Eisenhower in Amsterdam
Een Nieuwe
Wereld
Geen Communisten
in Haarlems Noodraad
Nederlanders
in de Russische Zone
Duizenden
worden vastgehouden
Het conflict
in de Gereformeerde Kerk
Het woord is aan....
De toestand op Java
Het terughalen
der eerste f 100.-
60e Jaargang \o. 18147 I "X T "I Maandag 8 October 1945
Bureaux: Groote Houtstr. 93 t"™1 ]l f| f* I O |Y| CJ I J I Uitgave van de Stichting
en Soendaplein 37, Haarlem V_iHL L J. J. X A ij 1 _f~ V_i4_V_r'l JtJ* _1_ V_l4_ \_l4_ Voorlichting te Haarlem.
IJmuiden: Kennemerlaan 154. J Abonnementen: p.week 31 ct.
Telef. 5437. per kwartaal 4.
rp Directeur-Hoofdredacteur: Robert Peereboom
Tel.. Dir.-Hoofdred. 150a4. Adm. 10724 Tel: Redactie 10600. Expeditie 14825.
De ontvangst van Eisenhower op liet paleis Koordeinde in den Haag. Op de foto
ziét men o.m. de Koningin, gen. Eisenhower, Prins Bemhard, min. Schermerhorn
HET orgaan van de Nederlandsche
Volksbeweging, dus ook van den mi
nister-president, Je Maintiendrai, heeft
zich in een hoofdartikel tegen annexatie
uitgesproken. Dit is een belangrijke wen
ding in het sinds maanden gevoerde dis
puut, dat door de afwezigheid van het
parlement en door de verwarring der
meeningen en wenschen niet leidde tot
de gewenschte uitspraak van het Neder
landsche volk. Na al hetgeen op deze
plaats reeds geschreven is, zoowel direct
tegen annexatie als voor een waarlijk in
ternationaal beleid, dat zich boven het
directe eigenbelang van de afzonderlijke
staten stelt en daarmee de belangen van
het geheel dient, verheugt mij deze uit
spraak. Die verheugenis neemt toe door
de wijze waarop Je Maintiendrai het
standpunt der Volksbeweging motiveert,
erkennend dat wij op den drempel van een
nieuwe wereld staan en den moed too-
nend om dien drempel te overschrijden.
Het was juist die moed, die hier bepleit
werd toen ik onlangs onder den titel „Vijf
Ministers" over de mislukte conferentie
van de ministers van Buitenlandsche
Zaken in Londen schreef.
Je Maintiendrai acht het zwakke punt
in het betoog der annexionisten, dat zij
geen enkel dwingend argument naar
voren hebben gebracht, waaruit men on
afwijsbaar tot de noodzaak van annexatie
zou moeten besluiten. Zij hebben verschil
lende leuzen aangeheven om een annexa
tie te rechtvaardigen: veiligheid, annexee-
ren of verarmen, schade- en rechtsherstel.
Maar bij elk dier leuzen kan men zeggen:
gij kunt dat ook op een andere manier
bereiken!
Het gebrek aan levensruimte acht de
Volksbeweging geen argument, dat an
nexatie rechtvaardigt, maar hoogstens een
voorwendsel tot agressie. Militaire over
wegingen acht zij zwak, omdat zij niet
gelooft, dat door annexatie onze veilig
heid aanmerkelijk kan worden vergroot.
Wat maakt het uit, in een wereld waarin
het ruimteprobleem bijna overwonnen is
en een enkele atoombom een millioenen-
stad in puin legt, of onze grenzen enkele
tientallen kilometers verder naar het
Oosten liggen?
Maar het belangrijkste wordt genoemd,
dat Nederland het land is van Hugo de
Groot en Vollenhoven, dat wij ook ten
aanzien van de internationale samen
leving dragers zijn van een idée. De idéé,
dat ook de internationale samenleving een
rechtsorde moet zijn, waar niet de macht
het laatste woord spreekt, al is zij een
realiteit, die men niet straffeloos kan
voorbijgaan.
Van die rechtsorde schijnen wij ver af
te staan. De eerste punten van het Atlan
tisch Handvest: geen gebiedsuitbreidin
gen, geen veranderingen van grenzen zon
der toestemming der betrokken bewoners,
schijnen te zijn vergeten. Wat wordt de
zin van dezen oorlog? Nu de bondgenooten
hem zegevierend beëindigd hebben, krij
gen zij blijkbaar ruzie over den buit. Wij
kunnen daar niet aan mee doen zonder
het beste uit onze geschiedenis te ver
loochenen.
Dit woord van Je Maintiendrai is mij
uit het hart gegrepen. En ik beaam ten
volle hetgeen er op volgt: „Dit standpunt
is geen uitvloeisel van een sentimenteel
pacifisme, van behoudzucht, van ruimte
vrees, van onwerkelijk idealisme of der
gelijke overwegingen meer. Het is enkel
een uitvloeisel van onze diepe overtui
ging, dat er in Europa en in de wereld
geen werkelijke vrede zal zijn, zoolang
iedere staat alleen maar eigen belangen
najaagt. De oplossing van het Duitsche
vraagstuk met uitschakeling van het
Duitsche gevaar in de toekomst is een
algemeen Europeesche aangelegenheid."
Juist!
De Volksbeweging blijkt geheel in de
lijn te komen van het betoog, dat op deze
plaats in een reeks artikelen over Fede
rale Unie is gevoerd, als zij spreekt over
de nieuwe wereld, op welker drempel wij
staan en „waarin de vrede alleen dan zal
zijn gewaarborgd, wanneer de staten,
groote evengoed als kleine, hun vroegere
onbeperkte souvereiniteit opgeven ten
gunste van een bovenstateüjke ordening,
opgebouwd op den grondslag van gelijk
recht voor allen, gemeenschappelijke ver
antwoordelijkheid en de erkenning, dat de
macht ondergeschikt moet zijn aan het
recht. Wanneer de verantwoordelijke,
staatslieden van Europa en dan niet
enkelen, maar allen op dezen grondslag
gingen beraadslagen over de reconstruc
tie van Europa, met daarbij den eerlijken
wil om tot elkander te komen en ook be
reid om een offer te brengen, wanneer de
algemeene zaak zulks zou eischen, dan
zouden wij verder komen dan langs de
wegen, die tot nu toe bewandeld zijn. In
elk geval zal Nederland daaraan hebben
vast te houden. Het land van Hugo de
Groot heeft in de wereld een roeping te
vervullen. Daarmee verdraagt zich niet
dat wij struikroover met de struikroo-
vers zouden worden. Zelfs niet, wanneer
wij er beter van zouden worden met het
wèl te doen.
Dat is fiere taal. Zij wordt met vreugde
geciteerd.
De schrijver van het artikel spreekt nog
over het voorstel van de staatscommissie
tot onderzoek van het annexatie-vraag
stuk. „om niet tot annexatie over te gaan
behoudens enkele grenscorrecties, die hier
Door talloozen toegejuicht kwam gen.
Eisenhower Zaterdag het met vlaggen ge
tooide Amsterdam bezoeken. Nergens was
de drukte grooter dan op den Dam, waar
een dicht opeen gepakte menigte samen
gekomen was. Een warm enthousiasme
begroette den generaal en het gezelschap
toen zij voorreden en het Paleis binnen
traden.
In de Burgerzaal werd het gezelschap
met een geestdriftig applaus en gejuich
begroet. Het aanvankelijk ernstige ge
zicht van den generaal gleed uit bij een
dergelijk enthousiasme en zijn mond ver
breedde zich tot een prettigen glimlach.
Burgemeester De Boer hield een geestige
korte redevoering die de generaals en het
publiek meermalen aan het lachen brach
ten, waarin hij de dankbaarheid van Am
sterdam vertolkte voor het feit. dat de be
vrijding geen slagveld in het Westen ge
bracht heeft. Amsterdam kent geen eere
burgerschap, maar wel een gouden me
daille, die slechts zeer sporadisch uitge
reikt wordt. De burgemeester vertelde,
hoe hij naar de Ned. Bank gegaan was
en vergeefs om wat goud voor een me
daille gebedeld had: er was geen korrel
tje aanwezig. Nu had hij zich ertoe moe
ten beperken een gecalligrafeerde schuld
bekentenis van één gouden medaille aan
den generaal ten geschenke te geven. Gen.
Smith werd begiftigd met de zilveren me
daille, waarvoor wel specie aanwezig was.
In zijn wederwoord bewees gen. Eisen
hower eer aan ons land en vooral aan
Prins Bernhard als leider van de B. S. en
adviseur voor B. S.-aangelegenheden en
aan de spoorwegstakers. Hij wees erop,
hoe de houding van ons volk als geheel,
waarin Hitier zich zoo misrekend heeft,
inspireerend heeft gewerkt op de volken
die nog vrij en niet in actief verzet tegen
de vijanden van de vrijheid waren.
Het gelukte ons generaal Eisenhower
in een onbewaakt oogenblik aan te
spreken. „Wat vindt U het minst
prettige van ons land, generaal?" „Och,
ik heb tot nu toe slechts prettige
Ged. Staten hebben het beroep der com
munisten tegen de beslissing van den
Haarlemschen burgemeester, die de candi-
datenlijsten van de communisten voor den
noodraad als ongeldig had beschouwd,
ongezond verklaard. Dientengevolge zul
len er dus geen communisten zitting krij
gen in den Haarlemschen noodraad.
Nu er dus slechts 37 candidaten zijn
overgebleven voor 39 zetels zal de ver
kiezing bij enkele candidaatstelling ge
schieden.
De Haarlemsche noodraad zal dus uit 37
leden bestaan.
buiten vallen, maar tot bezetting van een
bepaald stuk Duitsch grondgebied." Die
bezetting zou dan „alle mogelijkheden
openhouden en tegelijk in staat zijn,
onze aanspraken op schadevergoeding
kracht bij te zetten. Als zoodanig is zij
een uitstel van de beslissing."
Deze passage vergt verduidelijking en
het zou goed zijn, als het voorstel van de
staatscommissie volledig werd gepubli
ceerd. Wat houden die grenscorrecties in
en wat wordt precies met het uitstel be
doeld?
Hoe dan ook, er is een belangrijke wen
ding in de gedachtenwisseling over an
nexatie gekomen, die er tegen in gaat. En
het bewustzijn van de noodzaak, een
nieuwe wereld te durven betreden is in
belangrijken kring in Nederland,die zich
op onze beste tradities beroept, tot uiting
gebracht. Moge het weerklank vinden ook
buiten onze grenzen!
herinneringen aan Holland, maar jullie in
West-Europa schijnen nogal graag Ameri-
kaansche sigaretten te lusten, is 't niet?
Nu, troost je maar, wij zijn er ook niet
afkeerig van." Wat kun je dan anders dan
zedig ja-knikken? „En wat heeft U het
aangenaamst getroffen?" „De sfeer van de
ontvangst. Ik had iets stijf-vormelijks
verwacht, maar het ging allemaal zoo vlot
en jullie spreken God-zij-dank een soort
Engelsch dat voor ons ook verstaanbaar
ts".
Tijdens zijn bezoek verklaarde Eisenhower
dat hij onmiddellijk na zijn terugkeer in
Duitsehland alles in het werk zal stellen om
de door de Duitsehers geroofde Nederland
sche goederen zoo snel mogelijk naar ons
land te doen terugkeeren.
De heer A. W. Elsbroek, Kokstraat 13 A
rood te Haarlem, deelde ons mede, dat hij
met 9 anderen erin geslaagd is bij Stapel
burg uit de Russische zone te ontkomen.
Dit was alleen mogelijk doordat schild
wachten werden omgekocht. Met zijn met
gezellen kwam hij in het op 9 km afstand
gelegen Goslar in de Engelsche zone. Daar
heeft hij aan de militaire autoriteiten me
degedeeld, dat hij zelf gezien heeft, dat in
Stapelburg en omgeving nog 2700 Jood-
sche Nederlanders en 15.000 andere Neder
landers verblijven, die met smart op toe
stemming wachten om naar Nederland
terug te mogen keeren. Dit was op 4 Aug.
1945.
De heer Elsbroek vertelde ons, dat de
Nederlanders door de Russen goed be
handeld worden, zoodat zij in het alge
meen in goeden toestand verkeeren. De
Russen geven evenwel geen verlof tot ver
trek, 'maar willen alleen uitwisselen tegen
Russen, die in het Westen vertoeven.
Intrede ds. F. Dijkhuis.
Na des ochtends te zijn bevestigd door ds
G. J. Frielink uit Raalte (met een predi
cate naar aanleiding van Mattheüs 9, de
verzen 36, 37 en 38) deed Zondagavond in
de Groote- of St. Bavokerk, die stampvol
was, ds. F. Dijkhuis uit Oldemarkt zijn
intrede als predikant bij de Ned. Herv.
Gemeente van Haarlem. De predikant had
als tekstwoord Handelingen 2 vers 42. Na
de predicate betuigde hij zijn blijdschap
dat hij - de predikant heeft in een Duitsch
strafkamp vertoefd - na een jaar aan de
roeping van de gemeente van Haarlem
had gevolg kunnen geven. Dank bracht hij
de gemeente voor het hartelijk hem toe
geroepen welkom, haar verzekerende dat
zijn huis altijd voor de gemeente open
stond. Verder dankte spr. den Commissa
ris der Koningin in de provincie Noord
holland en den wn. Burgemeester van
Haarlem voor hun tegenwoordigheid.
De bezwaarden, die zich vrijgemaakt heb
ben van de Gereformeerde Kerk van Haar
lem, hielden Zondagochtend den eersten
dienst in het kerkgebouw der Waalsche
Kerk, dat geheel bezet was. Voorganger was
Ds. A. Veldman van Leiden. Deze hield een
predicatie n. a. v. Mattheus 11 vers 28
„Komt herwaarts tot Mij, allen die vermoeid
en belast zijt en Ik zal u rust geven".
Des namiddags is weder een dienst gehou
den met ds Veldman als voorganger. Na af
loop van de diensten was er gelegenheid de
acte tot vrijmaking te onderteekenen.
Een congres.
17 en 18 October wordt in de Waalsche kerk
te Amsterdam een kerkelijk congres der vrij
gemaakte Gereformeerde kerken gehouden,
waarop Prof. Schilder zal spreken.
Je Maintiendrai:
Wij kunnen geen nieuwe
wereld opbouwen, wanneer
wij dezelfde wegen blijven
bewandelen, die de voor-
oorlogsche wereld naar den
afgrond hebben gevoerd.
Soekarno is bij den brigade-generaal
King ontboden, die hem heeft gezegd, dat
hij niet tevreden was met het gedrag der
nationalisten in Batavia. Generaal King
haalde verschillende gevallen van wette
loosheid aan en verklaarde dat de partij
leiders verantwoordelijk zullen worden ge
steld voor de door hun volgelingen ver
oorzaakte onlusten. Soekarno zeide, dat
deze teweeg gebracht werden door een
aantal jongeren, die heel moeilijk in de
hand te houden waren.
De houding van de geallieerde autori
teiten is nog steeds niet heelemaal duide
lijk. Zoo hadden zij b.v. de toezegging
ontvangen, dat het blad „Merdeka" niet
meer zou verschijnen. Deze toezegging is
door de nationalisten echter niet nage
komen.
Zeshonderd van de drieduizend Neder
landsche onderdanen uit het Wilhelmina-
kamp zijn uit Singapore scheep gegaan,
naar Batavia.
Volgens United Press is de toestand ia
Soerabaja momenteel rustig. De nationa
listen zouden daar over 6 tanks en een
aantal pantserwagens beschikken, welka
zij aan de Japanners hebben ontnomen.
De autoweg van Soerabaja naar Batavia
is geheel door politie en jonge met spe
ren gewapende nationalisten bezet.
In Batavia komen nog plunderingen ea
overvallen voor en de Geallieerde auto
riteiten lijken van deze kwesties genoeg
te krijgen. Een krachtige actie van hun
zijde wordt verwacht.
Toen groepen nationalisten het gebouw
van de Javasche bank hadden bezet, wer
den zij hieruit verdreven. Zij zijn even
zeer uit de drukkerij der fa. Kolff, waar
de Japansche bankbiljetten werden ver
vaardigd, verjaagd. Aan den Japanschen
opperbevelhebber is nogmaals zeer na
drukkelijk opdracht verstrekt de orde te
handhaven, zoo noodig met geweid, maar
ook zonder onnoodig bloedvergieten.
In Tandjong Priok is de Reynst gearri
veerd, met o.m. 1000 man troepen van
Balikpapan. De „van Galen" is ook in de
haven aangekomen.
De Geallieerde autoriteiten melden, dat
de bezetting van Borneo, Celebes en da
Molukken vlot verloopt. Er is geen spoor
van eenige nationalistische actie.
Een protest der verzets
organisaties.
Van de zijde der voormalige samenwer
kende verzetsorganisaties van Nederland
wordt een protest gepubliceerd inzake
Ned. Oost-Indië. Daarin wordt gezegd:
„Wij wenschen geen koloniaal bewind,
dat Ned.-Indië degradeert tot een win
gewest van het grootkapitaal, maar wij
wenschen evenmin Ned.-Indië overgele
verd te zien aan de rebellenregeering, die
met den vijand geheuld heeft." „Voor
ieder weldenkend mensch staat vast dat,
wanneer de Communistische Partij Ne
derland ten behoeve van Soekarno roept
„ik val aan, volg mij", niemand, die zich
de duizenden dooden op eigen erf herin
nert, ooit een vaandel volgen zal, waarop
de rijzende zon en de sikkel en hamer
naast elkaar staan afgebeeld"
Eerste ochtend was het kalm
Hedenmorgen werd begonnen met het
terugbetalen van de eerste honderd gul
den van de op de geldkaarten gestorte
gelden. Nu was de letter A aan de beurt.
Wij hebben een kijkje genomen in ver
schillende banken en spaargebouwen en
andere geldkantoren. Het was overal be
trekkelijk kalm. Nergens stonden rijen,
hoogstens eenige tientallen die zich in
volgorde schaarden.
Maar zoo verzekerden ons belang
stellenden het zal vanmiddag en de vol
gende dagen wel drukker worden. De let
ter A is in verhouding niet talrijk. Blijk
baar heeft men den eersten morgen niet
zwaar willen belasten om het personeel in
de gelegenheid te stellen zich wat in te
werken. Wij weten namelijk wat er moet
komen, want dat is af te leiden uit het
aantal geldkaarten dat op elk kantoor is
uitgegeven. Er staan ons absoluut nog
drukke dagen te wachten, ook al laat de
groote meerderheid der spaarders hun
geld op hun boekjes staan.
Groentedistributie afgeloopen.
De distributie van alle soorten groen
te is geëindigd, daar de aanvoer zoo ruim
is, dat het niet meer noodzakelijk is eeni
ge beperkende maatregel te laten voort
duren.