Jisafcl
Regeringsverklaring over Indië
Verhooging van de rantsoenen
Engelsche pers over Indische
kwestie
In Snelle Reeks.
gas en electriciteit
Hulpverleeningswerk
krijgt voorrang
Rampokpartijen
Weerbericht
(Vervolg van pagina 1)
Ten van een nieuwe Japansche Groot-
Azië-politiek. De leiders van de revolu-
tionnaire beweging hebben dit geweten,
maar misschien juist toen zij bemerkten,
dat het een ineenstortend Japan was, dat
hun de onafhankelijkheid aanbood, heb
ben zij wellicht gemeend als voltrekkers
der historie die algeheele onafhankelijk
heid, tijdig of ontijdig, te mogen en te
moeten aannemen uit handen, die bezoe
deld waren en dus de hunne mede-be
zoedelden.
Ik zou niet gaarne over deze mannen
als mensch stuk voor stuk een oordeel
vellen, maar indien het waar is, wat ik
zelf denk, dat de taak en plicht der Ne
derlanders om in de Indische samenle
ving de krachten te helpen ontwikkelen,
die zij behoeft, geenszins ten einde zijn
vervuld. Indien het waar is, dat ook daar
na de historische banden voor beide vol
ken van groote waarde zullen blijven, in
dien d i e Indonesische nationalisten ge
lijk hebben, die daarom met ons in het
koninkrijk willen blijven, indien het on
recht is, wat aan Nederlanders, die zich
ten volle aan Indië gaven, aan de Indo-
Nederlanders in hun eigen moederland
werd aangedaan, dan is de verantwoorde
lijkheid van deze mannen voor den weg,
dien zij meenden te mogen kiezen, wel
groot. 'Waartoe die weg ook zou mogen
leiden, stellig niet tot waarachtige, waar
de volle nationale zelfstandigheid, noch
tot nationale gezondheid, geestelijk en
stoffelijk.
Na een overzicht te hebben gegeven
van de maatregelen voor het functionnee-
ren van het bestuur in Ned Indië geno
men, vervolgt de minister: Eerst na Sep
tember 1944, als het Zuiden van Neder
land bevrijd is, en eerst goed na Mei 1945,
kan Nederland er aan beginnen te den
ken, zijn mankracht te organiseeren voor
de driedubbele taak, ambtenaren te leve
ren voor het herstel van het overheids
apparaat in Indië en strijdkrachten voor
den oorlog tegen Duitschland en die te
gen Japan. Aan strijd tegen Indonesiërs
denkt niemand. Integendeel, deze Neder
landers zijn bereid hun bloed te offeren
te hunner bevrijding.
Door den opzet der militaire krachts
inspanning kunnen wij thans in Indië niet
©ver een noemenswaardige strijdmacht
beschikken.
Reeds in Augustus 1944 heeft de Ned.
regeering met de Australische bespre
kingen geopend, die veel schenen te be
loven, met de bedoeling de gelegenheid
tot opleiding van deze gezagstroepen (en
Nicapersoneel) in dat land te verkrijgen.
De voordeelen van ruimte, voeding, mo-j
gelijkheid tot oefening in tropencondities
en nabijheid van Nederl. Indië lagen voor
de hand. De massa van de voor de Indi
sche gezagsbataljons bestemde troepen is
er echter nooit gekomen. Het Zuiden kon
niet voldoende mannen leveren en alle
icheepsruimte werd voor den strijd tegen
Japan gebruikt en daarna voor demobili
satie. Daarbij kwamen de Ned. bevrij
dingsmaatregelen in het gedrang.
De vraag werd niet meer hoe Nederland
troepen voor den dienst in het Oosten kon
opleiden, maar hoe het onverwijld een
bijdrage zou kunnen leveren voor een
taak, die vroeger over het bondgenoot
schappelijk leger (incl. onze expedition-
naire macht) en gezagsbataljons verdeeld
mocht worden gedacht en waarbij nu als
bittere verrassing kwam de weerstand,
te verwachten van de in de laatste drie
a vier maanden door de Japanners in el
kaar gezette republiek Indonesia.
Hoe kort geleden nog kon ik in een
radiotoespraak met oprechtheid zeggen,
dat onze jongens niet uittrokken tot her
stel van de koloniale verhoudingen. Zul
len zij nu moeten gaan om onze Indische
Nederlanders veiligheid te waarborgen
in hun eigen huis?
De eerste bataljohs zijn enkele kostbare
weken later scheep gegaan dan wij had
den mogen hopen, maar ik mag tevens
wel de gegronde verwachting uitspreken,
dat nu verder het verschepingsprogram
vlot zal verloopen.
Intusschen waren wij dus niet gereed
konden wij nog niet gereed zijn om
onze taak in Indië te hervatten, om ook
daar „herstel en vernieuwing" te brengen
toen Japan de wapens neerlegde. Maar,
let wel, daar lag en ligt niet alleen een
taak voor ons, maar allereerst een taak
voor de bondgenootschappelijke oorlog
voering, ii.l. het ontwapenen en evacuee-
ren van de Japansche bezettingsmacht en
het herstel van het wettig gezag van den
bondgenoot.
Het is een zeer ernstige zaak, dat wij,
die in dezen oorlog gegeven hebben wat
wij konden, helaas uit moeten spreken,
dat wij de bondgenoo'.en voor dien ge-
meenschappelijken plicht niet gereed heb
ben gevonden en zelfs niet dan aarzelend
bereid.
Had Japan langer stand gehouden, wij
zouden hebben moeten ervaren in welk
tempo het Ned. Indisch grondgebied bin
nen de militaire actie zou zijn getrokken.
Zeker is echter, dat de plannen voor de
plotselinge opdracht om over het geheele
gebied de Japanners te ontwapenen niet
gereed waren. Vandaar, dat in het Oos
telijke deel van den Archipel de bezet
ting van een aantal eilanden en plaatsen
voorloopig is geschied door het Australi
sche leger. Geleidelijk zal het commando
voor Z.O. Azië deze streken overnemen.
Maar ook voor het Westelijk deel van
iden Archipel, met name Java en Suma
tra, blijkt, dat óf troepen óf scheepsruim-
te en vermoedelijk beide niet aanstonds
Jn voldoende mate beschikbaar gesteld
zijn, hoewel het politieke verraad der Ja
panners toch dringend een onverwijld op
treden vorderde.
Wij kunnen niet aanvaarden, dat men
ons tegemoet voert, dat het conflict met
Üe republiek Indonesia een interne aan
gelegenheid is, welker beslechting ligt
buiten de taak van het geallieerd militair
gezag.
Wij ontkennen geen oogenbli, dat er in
ons koninkrijk een probleem van het In
donesisch nationalisme is, maar wij wa
ren gereed en bereid en wij zijn dat nog,
om dit probleem op te lossen langs den
koninklijken weg van overleg in weder-
keerig begrip en waardeering met behoud
van alle zedelijke waarden, die de histo
rische verbondenheid voor beide naties,
de Nederlandsche en de Indonesische,
heeft opgeleverd. Wij zouden ten volle in
staat zijn geweest dit probleem in vrede
op te lossen, indien niet datgene, wat ik
zooeven bestempelde als Japansch poli
tiek verraad, de nationalistische leiders
op Java verleid had een blinden weg in
te slaan.
Toen de heer Van der Plas op 16 Sept.
in Batavia kwam vond hij geen Japan
sche bezetting en de overheidsgebouwen
in handen der Soekarnisten. Hij vond ook,
hoewel er nog heelemaal geen Nederland
sche en geen Britsche troepen getand
waren, een Batavia vol politieke opwin
ding en, vooral 's avonds, vol onveilig
heid.
Reeds toen, en dus niet door het laten
optreden van Nederlanders, liep het ge
zag over de jeugdige vrijscharen uit de
hand. Dit mogen zij bedenken, die van
oordeel zijn, dat Nederlandsche troepen
zendingen achterwege behoorden te blij
ven. Ons wettig gezag gelooft in zijn
recht en zijn plicht en het zou die laatste
ernstig verzuimen, indien het zich niet
van de middelen voorzag tot vestiging
van orde en veiligheid.
Buiten Batavia, met name in Bandoeng,
was de toestand aanvankelijk gunstiger
en de verzorging van krijgsgevangenen en
geïnterneerden kon aanvankelijk tamelijk
ongestoord voortgang hebben. Later heeft
de voortgezette agitatie ook in het bin
nenland een toestand van terreur en pijn
lijke onveiligheid voor de Nederlanders
veroorzaakt.
Van den aanvang af is deze delicate
situatie niet behandeld zooals wij zouden
hebben gewenscht.
(De zitting duurt voort)
De hoofdinspecteur der Directe Belastin
gen, de heer J. H. Hellema te Haarlem, zal
op uitnoodiging van het bestuur der Haar-
lemsche Middenstandscentrale een causerie
houden over het Buitengewoon Aangifte
biljet. Deze bijeenkomst zal gehouden wor
den op Donderdagmiddag 18 October a.s. om
3 uur bij Brinkmann, Groote Markt.
De Vereeniging „Haerlem" houdt van
Woensdag 17 tot en met Zaterdag 20 October
telkens van 13 tot 17 uur in het vereenigings-
gebouw ,,de Hoofdwacht", Groote Markt, een
tentoonstelling van 4 diorama's vervaardigd
door leerlingen van de Doopsgezinde school
te Haarlem van de Groote Markt, de Groote
Houtstraat, het Spaarne en het begin van
den Hout. Zij zijn onder leiding van de tee-
kenleeraren gemaakt naar oude prenten en
schilderijen, Tevens is er dan gelegenheid ,,de
Hoofdwacht" te bezichtigen.
De heer K. Wesseling, Veldlaan 35 te
Aerdenhout, viert 20 October zijn 25-jarig
jubilé bij de firma van Empelen en van Dijk
te Aerdenhout.
In opdracht van de 59ht Provost Coy
hebben Zaterdagavond de Britsche politie,
een rechercheur van de Haagsche zedenpolitie
en de Haarlemsche politie onder hoofdinsp.
A. F. Suurendonk een drietal verdachte in
richtingen te Haarlem uitgekamd. 147 Vrou
wen en meisjes werden voor een geneeskun
dig onderzoek naar het gebouw van den G.
G. G. D. gebracht. Met eenige voldoening
mag opgemerkt worden, dat het percentage
geslachtszieken onder hen zeer gering was.
Ter gelegenheid van het feit, dat de heer
J. W. van Dartelen te Heemstede zijn zilve
ren jubileum als administrateur van den Ne.
derlandschen Dambond herdenkt, zal de Prov.
N.H. Dambond half November een Kennemer
Bevrijdings-feestavond organiseeren.
Te Haarlem is in den ouderdom van 56
jaar overleden de heer W. Windig, die ambte
naar was bij het Haarlemsche Crisiscomité en
ook enkele bestuursfuncties bekleedde in het
christelijke vereenigingsleven.
De heer K. Rijpma te Heemstede, die zijn
werk aan de rijksinspectie der brandweer
hervat, heeft afscheid genomen van zijn werk
aan den Politieken Opsporingsdienst te Haar
lem, waar hij commandant der arrestatieploeg
was en later optrad als lid van de districts
leiding van den P.O.D. Hij werd voor zijn
verdienstelijk werk gehuldigd door de heeren
G. de Boer (namens de districtsleiding), H.
Broekman (chef), H. van Dijk (rechercheur),
inspecteur van IJzendoorn (commandant van
Haarlem Zuid), mr. B. J. Besier (advocaat
fiscaal) en Walnrecht (van het bureau Na
tionale Veiligheid). Allen prezen het werk
van den heer Rijpma. Namens het personeel
werd den heer Rijpma een klok en een fruit
mand aangeboden. Aan. mevrouw Rijpma
werden bloemen aangeboden.
In de Staatscourant van Maandagavond
is opgenomen een beschikking van den
minister van Handel en Nijverheid, waar
bij wijziging gebracht wordt in de rijks
regeling voor de rantsoenen gas en elec
triciteit.
ELECTRICITEIT
De rantsoenen voor verlichting zijn voor
de wintermaanden iets verhoogd.
oud
nieuw
December en Januari
26
38
Februari en Maart
19
27
April en Mei
12
12
Juni en Juli
8
8
Augustus en September
12
20
October en November
23
35
Een A.N.P.-correspondent meldt uit
Batavia, dat volgens een Engelsche ver
klaring het hulpverleeningswerk voorrang
zal verkrijgen. Zoo gauw er voldoende
troepen beschikbaar zijn, zullen de Ge
allieerden het binnenland intrekken om
de kampen te beschermen.
Twee nieuwe brigades zijn kortgeleden
in Batavia aangekomen en een derde zal
binnenkort in Soerabaja landen. Verwacht
wordt, dat ook Bandoeng spoedig bezet
zal worden. De kampen te Semarang en
Ambawara komen aan de beurt zoodra er
meer troepen zijn. Deze zijn reeds onder
weg. Bij het zenden van troepen naar
Ned. Indië houden de Engelschen ook re
kening met de Nederlandsche troepen, die
naar Ned. Indië verscheept zijn. Volgens
een Nederlandsche opgave uit Londen,
zouden er vorige week 4000 man uit En
geland zijn vertrokken. In de plaatsen,
welke de Britten niet als de. „voornaam
ste" beschouwen, zullen de Indonesiërs de
macht blijven uitoefenen. Het zal de taak
van de Nederlandsche troepen zijn om
daar de orde te herstellen. Het is te
hopen, dat dit op vreedzame wijze kan
geschieden, ook met het oog op de ge-
interneerden op Midden-Java, die nu bij
na als gijzelaars zijn te beschouwen. De
besprekingen met de Indonesische leiders
over de toekomstige politiek zullen dan
kunnen beginnen, nadat de rust in de
voornaamste plaatsen is hersteld, aldus
voegt de correspondent eraan toe.
De distributie
NIEUWE PETROLEUMBONNEN
Het Centraal Distributiekantoor maakt be
kend, dat van 17 October tot en met 20 No
vember a.s. op de bonnen a, b, c en d 781 der
bonkaarten 511 drie liter petroleum beschik
baar wordt gesteld. Het is in verband met de
bevoorrading van den handel mogelijk, dat
de petroleum niet onmiddellijk overal ver
krijgbaar zal zijn. Voor-inlevering der bon
nen mag evenwel niet plaats hebben. Men
moet er rekening mede houden, dat waar
schijnlijk niet spoedfg weer voor de geheele
bevolking een bon voor petroleum zal wor
den aangewezen.
In een lang artikel bespreekt de Lon-
densche Times van Zondag de moeilijk
heden te Batavia en speciaal het dood
schieten op Donderdag van de Britsche
en Britsch-Indische officieren. Het blad
schrijft: „Er zijn steeds meer teekenen in
de laatste dagen, die er op wijzen, dat de
houding van de Indonesische nationalis
ten, die eerst zeer pro-Britsch was( het
geen hoofdzakelijk te danken was aan de
verklaring van generaal Christison, dat
de Britsche rol in deze uitsluitend mili
tair was) nu omzwaait naar dë tegenover
gestelde zijde en dat de nationalisten deh-
ken, dat de Nederlanders terugkeeren
onder Britsche bescherming."
De spanning tusschen de Nederlanders
en de Indonesiërs neemt voortdurend toe.
De aansprakelijkheid voor het toenemen
de aantal incidenten moet niet geheel aan
één zijde geweten worden.
Soekarno toch tot
overeenkomst bereid
„Soekarno en zijn zelfbenoemde kabinet
lijken zich niet op hun gemak te voelen,
doordat zij meer door de beweging wor
den meegesleept dan dat zij haar leiden,
maar hun gezag is waarschijnlijk grooter
dan men op het eerste gezicht zou zeggen.
De belangrijkset groep in het kabinet is
die van Hatta en andere intellectueele
socialisten, die in Holland gestudeerd heb
ben. De anderen zijn romantische natio
nalisten, die geen duidelijke politieken
blik hebben. Het leiderschap van Soekarno
is verre van zeker en slechts tijdelijk aan
vaard, omdat hij een persoonlijkheid is,
die den meesten indruk maakt op de mas
sa. Het meest eigenaardige van de situa
tie is het ontbreken van georganiseerde
radicale groepen. Een Indonesische com
munistische partij bestaat, maar lijkt zich
nooit te hebben herstéld van de onder
drukking, die volgde op hun opstand in
1926. De constitutie toont weinig commu
nistische en socialistische invloeden, wat
tot uiting komt in de groote macht van
den president en den vice-president.
„De Nederlanders handhaven hun wei
gering om met Soekarno te onderhande
len, maar de correspondent zegt, dat
woorden als „Quisling" en „collabora-
Dit wil dus zeggen dat het rantsoen
voor het twee-maandeljjksche tijdvak
October en November verhoogd is met
12 K.W.U., voor December en Januari
eveneens met 12 K.W.U., voor Februa
ri en Maart met 8 K.W.U. en voor
Augustus en September ook met 8
K.W.U.
De rantsoenen over de zomermaanden
blijven onveranderd.
De rantsoenen electriciteit voor koken
blijven voor gezinnen onveranderd. Al
leen is verhoogd het rantsoen voor al
leenwonende personen. Dit was 42 V2
K.W.U., maar wordt nu 70 K.W.U.
GAS
Het gezinsrantsoen voor koken op
gas blijft onveranderd.
Alleen is het rantsoen voor alleenwonen-
den, dat nu 17 M3. gas was, gebracht op
28 M3. per twee maanden.
i
Een pleister op de wonde
iseen ongevallen
verzekering gesloten bij:
H. VAN DAM AZN. Z
Geil. Oude Gracht .65 - Haarlem -
ONE#
tel. 18307
Er blijven berichten binnenkomen over
nationalistische rampokpartijen. Depok,
een dorp tusschen Batavia en Buitenzorg
heeft veel geleden door nationalistische
plunderaars en moordenaars. In de afge-
loopen dagen hebben gewapende benden
daar huis gehouden en een groot aantal
bewoners gedood. Voorts zijn huizen be
schadigd en is alles wat meegenomen kon
worden gestolen. De bevolking verlaat nu
het dorp.
In Garoet (O. Preanger, op 60 km. van
Bandoeng) zijn gedurende de laatste drie
dagen 20 personen, w.o. 3 Nederlanders
gedood. Japansche troepen zijn in Garoet
van Bandoeng uit gearriveerd en hebben
de volledige controle over de stad, zoodat
er nu rust heerscht. Een Nederlander
heeft gemeld, dat hij met nog 60 andere
Nederlanders „voor eigen veiligheid" door
de Indonesische speciale politie 24 uur
zonder voedsel was ingesloten. Hun werd
aangezegd, dat zij om één uur 's ochtends
zouden worden terecht gesteld. Voor dat
uur echter arriveerden vrachtauto's en
pantserwagens met Japanners, die hen
verlosten.
De Vlaamsche activist dr. August Borms
is door den Brusselschen krijgsraad
ter dood veroordeeld.
teur" in de tegenwoordige verhoudingen
weinig beteekenis hebben. „Er zijn zelfs
een of twee leden van Soekarno's kabinet
die een niet onwaardige staat van dienst
hebben in het verzet tegen de Japanners."
De persoonlijke indruk, dien de corres
pondent heeft van de leden van Soekar
no's kabinet, is, hoewel zij roepen om
volledige onafhankelijkheid, dat zij hopen
op een onafhankelijkheid onder interna
tionale controle en dat wat zij waar
schijnlijk wel zouden willen accepteeren
(hoewel zij het niet durven bekennen) de
een of andere nieuwe overeenkomst met
de Nederlanders is. Zij verwachten veel
van de buitenwereld, speciaal van Ame
rika, gezien de houding, die dat land in
een voorgaand overeenkomstig geval te
genover de Philippijnen heeft aangeno
men."
Herstel Nederlandsch
bestuur noodig
De Daily Telegraph schrijft in een
hoofdartikel:
Generaal Slims aankomst zal wellicht
een duidelijker uitgestippelde gedragslijn
inleiden dan tot dusverre gevolgd is, dan
wel kon worden. Het is duidelijk dat zoo
spoedig mogelijk Nederlandsche troepen
geland moeten worden en getracht moet
worden het Nederlandsch bestuur te her
stellen.
Onderscheid noodig
De Manchester Guardian schrijft in een
hoofdartikel over de problemen van het
Verre Oosten: „Wij moeten een zorgvul
dig onderscheid maken tusschen de Ja
pansche marionetten, die alleen naar vo
ren zijn gekomen om ons te hinderen en
de meer gematigde bevolking van Indo-
China en Ned.-Indië, die verlangen naar
het einde van den ouden kolonialen sta
tus en naar een toekomst van grooter
vrijheid. In het Oosten zoowel als in het
Westen zijn de dingen veranderd in de
afgeloopen zes jaren, maar daar zijn de
Franschen en de Nederlanders zich even
bewust van als de Britten zelf. De orde
op Java moet worden hersteld en de Ne
derlanders moeten er terugkeeren. Al is
het klein en al heeft het alles verloren'
wat het bezat, daarom moet het zijn rech
ten nog niet verliezen. Het is zijn eigen
voorrecht om na een lange periode vanl
niet onverlichte koloniale politiek, zijn
inheemsche volkeren op hun eigen vrije
gaden te zetten.
Geldig tot Woensdagavond: In den
ochtend over groote deelen van het
land nevel of mist. Overdag licht- tot
halfbewolkt. Droog weer, matige tem
peratuur. Wsinig wind, behoudens in
Z.W. des lands. Later echter wordt
matige wind tusschen O. en Z. ver
wacht.
J. K. Oosterwijk overleden
In Haarlem is bericht ontvangen, dat in een
concentratiekamp in Duitschland is overleden
de heer J. K. Oosterwijk, die o.m. in het be
gin van den bezettingstijd vele pogingen in
'het werk heeft gesteld om Nederlandsche
jongens uit Duitsche handen te houden. Hij
heeft toen ook de Sneldienst Haarlem opge
richt, _i
