Haarlems Dagblad
Overeenstemming tusschen
Mountbatten en Van Mook
Wanneer houwen te Haarlem?
De Bom
Het nieuweZandvoort
Argentijnsche
regeering afgetreden
De eerste jaren weinig kans
60o Joa-rgang No. 18152
Bureaux: Groote Houtstr. 93
en Soendaplein 37, Haarlem
IJmuiden: Kennemerlaan 154.
Telef. 5437.
Tel.: Dir.-Hoofdred. 15054. Adm. 10724
Directeur-Hoofdredacteur: Robert Pecrebooni
Zaterdag 13 October 1945
Uitgave van de Stichting
Voorlichting te Haarlem.
Abonnementen: p.week 31 ct.
per kwartaal 4.
Tel: Redactie 10600. Expeditie 14825.
IN ons land is de sensatie, gewekt door
de ontdekking van de atoombom en
haar eerste toepassing, die Japan op de
knieën bracht en een plotseling einde
maakte aan den oorlog in het Verre Oos
ten, alweer door andere gebeurtenissen op
den achtergrond geraakt. Er zijn wel
wekenlang beschouwingen over gehouden,
er is wel in zooveel woorden erkend dat
een uitvinding was gedaan, die een om
wenteling in de menschelijke verhoudin
gen moest inluiden en een geweldige
macht ten goede en ten kwade in de we
reld zou kunnen uitoefenen, maar daar
bleef het bij. De stemming in een geteis
terd land als het onze, dat door de ge
brekkigheid van de verbindingen nog
maar weinig contact met de buitenwereld
heeft, bevordert de belangstelling voor
wereldvraagstukken niet. Wij leven ook
nu nog geïsoleerd in Holland. De meesten
kijken alleen naar binnen en zelden naar
buiten, met Indië als eenige uitzondering.
Het zal op den duur wel veranderen. Het
zal, ook in ons eigen belang, moeten ver
anderen. Dit land is geen eenzaam eiland
in den Oceaan, dat op zichzelf kan bestaan
en zich om de rest van de wereld niet
bekommeren. Helaas niet, zullen sommi
gen zeggen.
De stemming in Engeland is anders.
Daar heeft men ook minder aanleiding om
zich alleen in eigen nooden en problemen
te verdiepen. En uit dat land komt nu de
tijding, dat de natuurkundigen in verzet
zijn gekomen tegen het voeren van een
machts-politiek (in de Engelsche term:
power politics) met de atoombom. Een be
langrijke sectie van die wetenschappelijke
wereld, waaruit de Wonderen der Tech
niek tot ons komen, die de menschheid
vroeger alleen met bewondering en vreug
de plachten te vervullen, maar die in de
twintigste eeuw alarm en zelfs ontzetting
zijn gaan wekken, is eindelijk opstandig
geworden.
Zij bepaalt zich niet tot enkele geleer
den, die eens voor een dagje afdalen uit
den ivoren *toren der wetenschap, oog
knipperend rondkijken in de vreemde
wereld der alledaagschheid en zich na
eenige woorden van protest en ontstel
tenis haastig weer terugtrekken. Ditmaal
Is het ernst. Zeventienduizend werkers
op dit terrein hebben zich bij het verzet
aangesloten. Zij willen beginnen met een
deputatie naar den premier te zenden,
die twee eischen zal stellen: ten eerste
het afleggen van een regeeringsverkla-
ring omtrent het politiek beleid ten aan
zien van de atoombom en ten tweede
maatregelen, om het wetenschappelijk
onderzoek der atoom-energie ten b.ate
van de menschheid te verhaasten. Tot
dusver is alleen de macht ten kwade ont
dekt; de macht ten goede is nog maar
een voorspelling.
Prof. dr. A. V. Hill, een vermaard na
tuurkundige, heeft in een bijeenkomst in
het Savoy Hotel .te Londen krachtige taal
gesproken. Hij heeft verklaard dat het
geheim van de atoombom, nu berustend
bij Engeland en Amerika, in geen geval
bewaard kan blijven. En hij heeft de po
litici gewaarschuwd, dat de mannen der
wetenschap weigeren langer misbruikt te
worden als pionnen in hun machtspoli
tiek.
Terwijl in ons land het feit, dat alleen
de Westelijke grootmachten over het ge
heim van de atoombom beschikken, bij
velen verlichting heeft gewekt al heb
ben wij ook wel ingezien, dat het geen
geheim zou blijven denken de Engel
sche mannen der wetenschap daar heel
anders over. Prof. Hill heeft zich, onder
grooten bijval van zijn collega's, voor
openbaarheid uitgesproken. Hij heeft ge
zegd, dat niets op den duur zooveel vrees,
afgunst, wantrouwen en onveiligheid te
weegbrengt als het streven naar zooge
naamde veiligheid.
Er bestaan geen monopolies in de na
tuurwetten en het is belachelijk te mee-
nen, dat de atoombom zoolang geheim
zou kunnen worden gehouden, dat het
van eenig belang zou kunnen zijn. En is
er ook maar één onder de ministers van
Buitenlandsche Zaken, dié nu weer bezig
zijn met hun mislukkende conferenties,
die eenige wetenschappelijke kennis
heeft van het geweldige probleem der
atoomenergie?
Hier is men geneigd prof. Hill's betoog
te onderbreken en op te merken, dat dit
ook niet van de politici te eischen is,
maar dat hij gelijk heeft als hij eischt, dat
zij zich door deskundigen laten voorlich
ten. waarschijnlijk niet is ge
beurd
De proit.,.ajx merkte op, dat een groep
eminente Amerikaansche natuurkundigen
eveneens in verzet is gekomen, omdat het
departement van Oorlog zich met hen en
hun werk is gaan bemoeien en er con
trole op is gaan uitoefenen. Hier komt de
vrijheid van de wetenschap in het ge
ding. Dat voelen de Engelsche natuur
kundigen ook. Een andere spreker, C. S.
Garland, hield eveneens een betoog voor
openbaarheid en verklaarde dat alle po
gingen tot geheimhouding mislukken
zouden. De ontwikkeling der wetenschap
kan niet worden tegengehouden.
Er is aanleiding om terug te komen op
het streven der Engelsche natuurkundi
gen naar openbaarheid en op prof. Hill's
beschouwing over veiligheid, in den zin
van het Fransche begrip „securité". Er
is ook aanleiding om op te merken, dat
niet alleen de machtspolitiek der staten
in het geding is. De ontwikkeling der
atoom-energie zal het gebruik van kolen,
Toestand op Java
Admiraal Louis Mountbatten, geallieerd
opperbevelhebber in Z.O. Azië heeft te
Singapore geconfereerd met dr. van Mook
en luit-gen. Christison, den Geallieerden
bevelhebber in Ned.-Indië. Deze confe
rentie is thans afgeloopen en het resul
taat zou zjjn, dat op alle punten overeen
stemming werd bereikt. De officieele ver
klaring geeft echter geen verdere bijzon
derheden over dit feit, zoodat geen defi
nitieve zekerheid bestaat.
Generaal Hawtorn, commandant van de
Geallieerde landstrijdkrachten op Java,
heeft dr. Mohammed Hatta en Soebardjo,
den vice-president en minister van bui
tenlandsche zaken in ir. Soekarno's Indo
nesisch republikeinsch kabinet, ontmoet.
De A.N.P.-Aneta-correspondent Frank
Coniston heeft zijn ervaringen in Ban
doeng medegedeeld. Hij seint, dat de na
tionalisten practisch geen gezag over de
jongeren uitoefenen, die alles doen wat
zij willen zonder zich aan eenig bevel te
storen.
Radio-Bandoeng heeft gemeld, dat er
voldoende voedsel is voor hen, die met
de Indonesische republiek samenwerken,
maar niets voor anti-Indonesiërs, Neder
landers en Indo-Europeanen. Radio-Ban
doeng heeft blijkbaar de beschikking ge
kregen over de vroegere omroepers van
Batavia, want de omroeper die het nieuws
voorlas, sprak met een Japansch accent.
Omtrent de plannen van Jawaharlal
Nehroe om een bezoek aan Java te bren
gen is het Nederlandsche standpunt, dat
dit een aangelegenheid is, die door de Ge
allieerden moet worden beslist, aangezien
zij het zijn die de controle over Java be
zitten.
Jhr. Loudon, de Nederlandsche gezant
te Washington, heeft in een persconfe
rentie verklaard, dat de Japanners wei
geren te erkennen, dat zij verslagen zijn.
De toestand op Java is daarvan z.i. het
bewijs. Als er geen groote geallieerde
troepenmacht in Ned. Indië aan land
wordt gebracht, dan zal er verwarring
blijven heerschen en dit zou naar zijn
oordeel van invloed kunnen zijn op den
toestand in andere deelen in Azië.
Op Ceylon is een actie aan den gang,
welke sympathie betuigt aan de nationa
listische bewegingen in Azië. Geprotes
teerd is tegen het optreden van de Brit-
sche, Fransche en Nederlandsche regee
ringen. De Unie van havenwerkers in Co
lombo heeft de regeering verzocht niet
toe te staan, dat munitie en oorlogsma-
Alle ministers van de Argentijnsche re
geering Farrell zijn afgetreden en de voor
malige vice-president en minister van
oorlog. Peron, is gearresteerd.
I. G. Farben geconfiskeerd
De coördinatiecommissie van den Geal
lieerden Contröleraad heeft de confiscatie
van de I. G. Farbenindustrie gelast. I. G.
Farben bestaat uit ongeveer 300 fabrieken
die over geheel Duitschland verspreid lig-
ren
Onderhandelingen
over de financieering
Wij hebben eenigen tijd geleden mede
gedeeld dat Ir. G. Friedhoff te Haarlem
groot-opgezette plannen heeft gemaakt
voor het hei-bouwen van Zandvoort. Het
puin der verwoeste huizen wordt opge
ruimd om den grond vrij te krijgen voor
de gebouwen hotels, winkels, enzoo-
voort die zullen verrijzen. Wanneer
met den bouw begonnen zal kunnen wor
den valt op dit oogenblik nog niet te zeg
gen, want daarbij speelt de materialen-
oositie natuurlijk een belangrijke rol.
Een voorname quaestie is ook de fi
nanciering, want het is duidelijk dat Zand
voort op medewerking moet kunnen reke
nen. Er zijn thans over deze aangelegen
heid besprekingen geopend tusschen het
rijk, de provincie en de gemeentebestu
ren van Haarlem en Amsterdam. Deze
verkeeren evenwel nog in een begin
stadium. zoodat daarover nog geen mede-
Jeelingen gedaan kunnen worden
Bioscoopwet weder in werking.
Het tijdeliik Filmkeuringsbesluit is in
getrokken. De strekking van dit besluit
:s. dat voor het vertoonen van films de
Bioscoopwet weder geheel haar toepas
sing zal vinden.
van olie en benzine in de toekomst groo-
tendeels kunnen uitschakelen. Dit alar-
meerende vooruitzicht heeft ongetwijfeld
de aandacht van vele groote belangheb
benden .bij de productie van kolen, olie
en benzine getrokken. En dat is nog een
ander aspect van de zaak dan dat, het
welk verschaft wordt door politici, die
maar doorpraten over grenzen en in
vloedssferen alsof er niets veranderd is.
R. P.
teriaal van Colombo verscheept zou wor
den ter onderdrukking van de Aziatische
nationalisten.
In Fransch Indo-China heeft de Geal
lieerde opperbevelhebber een waarschu
wing gericht tot de Annamieten, dat zij
gestraft zullen worden voor aanvallen op
de Geallieerde troepen.
Un. Press meldt nog:
Dr. Soekarno, vergezeld van andere re-
publikeinsche leiders heeft Batavia met
geheime bestemming, verlaten. Vice-pres.
dr. Hatta en de minister van buitenland
sche zaken hebben Vrijdagochtend in de
woning van den laatstgenoemden gecon
fereerd met den Japanschen stafchef gen.
Amamoto en den Japanschen marinebe
velhebber adm. Maeda. Dit zou verband
houden met de te nemen maatregelen
voor het handhaven van orde en wet.
Donderdagochtend zijn 2 compagnieën
Nederlandsche troepen, die de bezetting
van Batavia verruimden, uit hinderlagen
langs den weg aangevallen. Een luitenant
werd gedood, twee soldaten werden ge
wond. Vrijdagochtend is een Nederland
sche eenheid naar dat gebied gestuurd om
de verzetsleiders te arresteeren.
Volgens de laatste berichten is de toe
stand in Bandoeng heel wat rustiger ge
worden. De Japanners hernemen het gezag
en talrijke barricaden verdwijnen uit de
straten. Ook het vliegveld Andir hebben
zij weer van de Indonesiërs overgenomen.
Deze laatsten hadden enkele dagen ge
leden een Nederlandsche bommenwerper
in beslag genomen, waarvan zij het blauw
van de rood-wit-blauwe kenteekenen weg
krabden en er een rood kruis opzet-
met de woorden: Eigendcm van de Indo
nesische republiek. De bemanning slaagde
er echter in, het vliegtuig te heroveren en
het luchtruim te kiezen. De mecanacien
bleef echter als gijzelaar in handen van
de nationalisten achter.
Gen. Christison is uit Singapore terug
gekeerd. Men verwacht dat hij spoedig
een belangrijke verklaring zal afleggen.
De officieuze Londen Press Service be
vat in zijn draadlooze nieuwsuitzending
van heden het volgende bericht: „Volgens
de laatste Engelsche berichten zijn twee
dingen noodig om de toestand op Java te
stabiliseeren, n.l. meer troepen oin op te
treden tegenover de extremisten en tact
in het optreden jegens de gematigden
onder de Indonesische nationalisten.
Britsche versterkingen zijn op weg en
transportmoeilijkheden worden overwon
nen, teneinde de aankomst van Neder
landsche troepen te bespoedigen. De Brit
sche autoriteiten zijn vastbesloten zorg te
dragen voor handhaving van orde gedu
rende den tijd dat zij de bezetting in han
den hebben, welke tijd naar zij hopen zoo
kort mogelijk zal zijn.
De Japanners hebben Indië met een erfenis van besmettelijke ziekten opgescheept,
die zoo spoedig mogelijk geliquideerd dient te worden. Direct na de aankomst op
Java is de N.I.C.A. met de bestrijding van epidemieën begonnen. Een inlander
wordt ingeënt.
In Haarlem is door de oorlogsomstan
digheden in de laatste 5 jaar practisch
niet anders gebouwd dan voor de Duit-
sche weermacht. Het gevolg is dat er op
velerlei gebied een achterstand gekomen
is. Wij berekenden onlangs reeds dat het
tekort aan woningen zeker op 3500 te stel
len is. Maar het zijn niet alleen huizen
waaraan behoefte is. Er moeten ook, om
een voorbeeld te nemen, verschillende
schoolgebouwen komen zoowel voor het
openbaar als het bijzonder onderwijs. Het
is al „passen en meten" om de kinderen
een plaats te geven er er zijn scholen
waar de kinder.en als-het-ware uit de
klasse uitpuilen!
Openbare Werken en Bouw- en Woning
toezicht heeft de plannen voor dezen bouw
al klaar liggen, maar er is weinig kans dat
in den eersten tijd iets van de uitvoering
kan komen.
Ter bevoegder plaatse deelde men ons
daarover het volgende mede: Het is een
bekend feit, dat er in ons land een nij
pend gebrek aan bouwmaterialen is. Wat
er op dit oogenblik is, wordt uitsluitend
gebruikt om te maken dat de dakloozen
in de zwaar-getroffen gebieden behoor
lijk gehuisvest worden. Zoo zal het nog
wel eenigen tijd voortduren. Voor in ons
land weer aan geregelden bouw gedacht
kan worden, zal nog wel eenige jaren du
ren. Maar dan is het nog de vraag zoo
vervolgde onze zegsman of ook Haar
lem al aan bod kan komen, want natuur
lijk zullen als regel de getroffen gebieden
voorgaan. Wij moeten erkennen dat Haar
lem slechts weinig in den oorlog geleden
heeft. Dit is natuurlijk op zich zelf een
gelukkige omstandigheid, maar die maakt,
dat er voor het bouwvak minder-gunstige
verwachtingen bestaan. Het zou mij zoo
besloot onze zegsman verwonderen als
wij over 5 jaar al onze eerste nieuwe
school hebben staan. Natuurlijk kan het
nog meevallen, want het gaat niet aan
alle bouwvakarbeiders naar de geteister
de gebieden te halen. Er zullen er natuur
lijk ook wel hier blijven en die moeten
dan toch ook werk hebben. Die omstan
digheid zou dan kunnen medewerken om
te bereiken dat de meest urgente bouw
werken hier toch nog wat eerder aan bod
komen.
Haven- en industrieterrein
Voor den oorlog heeft Haarlem in den
Waarderpolder aan het Noorder Buiten
Spaarne een deel van het complex ha
vens en industrieterreinen laten aanleg
gen. De verwachting is dat op die terrei
nen zich na den oorlog verschillende in
dustrieën zullen vestigen. Maar ook daar
van zal den eersten tijd nog wel niet. veel
kunnen komen. Van het industrie-terrein
is een klein gedeelte geheel gereed, maar
dit leent zich alleen voor een bepaalde
branche. Het overige terrein moet nog op
gehoogd worden. Daarvoor zijn vaartui
gen, zandzuigers, enzoovoort, noodig. Die
zijn op dit oogenblik niet beschikbaar
omdat zij elders gebruikt worden voor
urgent werk. Zoo'n haast is er trouwens
niet bij, want al zijn de terreinen bouw
rijp, dan zou het de vraag zijn, of voor
industrieën al materialen beschikbaar ge
steld zouden worden om de fabrieksge
bouwen te zetten.
Er kunnen dus op het moment alleen
plannen gemaakt worden. De verwach
tingen voor de toekomst zijn evenwel
niet ongunstig, want er zijn verschillende
aanvragen voor het daar vostkpn van
nieuwe industrieën
Een nieuwe groentemarkt
Thans wordt de groente- en fruitmarkt
te Haarlem op den Koudenhorn gehouden.
Het terrein is te klein, zoodat reeds lang
door het gemeentebestuur wordt uitge
zien naar een beter terrein waar een
overdekte marktgelegenheid gemaakt kan
worden. Naar wij vernemen is er kans dat
die plannen inderdaad binnen afzienbaren
tijd verwezenlijkt zullen worden. Welk
terrein daarvoor in aanmerking komt,
kon, omdat die quaestie met andere aan
gelegenheden samenhangt, nog niet mede
gedeeld worden.
Het is mogelijk dat het nieuwe markt
terrein voorloopig nog niet overdekt zal
kunnen worden omdat het ook hier een
quaestie van bouwmaterialen geldt.
