Eisenhower in Amsterdam Een Nieuwe Wereld Geen Communisten in Haarlems Noodraad Nederlanders in de Russische Zone Duizenden worden vastgehouden Het conflict in de Gereformeerde Kerk Het woord is aan.... De toestand op Java Het terughalen der eerste f 100.- 60e Jaargang \o. 18147 I "X T "I Maandag 8 October 1945 Bureaux: Groote Houtstr. 93 t"™1 ]l f| f* I O |Y| CJ I J I Uitgave van de Stichting en Soendaplein 37, Haarlem V_iHL L J. J. X A ij 1 _f~ V_i4_V_r'l JtJ* _1_ V_l4_ \_l4_ Voorlichting te Haarlem. IJmuiden: Kennemerlaan 154. J Abonnementen: p.week 31 ct. Telef. 5437. per kwartaal 4. rp Directeur-Hoofdredacteur: Robert Peereboom Tel.. Dir.-Hoofdred. 150a4. Adm. 10724 Tel: Redactie 10600. Expeditie 14825. De ontvangst van Eisenhower op liet paleis Koordeinde in den Haag. Op de foto ziét men o.m. de Koningin, gen. Eisenhower, Prins Bemhard, min. Schermerhorn HET orgaan van de Nederlandsche Volksbeweging, dus ook van den mi nister-president, Je Maintiendrai, heeft zich in een hoofdartikel tegen annexatie uitgesproken. Dit is een belangrijke wen ding in het sinds maanden gevoerde dis puut, dat door de afwezigheid van het parlement en door de verwarring der meeningen en wenschen niet leidde tot de gewenschte uitspraak van het Neder landsche volk. Na al hetgeen op deze plaats reeds geschreven is, zoowel direct tegen annexatie als voor een waarlijk in ternationaal beleid, dat zich boven het directe eigenbelang van de afzonderlijke staten stelt en daarmee de belangen van het geheel dient, verheugt mij deze uit spraak. Die verheugenis neemt toe door de wijze waarop Je Maintiendrai het standpunt der Volksbeweging motiveert, erkennend dat wij op den drempel van een nieuwe wereld staan en den moed too- nend om dien drempel te overschrijden. Het was juist die moed, die hier bepleit werd toen ik onlangs onder den titel „Vijf Ministers" over de mislukte conferentie van de ministers van Buitenlandsche Zaken in Londen schreef. Je Maintiendrai acht het zwakke punt in het betoog der annexionisten, dat zij geen enkel dwingend argument naar voren hebben gebracht, waaruit men on afwijsbaar tot de noodzaak van annexatie zou moeten besluiten. Zij hebben verschil lende leuzen aangeheven om een annexa tie te rechtvaardigen: veiligheid, annexee- ren of verarmen, schade- en rechtsherstel. Maar bij elk dier leuzen kan men zeggen: gij kunt dat ook op een andere manier bereiken! Het gebrek aan levensruimte acht de Volksbeweging geen argument, dat an nexatie rechtvaardigt, maar hoogstens een voorwendsel tot agressie. Militaire over wegingen acht zij zwak, omdat zij niet gelooft, dat door annexatie onze veilig heid aanmerkelijk kan worden vergroot. Wat maakt het uit, in een wereld waarin het ruimteprobleem bijna overwonnen is en een enkele atoombom een millioenen- stad in puin legt, of onze grenzen enkele tientallen kilometers verder naar het Oosten liggen? Maar het belangrijkste wordt genoemd, dat Nederland het land is van Hugo de Groot en Vollenhoven, dat wij ook ten aanzien van de internationale samen leving dragers zijn van een idée. De idéé, dat ook de internationale samenleving een rechtsorde moet zijn, waar niet de macht het laatste woord spreekt, al is zij een realiteit, die men niet straffeloos kan voorbijgaan. Van die rechtsorde schijnen wij ver af te staan. De eerste punten van het Atlan tisch Handvest: geen gebiedsuitbreidin gen, geen veranderingen van grenzen zon der toestemming der betrokken bewoners, schijnen te zijn vergeten. Wat wordt de zin van dezen oorlog? Nu de bondgenooten hem zegevierend beëindigd hebben, krij gen zij blijkbaar ruzie over den buit. Wij kunnen daar niet aan mee doen zonder het beste uit onze geschiedenis te ver loochenen. Dit woord van Je Maintiendrai is mij uit het hart gegrepen. En ik beaam ten volle hetgeen er op volgt: „Dit standpunt is geen uitvloeisel van een sentimenteel pacifisme, van behoudzucht, van ruimte vrees, van onwerkelijk idealisme of der gelijke overwegingen meer. Het is enkel een uitvloeisel van onze diepe overtui ging, dat er in Europa en in de wereld geen werkelijke vrede zal zijn, zoolang iedere staat alleen maar eigen belangen najaagt. De oplossing van het Duitsche vraagstuk met uitschakeling van het Duitsche gevaar in de toekomst is een algemeen Europeesche aangelegenheid." Juist! De Volksbeweging blijkt geheel in de lijn te komen van het betoog, dat op deze plaats in een reeks artikelen over Fede rale Unie is gevoerd, als zij spreekt over de nieuwe wereld, op welker drempel wij staan en „waarin de vrede alleen dan zal zijn gewaarborgd, wanneer de staten, groote evengoed als kleine, hun vroegere onbeperkte souvereiniteit opgeven ten gunste van een bovenstateüjke ordening, opgebouwd op den grondslag van gelijk recht voor allen, gemeenschappelijke ver antwoordelijkheid en de erkenning, dat de macht ondergeschikt moet zijn aan het recht. Wanneer de verantwoordelijke, staatslieden van Europa en dan niet enkelen, maar allen op dezen grondslag gingen beraadslagen over de reconstruc tie van Europa, met daarbij den eerlijken wil om tot elkander te komen en ook be reid om een offer te brengen, wanneer de algemeene zaak zulks zou eischen, dan zouden wij verder komen dan langs de wegen, die tot nu toe bewandeld zijn. In elk geval zal Nederland daaraan hebben vast te houden. Het land van Hugo de Groot heeft in de wereld een roeping te vervullen. Daarmee verdraagt zich niet dat wij struikroover met de struikroo- vers zouden worden. Zelfs niet, wanneer wij er beter van zouden worden met het wèl te doen. Dat is fiere taal. Zij wordt met vreugde geciteerd. De schrijver van het artikel spreekt nog over het voorstel van de staatscommissie tot onderzoek van het annexatie-vraag stuk. „om niet tot annexatie over te gaan behoudens enkele grenscorrecties, die hier Door talloozen toegejuicht kwam gen. Eisenhower Zaterdag het met vlaggen ge tooide Amsterdam bezoeken. Nergens was de drukte grooter dan op den Dam, waar een dicht opeen gepakte menigte samen gekomen was. Een warm enthousiasme begroette den generaal en het gezelschap toen zij voorreden en het Paleis binnen traden. In de Burgerzaal werd het gezelschap met een geestdriftig applaus en gejuich begroet. Het aanvankelijk ernstige ge zicht van den generaal gleed uit bij een dergelijk enthousiasme en zijn mond ver breedde zich tot een prettigen glimlach. Burgemeester De Boer hield een geestige korte redevoering die de generaals en het publiek meermalen aan het lachen brach ten, waarin hij de dankbaarheid van Am sterdam vertolkte voor het feit. dat de be vrijding geen slagveld in het Westen ge bracht heeft. Amsterdam kent geen eere burgerschap, maar wel een gouden me daille, die slechts zeer sporadisch uitge reikt wordt. De burgemeester vertelde, hoe hij naar de Ned. Bank gegaan was en vergeefs om wat goud voor een me daille gebedeld had: er was geen korrel tje aanwezig. Nu had hij zich ertoe moe ten beperken een gecalligrafeerde schuld bekentenis van één gouden medaille aan den generaal ten geschenke te geven. Gen. Smith werd begiftigd met de zilveren me daille, waarvoor wel specie aanwezig was. In zijn wederwoord bewees gen. Eisen hower eer aan ons land en vooral aan Prins Bernhard als leider van de B. S. en adviseur voor B. S.-aangelegenheden en aan de spoorwegstakers. Hij wees erop, hoe de houding van ons volk als geheel, waarin Hitier zich zoo misrekend heeft, inspireerend heeft gewerkt op de volken die nog vrij en niet in actief verzet tegen de vijanden van de vrijheid waren. Het gelukte ons generaal Eisenhower in een onbewaakt oogenblik aan te spreken. „Wat vindt U het minst prettige van ons land, generaal?" „Och, ik heb tot nu toe slechts prettige Ged. Staten hebben het beroep der com munisten tegen de beslissing van den Haarlemschen burgemeester, die de candi- datenlijsten van de communisten voor den noodraad als ongeldig had beschouwd, ongezond verklaard. Dientengevolge zul len er dus geen communisten zitting krij gen in den Haarlemschen noodraad. Nu er dus slechts 37 candidaten zijn overgebleven voor 39 zetels zal de ver kiezing bij enkele candidaatstelling ge schieden. De Haarlemsche noodraad zal dus uit 37 leden bestaan. buiten vallen, maar tot bezetting van een bepaald stuk Duitsch grondgebied." Die bezetting zou dan „alle mogelijkheden openhouden en tegelijk in staat zijn, onze aanspraken op schadevergoeding kracht bij te zetten. Als zoodanig is zij een uitstel van de beslissing." Deze passage vergt verduidelijking en het zou goed zijn, als het voorstel van de staatscommissie volledig werd gepubli ceerd. Wat houden die grenscorrecties in en wat wordt precies met het uitstel be doeld? Hoe dan ook, er is een belangrijke wen ding in de gedachtenwisseling over an nexatie gekomen, die er tegen in gaat. En het bewustzijn van de noodzaak, een nieuwe wereld te durven betreden is in belangrijken kring in Nederland,die zich op onze beste tradities beroept, tot uiting gebracht. Moge het weerklank vinden ook buiten onze grenzen! herinneringen aan Holland, maar jullie in West-Europa schijnen nogal graag Ameri- kaansche sigaretten te lusten, is 't niet? Nu, troost je maar, wij zijn er ook niet afkeerig van." Wat kun je dan anders dan zedig ja-knikken? „En wat heeft U het aangenaamst getroffen?" „De sfeer van de ontvangst. Ik had iets stijf-vormelijks verwacht, maar het ging allemaal zoo vlot en jullie spreken God-zij-dank een soort Engelsch dat voor ons ook verstaanbaar ts". Tijdens zijn bezoek verklaarde Eisenhower dat hij onmiddellijk na zijn terugkeer in Duitsehland alles in het werk zal stellen om de door de Duitsehers geroofde Nederland sche goederen zoo snel mogelijk naar ons land te doen terugkeeren. De heer A. W. Elsbroek, Kokstraat 13 A rood te Haarlem, deelde ons mede, dat hij met 9 anderen erin geslaagd is bij Stapel burg uit de Russische zone te ontkomen. Dit was alleen mogelijk doordat schild wachten werden omgekocht. Met zijn met gezellen kwam hij in het op 9 km afstand gelegen Goslar in de Engelsche zone. Daar heeft hij aan de militaire autoriteiten me degedeeld, dat hij zelf gezien heeft, dat in Stapelburg en omgeving nog 2700 Jood- sche Nederlanders en 15.000 andere Neder landers verblijven, die met smart op toe stemming wachten om naar Nederland terug te mogen keeren. Dit was op 4 Aug. 1945. De heer Elsbroek vertelde ons, dat de Nederlanders door de Russen goed be handeld worden, zoodat zij in het alge meen in goeden toestand verkeeren. De Russen geven evenwel geen verlof tot ver trek, 'maar willen alleen uitwisselen tegen Russen, die in het Westen vertoeven. Intrede ds. F. Dijkhuis. Na des ochtends te zijn bevestigd door ds G. J. Frielink uit Raalte (met een predi cate naar aanleiding van Mattheüs 9, de verzen 36, 37 en 38) deed Zondagavond in de Groote- of St. Bavokerk, die stampvol was, ds. F. Dijkhuis uit Oldemarkt zijn intrede als predikant bij de Ned. Herv. Gemeente van Haarlem. De predikant had als tekstwoord Handelingen 2 vers 42. Na de predicate betuigde hij zijn blijdschap dat hij - de predikant heeft in een Duitsch strafkamp vertoefd - na een jaar aan de roeping van de gemeente van Haarlem had gevolg kunnen geven. Dank bracht hij de gemeente voor het hartelijk hem toe geroepen welkom, haar verzekerende dat zijn huis altijd voor de gemeente open stond. Verder dankte spr. den Commissa ris der Koningin in de provincie Noord holland en den wn. Burgemeester van Haarlem voor hun tegenwoordigheid. De bezwaarden, die zich vrijgemaakt heb ben van de Gereformeerde Kerk van Haar lem, hielden Zondagochtend den eersten dienst in het kerkgebouw der Waalsche Kerk, dat geheel bezet was. Voorganger was Ds. A. Veldman van Leiden. Deze hield een predicatie n. a. v. Mattheus 11 vers 28 „Komt herwaarts tot Mij, allen die vermoeid en belast zijt en Ik zal u rust geven". Des namiddags is weder een dienst gehou den met ds Veldman als voorganger. Na af loop van de diensten was er gelegenheid de acte tot vrijmaking te onderteekenen. Een congres. 17 en 18 October wordt in de Waalsche kerk te Amsterdam een kerkelijk congres der vrij gemaakte Gereformeerde kerken gehouden, waarop Prof. Schilder zal spreken. Je Maintiendrai: Wij kunnen geen nieuwe wereld opbouwen, wanneer wij dezelfde wegen blijven bewandelen, die de voor- oorlogsche wereld naar den afgrond hebben gevoerd. Soekarno is bij den brigade-generaal King ontboden, die hem heeft gezegd, dat hij niet tevreden was met het gedrag der nationalisten in Batavia. Generaal King haalde verschillende gevallen van wette loosheid aan en verklaarde dat de partij leiders verantwoordelijk zullen worden ge steld voor de door hun volgelingen ver oorzaakte onlusten. Soekarno zeide, dat deze teweeg gebracht werden door een aantal jongeren, die heel moeilijk in de hand te houden waren. De houding van de geallieerde autori teiten is nog steeds niet heelemaal duide lijk. Zoo hadden zij b.v. de toezegging ontvangen, dat het blad „Merdeka" niet meer zou verschijnen. Deze toezegging is door de nationalisten echter niet nage komen. Zeshonderd van de drieduizend Neder landsche onderdanen uit het Wilhelmina- kamp zijn uit Singapore scheep gegaan, naar Batavia. Volgens United Press is de toestand ia Soerabaja momenteel rustig. De nationa listen zouden daar over 6 tanks en een aantal pantserwagens beschikken, welka zij aan de Japanners hebben ontnomen. De autoweg van Soerabaja naar Batavia is geheel door politie en jonge met spe ren gewapende nationalisten bezet. In Batavia komen nog plunderingen ea overvallen voor en de Geallieerde auto riteiten lijken van deze kwesties genoeg te krijgen. Een krachtige actie van hun zijde wordt verwacht. Toen groepen nationalisten het gebouw van de Javasche bank hadden bezet, wer den zij hieruit verdreven. Zij zijn even zeer uit de drukkerij der fa. Kolff, waar de Japansche bankbiljetten werden ver vaardigd, verjaagd. Aan den Japanschen opperbevelhebber is nogmaals zeer na drukkelijk opdracht verstrekt de orde te handhaven, zoo noodig met geweid, maar ook zonder onnoodig bloedvergieten. In Tandjong Priok is de Reynst gearri veerd, met o.m. 1000 man troepen van Balikpapan. De „van Galen" is ook in de haven aangekomen. De Geallieerde autoriteiten melden, dat de bezetting van Borneo, Celebes en da Molukken vlot verloopt. Er is geen spoor van eenige nationalistische actie. Een protest der verzets organisaties. Van de zijde der voormalige samenwer kende verzetsorganisaties van Nederland wordt een protest gepubliceerd inzake Ned. Oost-Indië. Daarin wordt gezegd: „Wij wenschen geen koloniaal bewind, dat Ned.-Indië degradeert tot een win gewest van het grootkapitaal, maar wij wenschen evenmin Ned.-Indië overgele verd te zien aan de rebellenregeering, die met den vijand geheuld heeft." „Voor ieder weldenkend mensch staat vast dat, wanneer de Communistische Partij Ne derland ten behoeve van Soekarno roept „ik val aan, volg mij", niemand, die zich de duizenden dooden op eigen erf herin nert, ooit een vaandel volgen zal, waarop de rijzende zon en de sikkel en hamer naast elkaar staan afgebeeld" Eerste ochtend was het kalm Hedenmorgen werd begonnen met het terugbetalen van de eerste honderd gul den van de op de geldkaarten gestorte gelden. Nu was de letter A aan de beurt. Wij hebben een kijkje genomen in ver schillende banken en spaargebouwen en andere geldkantoren. Het was overal be trekkelijk kalm. Nergens stonden rijen, hoogstens eenige tientallen die zich in volgorde schaarden. Maar zoo verzekerden ons belang stellenden het zal vanmiddag en de vol gende dagen wel drukker worden. De let ter A is in verhouding niet talrijk. Blijk baar heeft men den eersten morgen niet zwaar willen belasten om het personeel in de gelegenheid te stellen zich wat in te werken. Wij weten namelijk wat er moet komen, want dat is af te leiden uit het aantal geldkaarten dat op elk kantoor is uitgegeven. Er staan ons absoluut nog drukke dagen te wachten, ook al laat de groote meerderheid der spaarders hun geld op hun boekjes staan. Groentedistributie afgeloopen. De distributie van alle soorten groen te is geëindigd, daar de aanvoer zoo ruim is, dat het niet meer noodzakelijk is eeni ge beperkende maatregel te laten voort duren.

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

Haarlem's Dagblad | 1945 | | pagina 1