Haarlems Dagblad
Tlog een poging,
tot omxtefp
Duitsche oorlogsmachine van
6 2 millioen menschenkrachten
Het Beleid
Hoopvoller toestand op Java?
Weerbericht
Organisatie van het
bedrijfsleven
Het woord is aan...,
Van Geneehten pleegt
zelfmoord
De beul van Amersfoort
Nederland werd
uitgekamd
fKKs Jaargang Wo. 18204
Bureaux: Groote Houtstr. 93
en Soendaplein 37, Haarlem
Bureaux: Kennemerlaan 154,
Telef. 5437.
Tel.: Dir.-Hoofdred. 15054. Adm. 10724
Directeur-Hoofdredacteur: Robert Peereboom
Donderdag 13 Dec. 1945
Uitgave Stichting Voorlichting
Abonnementen: p. week 31 ct.
per kwartaal 4.
Giro 273107.
Tel.: Redactie 10600. Expeditie 14825.
DE regeering heefc de Tweede Kamer
een lijvige nota doen toekomen om
trent een aantal punten van regeerings-
beleid. Dit aantal is groot, al vormt het
geenszins een volledig overzicht van aan
hangige vraagstukken. De nota is eigen
lijk een vervolg op de Regeeringsverkia-
ring, die eind Juni verscheen. Op menig
punt herhaalt zij die, op vele punten ge
tuigt zij van gedeeltelijke verwezenlijking j
van de aangekondigde plannen. En zij
constateert een groot aantal feiten. Tot de
nieuwe onderwerpen, sinds de aanvaar
ding van het bewind door het kabinet -
Schermerhorn aan de orde gekomen, be-
hooren helaas de troebelen in Indië, waar
over de nota uitvoerig spreekt, maar op
een paar belangrijke punten zwijgzaam
heid doet gelden.
Teveel onderwerpen komen in deze no
ta aan de orde om ze in deze korte be
schouwing ook in den meest summieren
vorm te kunnen aanstippen. Ik verwijs
dus den lezer naar het uitvoerige over
zicht in dit nummer met de aanbeveling,
er nauwkeurige aandacht aan te beste
den en de verzekering, dat zeer veel hem
of haar persoonlijk raakt. Dat geldt niet
alleen voor aangelegenheden, die zoozeer
in de algemeene dagelijksche belangstel
ling staan als de voedselvoorziening. Het
is belangwekkend, dat bij de samenstel
ling van het distributie-pakket de moge
lijkheid zal worden geopend van een
keuze tusschen goedkoopere en duurdere
artikelen van gelijke voedingswaarde.
Het is ook interessant dat de regeering
constateert, dat ondanks de belangrijke
verbetering in de voedselvoorziening ter
nauwernood het physiologisch minimum
is bereikt. Maar er zijn meer zaken die
ons allen raken, in vele gevallen op langer
termijn en vele andere, die voor bepaalde
bevoikingsdeelen van de grootste betee-
kenis zijn.
In het algemeen moet men opnieuw er
kennen, dat de huidige regeering zich in
een waren doolhof van moeilijkheden en
netelige kwesties bevindt, dat zij met
energie een uitweg tracht te vinden en
zich niet door tegenslagen en teleurstel
lingen laat ontmoedigen, dat zij een
merkwaardige bereidheid blijft toonen
om het bestaan van verkeerde toestanden
te erkennen en kennelijk leeft In het ver
trouwen, dat het Nederiandsche volk be
grijpt hoe moeilijk haar taak is. Dit laat
ste niet zonder reden, want men kan niet
zeggen dat in het algemeen de „good
will", die het kabinet-Schermerhorn in
den aanvang van zijr. bewind verwierf,
na een half jaar verminderd is, al is wel
gebleken dat het enkele zwakkere figuren
onder zijn leden telt. In deze nota herin
nert het aan zijn formatie, daarbij op
merkend dat geen overleg werd gepleegd
met besturen van politieke partijen, die
trouwens in Juni niet alle in duidelijken
vorm haar bestaan hadden hervat, maar
wel met leidende personen van verschil
lende richtingen. De beide formateurs
hebben niet alleen instemming met hun
werkprogram gevraagd, maar er in bijna
even sterken mate den. nadruk op gelegd,
dat de leden van het kabinet elkaar on
derling vertrouwen moesten schenken. De
regeering noemt dit „de menschelijke zij
de, die de samenwerking beheerscht".
Het is alles menschelijk, ook het program,
maaf de factor van onderlinge persoon
lijke waardeering is natuurlijk van be
lang en draagt bij tot hetgeen de En-
gelschman pleegt aan te duiden als „team
spirit."
Verscheidene punten uit deze nota zul
len nog tot commentaar nopen. Er is da
delijk aanleiding om die te geven op de
uiteenzetting betreffende Indië, die den
ernst van den toestand wel scherp be
licht. De regeering spreekt onomwonden
van een diepen en blijvenden invloed,
dien de oorlogsgebeurtenissen op de be
volking van Java hebben doen gelden.
Zij erkent, dat niet dadelijk een goed in
zicht is verkregen in „de diepgaande so
ciale omwenteling, die onder het Ja-
pansch beheer is in gang gezet en nog
steeds verder doorvreet". Zij stelt vast
dat het gezag van de vorsten en inland-
sche hoofden is ondermijnd, dat het too-
verswezen ongekende uitbreiding heeft
gekregen, dat de militaire jeugdorgani
saties alle gezag opzij schuiven en dat
het zeer ernstige feit zich voordoet, dat
de stuurloosheid der jeugd en de wan
hoop der armoede zich niet alleen in na
tionalistische maar ook in religieuze ex
cessen ontladen. Zij bezigt het woord re
volutie en verklaart, dat de revolutie
met name in Bantam en Cheribon een
fel Moslimsch karakter draagt. Gunsti
ger zijn in het algemeen de toestanden
in de buitengewesten en ook op Sumatra.
Hetgeen omtrent de revolutie op Java
wordt medegedeeld versterkt den indruk,
in den laatsten tijd reeds gewekt, dat
degenen die Indië voor den oorlog ken
den de bevolking anders gekend hebben
dan zij nu tengevolge van oorlog en
bezetting is en dat argumenteeringen,
die zich op vooroorlogsche verhoudingen
gronden, dus tekort schieten. Het schijnt
nuttig dat eens duidelijk naar voren te
brengen. De regeering handhaaft haar
politieke gedragslijn, waarbij zij de deur
openhoudt voor constructief overleg met
die Indonesiërs, „die met haar samen
een nieuw tijdperk willen ingaan van po
litieke, economische en sociale ontwik
keling, waarbij gerechtvaardigde Indone
sische aspiraties tenvolle bevrediging
zullen vinden". Haar beleid wijzigt zich
Naar Reuters speciale correspondent uit
Batavia meldt, wordt de mogelijkheid, dat
de Nederlanders nog een laatste poging
zullen doen een groot bloedbad op Java
te voorkomen, door voorstellen aan de
Indonesiërs met betrekking tot den toe-
komstigen status van Indonesië binnen
het Koninkrijk, te Batavia druk bespro
ken. Het uitstel van het vertrek van den
heer Van Mook wordt door weingeiichte
kringen in verband gebracht met een nieu
we politieke stap bij de Indonesiërs.
Volgens de officieuze London Press
Service zijn waarnemers te Londen van
meening, dat de toestand op Java als
hoopvoller mag worden beschouwd. Men
koestert hoop op een eventueele overeen
komst tusschen de Nederlanders en Sja-
rir. Op het oogenblik vinden informeele
besprekingen plaats tusschen beide par
tijen, die op Nederlandsch initiatief be
gonnen zijn. De voornaamste reden, dat
deze besprekingen niet uit het beginsta
dium zijn gekomen is, dat Sjarir en zijn
medestanders hun handen gebonden voe
len door de extremisten, die letterlijk
amok maken. Het geallieerde opperbevel
heeft besloten met kracht van wapenen
een eind te maken aan de extremistische
excessen en het heeft daartoe de geal
lieerde strijdkrachten op Java versterkt.
Als begin is West-Java grondig gezuiverd.
Dit was noodzakelijk: ten eerste om de
Japanneezen te ontwapenen en de ge-
interneerden te redden, en ten tweede
om de eenig mogelijke omstandigheden te
scheppen waaronder onderhandelingen
tusschen Nederlanders en Indonesiërs ge
voerd kunnen worden. De terreur die de
extremisten trachten uit te oefenen is
niet vereenigbaar met deze doelstellin
gen.
Men gelooft, dat wanneer Sjarir bevrijd
is van de bedreiging der extremisten, hij
bereid zal zijn de Nederiandsche voorstel
len voor autonomie voor Indonesië als
basis voor besprekingen te aanvaarden,
mits deze voorstellen een gedetailleerd
beeld geven van het schema, dat in de
rede van de Koningin van 1942 gegeven is
Beslag op spoorwagons
Teneinde de Britsche aanvoerwegen in
stand te houden, hebben Britsche troepen
alle spoorwegstations tusschen Tandjong
Priok en Batavia overgenomen. Op een
aantal spoorwagons is beslag gelegd. Het
volksleger heeft speciale politieafdeelin-
gen voor de spoorwegen ingesteld, die in
het bijzonder tot taak hebben ervoor te
zorgen, dat geen onbevoegde personen
zich bemoeien met goederen op de stations
De eerste Rapwi-trein is in Bandoeng
aangekomen. Een Britsche bron beschreef
de Indonesische bewakers als „flinke po
litieofficieren, die een goede militaire
training hebben ondergaan en wien een
goede politieke ondergrond is gegeven."
Java was gisternacht het tooneel van
felle contrasten. Bij Ambarawa in Mid-
den-Java waren toestellen van de R.A.F.
in actie, terwijl 400 K.M. Westelijker man
nen van het volksleger een geallieerde
goederentrein naar Bandoeng excorteer-
den. Ambarawa zelf zou in lichte laaie
staan.
De vrachtwagens, die bij Soekaboemi
door Indonesiërs waren aangevallen, zijn
Woensdag te Bandoeng gearriveerd, na
dat het escorte versterkt was door
Britsch-Indische troepen en pantserwa-
Gasvergiftiging.
Te Hilversum werden in de keuken van
hun woning aan de Diependaalsche Drift,
dr. A. C, van Rossum, directeur van de
bierbrouwerij „De O/anjeboom" te Rot
terdam en zijn echtgenoote mevr. P. van
Rossum-Nijgh dood aangetroffen. Zij wa
ren door gasverstikking, veroorzaakt door
een scheurtje in de slang van het gasstel,
om het leven gekomen. Beiden waren 65
jaar oud.
Weersverwachting tot Vrijdagavond,
tanvankelijk stormachtige, later lang-
aam afnemende wind, tusschen N.W. en
foord, enkele regen, hagel- of sneeuw-
>uien vooral aan de kust, kouder.
dus in de groote lijn niet. Uit haar me-
dedeelingen omtrent de veelbesproken
conferentie op 31 October blijkt, dat Soe-
karno daar onaangekondigd verscheen,
ofschoon dr. van Mook hem had doen
weten dat hij onaanvaardbaar was. De
omstandigheden waren tc« en zoo gespan
nen, dat Van Mook zich niet gerechtigd
achtte hem terug te wijzen en daarmee
het contact te doen afspringen. Soekarno
nam geen actief aandeel aan de bespre
kingen.
De regeering rekent erop, 50.000 men-
schen uit Indië naar Nederland te kun
nen brengen vóór eind Februari 1946. En
de toekomst van Indië? Ik geloof niet
dat men uit deze nota te zwartgallige
conclusies moet trekken. R. P.
gens. Bij den aanval Zondagmorgen op
het convooi zijn een Engelsch officier en
19 Britsch-Indische soldaten gedood, ter
wijl 2 Britsche officieren en 63 Britsch-
Indische soldaten gewond werden.
Europeesche ingezetenen van Palem-
bang hebben gevraagd naar een veiliger
plaast te worden overgebracht, b.v. Ban-
ka. Billiton of de Moiukken.
De heer C. C. van der Plas, lid van den
Raad van Indië, heeft officieel ontslag
gevraagd uit zijn functie.
Uit bevoegde bron te Den Haag ontving
het A.N.P, een bevestiging van dit bericht.
De regeering is van meening, dat een
nieuwe publiekrechtelijke bedrijfsorgani
satie moet worden opgebouwd .net orga
nen die in staat zijn het geheele sociaal-
economische beleid, voor zoover niet de
centrale overheid dat zelf in de hand
moet houden, over te nemen.
Voorts zal, omdat sociale en economi
sche kwesties niet los van elkander be
handeld kunnen worden, in de leiding der
bedrijfsorganisatie een coördinatie moeten
worden tot stand gebracht. Tenslotte is
het noodig, het bedrijfsleven grootendeels
in verticale kolommen, omvattende de
producenten, den groothandel, de verwer
kende industrie en den detailhandel van
dezelfde soorten goederen, samen te bren
gen, Een voorontwerp van wet is ge
maakt.
Het za! noodzakelijk zijn een toporgaan
voor het geheele bedrijfsleven - in het
leven te roepen in den vorm van een
sociaal-eeonomischen raad. die de regee
ring van advies zou kunnen dienen. Bo
vendien zal er in sommige gevallen nog
behoefte bestaan aan organisaties, die een
functie uit het sociaal-economische leven
in haar geheel vertegenwoordigen.
Als sluitstuk van de bedrijfsorganisatie
zal dan tenslotte een regeling moeten
worden getroffen voor de rechtspraak op
overtredingen van de verordeningen dei-
bedrijfschappen, de bedrijfsrechtspraak
en de administratieve rechtspraak.
Een Arabisch
spreekwoord:
Het voedsel van den leeuiv
geeft den wolf indigestie.
Prof. dr. R. van Geneehten, de gewe
zen procureur generaal, die op 17 Octo
ber door het Bijzonder Gerechtshof te
's-Gravenhage ter dood was veroordeeld
wegens het opzettelijk in tijd van oorlog
hulp verleenen aan den vijand, heeft
zich, naar het A. N. P. verneemt, in de
gevangenis te Scheveningen door op
hanging van het leven beroofd.
De overweging van het Hof bij het
uitspreken van het doodvonnis was ge
weest, dat verdachte opzettelijk in tijd
van oorlog den vijand hulp had verleend
en dat voor hem, die een leidende posi
tie innam, zoowel eenerzijds als ambte
naar van het rijk als anderzijds in een
landverraderlijke beweging als de na-
tionaal-socialistische de eenig passende
straf de doodstraf was, daar er geen om
standigheden aan het licht waren getre
den, die een lichtere straf rechtvaardigen
zouden.
In cassatie zou de zaak-Van Geneehten
24 December a.s. voor den Bijzonderen
Raad van Cassatie te 's-Gravenhage heb
ben gediend.
Prof. Van Geneehten was 25 October
1895 te Antwerpen geboren en heeft o.m.
gestudeerd aan de Vlaamsche Hooge-
school te Gent. Als activist is hij inder
tijd uitgeweken naar Nederland.
Ontsnapt en weer gepakt
Maandagavond wist F. van der Laar, die
door den P. O. D. was ingesloten teneinde
zich te verantwoorden over zijn gedragingen,
in het kamp van Amersfoort hij werd aan
gehouden als de z.g. „beul van Amersfoort"
uit zijn cel in het Hilversumsche gemeente
huis te ontsnappen. Toen hij uit zijn cel werd
gehaald om de matras voor den nacht in.
ontvangst te nemen, sloeg hij een bewaker
neer en ontvluchtte door het raam van de
matrassenbergplaats. Hoewel enkele schoten
op hem werden gelost, wist hij in de duister
nis te ontkomen.
Dinsdagmorgen vroeg is deze politieke ge
vangene door den Hilversumschen P. O. D.,
die zijn spoor was gevolgd, te Nijmegen
weer gearresteerd.
„Van de vijf millioen buitenlandsche ar
beiders die in Duitschland zijn aangeko
men, kwamen nog geen 200.000 vrijwillig."
Dit is geen citaat, van een Engelsche pro-
paganda-campagne, maar een uitspraak
van Sauckel, de man die verantwoordelijk
was voor de recruteering van buitenland
sche arbeidskrachten. Uit de overgelegde
documenten te Neurenberg blijkt, dat
Duitschland lang niet de volledige ar
beidsreserve, die zich in de bezette lan
den bevond, heeft kunnen uitbuiten. On
gewone maatregelen moesten worden toe
gepast, om de werkkrachten naar Duitsch
land te krijgen. Toen deze methodes al
te bar werden schreef Rosenberg aan
Sauckel: „Bij het werven van Sovjetrus-
sische arbeiders zijn werkwijzen toege
past, die hun oorsprong vinden in de
zwartste tijden van Slavenhandel".
274.000 Nederlanders
In een verklaring van de Nederiandsche
regcering over de massale deportatie van
arbeiders uit ons land, die door den Ame-
rikaanschen aanklager Dodds ter tafel
werd gebracht, wordt vastgesteld, dat dui
zenden menschen werden weggevoerd en
dat degenen, die weigerden, door de S.S.
in concentratiekampen werden gedreven.
„In Rotterdam en Schiedam zijn in twee
dagen tijds 55.000 mannen opgepakt en ge
deporteerd".
Volgens een officieel overzicht, dat als
bewijsstuk werd overgelegd, had de Duit
sche oorlogsmachine 6.691.Q00 buitenland
sche arbeiders in dienst, waaronder 274.000
Nederlanders.
Sauckel aktion
Luidsprekerwagens, Alle mannen tus
schen 18 en 50 jaar aantredenHaas
tig afscheid, schreiende vrouwen. Hoe
versch ligt ons het drama nog in het ge
heugen, dat in de bewijsvoering te Neu
renberg met den naam „Sauckel actie"
wordt aangeduid en zooveel leed over
duizenden Nederiandsche gezinnen bracht.
De documenten herhalen de ons allen be
kende vertooningen door de S.D. gegeven
bij het „oppikken" van werkkrachten voor
Duitschland. Wanneer de S.D. er in ge
moeid werd, als teeken^ van niet-werk-
willigheid, kon men op eenigen tijd con
centratiekamp rekenen.
Eind April 1942 beginnen de groot-
scheepsche „uitzendingen", die in Neder
land vaak met „onderduiken" beantwoord
werden.
Vele tienduizenden worden ontvoerd en
zelfs wanneer het overbrengen naar
Duitschland niet meer mogelijk is, gaat
men door met de razzia's. Duitsche ver
dedigingswerken moeten worden gebouwd
door mannen van 60 jaar. Vierhonderd
pagina's dichtbeschreven vellen werden
over het onderwerp „moderne slavenhan
del" overlegd. En dan is nog slechts het
algemeen aspect behandeld
Hemeltergende toestanden
Met zijn vijven in een hondenhok,
vleesch van afgekeurde koeien. Het is on
mogelijk hier ook maar een klein deel van
de Duitsche onmenschelijkheden op te
noemen, die aan de dwangarbeiders be
gaan werden. Over dit geheele treurspel
hing de schaduw van de S.S. Door deze
misdadigersbenden werden in de Oekraïne
de huizen platgebrand van degenen, die
zich aan de arbeidsslavernij trachtten te
onttrekken. Soms moesten „slaven" wor
den opgehangen tot afschrikwekkend
voorbeeld.
Sauckel sleepte „officieel" meer dan
zeven millioen menschen naar Duitsch
land en hij is dan ook de grootste slaven
houder der geschiedenis te noemen. Aan
het einde van Dodd's betoog is duidelijk
uitgekomen, dat Sauckel's manipulaties
met Europa's arbeidsreservoir ten doel
hadden, groote volksdeelen te vernietigen.
Seyss medeverantwoordelijk
De Duitsche ex-minister voor bewape
ning, Speer, heeft tijdens een verhoor
verklaard, dat Seyss Inquart verantwoor
delijk gesteld moet worden voor de uit
voering van Sauckels orders in Neder
land. Sauckel heeft bij zijn verhoor ge
zegd, dat de aantallen arbeiders, die ons
land moest opleveren aan Seyss Inquart
werden opgegeven, die er dan voor zorg
de, dat ze er kwamen. ,_j
