Voorlichting op Java noodig
De Rede over Indié
Onderhandelmgen, maar niet met Soekarno
Ontslag van den G.G. aanvaard, aldus Min. Logemann
Hef woord is aan....
Koude en donkerte als.
Doodvonnis
voor van Genecb teri
Het handvest
van San Francisco
60e Jaargang No. 18155 RB 1 8 BB 1 Woensdag 17 October 1945
Bureaux: Groote Houtstr. 93 1 E^ff 11^ 1 C»f 1 J I l^^fT Uitgave van de Stichting
en Soendaplein 37, Haarlem JL JL '>\a^ Ja JL i <L J8 J i Ik J8 Voorlichting te Haarlem.
IJmuiden: Kennemerlaan 154. T^J Abonnementen: p.week 31 ct.
Telef. 5437. per kwartaal 4.
Tel.: Dir.-Hoofdred. 15054. Adm. 10724 Directeur-Hoofdredacteur; Robert Pecreboom TeI; Re<Jacye i0600. Expeditie 14825.
MINISTER Logemann heeft een zoo
breedvoerige uiteenzetting van de
Indische situatie gegeven, dat de geheele
middagzitting van de Tweede Kamer er
door in beslag 'genomen is. Debat zal vol
gen. De rede is ongetwijfeld een belang
rijke bijdrage tot verheldering van den
toestand en zij heeft het standpunt van
de regeering zeer duidelijk gemaakt. Dat
is niet geheel in overeenstemming geble
ken met de inzichten van den in Neder
land vertoevenden gouverneur-generaal
Tjarda van Starkenborgh en daarom is
hij gisteren afgetreden. Jammer, temeer
omdat het geen principieel geschil betrof,
maar alleen een verschil van meening
over den te bewandelen weg en den toon
van het staatkundig gezag. De G.G. wilde
geen ..besprekingen met daarvoor in aan
merking komende Indonesische leiders,
ter uiteenzetting van inzichten en voor
nemens", die de regeering voornemens is
te houden. Zij beschouwt zulke bespre
kingen als uitvloeisel van haar bereidheid,
om met de Indonesische nationalisten
binnen het verband van het Koninkrijk
samen te werken. Zij meent dat zij geen
gezag prijsgeeft door zoo te handelen.
Maar de afgetreden G.G., die op geen en
kele wijze wou vooruitloopen op de een
maal vastgestelde procedure voor een te
houden Rijksconferentie, ziet dat er blijk
baar wel in. Ofschoon tot de in aanmer
king komende Indonesische leiders niet
de regeering-Soekarno behoort. Die is van
zulke besprekingen uitgesloten. Minister
Logemann heeft dat nog eens duidelijk
verklaard. Onze regeering acht bespre
kingen met het régime-Soekarno onwaar
dig, omdat Soekarno zich vereenzelvigd
heeft met het Japansche régime en vol
strekt vijandig tegenover Nederland staat
en onvruchtbaar, omdat hij als eenige op
lossing de volstrekte onafhankelijkheid,
buiten Nederlandsch rijksverband, ziet.
De Engelsche regeering heeft de juist
heid van dit Nederlandsche standpunt er
kend. En er zij aan herinnerd dat Soe
karno zelf positief geweigerd heeft en
dat in grootsprakige bewoordingen, die
meteen twijfel aan de beteekenis van zijn
persoonlijkheid wekken om met Neder
landers te onderhandelen.
In haar verzekering, dat zij de loyale
uitvoering van de toezegging van de Ko
ningin van 6 December 1942 beoogt, is de
Nederlandsche regeering nu nog iets ver
der gegaan met haar beloften. Zij heeft
verklaard dat zij niet alleen het optreden
van een volksvertegenwoordiging met een
substantieele Indonesische meerderheid
maar ook de instelling van een daadwer
kelijk kabinet, dat dus niet uit hooge be
stuursambtenaren maar uit verantwoor
delijke ministers zou bestaan, beoogt. Zij
wenscht evenwel de rijksconferentie te
houden en minister Logemann kon daar
niet in andere opzichten op vooruitloopen.
Hij heeft gezegd: „Wij zijn bereid het
probleem van het Indische nationalisme
in overleg en met wederkeerige waardee
ring en begrip op te lossen. Wij zouden
dit al in vrede gedaan hebben als niet
het Japansche politieke verraad nationa
listische leiders ertoe verlokt had, een
blinden weg in te slaan."
Omtrent dit verraad is de minister dui
delijk geweest. Hij heeft erkend dat hier
te lande onvoldoende inzicht heeft bestaan
in de intensiteit van de jeugdbeweging. In
kenmerkend totalitairen stijl hebben de
Japanners een verhit nationalisme bij de
inlandsche jeugd gewekt, haar geestdrift
ingegoten voor hun Aziatische idéé,
haar blankenhaat bijgebracht en haar ge-
militairiseerd. Is het niet een treffende
nabootsing van Hitiers Europeesche be
leid? Ja, Hitler is verslagen en Hirohito
is verslagen, maar de nawerking van hun
beleid is niet ten einde. Nergens ten einde.
Het is volgens minister Logemann's
opinie deze Japansche drijverij, die het
régime-Soekarno heeft meegesleept. De
republiek Indonesië is van Japansch
maaksel. Hij heeft maarschalk Teraoetsji
genoemd. Hij heeft opgemerkt, dat het
zelfde in Burma en Indo-China en op de
Philippijnen geschied is. Japan is bezet en
Tokio onderworpen. Generaal MacArthur
regeert. Maar de geesten, die zijn opge
roepen, zijn nog niet bedwongen en de
Japanner lacht in zijn vuistje als hij de
gevolgen ziet.
De minister heeft critiek op de bondge-
nooten, met name op Engeland, geoefend
„tegen een achtergrond van groote waar
deering" en erkennend, dat wij onze be
vrijding in hoogen mate aan de Engel-
schen danken. Het was niettemin critiek,
vooral op de vertraging in het ontwape
nen en evacueeren van de Japansche be
zettingsmacht, op de nalatigheid in het
handhaven van de orde zelfs in Batavia,
op het gevoerde aarzelende beleid. Ge
lukkig is de erkenning van het Nederland
sche gezag, als het eenige wettige, nu dui
delijk en onomwonden Uitgesproken en de
Engelsche regeering is niet doof gebleken
voor de Nederlandsche vertoogen.
In het algemeen blijft de toestand ern
stig.
Maar er is vrijwat verheldering in ge
komen. Bezetting van Bandoeng en Soe-
rabaja is nu ook aangekondigd. Laat ons
hopen dat het vooral en in de eerste
plaats gelukken zal, de geïnterneerden
in de kampen in veiligheid te brengen.
Laat ons hopen dat met groote tact zal
worden opgetreden door de militaire be
velhebbers, dat bloedige botsingen ver
meden zullen worden en dat het contact
met die Indonesische leiders, die tot
overleg over zelfbestuur binnen rijks-
Er zijn vele verwarrende verklaringen
verspreid, doch deze worden alle teniet
gedaan door de openbare mededeeling
van den opperbevelhebber, dat de Ned.-
Indische regeering het eenige wettige
gouvernement is. Naast de groote waar
deering voor hetgeen de Britsche vrien
den hebben gedaan wil de minister toch
opmerken, dat het een zeer bedenkelijk
Engelsch voornemen is geweest alleen de
steden Batavia en Soerabaja te bezetten.
Die beperking hebben de Britten spoedig
laten varen, maar zij had haar kwaad
reeds gedaan. Bedenkelijk is eveneens,
dat voor ontwapening der Japanners en
hun wegvoering nog weinig' is verricht
en dat niet de hand is gehouden aan het
naleven van de hun gegeven opdracht,
dat zij verantwoordelijk waren voor den
goeden gang van het bestuur. Op tamelijk
groote schaal zijn wapens en zwaarder
oorlogstuig in handen van de vrijscharen
geraakt, waardoor de situatie nog weer
moeilijker is geworden. Ook heeft dit
rampzalige gevolgen gehad vo'or de ver
zorging en de veiligheid der Nederlan
ders. Daarom zijn krachtige vertoogen
gericht tot de Engelsche regeering en
hoewel deze daarvoor niet ongevoelig is
gebleven, wordt niettemin met bezorgd
heid de zeer langzame voortgang van za
ken hier te lande gevolgd.
Van den aanvang af is er van Engel
sche zijde op aangedrongen door contact
met nationalistische leiders te zoeken de
politieke situatie te verlichten. De regee
ring heeft dat van den beginne gedaan,
maar wil niet met Soekarno onderhande
len, ook omdat met hem geen gemeen
schappelijke basis voor bespreking is te
vinden, daar hij met niets minder dan
volstrekte onafhankelijkheid genoegen
neemt.
Luit.gouv.gen. van Mook is gemachtigd
besprekingen te voeren en eenige con
crete punten van hervorming, die recht
streeks voortvloeien uit den geest van de
radiorede van Dec. 1942 dér Koningin, bij
die samensprekingen te ontwikkelen. Het
Soekarno-regiem verzet zich echter wer
kelijk met geweld tegen vrije samenspre
kingen. «De regeering heeft dan ook niet
nagelaten het Britsche gouvernement bij
de mededeeling over de aan dr van Mook
gegeven machtigingen te doen weten, dat
deze onverbrekelijk verbonden worden
geacht aan door de bezettingstroepen te
nemen maatregelen, welke de veiligheid
effectief waarborgen.
Het ontslag van den G.G.
De regeering is bereid binnen het ver
band van het koninkrijk met het Indone
sische nationalisme samen te gaan. Het
is dan ook met groot leedwezen, dat zij
heeft kennis genomen van verschil tus-
schen haar inzicht en dat van den Gouv.-
Gen. Er is geen verschil van meening
over aard en maat van de tot stand te
brengen hervormingen, maar over den te
bewandelen weg. De Landvoogd is van
meening, dat de hervatting van de nor
male functies van het wettig gezag niet
door samensprekingen als bovenbedoeld
behoort te worden begeleid en dat in
geen enkel opzicht mag worden vooruit-
geloopen op de vroeger uitgestippelde
procedure van de rijksconferentie. De re
geering is van meening, dat zoodanig be
leid de diepten niet zou bereiken, waarin
het huidige conflict zich geestelijk af
speelt en dat zij geen gezag prijsgeeft
door te handelen als zij zich voorstelt. De
regeering heeft de ontslagaanvrage met
diep leedwezen vernomen. Zij is gemach
tigd mee te deelen, dat dit ontslag door
de Kroon wordt aanvaard. Zij is zich be
wust, dat aan Indië hiermee een man ont
valt, wiens persoonlijkheid den grootsten
eerbied heeft afgedwongen en wiens toe
wijding, bekwaamheid en karakter het
land zwaar zal missen.
De toestand is momenteel hoogst ern
stig en hij kan elk oogenblik door exces
sen zoozeer verergerd worden, dat de
grondslag voor verdraagzaamheid en sa
menwerking tusschen Indië's bevolkings
groepen voor afzienbaren tijd kan worden
verstoord.
De rijkshervorming
De regeering heeft de loyale uitvoering
van de verklaring der Koningin van 6
Dec. 1942 tot grondslag van haar pro
gram gemaakt. Het regionale staatsrecht
der rijksdeelen en het staatsrecht van het
verband bereid zijn, spoedig tot stand zal
komen.
Den lezer, voorzoover hij geen kenner
van Indië is, geef ik denzelfden raad dien
ik mijzelf voorhoud: wees voorzichtig
met oordeelen. Wij kennen Indië, zijn
sfeer en zijn bevolking niet. Dat alles is
geheel anders dan Nederland. Vergelij
kingen met Europeesche volken en Euro
peesche verhoudingen zijn wel erg ge
makkelijk en leiden snel tot een dave
rende opinie, maar hebben geen enkele
waarde. Wij moeten ons laten voorlich
ten door diegenen, die het beter weten
dan wij en die kennelijk niet door voor
oordeel of eigenbelang beïnvloed worden.
Zoo zijn er genoeg: menschen die rustig
en met kennis van zaken oordeelen. On
bezonnen taal van ondeskundige lieden
is niets waard. R. P.
koninkrijk als geheel zal worden her
vormd en de regeering is tenvolle bereid
tot een hervorming, welke de zelfstandig
heid der rijksdeelen in hun inwendige
aangelegenheden inderdaad verwerkelijkt.
En van de structuur der regionale orga
nisatie is reeds vastgelegd, dat zij de zelf
standigheid dos lands voor haar deel wil
doen dragen door een volksvertegenwoor
diging met substantieele Indonesische
meerderheid. Als tegenspeelster dezer
volksvertegenwoordiging zal een kabinet
als drager van een bepaald regeerbeleid
optreden.
De minister verklaarde, dat de ras
discriminatie, welke nog in sommige op
zichten bestaat, vóór de rijksconferentie
zal verdwijnen. Er zal een benoemingsbe
leid komen, waarin alle rasgroepen wer
kelijk zonder onderscheid worden beje
gend. Ook het bedrijfsleven zal geen ras
senonderscheid mogen toepassen. Hierop
zal toezicht worden gehouden.
Uit de verklaring der Koningin is dui
delijk gebleken, dat de koloniale figuur
niet in de vermomming van de rijksstruc
tuur zal terugkeeren. De rijksconferentie
is niet gebonden aan een beperkte op
dracht, maar zoekt de oplossingen in vrij
overleg. Het in werking brengen van de
resultaten dier conferentie zal langs con-
stitutioneelen weg geschieden
De minister eindigde met te verklaren,
dat er zwaar werk is te doen. Nederland
wil en mag zich echter het werk niet on
tijdig uit handen laten nemen.
Richelieu:
Zet elk plan zoo door,
alsof van het welslagen
alles afhangt.
De Haarlemsche Gas- en Electriciteits-
bedrijven houden thans geregeld controle
op clandestien gas- en stroomverbruik.
Het publiek dient er rekening mede te
houden dat men verplicht is te allen tijde
toegang te verleenen tot de meters. Ter
waarschuwing moge dienen, dat in de
laatste dagen 10 gevallen zijn geconsta
teerd, waartegen niet alleen proces-ver
baal werd opgemaakt, doch waarin tevens
tot een sluiting voor den tijd van 6 maan
den is overgegaan. Het is volkomen on
toelaatbaar, dat enkelen ziel. trachten te
onttrekken aan de ongemakken die het
geheele volk zich moet getroosten en de
betrokken directies zullen dan ook niet
nalaten daartegen de strenge bovenge
noemde maatregelen toe te passen.
Mr. R. van Genechten is ter dood ver
oordeeld met ontzegging van het actief en
passief kiesrecht en het recht tot het be-
kleeden van ambten. Het recht tot 't aan-
teekenen van cassatie werd toegestaan.
Voor radio Herrijzend Ned. heeft een
geallieerd officier het Britsche standpunt
t. a. v. de gebeurtenissen in Ned. Indië
uiteengezet en er daarbij op gewezen, dat
door foutieve gegevens heel wat onrust
is gewekt. Anderzijds moet worden ge
constateerd, dat niemand een zoo sterke
nationalistische beweging had verwacht
te zullen aantreffen. Thans hebben we
met de volgende factoren rekening te
houden: 1. met den meesten spoed wor
den versterkingen naar Java gebracht. 2.
De Ned. autoriteiten en het Britsche op
perbevel in de Stille Zuidzee zijn het eens
over de te volgen gedragslijn. 3. dr. v.
Mook heeft verklaard met de nationalis
tische leiders te willen spreken als orde
en rust is weergekeerd en de meenings-
vrijheid is gegarandeerd. 4. De Indonesi
sche bevolking is niet bekend met de be
lofte van de Koningin van Dec. 1942. Ook
dit brengt mede, dat een grootscheepsche
voorlichtingsactie op Java zal moeten
worden gevoerd.
Een speciale A.N.P.-Anetacorr. vertelt,
dat een groot aantal onderzoekingen heb
ben uitgewezen, dat het grootste aantal
van de ambtenaren, .die óp het oogenblik
in de openbare diensten werkzaam zijn,
de voortzetting van de Japansche terreur
methoden, zooals door de Indonesische
republiek wordt gedaan, verafschuwt. Zij
zijn echter volmaakt hulpeloos en worden
niet door de Geallieerden beschermd.
Zelfs in het door de Geallieerden bezette
Batavia zijn democratische en pro-geal
lieerde Indonesiërs ontvoerd en sommige
vermoord. Momenteel is er maar één par
tij, die de andere overheerscht en de an
dersdenkenden behandelt als de Gestapo
en de Japansche geheime politie.
De republikeinen beweren niets te ma
ken te hebben met de oorlogsverklaring
van „Oemat Islam". Zij verklaren zelfs,
dat deze partij en de Markas Barisan Ra-
jat hun vijanden zijn.
Betreffende het hulpverleeningswerk
van de Rapwi is door de republikeinen
medewerking toegezegd, Aard en wijze
van samenwerking met de Rapwi zal in
een bijzondere regeling worden gepubli
ceerd.
Telegrammen uit Batavia en Bombay
melden, dat de meeste vrouwen en kin
deren in de omgeving van Batavia afge
sneden waren van de Geallieerde strijd
krachten en feitelijk als gijzelaar door de
Indonesiërs worden vastgehouden. Onge
veer 50.000 Nederlandsche vrouwen en
kinderen zijn omsingeld door zeer opge
wonden Indonesiërs, die naar verluidt,
door de Japanners zijn opgezet, zoo be
richten de telegrammen.
Het Indo-Europ. Verbond heeft een ma
nifest uitgegeven en daarin verklaard on
voorwaardelijk te vertrouwen op het ko
ninklijk woord van 6 Dec. 1942 en de toen
gegeven richtlijnen zonder voorbehoud te
aanvaarden. Soekarno schendt alle begin
selen van oprechte democratie.
Het Geallieerde hoofdkwartier heeft be
kend gemaakt, dat er geen staat van oor
log is tusschen Indonesiërs en Neder
landers. Ook het radiostation van Ban
doeng heeft het bestaan van zulk een
oorlog ontkend. Het betreffende pamflet,
waarin deze „oorlogsverklaring" werd
bekend gemaakt, zou door extremistische
jongeren zijn verspreid om ongeregeld
heden te veroorzaken. Het radiostation
maakt propaganda voor dienstneming in
het Indonesische „vredesleger".
Bekend geworden is, dat de Jappen op
Bali tusschen 6 en 11 October de macht
aan de nationalisten hebben overgedragen.
Een nieuw radiostation Solo is «yiet uit
zenden begonnen.
A. N. P. meldt:
Minstens 15 Europeesche en Indo-Euro-
peesche mannen en vrouwen zjjn bij De-
pok door benden fanatici afgemaakt.
Ruim 1090 vrouwen zijn in twee huizen
opgesloten. Vier dagen lang is het dorp
overgeleverd geweest aan zware terreur
van fanatici die ook alles hebben geplun
derd. Een lid van Soekarno's „veiligheids
politie" kwam opdagen, die verontschul
digingen aanbood en zei dat het niet de
bedoeling was geweest zoover te gaan.
Gurlsha-troepen zijn naar Depok ge
zonden, zoodat de vrouwen konden wor
den bevrijd. Er zijn bij deze rampokpar-
tijen verschillende ernstige gruwelen ge
beurd.
Voor regeeringsdiensten is het eerste
radiografisch contact met Ned. Indië tot
stand gebracht.
Stalin zond brief aan Truman
Volgens een bericht uit Washington van
de New-York Times is Gromyko, de am
bassadeur van de Sovjet-Unie, die Maan
dag j.l. per vliegtuig uit Londen te
Washington arriveerde, Dinsdag onver
wacht naar Moskou vertrokken. Het blad
ziet in dit feit een mogelijke aanwijzing
van een ontwikkeling naar verbetering in
de betrekkingen tusschen de Ver. Staten
en de Sovjet-Unie.
Het aangehaalde bericht meldde verder,
dat, volgens aanduiding van het Witte
Huis, Gromyko een bezoek aan president
Truman zou hebben gebracht, en het
voegde er aan toe: „Het verluidt, dat hij
een brief van Stalin aan Truman zou heb
ben gebracht. Zijn vertrek naar Moskou
is een verrassing, aangezien hij, naar men
meende, van plan was zijn functie te
Washington te hervatten."
Bij de Tweede Kamer is ingediend een
wetsontwerp tot goedkeuring van het
Handvest der Vereenigde Naties, onder
teekend te San Francisco op 26 Juni 1945.
In een toelichting wijst de regeering er
op in welke opzichten dit verdrag afwijkt
van het vroegere Volkenbond.sverdrag.
Zij betoogt, dat het „veto-recht" onzeker
heid schept voor de kleine naties.
„Of de beteekenis, die onder deze om
standigheden de veiligheidsraad zal kun
nen hebben tot handhaving van den vre
de, het offer waard is, dat van de klei
nere mogendheden ten aanzien van de
uitoefening harer souvereiniteit wordt
gevraagd, zal alleen de toekomst kunnen
leeren".
Verder wordt gezegd, dat het Hand
vest o* het Volkenbondsverdrag voor
heeft, dat de universaliteit der organisa
tie is vastgelegd. Het ontbreken daarvan
was een der voornaamste oorzaken van
het falen van den Volkenbond. „Daarom
geldt het thans om, zonder zich aan over
dreven illusie over te geven, maar ook
zonder scepticisme, de schouders onder
de nieuwe organisatie te zetten, en te
trachten het zijne bij te dragen om den
nieuwen Statenbond tot ontwikkeling te
brengen.
brengen. De uitvinding van de atoom
bom noopt het menschdom zich zeer
ernstig af te vragen, of nu niet het oogen-
blok gekomen is, dat het voor het alter
natief wordt gesteld, samen te werken of
ten onder te gaan. De Nederlandsche re
geering, de tradities voortzettend, heeft
haar keuze gedaan.Zij is er van over
tuigd, dat die van het Nederlandsche volk
geen andere zal zijn.
