Haarlems Dagblad
J. B. Schui
Dubbele rol der Jappen in Batavia
Verrassende wending
De geldzuivering
Londensche conferentie voor moeilijkheden
Verschuivingen naar
links in Frankrijk
Hef Overheidspersoneel
Verkiezingen
worden bespoedigd
flOe Jaargang No. 18135
Bureaux: Groote Houtstr. 93
en Soendaplein 37, Haarlem
IJmuiden: Kennemerlaan 154.
Telef. 5437.
Tel.: Dir.-Hoofdred. 15054. Adm. 10724
Maandag 24 September 1945
Directeur-Hoofdredacteur: Robert" Peercbooni
Uitgave van de Stichting
Voorlichting te Haarlem.
Abonnementen: p.week 31 ct.
per kwartaal 4.
Tel: Redactie 10600. Expeditie 14825.
Een nieuw tooneelseizoen is begonnen
en J. B. Schuil is niet in zijn oude functie
van tooneelcriticus van Haarlems Dagblad
teruggekeerd. ,Dat behoeft een nadere
verklaring, die eenvoudig is. In het begin
van dit jaar heeft hij den zeventigjarigen
leeftijd bereikt. Ook voor een man die
gansch gezond van lijf en leden is, zooals
Schuil, is dit een mijlpaal die tot vertra
ging van het tempo noopt.
De tooneelcriticus neemt afscheid. Op
onzen medewerker J. B. Schuil hopen wij,
zoodra vergrooting van den omvang der
courant daartoe gelegenheid biedt, nog
menigmaal een beroep te doen, opdat hij
niet alleen in historischen zin, maar ook
in actueele algemeene beschouwing van
het tooneel zijn meening naar voren zal
kunnen brengen. Die meening, afkomstig
van een van de beste kenners van het
tooneel in ons land, blijft van hooge waar
de. De taak van tooneelcriticus is voor-
loopig overgenomen door den heer H. G.
Cannëgieter, wiens bekwaamheid onze
lezers uit vooroorlogsche jaren, toen hij
ook soms aan ons blad medewerkte, zich
zullen herinneren.
Schuil, geboren Fries, koos in zijn jeugd
de militaire loopbaan, liep de Koninklijke
Militaire Academie in Breda af en ging
als luitenant naar Indië. Zijn voorliefde
voor het tooneel en zijn vaardige pen had
den zich evenwel al vroeg geopenbaard
en na gerepatrieerd te zijn, verliet hij het
leger en ging zich geheel aan de kunst en
de journalistiek wijden. Hij schreef ver
scheidene tooneelstukkén en éénacters,
waarvan sommige tientallen jaren op het
repertoire bleven. Ook schiep hij die reeks
jongensboeken, die tot het allerbeste in
onze jeugdlitteratuur gerekend wordt.
Zelf verdienstelijk dilettant-tooneelspeler,
werd hij meer dan eens uitgenoodigd om
tot het beroepstooneel toe te treden, maar
hij kon daar niet toe besluiten en verkoos
de tooneelcritiek, waarin hij inderdaad
een glansrol vervuld heeft. Ook trad hij,
na een studie onder leiding van Paul Huf,
vaak als declamator op. Hij deed dat met
bijzondere distinctie en oogstte veel suc
ces.
Jaren vóór den eersten wereldoorlog
was Schuil al tooneelcriticus van Haar
lems Dagblad geworden, een taak die hij
ongeveer dertig jaar lang met groote be
kwaamheid en gezag zou vervullen. Gedu
rende een aantal jaren breidde zijn werk
zich uit tot ruimer journalistiek terrein
en hij beleefde veel genoegen van zijn
artikelen onder den titel ..Van onzen Rei-
zenden Redacteur".
De eerste wereldoorlog bracht een jaren
lange onderbreking in zijn werk: hij werd
in 1914 als reserve-majoor onder de wape
nen geroepen en beleefde dus een tweede
militaire periode. In die jaren moest hij
als criticus vervangen worden, maar zijn
plaats bleef voor hem gereserveerd, even
als in den schouwburg, en na de mobili
satie nam hij haar weer in. Hij zou ver
der op zijn post blijven tot 1 Mei 1942,
toen Haarlems Dagblad verdween en op
Duitsch bevel de Haarlemsche Courant
verscheen. Schuil weigerde onder een N.
S.B.-hoofdredacteur te werken en trad af,
tegelijk met een zestal andere redacteuren
en medewerkers van Haarlems Dagblad,
die aftraden of door de Duitschers ontsla
gen werden.
Het is dus- al drieënhalf jaar geleden,
dat onze lezers Schuils laatste critiek in
Haarlems Dagblad gelezen hebben. Maar
ik twijfel er niet aan, dat zijn werk leven
dig in hun herinnering is gebleven. In
verhoogden mate moet dit het geval zijn
bij de menschen van het beroepstooneel,
die zoo hooge waarde aan zijn oordeel
plachten te hechten en bij de dilettanten,
voor wier tooneelvereenigingen hij veel
gedaan heeft en wier streven hij krachtig
heeft gesteund en aangemoedigd. Ook in
de Haarlemsche Schouwburgcommissie
heeft hij indertijd belangrijk werk gedaan.
Tot de moeilijkste taken, die hoofd
redacteuren ten deel kunnen vallen, be-
hooren de benoemingen van kunstcritici-
Weinigen zijn voor dit vak, dat behalve
bijzondere vakkennis ook bijzondere ka
raktereigenschappen eisc'ht, geschikt. Mijn
vader heeft zeker nooit een gelukkiger
keuze gedaan bij zulke benoeming, dan
toen hij Schuil aanstelde. Zijn kennis en
vooral niet minder zijn „feeling" voor het
tooneel zijn onbetwistbaar en daarbij bleek
zijn gelukkige gave voor opbouwend werk.
Schuil kon scherp zijn als het noodig was,
maar hij kwetste of griefde nooit en zijn
eerlijk doel was steeds, de Kunst te die
nen die hij vereerde, onpartijdigheid te
doen gelden en de jongeren aan te moedi
gen en te helpen.
Het gevolg van de hooge opvattingen,
die zijn critische werk bezielden, was dat
er zoowel voor de tooneelspelers als voor
het publiek veel uit te leeren viel en een
algemeen vertrouwen in zijn oordeel ont
stond. Men bouwde erop. Wijlen onze
groote tooneelspeelster mevrouw Theo
MannBouwmeester placht, als haar trein
aan ons station stopte, er even uit te wip
pen om aan de kiosk Haarlems Dagblad
te koopen. „Ik moet lezen wat Schuil
zegt." Zoo waren er velen die hem steeds
raadpleegden en vaak heb ik tooneel-lief-
hebbers, als zij zijn beschouwing gelezen
hadden, hooren zeggen: „Ik dacht er eerst
anders over, maar nu moet ik hem toch
gelijk geven; hij ziet het beter in."
Het is niet gebruikelijk het werk van
een afgetreden medewerker of redacteur
In een hoofdartikel te herdenken. Dat
pleegt op een minder opvallende plaats te
gebeuren, ook al omdat de krant niet
Een door Soekarno belegde openbare
bijeenkomst op het Koningsplein te Bata
via, is ondanks een Japansch verbod toch
gehouden. Voordat de Japansche politie
en militairen daar gearriveerd waren, had
zich reeds een behoorlijke menigte op het
Koningsplein verzameld.
Toen auto's met rood-witte vlaggen van
Menting uit probeerden Noordwaarts langs
het Koningsplein-Oost te rijden, wer
den zij door de Japanners bij den spoor
wegovergang tegengehouden, maar toen
Soekarno, vergezeld van een met een ge
weer bewapenden bewaker verscheen werd
het een ieder toegestaan naar de renbaan
verder te gaan.
De juichende menigte bracht de fascis-
tengroet. Zij, die buiten de renbaan had
den staan wachten, mochten niet op de
renbaan komen, zoodat Soekarno slechts
het woord voerde voor een half gehoor.
Ook aan Europeanen was de toegang tot
de renbaan verboden, zoodat behalve Soe-
karno's satelliet en alleen maar Qhinee-
sche journalisten tegenwoordig waren.
Het is echter duidelijk gebleken, dat de
opstandige elementen onder de bevolking
slechts een uiterst gering deel van Java's
bevolking van veertig millioen zielen uit
maken, zoodat zelfs het zwakste Geallieer
de bezettingsleger alleen reeds door zijn
aanwezigheid alle mogelijke moeilijkheden
in de kiem zou smoren.
Officieel is gemeld, dat de bezetting van
Java door Geallieerde strijdkrachten on
geveer 4 October zal geschieden. Het be
stuur van Indië zal zoo mogelijk tezelfder
tijd te Batavia worden ingesteld. Dit zal
echter afhangen van de factor of men over
voldoende communicatiemiddelen beschikt.
De Japansche garnizoenen in Batavia
zijn Zaterdag versterkt en nog meer troe
pen zouden Zondag arriveeren om het
hoofd te bieden aan wat de commandant
van de geheime politie op Java noemde
„mogelijke relletjes door de Indonesische
nationalisten". Men voelt echter, dat ach
ter het gedrag der Japanners schuilgaat
de geheime wensch, dat de Geallieerden
steeds meer moeilijkheden zullen onder
vinden. Zoo zijn de Japanners b.v. niet
Zondag is het Fransche volk ter stembus
getogen voor de verkiezing van leden van de
„generale raden" van de departementen
(kantons) die in normalen tijd tot taak had
den den senaat te kiezen. De eerste resulta
ten worden gekenmerkt door aanzienlijke
zetelwinsten voor de socialistische en com
munistische partijen. Vier van de Gaulle's
ministers zijn reeds herkozen, onder wie
René Pleven, de minister van financiën.
Edouard Herriot, de voormalige premier,
werd te Lyon herkozen.
Voor 1070 zetels was de uitslag: 475 her
verkiezingen en 595 nieuwe verkiezingen,
verdeeld als volgt: 35 communisten, 165 so
cialisten, 168 radicaal-socialisten, 61 centrum-
candidaten, 40 candidaten van de republi-
kleinsche volksbeweging (voormalige „demo-
crates populaires"), 76 rechtsche candidaten,
50 onafhankelijken.
De samenstelling van den Raad van het
deparement van de Seine is nu: 52 commu
nisten, 32 socialisten, 28 candidaten van de
republikeinsche volksbeweging, 28 candida
ten van de democratisch republikeinsche
unie, 8 radicaal-socialisten en 2 onafhanke
lijke socialisten.
in Palestijnsche vraagstuk
Naar Reuter uit hoogst bevoegde bron
verneemt, heeft de Engelsche regeering
besloten, het geheele vraagstuk van Pa
lestina en de Joodsche immigratie over te
dragen aan den raad van de Vereenigde
Volken met de verklaring, dat dit een aan
gelegenheid is, waarvoor alle Geallieerden
gezamenlijk de verantwoordelijkheid moe
ten dragen.
Deze dramatische stap is gedaan na ont
vangst van den brief van president Tru
man, waarin deze de Joodsche eisch tot
onmiddellijke immigratie van 100.000 joden
in Palestina ondersteunt.
De toestand in Falestina wordt intus-
schen steeds meer gespannen. Er hebben
Britsche troepenbewegingen plaats en een
der beste divisies van het Britsche achtste
leger wordt van Duitschland overgebracht
naar Palestina. Reuter voegt er aan toe:
„de Britsche socialistische leiders zijn na
tuurlijk ten zeerste geïnteresseerd bij deze
ontwikkeling" en men gelooft, dat er po
gingen in het werk zullen worden gesteld
om „dezen tragischen onverbiddelijken
loop der gebeurtenissen te stuiten, voor
het te laat is."
bereid te zorgen, dat de zender te Ban
doeng in handen der Geallieerden komt.
Soekarno achten zij niet gevaarlijk, maar
wel een groep fanatici, wier gangen mo
menteel door de Japansche geheime politie
worden nagegaan, zoo meldt Un. Press.
Volgens Japansche mededeeling zijn sinds
de aankomst der hulpcolonnes vijf Japan
ners en één Indo-Europeaan gedood.
UITBETALING SALARISSEN
In aansluiting op de regeling, volgens
welke werkgevers bij hun bankrelatie hun
behoefte aan nieuw geld voor loonen en
salarissen kunnen opgeven, deelt het mi
nisterie van financiën mede, dat thans ook
postcheque- en girodienst daarbij inge
schakeld is, zulks echter uitsluitend voor
de gevallen, waarin de betrokkenen niet
over een tegoed bij een bank of spaarbank
beschikken.
De aanvrage geschiedt door-middel van
een normaal cheque-advies, waaraan een
uitdrukkelijke door den aanvrager onder-
teekende verklaring moet worden toege
voegd, dat: a. het aangevraagde bedrag
noodig is voor twee weekloonen, alsmede
de maandsalarissen over September; b. de
juistheid van het aangevraagde bedrag
aan de hand van de loonen en salarislijs
ten kan worden gestaafd; c. geen moge
lijkheid bestond dit bedrag via een bank
of spaarbank te verkrijgen.
Het cheque-advies moet tezamen met
deze verklaring in de gewone rose giro-
enveloppe naar het hoofdkantoor van den
postcheque en girodienst worden gezonden,
waarbij in den linker-bovenhoek moet
worden vermeld: „aanvraag loonen".
Beoefenaars van zelfstandige beroepen,
zooals notarissen, deurwaarders, accoun
tants, geneesheeren, tandartsen, dieren
artsen, advocaten, architecten, alsmede
deelgenooten in een firma zonder salaris-
beding, kunnen op dezelfde wijze een be
drag van ten hoogste 100.aanvragen.
De postcheque en girodienst zal de
cheque-adviezen zoo kort mogelijk na 2
October bij de kantoren der posterijen be
taalbaar stellen.
Uitrelijk Vrijdag 28 September moeten
de bedoelde cheque-adviezen bij de post
cheque en girodiensten te Den Haag zijn
ontvangen. Bij te late inzending mag niet
op tijdige beschikbaarstelling van nieuw
geld worden gerekend.
NADERE VOORZIENINGEN.
Nader is bepaald, dat het overdragen
van 's rijks munten in zilver, nikkel, brons
en zink tegen andere dan de nominale
waarde is verboden. Evenzoo het onttrek
ken van munten aan de bestemming door
versmelting, verminking of anderszins.
Handelingen hiermee in strijd worden
als misdrijven te beschouwd.
DE GELDKAART
De minister van financiën raadt ieder
aan een geldkaart te halen, ook al heeft
hij zijn geld via een bank ingeleverd.
Verdere verbetering
salarissen overwogen
In afwachting van het tot stand komen
eener definitieve herziening van het Be
zoldigingsbesluit heeft de regeering zich
beraden over.de vraag, of er aanleiding
bestaat, om naast de maatregelen, vervat
in het Koninklijk Besluit no. F 55, reeds
thans bij wijze van overbrugging verder
gaande voorzieningen met betrekking tot
de financieele positie van het rijksperso
neel voor te bereiden.
De regeering beantwoordt deze vraag
in beginsel bevestigend in dien zin, dat zij,
voor zoover zulks noodzakelijk mocht blij
ken, bereid is, een voorloopige verbete
ring van het salaris- en loonpeil, met
name ten behoeve van het lager bezoldig
de personeel, in gunstige overweging te
nemen. In verband met een en ander heeft
de regeering besloten, deze aangelegen
heid op korten termijn nader te doen on
derzoeken door een commissie ad-hoc,
waarin, naast vertegenwoordigers van de
regeering en enkele andere organen, de
in het rijksoverleg vertegenwoordigde,
centrale personeelsorganisaties zijn uitge
noodigd, zitting te nemen.
Het ligt in de bedoeling, dat de beoogde
salarisverbeteringen zich ook zullen uit
strekken tot het personeel, werkzaam bij
de lagere publieke lichamen.
Jacht op zwarte-handelaren.
Hedenochtend heeft de Economische Dienst
der Haarlemsche politie den Vijfhoek af
gezet en een aantal personen aangehouden,
die zij van het drijven van zwarten handeL
verdacht. Ongeveer 35 personen werden mee
genomen naar het bureau Nassauplein. waar
het meerendeel na fouilleering is vrijgela
ten. Enkelen, die in het bezit waren van
veel meer geld dan zij konden verantwoor
den, zullen het nog even zonder hun vrij
heid moeten stellen.
De tijdelijke raad van Haarlem
Candidatenlijsten vóór 27 September.
Thans zijn de 117 leden van het kies
college voor de verkiezing van den tijde-
lijken gemeenteraad voor Haarlem be
noemd.
De candidatenlijsten moeten vóór 27 Sep
tember worden ingeleverd.
Konijnen in de stad
Zaterdagmiddag wemelde het op het Klok
huisplein te Haarlem van de konijnen. Groo
te, vette konijnen, met wollige staarten,
lange ooren en veel knaagdierenlekkers in <le
mummelsnoeten.
Deze konijnen willen weten, hoe men tech
nisch het best holen kan graven en moeten
daarom lid worden van het Studentencorps
van de Haarlemsche M.T.S, De processie der
langooren was de slotfase van den ontgroe-
ningstijd, en de stemming onder het gedierte
was uitstekend, niettegenstaande het meer
dan malsche regentje.
De directeur van de M.T.S.Ir. G. L. Lu-
dolph moest een warme ovatie in ontvangst
nemen toen de stoet zijn huis voorbij trok.
gaarne over zichzelf schrijft. Maar voor
een man als Schuil moet uitzondering ge
maakt worden, omdat wij hem niet alleen
onzen hartelijken dank, mede namens de
lezers, willen betuigen voor zijn langduri-
gen, toegewijden arbeid, maar het ook een
zaak van algemeene voorlichting achten,
te schrijven over de belangrijkheid van
het werk van den waren criticus: geen
eigenwijze betweter, maar een man met
liefde voor de Kunst en zijn vak, die veel
in zijn leven tot stand brengt. Schuil kan
met voldoening op zijn werk terugzien.
R. P.
Sommige Engelsche bladen hebben zich
pessimistisch uitgelaten omtrent het ver
loop van de conferentie van ministers
van buitenlandsche zaken te Londen. De
„Observer" noemt een onverwachte sa
menkomst van de ministers op Zaterdag
avond j.l. een „crisis-bijeenkomst". Vol
gens dit blad wordt de onmiddellijke oor
zaak van de crisis gevormd door de alge-
heele tegenstelling in opvattingen tusschen
Sovjet-Rusland en de Westelijke democra
tieën omtrent den stand van zaken in Z.O.
Europa, volgend op de mislukte poging tot
overeenstemming inzake de vredesvoor
waarden voor Italië. De tegenstelling zou
nog verscherpt zijn door het bericht, dat
tusschen Rusland en Hongarije een econo
mische overeenkomst van ingrijpend be
lang tot stand zou zijn gekomen, zonder
eenig voorafgaand overleg met de andere
Geallieerde mogendheden.
Deze overeenkomst zou een vijfjaren
plan van economische samenwerking be
treffen. De correspondent van de Sunday-
Times schrijft, dat door deze overeenkomst
Rusland gelijkwaardig partner zou wor
den in een monopolistische staatscontrole
en -exploitatie van Hongarije's groote in
dustrieën, natuurlijke hulpbronnen, land
bouw en transportwezen. De correspon
dent van de „Observer" zegt, dat berich
ten uit Boedapest er op wijzen, dat door
de aankondiging van deze overeenkomst
de politieke crisis in Hongarije is ver
scherpt, en dat de ratificatie van het pact
in vele kringen op bitteren tegenstand
stuitte.
Ook zouden er moeilijkheden zijn over
de Russische pogingen om het Middelland-
sche Zeegebied binnen te dringen en over
de Russische, Joego-Slavische en Griek-
sche herstelbetalingseischen aan Italië.
WavelVs voorstellen
onbevredigend
Het voltallige comité van het al-Indisch
congres heeft met overweldigende meer
derheid van stemmen een resolutie aan
genomen naar aanleiding van de nieuwe
Britsche voorstellen, in welke resolutie
wordt verklaard, dat Indië en het Con
gres niet tevreden zullen zijn met minder
dan onafhankelijkheid. In de resolutie
worden de door Lord Wavell per radio
voorgelegde voorstellen ontoereikend en.
onbevredigend genoemd.
Toen een van de half dozijn commu
nistische leden een amendement op de
resolutie naar aanleiding van de Britsche
voorstellen te berde bracht ontstond een
hevig oproer. Het gehoor van 25.000 man
eischte, dat aan geen communist zou
worden toegestaan voor het forum van
het congres het woord te voeren. De
spreker moest het spreekgestoelte ver
laten.
Koninklijk bezoek aan
Rotterdam
Het bezoek dat de Koningin Zaterdag
aan Rotterdam gebracht heeft, leidde tot
een laaiend enthousiasme onder de bevol
king. H. M. kwam uit Den Haag per auto.
Het regende, maar de kap van de auto
was opgeslagen, om de duizenden, die
langs den weg stonden om de Koningin te
begroeten, niet teleur te stellen. Vooral
voor het stadhuis aan den Coolsingel ston
den veel toeschouwers die H. M. hartelijk
toejuichten.
In een te Enschede voor de Ned. Volks
beweging gehouden rede heeft de mi
nister-president prof. ir. W. Schermer-
horn medegedeeld, dat de regeering het
houden van verkiezingen zooveel moge
lijk zal bespoedigen. Voor het onder
zoek naar mogelijkheid heeft de regee
ring een specialen functionaris be
noemd. Deze heeft gevraagd wat zal
moeten voorgaan: de saneering der
distributiestamkaarten of de saneering
van de verkiezingsadministratie. De
regeering heeft daarop beslist dat de
verkiezingsadministratie prioriteit zal
^genieten.