Haar ems 13nrrn rrn
Gespannen
maar niet critiek
Tooneel
Spoedig gewijzigd
5 regeering-Renner
De geldzuivering
In Snelle Reeks.
De 125.000
trottoirtegels
Haarlemsche politie
helpt bij het zoeken
'sNachts straatverlichting?
Weerbericht
Het woord is aan....
Belasting-Rechercheurs
jjOo Jaargang No. 18134 W m 1 "1 "1 Zaterdag 22 September 1945
IJmuiden: Kennemerlaan 154. Vraa A ^hp«« mStJ JL Abonnementen: p.week 31 ct.
iTelef. 5437. per kwartaal 4.
Tel.: Drr.-Hoofdred. 15054. Adm. 10724 Directeur-Hoofdredacteur: Robert Peereboom Tel: Redactie 10600. Expeditie 14825.
WIJ merken nog niet veel van ons her
leefde Tooneel. De groote daden moe
ten nog komen. Maar de sfeer waarin het
zich aandiende met die reeks historische
schetsen, die den titel Het Vrije Volk
droeg, was dermate vervuld van goede
voornemens, dat men hoopvol blijft over
hetgeen dit seizoen brengen zal.
Gisteravond heb ik Eduard Verkade den
Duivel van Molnar zien spelen in Am
sterdam. Het is een oud stuk en ge voelt
dat in het minst sterke bedrijf: het eerste.
Daarna sleept Molnar u mee. Hij doet het
niet alleen. Verkade speelt zijn oude
glansrol even brillant, even gespannen als
eertijds, in dat verre vooroorlogsche ver
leden en hij heeft een groep medewerkers
om zich heen, die dit spel in elk geval
waardig is. Ook geniet ge weer van de
verfijning van zijn regie, boeiend als im
mer door het werk van een persoonlijk
heid, die het détail verzorgt met een eigen
distinctie. Het is een mooie voorstelling
en al verwachten wij meer van het Too
neel dan de herleving van Molnar's stuk
ken, deze heeft dan toch de waarde dat
zij al degenen, die na jaren van afwezig
heid in den schouwburg terugkeeren, op
nieuw zal doen beseffen wat onze too-
neelisten kunnen en hen bevangen met de
oude, onweerstaanbare bekoring.
Wat wacht ons Tooneel? Sommigen zien
Hat zwartgallig in en meenen dat het ten
slotte in den* concurrentiestrijd met film
en radio bezwijken zal. Niet omdat het
ermee vergelijkbaar is in den zin van een
„verouderden vorm", maar omdat de pu
blieke belangstelling zich zoozeer op het
moderne zal blijven toespitsen, dat de
oude kunstvorm tenslotte nauwelijks meer
aanhangers zal hebben.
Ik geloof dat dit een verkeerd inzicht is.
Het levende Tooneel is onsterfelijk, om
dat het een diepte en een intensiteit bezit
en een vermogen tot ontroering ontwik
kelt, die geen mechanische kunstproductie
ooit zal kunnen benaderen. Molnar's Dui
vel is een sterk en een goed stuk; toch
kan men het niet beschouwen als een
hoogtepunt van hetgeen het tooneel ver
mag. Maar het bracht toch ook weer die
spanning, die betoovering in de volle zaal,
die bijzondere sfeer die des Tooneels is en
die geen bioscoop-theater ooit vervullen
zal. Als Huizinga nog leefde en deze voor
stelling had bijgewoond, zou zijn pessi
misme over de toekomst van onze vervlak
kende en verzwakkende cultuur, dat zoo
sterk tot uiting komt in zijn posthume
■werk „Geschonden Wereld", wel niet ver
dwenen maar dan toch verminderd zijn.
Hij zou het auditorium hebben beschouwd
en er veel jonge menschen in hebben ge
zien. Hij zou hebben waargenomen, hoe
intens zij geboeid en gegrepen waren. Hij
zou hebben erkend, dat er zelfs in de
bloeitijden van de cultuur altijd maar een
minderheid is geweest, die serieuze Kunst
aanhing en dat deze minderheid ook nu
nog een zaal kan vullen, vele „nieuwe
menschen" in haar midden tellen en in
vervoering geraken bij een stuk, dat acht
endertig jaar oud is en niet tot de klas
sieken gerekend kan wordenen dit
omdat het echt, volbloedig Tooneel is.
Wij weten nog niet of de tooneellitera-
tuur in den tijd van ons isolement veel
belangrijke nieuwe aanwinsten heeft ver
worven. Wellicht zijn er nog in wording.
Laat ons erop hopen. Wel geloof ik dat
een gretig publiek voor den schouwburg
.gereed staat, dat de grauwe en eentonige
overlading met gruwelen, verraadproces-
een, zwarten handel en chaotische ver
warring, die de werkelijkheid als „afwis
seling" biedt, wil vergeten in een wereld
der verbeelding. Het zou niet verwonderen
als vooral de groote klassieken van het
Tooneel, indien zij met zorg en toewijding
tot ons gebracht werden, een grooten toe
loop zouden vinden en sterken weerklank
bij een jeugd, die in haar kern ernstiger
tegenover het leven staat dan vroegere
"jonge geslachten. Er zou opnieuw een
bloeitijd voor Shakespeare, voor Molière,
voor Vondel en ook voor andere werken
van het klassieke repertoire kunnen ont
staan. Maar een nieuwe tooneelliteratuur
zal zich daarnevens moeten ontwikkelen.
Zij zal. geloof ik, voorloopig niet haar
kracht in oorlogsstukken vinden. Die zul
len later komen, als meer bezonken en
bezonnen is. R. P.
Uit het Haarlemsche
politierapport
Eenigen tijd geleden werden door inbraak
ieenige rolen katoen uit een magazijn in
de Groote Houtstraat te Haarlem gestolen.
Deze diefstal is inmiddels door de recher
che opgelost. Als verdachten zijn twee man
nen aangehouden, R. en E. genaamd. Een
van hen heeft bekend. Ten huize van laatst
genoemden kon een groot gedeelte van de
vermiste goederen in beslag worden ge
nomen.
Iemand, die in het bezit was van tien
gouden tientjes wilde deze verkoopen. Hij
kwam in contact met twee candidaat-koo-
pers, die bereid waren, de geldstukken voor
400 gulden per stuk te koopen, met welken
krijs de eigenaar accoord ging. Een der koo-
pers betaalde echter niet met 4000 gulden
maar met tien briefjes van tien, dus
de nominale waarde. En inmiddels had de
mede-vennoot zich met de gouden tientjes
Uit de voeten gemaakt.
Hetzelfde overkwam den gelukkigen eige
naar van 23 van deze waardevolle goud
stukken, die ze wilde verkoopen voor 480
gulden per stuk. Deze transactie liep dus
over een bedrag van f 10440. Hem werd 23
maal f 12.50 uitbetaald. Twee personen, G.
en S. geheeten werden wegens oplichting
gearresteerd.
Buitenlandsch Nieuws
Er is overeenstemming bereikt tusschen
het Britsche, Russische en Amerikaansche
standpunt over de toekomst van de Oos-
tenrijksche regeering Renner. In gezag
hebbende kringen te Londen werd Vrpdag
verklaard, dat een reconstructie van de
regeering-Renner op komst is en verwacht
kan worden na de bijeenkomst van de
vertegenwoordigers der Oostenrijksche
provincies, die Maandag te Weenen is be
legd.
Moskou
en Italië's koloniën
Dr. Lomin, een spreker van radio Mos
kou, heeft verklaard dat, indien de Sovjet
Unie individueel als trustee zou optre-
Wij hebben medegedeeld, dat in de oor
logsjaren te Haarlem 125.000 trottoirtegels
gestolen zijn. Menschen die tegelpaadjes
in achtertuinen wenschten of een bak-
oventje wilden maken, hebben toen ge
sleept. In den verduisteringstijd kon dit
gemakkelijk!
Openbare Werken, dat de gehavende
trottoirs wil herstellen, heeft veel moeite
gedaan om de tegels terug te krijgen, maar
goede woorden hebben niet veel uitge
werkt.
Men kon indertijd de tegels kosteloos
meegeven aan den vuilnisophaler, of laten
afhalen door Openbare Werken, zonder dat
men bevreesd behoefde te zijn voor on
aangename gevolgen. Toch een mooi aan
bod. Wachtte men of er soms een aanbod
zou komen, dat de gemeente de van haar
gestolen tegels ging terugkoopen?
Nu is men met krachtiger maatregelen
begonnen. Men wist uit „seintjes" en ano
nieme brieven veel adressen waar de ge
stolen tegels te vinden waren. Nu gaat een
man van Openbare Werken er met een
politie-agent op uit, om de tegels terug te
halen. Thans komen de sleepers er niet
zoo gemakkelijk af, zij moeten voor ge
maakte kosten 5 maal de bestratingskosten
betalen die in de Precario-verordening
zijn vastgelegd. Dat valt niet mee als er
veel tegels teruggegeven moeten worden.
Maar ze hadden ook vervolgd kunnen wor
den wegens diefstal.
Energie beschikbaar
Eenige weken geleden deelden wij mede
dat het Kolenbureau de eleetriciteitsbe-
drijven gemachtigd heeft 10 van de
energie die in 1939 voor straatverlichting
opgemaakt werd, in den komenden winter
te verbruiken. Dat is weinig. Daarom
stelden wij de vraag of het mogelijk is de
energie die de centrales 's nachts onver-
bruikt laten, aan te wenden voor straat
verlichting. De veiligheid in de steden zou
daarmee zeer sterk bevorderd worden.
Wij lezen nu in een officieele publicatie
uit Den Haag, dat de minister van Handel
en Nijverheid aan bezitters van warm
waterapparaten (boilers) toestaat nacht-
stroom te gebruiken van 's avonds 11 uur
tot 's morgens 7 uur.
„Bovengenoemde maatregel, die immers
aan een beperke groep van verbruikers
een voorkeurspositie inruimt, werd niet
eerder genomen dan nadat overtuigend
was gebleken, dat de industrie niet bij
machte is de geheele hoeveelheid stroom
af te nemen, welke de electrische centra
les gedurende den nacht, ter vermijding
van voor de installaties uiterst nadeelige
„onderbelasting", moeten blijven opwek
ken. De getroffen maatregel moet dan ook
uitsluitend worden gezien als het eenige
ten dienste staande middel om ernstige
bedrijfsstoringen bij de centrales te voor
komen."
Men ziet uit deze mededeeling dat er
's nachts stroom beschikbaar is. Er is alles
voor te zeggen om die te gebruiken om
's nachts een behoorlijke straatverlichting
te laten branden. De meeste inbraken ge
beuren 's nachts. Menige inbraak zou ach
terwege blijven als de lantaarns van
's avonds 11 tot 's morgens 7 uur branden.
Prins Bernhard
Bij koninklijk besluit is Prins Bernhard
eervol ontheven uit zijn functie van bevel
hebber dei Nederlandsche strijdkrachten
en benoemd en aangesteld tot inspecteur-
generaal der koninklijke landmacht. Hem
is Harer Majesteits dank betuigd voor de
zeer gewichtige en belangrijke diensten, in
zijn functie van bevelhebber der Neder
landsche strijdkrachten aan den lande be
wezen.
Geldig tot Zondagavond. Buiïg, koel,
krachtige Westelijke wind.
den voor een der Italiaansche koloniën,
zij alles in het werk zou stellen om de
bevolking te brengen tot volledige onaf
hankelijkheid. De Sovjet Unie, zoo voeg
de hij hieraan toe, zou zich strikt houden
aan die edele beginselen welke zij in San
Francisco heeft voorgesteld en verdedigd.
Arrestatie
van Doihara gelast
Generaal Mac Arthur heeft de onmid
dellijke arrestatie gelast van generaal
Kenzo Doihara, bijgenaamd de „Storm
vogel" van Mantsjoerije. Hij is de op
richter van het beruchte Kwantoenleger,
dat Mantsjoekwo heeft overheerscht sinds
dit land aan China werd ontrukt.
Mr. Tuyll contra Seyss Inquart
Naar het Alg. Handelsblad verneemt, zal
Mr. A. M. baron van Tuyll van Seroosker-
ken. procureur-fiscaal bij den bijzonderen
raad van Cassatie als Nederlandsch open
baar aanklager optreden in het proces tegen
Seyss Inquart. Men denkt de zaak begin
November voor te brengen. Mr. van Tuyll
heeft in verband met deze regeeringsopdracht
zijn functie bij de P. O. D. neergelegd en ver_
trekt een dezer dagen naar Berlijn.
Toestand te Batavia
De weerspannigheid onder de bevolking
van Batavia neemt toe naarmate de dagen
verstrijken, zonder dat er geallieerde bezet-
tingsgroepen aankomen, zoo melden de
A.N.P.-Aneta correspondenten Robert Kiek
en R. Coniston. Buiten het hoofdkwartier van
de R. A. P. W. I. (de hulpverleningsorgani
saties) in hotel des Indes is voortdurend een
zwijgende menigte verzameld om de bewe
gingen van de leden van de R. A. P. W. I.
gade te slaan. In het algemeen ontmoeten de
leden van het personeel van de R. A. P. W.
I. in de stadnoch vriendelijkheid noch
vijandigheid van de menigte.
Hoewel de Japanners krachtens een ge
allieerde instructie nog de macht uitoefenen,
„verliezen zy snel hun gezag" tegenover
de inheemsche bevolking, die reeds is over
gegaan tot het stelen van de Japanners van
huisraad, radio's en andere bezittingen, die
vroeger door de Japanners werden buit ge
maakt. Zij doen dit ongestraft.
De Japanners zelf beginnen ook meer en
meer de uitwerkingen van hun oorlogspoli
tiek te gevoelen, die er op gericht geweest
is de verschillende bevolkingsgroepen tegen
de Europeanen en ook tegen elkaar op te
zetten.
In een overgangsperiode, zooals Batavia
thans doormaakt, is het slechts begrijpelijk,
dat enkele groepen bijzonderlijk groepen
van jongere elementen, met inbegrip van ve
len, die vroeger met de Japanners hebben
samengewerkt, zouden beginnen de Japan-
sche methoden na te apen.
Goede berichten uit Bandoeng
Bij dit al dient eraan herinnert te worden,
dat Batavia steeds een broeinest is geweest'
van Indonesische extremisten. Berichten, die
bijv. uit Bandoeng Batavia bereiken melden,
dat de Indonesiërs daar zeer hulpvaardig en
vriendelijk jegens de Europeanen zijn.
Bijgevolg bestaat er geen reden om de
situatie, die nog gespannen doch zekerlijk
niet critiek is, een sensationeel beeld te
geven.
Indonesiërs tegen Soekarno
Een vooraanstaand Indonesiër, die zich
thans in Singapore bevindt, verklaarde, dat
de Indonesiërs die te Singapore bevrijd zijn,
eenstemmig van oordeel zijn, dat zij in de
eerste plaats dienen te zorgen, dat Soekarno,
die voortdurend met de Japanschë onder
drukkers geheuld heeft, gevangen genomen
wordt. Genoemde Indonesiërs, die zoo lang
onder Japanschë overheersehing geleden
hebben, koesteren groote haat tegen
Soekarno.
United Press meldt uit Singapore dat,
vergeleken bij het lot van krijgsgevangenen
en geïnterneerden elders de gevangenen
van Zuid Sumatra het iets minder slecht
hebben gehad. De sterfgevallen, die overi
gens nog een behoorlijk percentage vorm
den, werden meest veroorzaakt door on
dervoeding en ziekten. Betrekkelijk weini
gen werden hier doodgemarteld. Van de
overledenden lijdt niet minder dan 81 pCt.
aan ondervoeding, zoo hebben geallieerde
doktoren geconstateerd. De helft daarvan
zelfs in ernstige mate. Buiten de kampen
bevonden zich de gebouwen van de „Kem-
pei", de Japanschë Gestapo, waar Neder
landsche burgerlijke ambtenaren, alsmede
Ambonneezen, Chineezen en Sumatranen,
die verdacht werden van ondergrondsche
activiteit, werden opgesloten en onder de
gebruikelijke kwellingen verhoord en vaak
terechtgesteld. Hier bevonden zich o.m.
ook de bisschop van Zuid Sumatra en ba
ron H. v. Asbeck, alsmede een aantal
priesters.
A. N. P. meldt verder, dat de eerste in
drukken betreffende het commercieel be
drijf der Japanners in O.-Indië zijn, dat de
Jappen zelf niet geloofden lang op Java te
zullen blijven. Het feit, dat de groote Ja
panschë firmas alle commercieele activiteit
onderdrukten, wijst op een destructieve po
litiek. De olievelden te Pladjoe zijn ver
nield. Bekende koffie, thee- en rubber
plantages zijn eveneens vernield. De Jappen
bevalen o.m. de theestruiken uit den grond
te halen, rubber boomen om te kappen en
suikerriettuinen om te ploegen. Zulks on
der het motief, dat er niets geëxporteerd
kon worden. De bevolking werd. bevolen in
Allard Pierson:
Er zijn weinig gaven, waar
mee men in het leven zoo
veel goed kan doen als met
eenvoudige vroolijkheid.
Verloofden kunnen bij deblokkeering van
hun spaarpotje voor den uitzet rekenen op
medewerking, waar het de inrichting van
hun toekomstige woning betreft, zoo zei de
de radiospr. ..Patriot" voor „Herr. Ned."
Voorts deelde hij mede dat er nog be
langrijke maatregelen op stapel staan, die
ten doel hebben: ten eerste, dat de belas
tingautoriteiten te allen tijde alle inlich
tingen kunnen verkrijgen, die voor een
heffing onontbeerlijk zijn (opheffing van
het bankgeheim) en ten tweede, dat het
bona-fide publiek betrokken wordt bij den
nationalen strijd tegen belastingontduiking.
Binnenkort zullen hierover nadere mede-
deelingen worden gedaan. Voorloopig wilde
hij echter alvast mededeelen, dat minister
Lieftinck besloten heeft, dat in elke in
spectie personen uit de burgerij worden
aangetrokken, die behulpzaam zullen zijn
bij de opsporing van eventueele gelden, die
men aan het land zou willen onttrekken.
Stortingen bij de giro zijn met ingang
van heden tijdelijk niet meer mogelijk.
plaats daarvan djarak te telen (djarak Is
een oliehoudende plant, waaruit met groote
moeite olie voor de Japanschë vliegtuigen
geproduceerd kon worden). Ook andere ge
wassen moesten gedwongen geteeld worden,
zooals anain. Voorts werden dikwijls kina-
boomen voor brandhout gebruikt waardoor
de kininevoorraden in Nederlandsch Indië
vrijwel uitgeput waren. Over heel Java
moest de bevolking rijstvelden opgeven om
zoete aardappelen te telen en een soort
groente genaamd oebi, alsmede ketela.
Duin en Kruidberg rusthuis
Naar wij vernemen, heeft de heer Her-
bert Cremer, president-directeur van de
Deli Maatschappij, het fraaie landgoed
Duin en Kruidberg te Santpoort ter be
schikking gesteld als rusthuis voor uit
Indië terugkomenden, die aldaar in een
ziekenhuis verpleegd zijn geweest, doch
voor algeheel herstel een rustkuur be
hoeven.
Het gebouw zal eenige herstellingen
moeten ondergaan, alvorens het voor het
nieuwe doel in gebruik kan worden ge
nomen.
Donderdag kwamen de zangers van
Caecilia. een van de bekendste Haarlemsche
mannenkoren, weer voor het eerst na den
oorlog in jaarvergadering bijeen. Verschei
dene nieuwe leden konden geboekt worden
in de afgeloopen weken. De kas staat er
goed voor, zoodat het nieuwe vereenigings-
jaar met goeden moed wordt ingezet onder
een nieuw bestuur met den heer J. A. Dal
als voorzitter.
In de vergadering der Classis Haarlem
der Gereformeerde Kerken is Ds. L. F. Smil-
de, predikant te Nieuw Vennep, als Dienaar
des Woords afgezet.
Candidaat J. W. Deenik, hulpprediker
bij de Gereformeerde Kerk van Nieuw Ven
nep. zal wegens voortzetting /an studie einde
October het hulppredikerschap neerleggen.
T- De organist van de kapel „Nieuw Vre-
denhof" der Ned. Herv. Gemeente van
Heemstede, de heer Egbert Vos, zal deze
functie neerleggen om te aanvaarden de
functie van organist in de Oosterkerk te
Haarlem.
De inlevering van bank- en muntbil
jetten is bij de ontvangers der directe belas
tingen en der invoerrechten en accijnzen
Klein Heiligland 84 te Haarlem opengesteld
van 26 September tot en met 2 October.
De commissie voor de behartiging van
de Protestantsche belangen in Indië zal
verschillende predikanten uitzenden, o.a. L.
J. Bloemsma, candidaat te Aerdenhout.
Jo Hekster (viool) en Miep van Luirr
(piano) geven een Sonaten recital op 24
September a.s. in de Begijnhof Kapel te
Haarlem. Het programma bevat werken van:
Joseph Gibbs (bew. Alb. de Klerk), L. v.
Beethoven, M. Ravel en Cj. Franck.
De Volkstuinders-vereeniging „Anthony
Fokker" heeft in de plaats van den heer J.
Geerlings, die aftrad wegens drukke werk
zaamheden, tot voorzitter gekozen den heer
J. v. Zwijndregt. In de vacature Huijboom.
werd tot commissaris gekozen de heer J.
Zandee. Plannen zijn ontworpen voor het
verkrijgen van blijvende volkstuinen.
Op hun succesvolle tournée door ons
land komt het bekende „Sweelinck Kwartet"
op Vrijdag 28 Sept. in den Stadsschouwburg
te Haarlem. Het programma bevat: Haydn,
Debussy en Beethoven.
SPORT.
KORFBAL. De Haarlemsche Korfbal-
bond opent het competitiejaar 1945/46 met
een korfbalreunie in het Noordersportpark,
waaraan 23. twaalftallen deelnemen. Aan
gezien 'smorgens het terrein niet vrij is,
wordt er gespeeld van 12 uur tot half 7.
Er zijn 5 afdeelingen gevormd:
Afd I: Aurora I, T.H.B. I, S.V. I, Water
vliet; afd 2: Animo Ready I. Aurora 2,
Haarlem 1 en 2 comb., S.V. 2, Watervliet 2;
afd. 3: Aurora 3, Nieuw Flora I, Oosthoek I
T.H.B 2, Watervliet 3; afd. 4: Animo Ready
2, Aurora 4, Oosthoek 2, Watervliet 4; afd.
5: .Aurora 5, Haarlem 3, Nieuw Flora 2»
T.H.B. 3, Watervliet 5.
