Haarlems Dagblad
De textiel-rij te Haarlem
Bergen-Belsen II
Splitsing in Soekarno-beweging
Van Genechten
Het woord is aan....
De borrel
Wordt van Zaterdag af
geschonken
verdedigt zich
Afbreken
is geen falen
Oordeel over Londensche
conferentie
Weerbericht
60e Jaargang Xo. 18144
Bureaux: Groote Houtstr. 93
en Soendaplein 37, Haarlem
IJmuiden: Kennemerlaan 154.
Tel et 5437.
Tel.: Dir.-Hoofdred. 15054. Adm. 10724*
Directeur-Hoofdredacteur: Robert Peereboom
Donderdag 4 October 1945
Uitgave van de Stichting
Voorlichting te Haarlem.
Abonnementen: p.week 31 ct.
per kwartaal 4.
Tel: Redactie 10600. Expeditie 14825.
HOE zijn de beulen ontstaan, die in
het proces-Bergen-Belsen de beklaag-
den-banken vullen? Hoe zijn al die andere
beulen in wording gekomen, die straks als
oorlogsmisdadigers zullen terechtstaan?
Voor den oorlog kwam in vijf jaar tijds
zulke ontaarding van een mensch immers
maar één of hoogstens tweemaal voor!
Hoe is het te verklaren dat niet alleen
in Duitschland, maar ook in andere lan
den, het onze inbegrepen, de individuen
die dergelijke praktijken bedreven hebben
of ze door hun hulp en ondersteuning heb
ben mogelijk gemaakt, bij duizenden te
tellen zijn in die eene periode 19401945?
Hoe is het mogelijk dat dit juist in dezen
oorlog gebeuren moest, nadat in den eer
sten wereldoorlog, al deden zich ook daar
in veel wreedheden voor, toch van zulke
massale ontaardingsverschijnselen geen
sprake is geweest?
In een eerste artikel onder denzelfden
titel heb ik aangevoerd, dat een onderzoek
van deze vragen van het hoogste belang
is en dat men er de wetenschappelijke en
practisch ervaren psychologen bij te hulp
zal moeten roepen. Daar mag wel tijdig
toe besloten worden, want anders zal toe
passing van de doodstraf de belangrijkste
objecten van onderzoek alle uitgeroeid
hebben. En men zal er meer van moeten
begrijpen dan men nu doet, om in de toe
komst te kunnen voorkomen dat de om
standigheden opnieuw ontstaan, die zulke
menschelijke ontaarding scheppen of om
wellicht door tijdige opslüiting in
krankzinnigen-gestichten met mogelijke
toepassing van geneesmethoden de herha
ling van rampen te voorkomen.
Mr. Abel J. Herzberg, die van Januari
1944 tot April 1945 als gevangene in het
Joodsche gedeelte van het kamp Bergen-
Belsen heeft vertoefd, heeft in een belang
wekkend artikel in de Groene Amster
dammer van 29 September een poging ge
daan om de diagnose van de ontaarden
te stellen. Hij schrijft over „Scharführer
X" en stelt vast dat wij niets van hem
begrijpen. Het is of wij voor een krank
zinnige staan, die in een geheel andere
wereld leeft. En daaruit leiden wij af, dat
hij principieel anders moet zijn dan wij.
Maar als wij nu toch eens iets van hem
konden begrijpen?
De groote meerderheid van de beulen
ziet mr. Herzberg niet als gewone misda
digers. Scharführer X en zijn soortgenoo-
ten zijn anders. Scharführer X isniets.
Hij is leeg. Men heeft hem idealisme toe
gedacht. Hij bezit dat niet. Men heeft hem
opvattingen toegeschreven. Hij mist ze.
Men heeft in hem tenminste vaderlands
liefde of nationaal enthousiasme willen
ontdekken. Hij heeft er geen zweem van.
Hij heeft een maag, een hart, darmen,
longen, nieren en hij stelt er bijzonderen
prijs op, die behoorlijk te doen functio-
neeren. Dientengevolge zijn zijn natje en
droogje hem heilig. Voor het overige is
hij een ding. Leeg. Menige politieke partij
heeft op die leegte gespeculeerd en er tij
delijk succes mee gehad, maar de natio-
naal-socialistische heeft het consequent
gedaan. Uit de leegte is zij opgebouwd,
zij, en nog meer dan zij: haar S.S.
Want de mensch die niet weet wat hij
wil, die eigenlijk alleen maar wil, dat hij
niets hoeft te willen, die bange man, dat
onvolgroeide kind. die stumperwat
kan hij anders doen dan zich te laten bio
logeeren door de schijnwerpers der altijd
weer opkomende krachtpatserij, nu eens
van keizers en dan weer van revolutio
nairen?
Hij is evenmin slecht als goed. Hij is
een beetje wreed tegen een vlieg en sen
timenteel tegen een muis. Nu hebben ze
hem gezegd, dat hij sterk is en dat kracht
is: als je niet bang bent voor bloed. Nu
is hij niet bang. Dat wil zeggen: hij is
vreeselijk bang en daarom slaat hij er
maar op los. Hij heeft angst voor zijn
angst en dat noemt hij moed.
Een mensch is nooit zoo doodgewoon,
zoo leeg, zoo dubbel-blank, of hij heeft
een geweten. En dat geweten spreekt. Die
stem moet worden gesmoord, omdat an
ders alles verloren gaat: moed en vader
land. fanfare en uniform. Zoo ontstaat na
de eerste druppel bloed de eene wreed
heid na de andere: steeds grooter, steeds
feller. Men heeft wel gezegd, dat Schar
führer X gewetenloos zou zijn. Was het
maar waar. dan was hij niet zoo wreed
geworden! Gebrek aan overtuiging heeft
een voortdurend groeiende onzekerheid
gevoed, die altijd weer door een voort
durend groeiende schijnzekerheid moest
worden gedekt. De infectie was begonnen.
Zoo werd Scharführer X, die als kind zoo
laat zindelijk was, als jongetje zoo ang
stig, als scholier zoo middelmatig en als
man zoo doodgewoon, van lieverlee, voor
dat hij wist hoe hij het had. tot massa
moordenaar.
Is dat nu allemaal uitsluitend Duitsch?
Vermoedelijk ten deele, zegt mr. Herzberg,
voorzoover er in Duitschland op grond van
omstandigheden en historische ontwikke
ling een zekere praedispositie voor was
geschapen. Maar voor het overige? Zijn er
niet overal meer menschen zonder over
tuiging en zonder vatbaarheid daarvoor,
dan men aanvankelijk denkt? Ook onder
de z.g. overtuigden? Bestaat er niet heel
wat meer lust tot vervolging en het toe
brengen van leed, dan men zich bewust
is? En werkt het geweten altijd in de ge-
wenschte richting en niet vaak genoeg in
perverse zin?
Ik heb hier de hoofdpunten uit het be
toog van mr. Herzberg geciteerd. Ik heb
ze voorgelegd aan een medicus, ex-ge-
Over ontstemming
en een toezegging
Onze lezers weten dat in de eerste da
gen dezer week lange rijen stonden voor
het Vleeschhalgebouw op de Groote
Markt te Haarlem. Menschen die een aan
vraagformulier voor textielgoederen kwa
men afhalen. Velen hebben 4 uur moeten
wachten voor zij aan de beurt kwamen.
Over dat lange wachten ontstond ont
stemming. Maar die ontstemming werd
erger toen zeer velen tot de ontdekking
kwamen, dat het er naar uitzag, dat zij
hun tijd nutteloos hadden opgeofferd. Zij
zijn met het formulier naar den winke
lier, naar zeer vele winkeliers gegaan,
maar ontdekten, dat de beperkte voor
raad al verzegd was, zoodat zij geen be
reidverklaring tot levering van een win
kelier aan den Distributiedienst kunnen
overleggen om een koopvergunning te
verkrijgen Menschen die een naam dra
gen die met A begint, moeten al a.s.
Maandag met hun bereidverklaring ko
men, want anders vervalt de waarde van
het aanvraagformulier. Op de latere da
gen komen de andere letters aan de
beurt.
Wij hadden over deze aangelegenheid
een onderhoud met de heeren A. van
Driel, directeur van het Distributiekan
toor, tevens wethouder, en J. H. Scholte,
vjnarnem end-directeur. Zij verklaarden
de ontstemming der burgerij te begrijpen,
maar de plaatselijke distributiebureaux
kunnen niet anders dan de voorschriften
uit den Haag nakomen. Ook in andere
steden heeft men rijen gezien zooals nog
zelden is voorgekomen. Er is inderdaad
onder de burgerij een groot tekort aan
textiel en nu men na 12 maanden weer
begint, is het logisch, dat er velen komen
om te trachten ook iets machtig te wor
den. Het is evenwel te betreuren dat er
op deze manier begonnen is, terwijl de
voorraad in de winkels nog niet voldoen
de was om aan de enorme aanvraag, die
natuurlijk verwacht kon worden, te vol
doen.
Het publiek heeft ook wel schuld aan
de lange rijen. Velen gingen al 's morgens
om 6^/2 uur staan, hoewel de uitreiking
om 9 uur begon. Voor zoo'n achterstand
wordt afgewerkt duurt lang. Bovendien
moesten Maandag eerst nog 10.000 men
schen aan hun gewone distributiekaarten
geholpen worden, omdat zij die niet op
den vastgestelden tijd gehaald hadden.
Daardoor moesten op dien dag vele amb
tenaren aan de textiel-uitreiking worden
onttrokken Bovendien kwamen op de
eerste dagen veel menschen wier letters
nog niet aan de beurt waren.
Maandag en Dinsdag zijn 40.000 aan
vraagformulieren uitgereikt. VVoens-
vangene in een concentratiekamp in ons
land. Hij stemde ermee in. Ik heb ze ge
toetst aan mijn eigen indrukken van de
Duitschers, die beperkter zijn omdat ik
niet in een concentratiekamp maar alleen
in de gijzeling heb gezeten. Zij stemmen
ermee overeen, vooral wat de leegte en
de angst betreft. Ja, die kerels waren leeg
en bang.
Maar volledig is het raadsel van de
diagnose voor mij hiermee niet opgelost.
Voor mr. Herzberg waarschijnlijk ook
niet. Het nationaal-socialisme en zijn con
sequent beleid heeft er zeker veel mee te
maken, maar het is niet de eenige aan
leiding. Er zit meer in. Welke andere
factoren hebben zich doen gelden? Want
lang niet alle „leegen" waren vatbaar.
Wij moeten er meer van weten. Het is
noodig. Kan de Nederlandsche vereeniging
van psychiaters niet het initiatief tot een
onderzoek nemen? R. P.
dag slechts 10.000. Heden, Donderdag,
behoefden er geen rijen gevormd te
worden. Verwacht wordt dat er deze
week in totaal 80.000 formulieren zul
len worden uitgereikt.
Alle beschikbare ambtenaren zijn deze
week aan het textiel gezet om de zaak
zooveel mogelijk te bespoedigen. Het
ging niet alleen om het uitreiken der bil
jetten, maar alle aanvragers moesten ge
holpen worden bij het doen van een keus
voor de aan te vragen artikelen.
Het is te verwachten dat er in de ko
mende weken nog verschillende artikelen
bij de winkeliers komen. Om zooveel mo
gelijk te bereiken dat de menschen niet
voor niets in de rij gestaan hebben ver
kregen wij de toezegging,
dat de aanvraagformulieren nog de
geheele maand geldig zullen zijn. Wie
niet op den vastgestelden tjjd een be
reidverklaring van een winkelier kan
overleggen, krijgt nog de gelegenheid
tot na-inlevering.
Daarvoor zal nog een nadere regeling
worden vastgesteld
De nieuwe textielkaart.
De nieuwe textielkaart, die dezer da
gen bij de nieuwe bonkaarten wordt uit
gegeven is, naar wij vernemen, bestemd
voor kleine artikelen, klosjes garen, stop
wol enz.
William Pitt:
Waar de wet ophoudt be
gint de tyrannie.
In den loop van deze week worden do
hotels, café's, restaurants en slijterijen
bevoorraad op een basis van <40 van het
totale verbruik in 1939.
Met ingang van 6 October mag ver
kocht worden.
De prijs van den borrel is vastgesteld op
35 tot 60 cents per glas, afhangend van de
klasse van het bedrijf. Oude jenever kost
5 cent duurder.
De slijterijen moeten genummerde kaar
ten op naam afgeven en elke levering in
een register vastleggen. Niet iedere klant
van 1939 behoeft een slijter te aanvaarden,
omdat de beschikbare hoeveelheid daar
voor te klein is. Als men de beschikbare
hoeveelheid jenever over alle volwasse
nen zou verdeelen, zou ieder een borrel in
de 7 weken krijgen. Een klant mag even
wel niet meer krijgen dan hoogstens 1 L.
in de maand.
Een zeer betrouwbare bron in Batavia
verklaarde aan A. N. P.-Aneta, dat het
aantal van Soekarno's volgelingen niet
meer dan 5 pCt. van de bevolking van
Java uitmaakt, hoewel dit een groot deel
van de jongeren omvat, die door de Ja
panners bewapend zijn en volgelingen
van Soekarno zijn geworden onder Ja-
panschen invloed.
De heer van der Plas heeft een radio
rede gehouden, waarin hij zeide een be
roep te doen op alle leiders van welk ras
of welke partij ook, om hun opvatting te
geven over de vraag hoe een nieuw Indo
nesië geboren moet worden, opdat alle
gedachten die de vijand zoo lang onder
drukt heeft nu in de openbaarheid ko
men. Wie dat nog niet heeft gedaan,
maar meent nuttige wenken te kunnen
geven, kan om een onderhoud vragen.
Een extra-schip voor troepenvervoer is
beschikbaar gekomen. Het zal 8 dezer met
3500 man uit Engeland vertrekken.
Wie de beschikking heeft over den zen-
der-Bandoeng is nog niet duidelijk. In
een toespraak werd scherp op de uit
spraak der Nederlandsche regeering ge
reageerd en korten tijd later werd mee
gedeeld, dat een zender (welke werd niet
gezegd) zich uit de beweging Soekarno
had teruggetrokken. Hieruit blijkt, dat er
een splitsing begint te komen in de Soe
karno-beweging.
Van twee hulpverleeningsteams is be
richt binnengekomen, dat zij in de buurt
van Bandoeng beschoten waren, doch dat
er geen verliezen te betreuren waren.
Pressie op de bevolking.
In Batavia circuleeren lijsten om geld
af te dragen aan een fonds voor de vrije
republiek Indonesië Deze lijsten zijn ver
spreid door z.g. buurtvereenigingen, wel
ke in elk district voor de handhaving van
de orde en de voedseldistributie moeten
zorgdragen. De districtsleiders hebben
den Geallieerden gemeld, dat zij vreezen
voor de veiligheid van degenen, die niet
op de lijsten inteekenen!
Volgens de New York Herald Tribune
heeft Hadji-Salim, een der oprichters van
de nationalistische beweging, aan een cor
respondent van dat blad verklaard, dat
Aan het einde van de Woensdag gehouden
zitting van het Bijzonder Gerechtshof te
's Gravenhage, waarin zooals men weet de
procureur-fiscaal tegen Van Genechten de
doodstraf heeft geëischt, kreeg de verdachte
zelf gelegenheid zich te verdedigen.
Van Genechten zei, dat hij alles wat hij in
zijn leven had opgebouwd, geofferd heeft
aan de nationaal-socialistische gedachte
waarin hij geloofde. Hij meende het welzijn
van Nederland te dienen. Voor de Duitschers
heb ik zoo zei hij weinig nuttigs ge
daan. Zijn samenwerking was zoo slecht, dat
hij ontheven is van zijn functie als directeur-
generaal van politie. Na 1943 was hij geheel
uitgeschakeld. Aan de gevangenneming van
mr. Meischke had hij geen schuld. Verdach
te betoogde dat hij ook tegen verschillende
N. S. B.-ers is opgetreden. Hij is bij het
Vredesgerechtshof afgetreden omdat hij geen
vrijheid had te vervolgen wie hij wilde,
kortom toen hem duidelijk werd dat hij
moest dansen naar het Duitsehe pijpen.
Toen Van Genechten zei dat hij het optre
den van de Duitschers tegenover de Joden
scherp afgekeurd heeft, volgde daarop ge
joel op de publieke tribune.
Tenslotte zei verdachte, dat hij gevochten
heeft tegen ver-Duitsching van ons volk,
tegen het ontketenen van den burgeroorlog
en tegen het dienstnemen van Nederlanders
bij de S.S. Verslagen in alle opzichten legde
hij zijn lot, de gevangenis of den kogel, ge
heel in handen van de rechters.
Uitspraak 17 October.
de Nederlandsche voorstellen voor de
nationalisten onaanvaardbaar waren. Soe
karno zeide alleen bezwaar te hebben te
gen het Nederlandsche koloniale systeem.
Tegen het Britsche bezettingsleger leken
de nationalistische leiders geen bezwaar
te hebben, maar de reeds genoemde Hadji
Salim moest niets van de Britten hebben.
Nederlandsch beleid gewaardeerd.
In een hoofdartikel schrijft de New York
Herald Tribune: „De Nederlanders zijn
menschelijker en intelligenter koloniale
bestuurders geweest dan sommige andere
landen in het Oosten, maar zij staan nu
voor een verzet tegen de wederinvoering
van hun gezag. Veel Indonesiërs zijn nog
niet rijp voor onafhankelijkheid en het
zou een ramp kunnen zijn als zij alle be
trekkingen zouden afbreken met de Ne
derlanders, wier fouten worden goed ge
maakt door de vele verdiensten, die
zij op hun naam hebben staan."
Volgens Un. Press kon door actie der
nationalisten een passagiersvliegtuig uit
Batavia niet op het vliegveld van Soera-
baja landen. Daar ook het vliegveld bij
Bandoeng is bezet, verwacht men dat de
vliegdiensten weldra zullen worden stil
gelegd.
In Australië.
De Australische min.-pres. heeft ver
klaard, dat stakende Indonesiërs niet in
Australië mogen blijven.
Onderzoekingen der Australische regee
ring hebben uitgewezen, dat de weigering
der Indonesiërs om te Sydney Nederland
sche schepen te laden het gevolg is van
een actie der communistische partij. De
communisten blijken de zaak der Indo
nesiërs in handen te hebben.
De ministers van buitenlandsche zaken
van de Ver. Staten, de Sovjet-Unie en
Frankrijk hebben elk een verklaring af
gelegd omtrent het verloop van de thans
afgebroken conferentie te Londen. Alle
drie waren het erover eens, dat het een
fout zou zijn het afbreken der conferentie
op te vatten als een bewijs van falen. Zij
waren het er over eens. dat de raad van
plaatsvervangende afgevaardigden te Lon
den zou voortgaan met de bestudeering
der concrete kwesties als b.v. de Fransche
voorstellen inzake het Rijnland en het
Ruhrgebied, het teruggeven van roofbuit
uit de bezette landen en de verschillende
Oostenrijksche problemen.
Het verschil van .inzicht is dit: moet het
regiem van de drie groote mogendheden
gehandhaafd blijven of moeten ook de
kleinere staten kunnen meespreken bij de
vaststelling der vredesverdragen. Voor
standers van een „dictatorschap" der drie
grooten is Molotof, die dan voor het vast
stellen van elk vredesverdrag een confe
rentie zou willen beleggen van die staten
die bij elk afzonderlijk verdrag speciaal
geïnteresseerd zijn. De Ver. Staten en
Frankrijk zijn voorstander van het uit
breiden van de internationale verantwoor
delijkheid in de vredesbesprekingen.
Geldig tot Vrijdagavond. Nog rustig weer
Aanvankelijk zwakke, later matige wind
tusschen Zuidoost en Zuidwest half tot
zwaar bewolkt, plaatselijk ochtendmist,
overwegend droog, zelfde temperatuur.
