijd niet goed. Enfin. Wat dan? Als verscheidene groote mogendheden atoombommen bezitten en éé'n ervan bezeten raakt door de gedachte, dat zij do zegeningen van haar bewind aan de halve of de heele wereld moet opleggen, alle verdragen en conferentietafels ten spijtwat zal er dan gebeuren? Het is deze vraag dje aanleiding geeft te veronderstellen, dat de Groote Vijf spoe dig algemeene beschouwingen over de atoombom zullen moeten houden, met een agenda waarop de Bom desnoods als eenig punt voorkomt. Zij zullen die beschouwin gen zelfs bezwaarlijk kunnen uitstellen tot zij de kleinere internationale kwesties, waarvan een aantal voorkomt op de agen da van hun vijf ministers van Buiten landsche Zaken, zullen hebben opgelost. Want wie weet hoeveel brandbare stoffen die oplossingen zullen opeenhoopen! Als zij dezen weg bleven volgen en hel hoofd punt onopgelost lieten, zou het kunnen zijn, dat de wereld niet veel meer respijt kreeg dan die enkele jaren, waarin de atoombom nog niet nagemaakt zal zijn. Uit dit alles moet afgeleid worden, dat nieuwe verhoudingen tusschen de volken, waarbij een veel grooterë samenwerking dan die van bondgenootschappen en.trac- taten bereikt wordt, noodzakelijker zijn dan ooit tevoren. Men kan moeilijk aan voeren dat men niet weet. welke vorm van samenwerking dat zou moeten wezen. Op dit gebied is evenveel gestudeerd als op dat der techniek. Er is alleen veel min der uitgevoerd. Maar de werkteekeningen liggen gereed en de fabriek kost weinig Op 26 September wordt alle papier ongeldig VI7 OGXSDAG.VVON heeft de minister van financiën, prof. mr. I». Lief li nek. In een radiorede de plannen der regeer! ng Inzake «Ie Keldsnnevrlne uiteengezet. Hei is niet de bedoeling dep regeering bel door de burgerij ingeleverde geld te onteigenen. Een deel ervan wordt voor belastingbetaling gereserveerd, een deel zal bet karakter van een spaarsom ontvangen, waarop rente kan worden gekweekt en de rest zal voorzoover liet niet terstond na de inlcveringsweek wordt rij- gegeven aan bepaalde bestemmingen worden gebonden, «lie in liet kader van het herstel toelaatbaar zijn. Zuiver geld zal veilig geld zijn. De kern van de be schikking is: A- Op YYoensdag 26 September verliest al liet zieh tlians in omloop bevindende papiergeld van de bankbiljetten van f 800 tot «1e zilvcrbons van f l en alle miintbiljejten die door de Geallieerde troejieii zijn meegebracht zijn waarde. B. Met ingang van dienzelfden 26sten September worden alle tegoeden bij lzanken, spaarbanken en giro-instellingen geblokkeerd. In de week van 19 t.m. 25 Sept. zal men bij «le «listributicdieiisfcn oud gold tegen nieuw geld kunnen omruilen tot een bedrag van tien gulden per jiersooii. om de normale huishoudelijk uitgaven te kunnen doen. Grooiere betalingen in de on 20 Sopt. volgende iiileveriugsueek zullen tot na die week moeten worden uit gesteld. Loonbetnling zal op Zatordng 29 Sept. niet kunnen geschieden, maar aan de werkgevers wordt verzocht, voor/ooveel zulks verantwoord is. looiivooischOtten te geven om b.v. groote gezinnen in staat te stellen per hoofd f 10oud geld tegen nieuw geld in te wisselen. Om te voorkomen, dat in de Inlcveringsweek het werk zal vnstloopcn doordat iedereen komt inleveren, wordt ieder aangeraden zijn overtollig kasgeld bij een bank of dergelijke instelling te storten. In «le inlcveringsweek zelf zal een parti- t meer mogen inleveren dan driebonden! gulden. cnlier i Het vooruitzicht van de geldsaneering heeft bij velen, wier medewerking voor den wederopbouw van ons land onmisbaar is, een min of meer afwachtende houding teweeg gebracht, die het herstel van ons land bepaald niet kan velen, zoo zeide de minister. De geldovervloed heeft op de arbeidslust niet bevorderend gewerkt, ter wijl arbeid, en de noodige hulpmiddelen daartoe, de eerste voorwaarden zijn voor den wederopbouw. De zwarte handelaar met een portefeuille vol bankpapier is nog •steeds niet geheel van het tooneel ver dwenen. Wat tot dusverre is geschied, kan slechts als voorbereidend werk gel den. De volledige geldvernieuwing kon nog niet ter hand worden genomen omdat het nieuwe papiergeld nog niet gereed Van het eerste moment af, dat ik op het. departement van financiën kwam. heb ik er achter heen gezeten om de aflevering van het door mijn voorganger dr. Huys- mans, die de eer verdient den grondslag te hebben gelegd, waarop ik kon voort bouwen, om de aflevering dus van het door dr. Huysmans ten deele in Engeland, ten deele in Nederland bestelde papiergeld zooveel mogelijk te versnellen. Ik ben er herhaaldelijk voor naar Engeland gegaan en ik ben er in geslaagd, dank zij de hulp van de Bank of England, bij de Engelsche drukkers van bankpapier voor onze be stelling voorrang te verkrijgen. De pro ductie in Nederland, waar no'- c-" rijke order werd geplaatst, werd geremd door de beperkte capaciteit, van de pap. fabriek, die de voor de biljetten benoodig- de speciale papiersoort moest leveren. Gedurende de laatste weken kwamen de geplaatste bestellingen los. Wij hadden de moeilijke vraag te beantwoorden, of de hoeveelheid, die wij aan het eind van deze maand ter beschikking zullen hebben, vol doende kon worden geacht om de inwis seling van het resteerende geld te doen plaats vinden. Ik meen thans dat de stap vandaag over veertien dagen verantwoord is; hedenavond is in verband daarmede de beschikking geldzuivering 1945 in het Staatsblad verschenen. Geen verrassing Uit het feit van deze aankondiging blijkt, dat de regeering met de geldzuivering niet als een verrassing, als een donderslag uit helderen hemel wil komen. Dit biedt, van het standpunt van de regeering uit ge zien, het voordeel, dat de ingrijpende ope ratie, die wij gaan toepassen, beter kan worden voorbereid en toegelicht. Het voordeel voor allen is, dat men tijdig rekening kan houden met hetgeen er zal worden verlangd en dat de maatregel aan zienlijk vlotter zal kunnen verloopen dan wanneer men zooals bij de inlevering der hónderd gulden biljetten het geval was zou worden verrast. Het behoeft geen betoog, dat een zoo in grijpende maatregel als de geldzuivering, door vele andere voorzieningen naast de ongeldig verklaring van het papiergeld, moet worden aangevuld, wanneer men een ontwrichting van het economisch leven, wil vermijden. Gedurende de inleveringsweek en waar schijnlijk nog enkele dagen daarna, zal er vrijwel geen contant geld in omloop zijn. De ervaring in het buitenland heeft ge leerd, dat gelijktijdige circulatie van oud en nieuw geld in hooge mate ongewensebt '5. omdat de zwarte handel dan zeker pro beert zijn oude, besmette geld tegen nieuw, gezuiverd geld om te ruilen. Het zou het beste zijn, als geen nieuw geld in omloop kwam voordat al het oude geld uit de markt is, dat is dus aan het einde van de inleveringsweek. Wanneer dit beginsel in .volle gestrengheid werd doorgevoerd, zou geld. Zou, als het besef groeit in welken toestand de wereld door de uitvinding van de atoombom gebracht is, de kans niet komen op dat groote nieuwe internationale beleid, waarop sommigen tijdens den oor log gehoopt hebben en dat toen het scherm eindelijk opging helaas bleek te ontbreken? R. P. gedurende meer dan een week het beta lingsverkeer geheel stil staan. Om dit te voorkomen, zal ieder gezinshoofd in staat worden gesteld vooraf, dat wil zeggen vóór 26 September a.s., een klein bedrag aan oud geld tegen nieuw geld in te wisselen. Voor hen die niet leven in gezinsverband wordt een gelijke mogelijkheid geschapen. Al het noodige zal worden gedaan om ervoor te zorgen, dat zoo spoedig mogelijk na het eind van de inleveringsweek op 4, 5 of 6 October dus een dubbele loon- betaling zal kunnen geschieden. Ook de maandsalarissen over September zullen pas in de tweede helft van de eerste week van October kunnen worden voldaan, evenals de uitbetaling van wachtgelden, pensioenen en lijfrenten e.d.. alles natuur lijk in nieuw geld. Dr. J. E. baron de Vos van Steenwijk benoemd. Met gelijktijdig eervol ontslag als bur gemeester van Haarlem is tot Commis saris van de Koningin in Noordholland benoemd dr. J. E. baron de Vos van Steenwijk, die sinds de bevrijding van ons land reeds als waarnemer van dit hooge ambt is opgetreden. Deze definitieve benoeming werd alge meen verwacht. Haarlem heeft hem als een geboren regent, in den goeden zin des woords en als een man van groote be kwaamheid en scherp inzicht leeren ken nen en voor den oorlog, toen hij burge meester was, was het al duidelijk dat hij tot hooger functie zou worden geroepen. Toen verwachtte men deze benoeming al omdat de toenmalige Commissaris, Dr. A. baron Roëll, op hoogen leeftijd was en waarschijnlijk spoedig zou aftreden. Het woord is aan.... Het is veel moeilijker een voudig dan ingewikkeld te schrijven. Wanneer iedereen in de inleveringsweek zijn volledigen kasvoorraad ter inlevering zou aanbieden, zou het in hooge mate twijfelachtig zijn of de kantoren, die daartoe zijn bestemd, snel genoeg den stroom zouden kunnen verwerken het in te leveren geld immers bestaat uit ver scheidene honderden millioenen biljetten. Het departement van financiën heeft u reeds herhaaldelijk aangeraden uw over tollige kasgeld niet in huis te houden, maar dit naar een bank. commissionair of spaarbank te brengen, dan wel dit te stor ten bij een giro-instelling. Deze handelwijze moet thans zooveel mogelijk worden toegepast om te voor komen. dat men gedurende de inleverings week het werk niet aan zal kunnen. Er is daarom bepaald en dit wordt mei bij zonderen nadruk medegedeeld dat par ticulieren gedurende de inleveringsweek niet meer mogen inleveren dan driehon derd gulden per grein. Voor alleenstaan den geldt hetzelfde maximum. Een ieder moet er dus voor zorgen, dat hij, voordat de inlevering begint, zoo krap mogelijk bij kas is. Van nu af is net van het allergrootste belang, dat men zich volledig overtuigt van de hoeveelheid geld, die men en zijn huisgenooten ln contanten hebben en dat men het over bodige bedrag tijdig dus vóór 26 Sept. a.s. stort bij de aangewezen instellin gen. Men kan eveneens gebruik maken van de mogelijkheid om zijn geld te be stemmen voor een vrijwillige zekerheids stelling wegens reeds vervallen of nog te heffen belastingen, wat het voordeel heeft, dat men dan een rente kweekt. Als de officieele inlevering begint, wordt nog slechts een bedrag van ten hoogste drie honderd gulden per gezin of alleenstaande aangenomen. Voor de bedrijven geldt deze beperking niet. (Vervolg op pag. 2.) De oorlog brak uit, de heer Roëll ovi leed kort daarop (in December 1940) en reeds in begin 1941 werd de burgemeester de Vos van Steenwijk door de Duitschers ontslagen. Na ruim vier jaar ambteloos heid werd hij bij de bevrijding tot waar nemend Commissaris der Koningin be noemd. In een proclamatie aan de Haar- lemsche burgerij deelde hij dit mede en vroeg het vertrouwen, dat hij genoten had. eveneens te schenken aan wethouder M. A. Reinalda, die tot waarnemend burge meester werd benoemd. Nu neemt hij voorgoed afscheid van het burgemeester schap. De Haarlemmers hebben de beste herinneringen aan zijn arbeid en optreden in deze functie. In die herinneringen neemt ook mevrouw de Vos van Steenwijk een belangrijke plaats in. De taak van burgemeestersvrouw, die niet op ambte lijke benoeming rust, is daarom niet min der wezenlijk en eischt een echte toewij ding en belangstelling, zooals zij die heeft getoond. Aan den levensloop van den nieuwbe- noemden Commissaris van de Koningin, wiens benoeming op 15 September ingaat, wordt hier in het kort herinnerd. Jacob Evert baron de Vos van Steenwijk werd op 30 April 1889 te Zwolle geboren, be zocht daar de lagere school en het gym nasium en ging in 1907 te Leiden astrono mie studeeren. Van 1913 tot 1918 was hij observator aan de Leidsche Sterrenwacht. In 1916, als reserve-officier in dienst, kreeg hij studieverlof en promoveerde te Leiden in 1918. Na den oorlog wilde hij zich niet tot uit sluitend wetenschappelijken arbeid bepa len en werd leeraar aan het Haagsch Ly ceum, waaraan hij van 1919 tot 1925 werk te. In Den Haag was hij voorzitter der Alliance Frangaise. In 1925 vertrok hij naar Parijs om deel te "nemen aan den arbeid van het Internationaal Comité voor intellectueele samenwerking, ingesteld door den Volkenbond. Hij werd daar secretaris van en chef van de afdeeling wetenschappen en werkte samen met ge leerden van internationale vermaardheid. Hij maakte ook een reis naar ïndië en gaf eenige malen college aan de Sorbonne. In 1931 legde hij zijn taak te Parijs neer, om dat politieke invloeden zich op de Coope ration Intellectuelle deden gelden en ver trok naar Holland, waar hij secretaris werd van het Nationaal Crisis Comité. Op 1 Februari 1933 werd hij burgemeester van Zwolle als opvolger van zijn schoonvader, mr. dr. I. A. van Royen. Deze post be kleedde hij gedurende 4^2 jaar. waarna hij op 15 November 1937 tot burgemeester van Haarlem werd benoemd, welk ambt hij 3V2 jaar lang zou vervullen. Het burgemeesterschap van Haarlem lag hem, zooals wij weten, zeer na aan het hart. Het kan ons slechts spijten dat wij er hem niet in terug zullen zien. Het verheugt ons dat de burgemeester Haar lemmer blijft in een functie, waarin hij toch met zijn oude gemeente in nauw con tact zal blijven. Hem en zijn vrouw komt, met onzen gelukwensch bij deze eervolle benoeming, hartelijke dank toe voor het geen zij voor Haarlem gedaan hebben. Verlaging rentetarief Vanwege het voornemen het rentetype van langioopende leeningen van 3'j op 3 firocent "te brengen heeft de minister van inanciën een overeenkomstige verlaging vastgesteld voor het rentetarief, waartegen de agent van het ministerie van financiën schatkistpromessen afgeeft, waardoor het tarief met 2/8 tot 3/8 pet. wordt verlaagd. Dit komt neer op een vermindering met ongeveer cén zevende.

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

Haarlem's Dagblad | 1945 | | pagina 1