Ernstig incident in Batavia
Chaos op Java
In Snelle Reeks.
Wetsontwerp - Noodparlement aangenomen
De straatverlichting
te Heemstede
Er komt verbetering
Nederlandsche luchthelden
18 Onderscheidingen
Herdenking van
tien gefusilleerden
Drama opgehelderd
#©e Jaargang' No. 18151 TT^T j I 1 1 Vrijdag 12 October 1943
Bureaux: Groote Houtstr. 93 g jffg HII 1l 1 J—awKl CÜ? 8 Jl 1 ^"^8" Uitgave van de Stichting
en Soendaplein 37, Haarlem A JL JL Jg, A JL^tewL JL ^SeaJÊx Voorlichting te Haarlem.
IJmuiden: Kennemerlaan 154. Abonnementen: p.week 31 ct.
Telef. 5437. per kwartaal 4.
Tel.: Dir.-Hoofdred. 15054. Adm. 10724 Directeur-Hoofdredacteur; Robert. Peereboom Tel. Redactie 106OO. Expeditie 14825.
UIT het nieuws van de laatste dagen
blijkt, dat op Java nu een volkomen
chaotische toestand is ontstaan. Soekar-
no en de zijnen, ondanks hun grootspraak,
hebben noch <hun eigen volgelingen
noch de meerderheid der bevolking in de
hand. Er zijn andere nationalistische groe
pen in actie gekomen, die evenmin den
toestand beheerschen. Op vele plaatsen
zijn ongeregeldheden voorgekomen. De
Japanners, door het te zwak vertegen
woordigde Britsche gezag in de hand
having der orde betrokken, hebben deze
opdracht gesaboteerd en zijn hun wapenen
gaan uitleveren „aan ieder die erom
vroeg of zelfs aan lieden, die er niet naar
taalden." Zij hebben dus de voor hen on
getwijfeld groote voldoening, dat zij den
chaos aanmerkelijk verergerd hebben.
Want die wapens zijn in handen van al
lerlei kwaadwilligen gevallen, die zonder
eenig politiek doel de orde verstoren en
„rampokpartijen" op groote schaal plegen.
Dorpen worden geplunderd door roovers-
benden. Een trein is aangehouden en de
niet-inlandsche reizigers zijn van hun geld
beroofd. En zoo meer. Het is, kortom, een
janboel waarbij niemand gediend is:
evenmin de bevolking zelf als de Engel-
schen of de Nederlanders. In deze om
standigheden is admiraal Lord Louis
Mountbatten naar Singapore gevlogen
om daar een bespreking te houden met
den luitenant-gouverneur-generaal Van
Mook en de een of andere verklaring om
trent dat onderhoud is te wachten. Er is
ook een verklaring van onze regeering op
til, die zij Dinsdag in de Tweede Kamer
zal afleggen. Want de Tweede Kamer, die
gisteren het ontwerp-Noodparlement heeft
aangenomen, zal nu toch verlof krijgen
om zich ook met de Indische kwestie
bezig te houden.
Wat verklaringen en debatten ook
mogen inhouden, het is duidelijk dat maar
één maatregel in Indië baten zal. Dat is
de aanvoer van voldoende geallieerde
troepen om er de orde te kunnen herstel
len en blijvend waarborgen. Aangenomen
moet worden, dat de Engelschen nu wel
volle medewerking daartoe zullen ver-
leenen. Het is begrijpelijk dat de open
bare meening in Engeland den terug
keer van de troepen wenscht en er wei
nig voor voelt, dat het land overal in de
wereld als politie-agent moet optreden.
Maar onze verplichtingen tegenover de
geallieerde zaak zijn het, die ons belet
hebben tijdig troepen naar Indië te
brengen. De noodige scheepsruimte is
pas toegestaan, toen het al mis was. En
de Engelschen hébben nu eenmaal troe
pen naar Java gezonden, al was het dan
veel te weinig. Hun bedoeling is wel de
gelijk, de orde in het land te bewaren.
Nu dit mislukt is door hun zonderlinge
en ook voor een Europeaan onbegrijpe
lijke fout, zich op de medewerking van
de kwaadaardige Japanners te verlaten,
zullen zij toch meer moeten gaan doen.
Het is niet aan te nemen dat de Britsche
regeering het beleid van Lord Louis
Mountbatten zal goedkeuren. Het is even
min aannemelijk dat men er in Londen
onverschillig tegenover zou staan, dat in
een- gebied dat aan Britsch-Indië grenst
opstand en chaos heerschen. Engeland
heeft zelf zijn Indische problemen en het
heeft in Britsch-Indië ook toezeggingen
van zelfbestuur gedaan, op welker inwil
liging sterke aandrang wordt uitge
oefend. Zijn gezag in Britsch-Indië kan
slechts verzwakt worden door zulk falen
van het beleid in den Indischen Archi
pel, als zich nu aan de geheele wereld
demonstreert. Bij de nationalistische lei
ders in Britsch-Indië kan dit immers niet
onopgemerkt blijven. Dat te Batavia Brit
sche officieren vermoord zijn versterkt de
beteekenis van deze overwegingen.
Omtrent de politieke kwestie in Indo
nesië blijft het Nederlandsche standpunt
volkomen duidelijk en zuiver. De Ko
ningin heeft zelfbestuur toegezegd bin
nen het kader van de rijkseenheid, onze
regeering heeft zich gereed getoond deze
toezegging na te leven en de vrijheid van
de Indonesiërs wordt daarmee beloofd.
Zij kan niet op andere wijze verkregen
worden, zooals de huidige chaos duide
lijk bewijst. Soekarno en de zijnen heb
ben een republiek los van Nederland ge
proclameerd. Welnu, men ziet wat daar
van terechtkomt. Zij hebben een klein
deel van het volk achter zich, andere be-
dere bewegingen staan tegen hen op en
zij kunnen niet eens hun eigen volgelin
gen in toom houden. Hun optreden is een
gevaar voor de bevolking zelf.
Ik moet herhalen dat het slechts ver
wondering en verontwaardiging kan
wekken dat menschen in Nederland, die
beter behoorden te weten, hun instem
ming met Soekarno betuigen en dat zelfs
op vergaderingen in het openbaar gaan
betoogen. Dit kan alleen onze positie bij
de geallieerden benadeelen en verzwak
ken. Het is een onverantwoordelijk ge
doe, dat bovendien getuigt van een vol
komen gebrek aan begrip van de situatie.
Die menschen vertegenwoordigen welis
waar maar een kleine minderheid in ons
land, maar er zijn personen onder hen,
van wie wij een beter inzicht, meer ver
antwoordelijkheidsgevoel en bovendien
toewijding aan de Nederlandsche èn In
donesische belangen mochten verwachten.
Misschien zal de huidige ontwikkeling
der gebeurtenissen hen tot het besef van
de onbezonnenheid en roekeloosheid van
hun optreden brengen. Het zou wensche-
lijk zijn dat daarvan blijk werd gegeven.
Min. Schermerhorn spreekt te
Eindhoven.
„Wanneer ik denk aan hetgeen er op
het oogenblik in het Verre Oosten gebeurt
tengevolge van de onverwacht snelle ca
pitulatie van Japan en het gezagsvacuüm
op Java, dan wordt het mij bang om het
hart, zoo zeide de minister-president prof.
ir. W. Schermerhorn Donderdagavond in
een vergadering te Eindhoven. We staan
helaas niet alleen meer voor dit eerste
vacuum, doch een tweede vacuum is bezig
te ontstaan. Als alle teekenen niet bedrie
gen, dan ontwikkelt zich hier geen poli
tieke beweging, maar een wanstaltige
anarchie met alle gevaren voor het leven
van tienduizenden menschen, blank en
bruin, die daaraan vast zitten. De Neder
landsche regeering heeft slechts beschei
den mogelijkheden, en steun van andere
zijde wordt met angst in het hart verbeid.
Ik vertrouw, dat in dit opzicht een wen
ding ten goede zal optreden, want het gaat
thans niet meer om een politieken strijd
doch om de bescherming van het leven
van blank en bruin. Afgezien van de hui
dige gebeurtenissen, die ik zie als een
incident, blijft het feit bestaan, dat zich
in Indië, in Indo-China, in Ned.-Indië en
ook in China bezig is een ontwikkeling te
voltrekken, die een enormen invloed voor
de geheele wereld zal hebben."
De kruiser Jacob van Heemskerk en de
torpedobootjager van Galen zijn in de In
dische wateren aangekomen. De uitreis is
verricht in den ongekend korten tijd van
19 dagen. Aan boord van beide schepen
bevindt zich een belangrijk contingent
Indonesische marineschepelingen. De „Al
cantara" is met 2000 man Nederlandsche
troepen uit Liverpool vertrokken.
Volgens een bericht van Sumatra zijn
ook daar agenten van Soekarno werk
zaam. Daar een aanval werd verwacht
hebben geallieerde vliegtuigen gisteren
voorraden en wapenen voor de Nederland
sche strijdkrachten die het vliegveld van
Palembang bezetten, uitgeworpen.
Un. Press bericht nog omtrent den toe
stand op Java: Het ernstigste incident op
Java heeft zich Donderdag in Batavia af
gespeeld, toen een aantal gewapende In
donesiërs eenige Britsche officieren en
een Br.-Indischen officier overviel en
doodde. Br.-Indische troepen grepen
daarop in en bij een botsing werden 6
Indonesiërs gedood. De Britten beschou
wen dit gebeurde bijzonder ernstig. Te
voren hadden zich ai andere incidenten
voorgedaan, ook buiten Batavia. De na
tionalistische politie te Bandoeng geeft
toe, dat zij de controle op het volk ver
liest.
Volgens een vertraagd bericht is Woens
dag op Ned. mariniers in Batavia gescho
ten van een auto uit. Het vuur werd
door de Nederlanders beantwoord. Een
Indonesiër werd gedood, drie andere ge
wond en vier gevangen genomen. Het na
tionalistische blad Merdeka noemt dit
soort incidenten „provocaties door Ne
derlanders en Nica-menschen". Volgens
dit blad ook heeft Soekarno bij den Brit-
schen bevelhebber scherp geprotesteerd
tegen „ordeverstoringen door Nederlan
ders" en gedreigd, als de Geallieerden
hiertegen geen maatregelen nemen, de
veiligheid van de zich in Indonesische
handen bevindende Nederlanders niet te
kunnen garandeeren. De nationalisten
hebben eveneens verklaard eventueel de
politiek van de verschroeide aarde te zul
len toepassen.
In Soerabaja zouden zich verscheidene
Duitsche marinemenschen schuil houden.
Aangenomen wordt, dat bij de te Sin
gapore gevoerde besprekingen tusschen
dr. Van Mook, luit.-adm. Helfrich, gen.
De eerste ontmoeting op wetgevend ge
bied tusschen Kabinet en Kamer liep op
een gemakkelijke, groote, overwinning van
het kabinet-Schermerhorn uit. Minister
B e e 1 plaatste in zijn ietwat dor betoog
op den voorgrond, dat de impasse waarin
men zich na de bevrijding bevond Ka
mers zonder leden eenerzijds en ander
zijds onmogelijkheid onverwijld verkiezin
gen te houden den noodtoestand had
geschapen welke een beroep op staats-
noodrecht toeliet. En nu hadden we ons,
volgens hem, alleen af te vragen of de ge
vonden nood-oplossing inderdaad klopt
met de rechtsovertuiging van ons volk.
Ja, luidde zijn antwoord. Dr. Beel's ver
dediging tegen den op hem ondernomen
aanval van Mr. Donker, wegens 's minis
ters deelneming aan 'n adres met een neo-
fascistisch luchtje was niet geheel over
tuigend, aldus gaf Mr. Donker (s.d.) nog
eens te kennen bij de replieken, die plaats
hadden nadat de minister nogmaals ver
zekerd had, zulks onder vermelding van
hetgeen hij hiertoe reeds heeft onderno
men en nog zal ondernemen, dat er_alles
op wordt gezet om zoo spoedig mogelijk
verkiezingen te houden.
In tweede instantie zeide de heer
Schouten, dat het feit, dat eventueel
in enkele verzetsmilieu's een bepaald
denkbeeld of verlangen leeft, niet vol
doende is, om er dan maar meteen voor
te buigen. Toetsing aan de vraag of het
voorgestane inderdaad juist en goed is,
dient te geschieden. Spr. maakte de Mi-
Christison met admiraal Mountbatten,
over transportgelegenheid voor meer be
zettingstroepen voor Oost-Indië is ge
sproken.
Volgens een correspondent van de Daily-
Telegraph bestaat er gevaar voor het
leven van 5000 geallieerde krijgsgevan
genen en geïnterneerden op Java als zij
niet spoedig geëvacueerd worden. De In
donesiërs houden het vervoer van deze
menschen tegen.
Soekarno heeft een kabinet gevormd:
binn. zaken Wiranatakoesoemah; buit. za
ken dr. Soebardjo; justitie prof. dr. Soe-
pomo; maatsch. werk dr. ir. Soerachman;
financiën dr. Samei; volksgezondh. dr.
Boentaran Martoatmodjo; onderwijs Ki
Hadjar Detwantara; soc. zaken dr. Iwa
Koesoemasoemantri; defensie nog niet
aangewezen; voorlichting: dr. Amir Sja-
rifoedin; verbindingen: Abi Koesno Tjok-
rosbejoso voorfs ad interim de ministers
van staat dr. Amir Wachid Hasjim, dr.
Sartono, dr. Maramis en Oto Iskandar di
Nata.
Naar wij vernemen, zullen de Neder
landsche mijnenvegers, die tesamen met
een aantal Engelsche en Duitsche mijnen
vegers van IJmuiden uit de Noordzee van
mijnen zuiveren, binnenkort naar Indië
vertrekken. Als flottiljeleider gaat mee de
Jan van Brakel, die al geruimen tijd in de
Visschershaven ligt. De mijnenvegers zul-
ien in een Engelsche haven voor de reis
naar Indië worden uitgerust.
K. de W. te Haarlem potte, zink op en
had het reeds tot f 265 gebracht. De politie
is er achter gekomen en heeft de zinkput in
beslag genomen. Maximum straf voor dit
feit is twee jaar gevangenisstraf of een half
millioen boete
Een aantal clandestiene stroomverbrui
kers te Haarlem is gesnapt.
Zondagmiddag 21 October zal de
jonge Nederlandsche pianiste Elisabeth
Everts, winnares van den Julius Röntgen-
prijs, in de tuinzaal van de Gemeentelijke
Concertzaal te Haarlem een piano-recital
geven, waarop zij werken ten gehoore zal
brengen van Bach, Schumann, Bortkiewicz
en Chopin.
De Canadeezen toonen veel belang
stelling voor onze bloembollen. De Cana-
deesche legerpostdienst te Amsterdam heeft
een bijkantoor moeten openen voor het ver
zenden van bloembollen naar Canada. In
het volgende voorjaar zullen honderddui
zenden Nederlandsche bloembollen fleur en
kleur aan het landschap in Canada geven.
Verleden week werden 11.000 pakketten ver
zonden.
De diensten der vrijgemaakte Gere
formeerde Kerk te Haarlem worden a.s.
Zondag in het Gem. Concertgebouw gehou
den om' 10 en 4 uur. Voorganger is Ds. E.
Teunis uit Oostzaan.
Zaterdag 20 October zal de heer L. J.
Hijmensen, drukker op de afdeeling bank
biljetten der firma Joh. Enschedé en Zonen
zijn 40-jarig Jubilé vieren.
Nu door de houtschaarschte veel dek
sels van waterputten verdwenen zijn en
ook nog moeilijk vervangen kunnen worden
wende men daarvoor deksels van gewapend
beton aan. Deze moeten evenwel aan ver
schillende eischen voldoen. De technische
dienst der Waterleiding te Haarlem geeft
daarover inlichtingen.
De minister van sociale zaken heeft
aan de heeren: mr. J. A. Berger, te Haren
(Gr.), M. W. J. Coenders te Sittard, mr. A.
A. M. van der Meulen te Leeuwarden, A.
Minderhoud, te Wilhelminadorp, Jhr. Ir. W.
J. J. de Muralt, te Maastricht, mr. C. A.
Prinsen, te Roosendaal, Prof. Mr. C. P. M.
Romme, te Overveen, op hun verzoek, eer
vol ontslag verleend als tijdelijk rijksbe
middelaar, onder dankbetuiging voor de
door hen als zoodanig bewezen diensten.
nisters er voorts op attent, dat zij er toch
wél voor dienden te zorgen zich te dis-
tancieeren van wenschen enz., juist door
zekere anti-parlementaire lieden, als in
1940 gekoesterd! Nu, de Premier kon hem
op dit punt bij dupliek gerust stellen.
De a.r. fractie trachtte door middel van
een motie de Ministers er toe 4e bewegen
het K.B. „tijdel. Staten-Gener." aldus te
helpen wijzigen, dat de romp-Kamers in
de vier a vijf weken die ons van het op
treden van de „voorloopige St.-Gen."
scheiden, dezelfde bevoegdheden als deze
zullen hebben. Maar dit verlangen ging
den Premier toch te ver. De Regeering is
bereid tot zeer vergaande concessies en
ook om allerlei wenschen in welwillende
overweging te nemen, doch tenslotte ver
langt zij vast te houden aan het princi-
pieele uitgangspunt, dat z ij zal uitmaken
wat er wel en wat er niet in de „tijdel.
St.-Gener" behandeld mag worden, al zal
zij daarbij de grens niet te eng trekken.
Hierop verwierp de Kamer de a.r. moties
met groote meerderheid.
Na nog vermeld te hebben, dat de Re
geering zelf een wijziging in het wets
ontwerp heeft aangebracht waardoor de
„tijdel. St.-Gener." tot de geboorte van
de „voorl. St.-Gener." zullen aanblijven,
dient alléén nog genoteerd, dat het ont
werp er met 51—14 doorging; alleen de
a.r. plus Ds. Zandt (St. Ger.) tegen. Dins
dag a.s. vermoedelijk Indië in de Kamer.
E. v. R.
In Heemstede is tot heden nog weinig
gedaan wat de straatverlichting betreft.
Slechts op enkele belangrijke verkeers
punten branden lichten. De toestand te
Haarlem is beter.
Wij vernemen evenwel dat in Heem
stede maatregelen genomen zijn om zeer
spoedig ook tot een betere straatverlich
ting te komen. Wel mag in opdracht van
het Kolenbureau niet meer gebrüikt wor
den dan 10 van het gas en 20 van de
electriciteit die voor straatverlichting in
1939 werd aangewend, maar toch verze
kerde de directeur der bedrijven ons, dat
hij van meening is dat daarmee nog te
bereiken is, dat althans op de meest-nood-
zakelijke plaatsen verlichting is.
Op het vliegveld Ypenburg bij Den Haag
had de uitreiking plaats van onderschei
dingen aan 18 officieren en onderofficieren
van de Nederlandsche luchtmacht, dia
blijk gegeven hadden van bijzonderen
moed, tijdens den strijd in Europa. Be
halve Prins Bernhard, die de decoraties
uitreikte, waren aanwezig de ministers
van oorlog en marine, mr. J. Mijnen en
de heer J. M. de Booy, alsmede vele mili
taire autoriteiten.
Schout bij nacht F. Heeris, directeur der
luchtstrijdkrachten, sprak de gedecoreer
den toe. Tijdens de plechtigheid vloog een
groep vliegtuigen laag over het terrein.
Het vliegerkruis ontvingen: res. Ie luit.
waarnemer D. Brands; de officier-vlieger
2e klasse J. M. P. Bongaerts, de officier
vlieger 2e klasse jhr. Steengracht van
Mooiland, off.-vlieger 3e klasse G. A. van
Dam Merret, res. 2e luit.-waarnemer G.
Claassen, res. Ie luit.-vlieger G. J. ten
Duis, res. Ie luit.-vlieger G. J. H. Vullers,
de sergeants-vliegtuigschutter T. Aertsen,
J. Bode, H. Pino en W. Roukema, de ser
geants telegrafist L. Bernet en J. W. F.
de Vos en de res. sergeant-vlieger J. J.
Gart. Het vliegerkruis tweemaal ontvin
gen res. 2e luit. vlieger-waarnemer J. H.
Maas en de sergeant-vliegtuigschutter G.
J. v. d. Wee. Het bronzen kruis werd uit
gereikt aan den res. adj.-onderofficier
vlieger C. J. van Roosendaal, terwijl de
dienstplichtig soldaat S. J. M. van Noor
den het kruis van verdienste ontving. Na
een receptie volgde een lunch voor de
gedecoreerden en de gasten.
Op 30 Jan. 1943 vond men op den Ver-
spronckweg te Haarlem een doodgescho
ten Duitsch militair. Naar aanleiding
daarvan werden in den nacht van 31 Jan.
op 1 Febr. ruim 100 gijzelaars uit hun.
huizen gehaald en naar de gevangenis
overgebracht. In den laten avond van
dien dag werden de namen afgelezen van
10 gijzelaars, die deze gebeurtenis, waar
aan zij part noch deel hadden gehad, met
den dood moesten bekoopen.
Zij werden in den vroegen morgen van.
2 Febr. doodgeschoten. De overigen wer
den naar het concentratiekamp in Vught
overgebracht. De gefusilleerden waren:
Herbert Drilsma, Philipp Frank, Barend
Chapon, Iwan Zwanenbeek, Karei Reu
man, Wijnand de la Rie, Johannes Lebbee,
Simon Warmerhoven, Pieter Wey en Roe
lof Strengholt.
Ten einde deze gevallenen op sobere
doch waardige wijze te gedenken heeft
zich een comité gevormd, waarvan naast
2 leden van het gemeentebestuur een vier
tal gijzelaars deel uitmaken. In overleg
met het gemeentebestuur en met welwil
lende medewerking van een drietal an
dere commissies die zich de herdenking
van de gevallenen in deze stad tot taak
stellen, is besloten, dat in de hal van het
stadhuis een eenvoudige steen zal wor
den aangebracht, waarop de namen der
gevallenen zullen worden vermeld. Het
ligt in de bedoeling van het gemeentebe
stuur de uitvoering van dit plan met
voortvarendheid ter hand te nemen en de
onthulling van dezen gedenksteen met de
noodige plechtigheid te doen geschieden.
In het comité hebben zitting de heeren
D. J. A. Geluk, F. S. Noordhoff, beiden
wethouder, J. A. Vaillant, C. Blanken
voort, P. G. M. Ottolini. K. Zandstra.
De koperslager E. Heyink uit Eibergen
is door den Pol. Opsporingsdienst tot de
bekentenis gebracht, dat hij op 28 Maart
1943 aan den Gestapo heeft verraden, dat
er in het Assinkbosch bij Eibergen onge
veer 20 Joden zich in een hol verborgen
hielden. Deze menschen zijn toen gear
resteerd en men heeft naderhand niets
meer van hen gehoord. H. nam de hou
ding aan, dat hij Joden hielp. Thans is
ec'hter het tegendeel gebleken. Ook wordt
hij ervan verdacht nog aanwijzingen voor
andere Duitsche invallen te hebben ge
geven.
Tweede Kamer
