De Minister-President over Indië
Massert staat op 13 November terecht
Klachten over de Textieldistributie
,111eswatdeHAJl.Klgj
rontvangt en inzamelt^
wordt OM Nti
aan
oorlogsgetroffe.
z uitgereikt.^
nen uitgereik
Van Houten Weesp
Weerbericht
Herdenking van
gefusilleerden
Geen Annexatie
In Amerika
Een beroep op Engeland. Dinsdag een
regeeringsverklaring in de Tweede Kamer.
De hulpverleening a»r> Indië.
De minister-president, Prof. Ir. W. Scher-
merhorn, heeft Vrijdagavond een radio-rede
gehouden over den toestand in Ned. Oost-
Indië. een onderwerp, dat het geheele Ne-
derlandsche volk in spanning houdt. Hon
derdduizenden hebben er verwanten en
vrienden.
De regeering volgt niet alleen met ang
stige spanning den wedloop tusschen ver
wording en anarchie eenerzijds, en de po
gingen tot redding der geïnterneerden an
derzijds.
EEN BEJROEP OP ENGELAND
De regeering deed uit naam der men-
schelijkheid een beroep op de Engelsche
regeering, aan welke de ontwapening
der Japanners door de Geallieerden is
toevertrouwd, om alles in het werk te
stellen, ons de beveiliging van de levens
der geinterneerden te verzekeren. De
regeering heeft goede gronden voor het
vertrouwen, dat de hiervoor noodza
kelijke militaire maatregelen ten spoe
digste zullen worden genomen.
Veel hangt hierbij af van de beschikbare
machtsmiddelen, ook indien de bereidheid
aanwezig is om die voor het beoogde doel,
namelijk de voortzetting van de bevrijding
der geinterneerden en krijgsgevangenen en
het herstel van de orde te gebruiken.
Intusschen zoo vervolgde de minister
president, toonen de berichten aan, dat de
gezagscrisis op Java steeds ernstiger afme
tingen dreigt aan te nemen. Niet alleen het
gezag der Japanners is ten einde, zooals
door iedereen werd verlangd, niet alleen is
er noch van een geallieerd, noch van een
Nederlandsch gezag veel sprake, ook de zoo
genaamde Soekarno-regeering blijkt haar
greep op de door haar tot leven gewekte
en tot opstanding gevoerde massa der jeug
digen steeds meer te verliezen. Laat ons
bedenken, dat dit een natuurlijk verschijn
sel is bij elke revolutionnaire beweging.
Java maakt daarop geen uitzondering. Ik
moge er uitdrukkelijk tegen waarschuwen,
dergelijke verschijnselen niet al te spoedig
aan te zien voor bewijzen van verzwakking
van de politieke gevoelens, die in wezen
de geheele beweging op Java min
of meer beheerschen. 4
Zulke verschijnselen kunnen echter geen
wezenlijke gevolgen hebben voor de koers
van het beleid der regeering. Hoogstens kan
er worden gezegd, dat de chaotische ver
schijnselen, die zichtbaar worden, verande
ringen kunnen brengen in de manier, waar
op het gezag zal dienen te worden hersteld,
op de wijze, waarop rust en orde aan de
groote massa der Indonesische bevolking
kan worden hergeven.
Prof. Schermerhorn noemde het gebeur
de met Soekarno een incident, ontstaan
door toevallige omstandigheden. Ware de
bevrijding van Nederland niet een half
jaar later gekomen, dan algemeen verwacht
en de nederlaag van Japan een half jaar
vroeger dan in overeenstemming met de
verwachting, ook van talrijke deskundigen,
dan zou de hulp onzer bondgenooten op
allerlei gebied geheel anders zijn geweest,
dan thans helaas het geval is.
DE PLANNEN INZAKE INDIë.
De regeering had verreikende plannen
voor de overzeesche gebieden, die mogelijk
waren binnen het raam der bekende rede
van de Koningin.
Spreker betoogde verder dat elke revo
lutie reacties uitlokt. Hij verzekerde even
wel, dat de regeering. ondanks al deze be
grijpelijke gevoelens den door haar noodza
kelijk beschouwden weg zal blijven volgen.
Zij laat zich aan de andere zijde niet dwin
gen tot onderhandelingen, doch aanvaardt
slechts samenspreking met die nu nog vrij
treede laag der inheemsche bevolking, die
wel het streven naar zelfstandigheid ver
tegenwoordigen, maar die op de basis van
zelfstandige behartiging der inwendige aan
gelegenheden van de Indische wereld hun
plaats als volledig deelgenoot in het ko
ninkrijk der Nederlanden willen blijven
innemen. De regeering is zich ervan bewust
dat zij geen concessies behoeft te doen bij
zulke samensprekingen, doch dat zij slechts
in eerlijkheid de consequenties behoeft te
trekken uit hetgeen in beginsel door Hare
Majesteit is aangeduid. Over dit alles is een
nauwkeurig overleg met den luitenant-gou
verneur-generaal Dr. van Mook, gevoerd.
De regeering vertrouwd:, dat zij in één
van de dagen van de volgende week,
waarschijnlijk Dinsdag, de gelegenheid
zal krijgen over den toestand in Indië
een verklaring af te leggen in de Tweede
Kamer der Staten-Generaal om naar
aanleiding daarvan dan met de Kamer
in nader overleg te kunnen treden.
De regeering mag het vertrouwen tot
uitdrukking brengen, dat haar, zij het
ook helaas ten koste van offers, de
gelegenheid niet zal worden onthou
den om den arbeid in dat deel van het
k >i;inkrijk na«r de door haar gestelde
beginselen te hervatten.
DE NIJPENDE NOOD
Met bitterheid denken wij aan hetgeen
nu op Java geschiedt, aan de jammer en
ellende die de Javaansche bevolking wacht
nu de toenemende chaos het onmogelijk zal
maken op het juiste oogenblik in de nijpen
de nood aan voedsel en kleeding te voorzien.
Ieder, die Java kent, weet wat in dit land
voedselgebrek beteekent en niet dan met
afschuw denk ik aan de verdwazing van een
arbeiderswereld, als die in Australië, welke
het de Nederlandsche scheepvaart onmoge
lijk maakt, mee te helpen tot herstel van
verhoudingen, waaronder dit lijden kan
worden voorkomen.
SCHERPE WOORDEN JEGENS
ATJSTRALIë
De minister-president sprak scherpe
woorden jegens Australië. De Nederlandsche
schepen hebben duizenden repatrieerende
soldaten en krijgsgevangenen naar Australië
-Nationale
[[Hulp-Actie- R.oodc-Kru.is
gebracht. Thans weigeren misschien de
broers of vaders van deze zelfde soldaten in
Australië, deze zelfde schepen te beladen,
nu zij moeten worden gebruikt voor den
aanvoer van al hetgeen noodig is om de Ja
vaansche bevolking voor een verschrikke
lijk lot te behoeden. Niet -als wederdienst,
noch uit naam van de gerechtigheid in de
eerste plaats, maar eenvoudig uit hoofde
van menschelijkheid hebben wij een beroep
te doen op de arbeiders in alle landen om
te beseffen, welke uitwerking de toepassing
van half begrepen politieke leuzen in dit
geval heeft.
HULP VOOR INDISCHE
SLACHTOFFERS
Tenslotte stelde Prof. Schermerhorn de
vraag wat het Nederlandsche volk kan
doen. Indien het zal gaan, zooals wij hopen,
zullen binnen afzienbaren tijd duizenden
vrouwen, kinderen en ook mannen naar
Nederland terugkeeren. Zij zijn uitgeplun
derd. Deze menschen komen geheel berooid
in een verarmd Nederland. Zij zijn degenen,
die in de ure des gevaars in Indië zijn ge
bleven en die het harde lot hebben gedra
gen. Thans keeren zij terug en het Neder
landsche volk mag deze terugkeer niet als
een particuliere aangelegenheid van ieder
der families beschouwen. Tegenover deze
menschen past een nationale daad.
Doch niet alleen hulp aan repatrieerende
landgenooten, ook hulp aan Indië zelf is na
tionale plicht. Het Roode Kruis nam het
initiatief tot de stichting van het comité
„Nederland helpt Indië". Het doel is steun-
verleening in den ruimsten zin des woords
aan Indië, aan allen, die in Indië wonen of
er na 1940 gewoond hebben, voorzoover deze
voor hulp in aanmerking komen en wel
overal, waar tengevolge van oorlog of be
zetting nood heerscht en de regeering die
nood niet of onvoldoende lenigen kan.
Dit is een arbeidsveld, dat nauwelijks
te overzien is. Het verzamelen van kleeding,
die aan repatrieerenden zal worden toege
zonden, maar ook hulp aan hen, die blij
ven, ook hulp aan de «Indonesische bevol
king, die vanbezetting of van de thans
wassende terreur heeft geleden. De oud-
minister Weiter heeft de dagelijksche lei
ding van het comité. Het gironummer van
het comité is 500500 in den Haag.
God geve, dat het ieder onzer beschoren
zij, die nood op de voor hem passende wijze
tegemoet te treden en op dit keerpunt der
tijden, in het groot en in het klein de
juiste keuze te doen en de daad te stellen
die van hem mag worden verwacht.
Sonaten-Recital
De violist Chris van der Glas en zijn
echtgenoote, de pianiste Pie v. d. Glas—
Boosman, hebben Dinsdagavond in de
kleine zaal van het Gem. Concertgebouw
te Haarlem een viertal Sonates voor viool
en piano voorgedragen. Het was een dege
lijk, serieus musiceeren, dat aanvankelijk,
in de Sonate van Nardini, aan den violist
den voorrang liet en hem gelegenheid gaf
om van zijn mooi en zuiver klinkend spel
te doen genieten, hoewel de begeleiding
over 't geheel wat te sterk klonk. Mozart's
Sonate in Bes, K.V. 378 had hier en
daar een wat krachtiger viooltoon kunnen
verdragen en in de klavierpartij een dui
delijker, meer brillante uitvoering der
versieringen.
Van Hindemith's Sonate op. 11 interes
seerde vooral het vrij bevattelijke 1ste
hoofddeel. De vertolking van Brahms d
mineur->Sonate op. 108 werd het hoogte
punt in het samenspel van dezen avond,
althans wat de eerste 3 hoofddeelen be
treft. Het „Presto agitato" der finale had
wat ruiger, hartstochtelijker kunnen klin
ken; toch bracht de welverzorgde uitvoe
ring schoone momenten. K. DE JONG.
Prinses Juliana heeft Vrijdag een bezoek
aan Limburg gebracht. H. K. H. nam eerst
kennis van den toestand in Mook, Gennep en
Bergen en bezocht daarna Venlo, Asselt en
Roermond.
DS. L. W. KORVINUS.
Bij de familie is uit Indië bericht ingeko
men dat onze oud-stadgenoot Ds. L. W. Kor-
vinus, Gereformeerd Missionnair Predikant
te Keboemen, met zijn gezin behouden is
gebleven.
Geldig tot Zondagavond: plaatselijk och
tendmist, overdag gedeeltelijk bewolkt,
overwegend droog weer, zwakke, aan de
kust tijdelijk matige wind, in het alge
meen uit Noordelijke richting, zelfde
temperatuur.
Op 26 October a.s. zal te Haarlem een
eenvoudige plechtigheid plaats hebben
ter herdenking van de tien Nederlanders,
die daar op 26 October van het vorig
jaar vóór de Sint Bavokathedraal wer
den gefusilleerd. Het waren: Wilhelmus
de Boer, Zuilen; Willem Böhler, Amster
dam; Cornelis Erends, Amsterdam; Ger
hard Fambach, Amsterdam; Robbert Log
gers, Zuilen; Ferdinand Maaswinkel, Am
sterdam; Karei Tempelman, Zuilen; Ja
cob de Vries, Amsterdam; Cornelis Vlot,
Zeist; Johannes Wuttrich, Utrecht.
Twee van hen, n.l. Cornelis Vlot en Jo
hannes Wuttrich behoorden tot de lei
dende figuren van het illegale „Je Main-
tiendrai".
Het weekblad „Je Maintiendrai" heeft
in dit verband het initiatief genomen tot
deze herdenkingsplechtigheid op 26 Oc
tober a.s. De burgemeester van Haar
lem, de heer M. A. Reinalda, heeft alle
medewerking toegezegd. De herdenking
zal plaats hebben op Vrijdag 26 October
a.s.. des namiddags om 2 uur, naast de
Sint Bavo-kathedraal aan de Leidsche-
vaart te Haarlem.
De familieleden van de slachtoffers
zijn door de directie van J. M. reeds van
een en ander in kennis gesteld.
Doktersattesten beperkt
Wegens het ontstellend aantal verzoe
ken dat den laatsten tijd den artsen tot
het afgeven van geneeskundige attesten
wordt gedaan, heeft het Medisch Contact
besloten dat de artsen in den vervolge
uitsluitend aanvragen voor de officieele
distributiediensten, die loopen over ver
trouwensartsen, zullen afgeven.
Het proces tegen Mussert zal op 13 No
vember voor het Bijzonder Gerechtshof
in den Haag beginnen en waarschijnlijk
twee dagen in beslag nemen. Er zijn drie
getuigen gedagvaard, znodat ook bij dit
proces die kortheid zal worden betracht,
welke tot nu toe ook bij de andere pro
cessen in acht is genomen.
Hem wordt in de eerste plaats ten laste
gelegd, dat hij in Sept. 1940 een brief aan
de Duitsche autoriteiten heeft overhan
digd, met de bedoeling, dat deze aan Hit-
Ier zou worden doorgezonden, waarin hij
dezen verzoekt een bond van Germaan-
sche volken te stichten en het Nederland
sche volk als lid daarin op te nemen. Deze
bond zou, zooals Mussert in een nota uit
eenzette, onder leiding van Duitschland
en Hitier moeten staan. Er zon een bonds-
weermacht moeten komen en één bonds-
economie en de deelnemende staten zou
den nat. soc. moeten worden. De over
zeesche gebieden van eiken staat zouden
deel uitmaken van den bond.
Verder vermeldt de tenlastelegging een
telegram van begin Sept. 1940 van Mus
sert aan Hitier, waarin hij verklaarde het
welzijn van het Nederlandsche volk in
Hitiers handen te leggen en zijn bevelen
af te wachten. Tezelfder tijd heeft hij ten
overstaan van Seyss Inquart schriftelijk
Hitier erkend als Führer aller Germanen.
In het tweede deel der dagvaarding
wordt een plan van Juli 1942 genoemd,
waarin hij uiteenzet een aanslag te willen
plegen met het oogmerk den grondwet-
telijken regeeringsvorm van Nederland te
vernietigen, althans op ongrondwettige
wijze te veranderen. Daarbij heeft hij o.m.
neergeschreven, dat de Raad van State
drager van de Koninklijke macht was ge-
Sinds eenigen tijd is over Haarlem een
lawine van distributiepapieren uitgestort.
Aangekondigd was, dat er textiel te krij
gen zou zijn. Men had „slechts" een aan
vraagformulier op te halen, daarna een
winkelier te zoeken, die bereid was het
aangevraagde te leveren, dan weder naar
het distributiekantoor te gaan om een
stempel te halen, dat den aankoop goed
keurde, om dan tenslotte weer naar den
winkelier te gaan en het gereserveerde af
te halen. Er was bij de huismoeders die
toch meestal dit soort zaken moeten op
knappen groote blijdschap, dat er ein
delijk een kans kwam om een stukje goed
machtig te worden. Ze hebben er vele
uren voor in de rij gestaan en de distri
butieambtenaren hebben alles in het werk
gesteld om de uitreiking zoo vlot mogelijk
te doen verloopen. Daarna zijn de winkels
bestormd. Maar toen kwamen ook de te
leurstellingen. Er zijn n.l. lang niet ge
noeg goederen om aan de groote aanvraag
te voldoen. Toen dit .duidelijk werd, zijn
Haarlemmers naar Amsterdam gegaan om
te trachten, of ze daar konden slagen, met
het gevolg, dat men in Amsterdam ging
mopperen. Als men nu in deze dagen eens
bij een aantal winkels een kijkje neemt,
ziet men een heele hoeveelheid goederen
gereserveerd liggen, maar niemand weet
of deze goederen inderdaad zullen worden
afgehaald door hen voor wie ze zijn opzij-
gelegd. Want vooral in de confectiebran-
che lijkt het niet onmogelijk, dat sommi
gen twee of drie bereidverklaringen heb
ben gehaald, omdat ze, na reeds bij een
winkelier een jas of een costuum te heb
ben uitgezocht, later bij een andere zaak
meenden beter te slagen. En in een der
gelijk geval zal men zelden weer naar den
eerstgenoemden winkelier zijn terugge
gaan om te zeggen, dat men liever van
den koop wilde afzien.
Intusschen echter loopen honderden,
misschien duizenden, menschen met papie
ren op zak, terwijl ze niets kunnen koo-
pen. Dat wekt groote ontevredenheid Het
Nederlandsche distributieapparaat heeft
er een eer in gesteld te zorgen, dat de
bonnen gehonoreerd kunnen worden. Dat
is bij de nu geldende textielregeling niet
het geval. En daarin behoort een wijziging
te worden gebracht. Bij het publiek mo
gen geen verwachtingen worden gewekt
welke niet kunnen worden verwezenlijkt.
Ongetwijfeld heeft men bij de huidige
regeling getracht tot een beter resultaat
te komen dan vroeger is bereikt, maar
voorzoover tot nu beoordeeld kan wor
den, is men daarin niet geslaagd en het
zou waarschijnlijk aanbeveling verdienen
toch maar weer aan de punten van de
textielkaart een zoodanige waarde toe te
kennen, dat men ook met die kaart in
staat is grootere stukken te koopen. Want
zooals het nu gaat, kan het niet blijven
voortduren. Thans worden er groote hoe
veelheden papier verknoeid en het pu
bliek voorspiegelingen gedaan, welke al
leen teleurstelling kunnen wekken.
Uit New York wordt gemeld, dat het
Octobernummer van de Atlantic Monthly
het volgende bericht over de annexatie
mogelijkheden voor Nederland bevat:
„De Engelsche Labour-regeering heeft
de Nederlandsche voorloopige aanspraken
op een strook Duitsch grondgebied als
vergoeding voor de overstroomingsschade,
die de Duitschers bij hun terugtocht heb
ben veroorzaakt, niet aangemoedigd.
Zulk een tijdelijke schade, welke, naar
de meening van het Britsche kabinet, in
eenige jaren kan worden hersteld, recht
vaardigt een Nederlandsche annexatie
van Duitschland niet.
De Nederlandsche socialisten, die ver
moedelijk in toenemende mate een rol in
de Nederlandsche politiek zullen gaan spe
len, staan koel tegenover de annexatie
plannen.
Nederland zal het plan waarschijnlijk
laten varen."
worden door het vertrek van de Konin
gin. De Rijkscommissaris moest in dit
college leden benoemen, die Musserts
volle vertrouwen hadden, waarna het hem
dan als regent zou uitroepen. In die func
tie zou hij dan een regeering vormen. De
Rijkscomm. en Mussert bereidden daartoe
de noodige staatsstukken voor (als juiste
tijdstip werd Zaterdag 5 Sept 1942 aan
bevolen). Om ook uiterlijk als staatshoofd
te kunnen optreden „verzoek ik Hitier de
als „Feindvermögen" in beslag genomen
koninklijke bezittingen ter beschikking te
willen stellen van het nieuwe staatshoofd."
Het moderne huis
De praktijk der technische wonderen be-
heerscht het Amerikaansche leven. Van den
blokkenbouw zijner steden af tot de electri-
sche schoenenpoetserij in de keuken toe.
Voor Europeesche romantici heeft dit zijn
bezwaren, Amerikaansche huismoeders zijn
er gelukkig mee, Europeesche vrouwen kun
nen er jaloersch op zijn.
Wie ooit de tweehonderd liften van
Rockefeller Plaza (snel-liften en boemel-
liften) heeft „bereisd"; wie ooit over de
prachtige autowegen twee boven elkaar
in krakelingen rondbuigende gladde linten
aan de peripherie met tienduizend an
dere auto's heeft gevaren, op de Stille Zee
van het immense verkeer; wie ooit in een
cafetaria heeft gegeten, waar alles automa
tisch aangeschoven, doorgegeven, afge
spoeld wordt die weet wat het Ameri
kaansche practicisme beteekent en.... die
kan begrijpen hoe de Amerikaansche ste
deling verrukt is van een bloem, een nestje
met vogels en de groote potkachel in de
kruidenierderij van wijlen zijn grootvader,
ergens in het plattelandstadje van zijn
jeugd.
Maar zoo'n splinternieuw, licht en luch
tig huisje, zooals die in het blauw-en-gou-
den Californië over de heuvels en de dalen
liggen uitgestrooid, voor wie zich die zonnige
weelde van glas en nikkel en triplex en
plastieken kan veroorlooven dat is toch
wel iets, dat zelfs den onverbeterlijken ro
manticus uit een oud Amsterdamsch grach
tenhuis tot verrukking kan brengen.
Ik ben geen architect en in bouwkun
dige détails kan ik derhalve niet treden,
doch wel kan ik u vertellen, dat zulke hul
zen geheel op gezondheid en gemak zijn in
gericht en dat de bouwers ervan rekening
hielden met de glorie van het zonlicht en
de onmogelijkheid een dienstbode te krijgen.
Ik zag huizen, die als het ware geheel
opklapbaar en uitschuifbaar zijn en waar,
met al die wanden op rolletjes, mét de
loop van de zon, alle kamers als het ware
verplaatsbaar zijn. Er is een minimale, doch
smaakvolle, meubileering van veel „plas
tic" materiaal, glas en nikkel en de kasten
zijn als blokkendoozen gemaakt, zoodat die
uitneembaar, verplaatsbaar en veranderlijk
zijn naar den wil en de handgrepen der
bewoners.
De keuken is dan meestal de glorie van
het huis. En almee door het dienstboden
probleem, dat geen probleem is bij zulk
wonen, vervult die ook een andere functie
dan onze keukens in Europa. Want ook de
rijke Californiër eet in de keuken. Dat kan,
omdat door de techniek alles erop berekend
is, dat er geen etensluchtjes hangen. De
oven kan hermetisch gesloten worden en
electriciteit is snel en hygiënisch. De af-
wasch bestaat in die huizen niet. Na tafel
gaat alles in de bordenwaschmachilie, een
knopje wordt omgedraaid en na tien minu
ten komt alles er schoon en droog uit.
Die moderne keukens hebben een gezel
lig hoekje om te eten, half afgeschoten van
de rest van 't vertrek. Er staat een mooie,
blanke tafel van glas of geschuurd hout en
stoelen met felkleurige bekleeding. Er staan
wat bloemen. Er is mooi en eenvoudig en
vooral practisch glas- en aardewerk en wan
neer ge er in het zonnetje zit te ontbijten
of te noenmalen en door de wijd-open gla
zen deuren over de glooiende groenheid on
der den llchtblauwen hemel kijkt.... een
glooiend land, bespikkeld met het wit en
rood van andere huizen, dan voelt ge u,
achter uw pannekoekjes met stroop en uw
knappende „cereal" met melk en versche
vruchten, deel van een bchagelijke wereld.
Tenzij ge zoo onverstandig zijt het och
tendblad erbij te lezen, dat u toont hoe on
behagelijk de wereld buiten Californië is.
Mr. E. ELIAS.
