Haarlems Dagblad
ChuccMl pleit
Franco beet van zich af
De Drie Machtigen
I i
voor Internationale strijdmacht
Twee nota's aan Moskou
Hij waarschuwde Zondag V.S.
«O© .Taarfcane» No. 1H272
Bureaux: Groote Houtstr. 93
en Soendaplein 37, Haarlem
IJmuiden: Kennemerlaan 154,
Telef. 5437.
Tel.: Administratie 10724. Expeditie 14825
WoeiiwliM
Maart I1>4«
Directeur-Hoofdredacteur: Robert Peereboom
Uitgave Stichting Voorlichting
Abonnementen: p. week 31 ci.
per kwartaal f 4.
Postgiro 273107.
Tel.: Redactie 10600. Dir.-Hoofdred. 15054
HST heeft geen zin ons te gedragen als
de struisvogel en niet te willen zien,
dat de huidige verhoudingen tusschen
Amerika-Engeland en de Sovjet-Unie al
lesbehalve gunstig zijn. Zij hebben zich
niet ontwikkeld in den geest, waarin men
in San Francisco hoopte, de U.N.O. tot
bloei te zullen brengen. Er hebben zich
verschillende punten van ernstige wrij
ving voorgedaan. Het is niet vreemd dat
men in Engeland en Amerika de schep
ping van een Sovjet-,,invloedssfeer" in
den radicalen vorm, waarin die in Oost-
Europa tot stand is gekomen, met alarm
heeft aanschouwd. Sinds dat geschied is
en zich ontwikkeld heeft is men even
wel, vooral van Engelsche zijde, op een
goede verstandhouding blijven aanstu
ren. De debatten in den Veiligheidsraad
van de U.N.O.. waarin van Engelsche en
Russische zijden krachtige taal gespro
ken werd, deden de hoop ontstaan dat de
atmosfeer gezuiverd zou zijn. Dit is niet
bewaarheid. Noch ten aanzien van Mant-
sjoerije, nodh ten aanzien van Perzië
hebben de Russen zich aan de gemaakte
overeenkomsten gehouden. Dat zij uil dit
laatste land hun troepen niet hebben te
ruggetrokken, hetgeen strijdt met een in
1942 gesloten verdrag, dat ook door Enge
land en Perzië onderteekend is, heeft
groote onrust gewekt. Die wordt zeker
niet verminderd door de eischen, die vol
gens de Evening News door do Sovjet-
regeering aan den Perzischen minister
president Sultaneh zouden zijn gesteld.
Wij hebben ze gisteren vermeld. Dat zij
voor Perzië niét aanvaardbaar waren
kan geen verwondering wekken. Zij be
helsden immers, behalve den eisch van
een bondgenootschap, dat de Perzische
regeering de autonomie van Azerbcidsjan
zou erkennen, haar bultenlandsdhe poli
tiek baseeren op die van de Sovjet-Unie,
dit land olie-concessies verleencn en bui
tendien toestemmen in de vorming van
een Perzisch leger onder leiding van
Russische militaire adviseurs, te station-
neeren op punten die voor de Sovjet-Unie
van strategisch belang zijn. In het tus-
schenstadium zou de Perzische regeering
'het roodc leger moeten „verzoeken" te
blijven waar het nu is.
Volgens de Evening News besloot de
Sovjet-regeering, haar troepen niet uit
Azerbcidsjan terug te trekken, omdat Sul
taneh deze eischen niet kon aanvaarden.
De troepen zouden nu weer blijven, zoo
lang de toestand niet was opgehelderd.
Maar dit werd noch aan den Perzischen,
nodh aan den Engelschen minister van
Buitenlandsche Zaken medegedeeld. Sul
taneh diende, toen hij de bedoelingen van
de Sovjet-Unie vernam, een officieel pro
test te Moskou in.
Dat „de olie" in dit conflict van over-
heerschend belang Is, blijkt uit de door de
Evening News genoemde eischen. Zooals
bekend is, bezitten Engelsche belangen
sinds tientallen jaren zeer groote olie
concessies in Perzië.
Een paar weken geleden werd in Enge
land de veronderstelling gepropageerd,
dat de Sovjet-Unie niet de communisee-
ring van andere landen of imperialistische
plannen beoogde, maar veeleer beducht
zou zijn voor eigen veiligheid en zich
daarom door invloedssferen wenschte te
beschermen. Tot voor kort werd ook druk
geschreven over „het Russische raadsel
Dat doet men nu niet meer. Winston
Churchill vertoeft in Amerika. De Engel
sche bladen hebben bericht dat hij, na
aanvankelijk van plan te zijn geweest er
vacantie te houden, een reeks redevoerin
gen zal houden over de troebele interna
tionale verhoudingen en over het verhin
derde aspect van de wereld sinds hot ein
de van den oorlog. „Hij zal dit doen' zegt
de Daily Mail, „in het licht van de expan
sie-politiek der Sovjet-Unie en van on
lusten in het Britsche Keizerrijk." Presi
dent Truman zou hem vergezellen bi] zijn
optreden voor Fulton University, Missouri,
maar er zich toe bepalen den spreker
ln te leiden.
Inmiddels heeft senator Arthur Vanden-
berg. een der leidende figuren onder dc
republikeinen, verklaard dat zijns inziens
de Russische machtsontplooiing in het
Oostelijke Middellandsche Zee-bekken, het
Midden-Oosten en het Verre Oosten dc
UNO. in gevaar brengt. Vandenberg, die
grooten invloed in de Vereenlgde Staten
heeft, had gewild dat Byrnes zich in don
Veiligheidsraad krachtiger tegen de aan
spraken van de Sovjet-Unie verzet zou
hebben.
Verleden week barstte een perscampagne
tegen het Sovjet-beleid in de Vereenigdc
Staten los. waarin vooral de New York
Times en New York Herald Tribune zich
zeer scherp uitlieten. Het eerste blad ver
klaarde onomwonden dat Amerika het
Britsche Keizerrijk als zijn eerste verde
digingslinie beschouwde, dat het daarom
tweemaal ten oorlog was getfokken en dat
een eventueel toekomstige aanvaller van
het British Empire zich geen illusies moest
maken omtrent Amcrika's afzijdigheid.
De New York Times achtte het gewenscht,
dit de wereld duidelijk te maken. De New
York Telegram en dc andere bladen van
de Scripp's-Howard groep verklaarden dat
„Stalin's bluf uitwerking had gehad In
Oost-Europa, maar niet zou slagen in het
Middellandsche Zee-bekken of het Verre
Oosten."
Gisteren heeft Winston Churchill voor
Fulton University het woord gevoerd en
een nauwere vereeniging van de Engelsch
sprekende volken gevraagd met gemeen-
Het woord is aan.
De tentoonstelling: „Holland calls", die speciaal werd Ingericht om buiten
onze grenzen belangstelling te kweeken voor den opbouw en het herstel in
Nederland, wil dezer dagen haar tournee door Engclund en Amerika be
ginnen. De leiding berust bij den heer T. van Rentergem, Ken der paneclen
van de expositie in aanbouw. (P.)
Op zUn Amerikaansche reis beeft Chur
chill te Fulton, in den staat Missouri, in
het Westminster college aldaar, een op
zienbarende rede gehouden, waarin hy een
beeld gaf van dc internationale situatie en
enkele nadrukkelijke voorstellen deed ten
aanzien van de politieke gedragslijn der
Westelijke mogendheden tegenover de Rus
sische aspiraties.
Churchill verklaarde bij het beging van
zijn rede dat hij zonder officieel man
daat sprak. Zijn redevoering was echter
tevoren door Truman en Lord Halifax
gelezen.
„Er is een schaduw gevallen", aldus
Churchill, „over de plaatsen die kort ge
leden nog straalden in hef licht der ge
allieerde overwinning. Niemand weet, wat
Rusland en zijn communistische interna
tionale in de naaste toekomst zullen doen.
of wat de grenzen zijn van hun neigingen
tot expansie. Mijn voorstel is derhalve, de
U.N.O. terstond van een gewapende macht
te voorzien, en de mogendheden te ver
zoeken een. aantal eskaders vliegtuigen in
dienst dezer wereldorganisatie te stellen:
Voorkomen i6 beter dan genezen!
schappelijk gebruik van alle vloot- en
luehlmachtbases in de geheele wereld. Hij
is verder gegaan. Verklarend „dat nie
mand weet, wat Sovjet-Rusland en zijn
communistische internationale in de naas
te toekomst zullen doen of wat de grenzen
zullen zijn van zijn neiging tot expansie"
heeft hij voorgesteld de U.N.O. terstond
van een Internationale gewapende macht
te voorzien. Hij wil de mogendheden ver
zoeken, een aantal eskaders vliegtuigen
in dienst te stellen van een wereldorga
nisatie. Voorkomen is beter dan genezen.
Churchill heeft daarna opnieuw zijn be
wondering voor het dappere Russische
volk en voor Stalin geuit, hem aanduidend
als „mijn vriend in oorlogsdagen, maar
schalk Stalin". Maar hij heeft er op laten
volgen dat de communistische partijen, die
in de landen van Oost-Europa van weinig
beteekenis waren, een voorrang en een
macht ver boven haar getalssterkte heb
ben verworven. Overal trachten zij totali-
tairen invloed te verwerven. In bijna al
die landen, met uitzondering van Tsjecho-
Slowakije, overheerscht een politie-regee-
ring. Churchill sprak van „in sommige
landen optredende communistische vijfde
colonnes", die hij als een groeiende uit
daging en een gevaar voor de Christelijke
beschaving aanduidde.
De gedachte dat een nieuwe oorlog on
vermijdelijk zou zijn wees hij evenwel
van de hand. „Ik geloof niet dat Rusland
den oorlog wenscht. Het wenscht de on
bepaalde uitbreiding van zijn macht en
leerstellingen als vruchten van den oor
log. Van hetgeen ik van onze Russische
vrienden en bondgenooten tijdens den
oorlog heb gezien weet ik dat er niets is,
dat /.ij zoozeer bewonderen als kracht en
dat er niets is, waarvoor zij minder respect
hebben dan voor militaire zwakheid.
Wij kunnen ons niet veroorloven
langs nauwe grenzen te arbeiden en ver
leidingen te veroorzaken voor kracht
metingen."
Van dc Engelsche bladen hebben de
Daily Mail en Daily Sketch de rede van
Churchill toegejuicht: andere hebben tot
dusver geen commentaar gegeven.
En op den achtergrond ligt de door Rus
land zoo sterk gewantrouwde atoombom.
Laat ons niet paniek-achtig worden in
een reeds zoo oorlogsmoede wereld vol
verwoestingen en hopen op nieuwe ont
wikkeling. Er is meer noodig om den vrede
te waurborgen dan tot dusver gedaan is.
R. P.
„Oorlogen zullen niet voorkomen kun
nen worden en de wereldveilighcidsorga-
nisatie zal niet in aanzien kunnen stijgen,"
aldus ging Churchill verder, „zonder een
broederlijke vereeniging van de Engelsch-
sprekende volkeren, dat beteekent: een
bijzonder nauw contact tusschen Engeland
en de Vereenigde Staten. Dit dient ge
paard te gaan met het handhaven van dc
bestaande faciliteiten voor de wederzijd-
sche veiligheid door het gemeenschappelijk
gebruik van alle vloot- en luchtmachtbases
der beide landen over de geheele wereld
en tenslotte zou zelfs een gemeenschap
pelijk staatsburgerschap mogelijk zijn."
Churchill wees verder op zijn groote
bewondering voor het Russische volk en
Stalin, en op de sympathie in Engeland en
Amerika jegens de volkeren van Rusland
en op de daar hcerschende vastbesloten
heid tot het vestigen van een blijvende
vriendschap.
Wij begrijpen dat het voor Rusland een
noodzaak is zich aan zijn Westelijke gren
zen veilig te stellen tegen elke nieuwe
Duitsche agressie. Wij verwelkomen het
land op zijn rechtmatige plaats in de we
reld. Het is echter mijn plicht U op enkele
feiten te wijzen.
Sprekende over de buiten verhouding
hunner getalsterkte uitgroeiende macht
en voorrang der communistische partijen
in Oost-Europa zeide Churchill dat in bij
na alle landen in het Oosten een politie-
regiem heerscht. Alleen in Tsjecho-Slown-
kije bestaat een ware democratie. „Uitge
zonderd in het Britsche RUk en de Ver
eenlgde Staten, waar het communisme nog
in zijn kinderjaren is, zijn de communis
tische partijen of vijfde colonnes een toe
nemende uitdaging en gevaar voor de
Christelijke beschaving.
Ik geloof niet dat de Sovjet-Unie oorlog
wil. Wel verlangt zij de vruchten van den
de Madariaga:
Het begrip „levensstan
daard" houdt iets diepers in
dan wordt aangegeven door
het soort huis waarin
iemand woont en de hoe
veelheid die hij in winkels
kan koopen.
oorlog en een onbeperkte uitbreiding van
haar macht en leerstellingen.
Door hetgeen ik van onze Russische
vrienden en bondgenooten tijdens den oor
log heb gezien, weet ik, dat zij niets zoo
zeer bewonderen ais kracht en niets zoo
weinig achten als militaire zwakheid.
Evenwichtspoiitick uit den bonzo
Dc oude theorie van machtsevenwicht
is derhalve ongezond. Indien de Wester-
sche democratieën blijven vasthouden aan
de beginselen van het Handvest, zal haar
invloed ter bevordering van de in dit
Handvest vervatte principes geweldig
zijn en niemand zal haar dan waarschijn
lijk lastig vallen".
Churchill besloot met te zeggen:
„Wil een oorlog voorkomen worden,
dan dienen wU op dit moment, in 1946,
onder oppergezag der Vereenigde Volkeren
op alle punten tot een goede verstand
houding te geraken met dc Sovjet-Unie.
Laai nfemand de
liet ISritschc Rijk e
schatten".
Ongunstige Amerikaansche reactie.
De eerste berichten over de reacties
in Amerika op de rede van Churchill wij
zer er op, dal de leden van het congres
Churchill's voorstel tof het vormen varï
een Britsch-Amerikaansche militaire al
liantie niet gunstig ontvangen hebben.
over Perzië en Manlsioerije.
De Britsche zaakgelastigde te Moskou,
Frank Roberts, heeft, zooals gisteren in
Londen werd bekend gemaakt, een nota
van de Britsche regeering aan de Sovjet-
Russische regeering overhandigd. In do
nota wordt gewezen op de bepalingen van
het driemogondhedenverdrag, welke be
trekking hebben op het terugtrekken van
geallieerde troepen uit Perzië. Ook wordt
in de nota gevraagd wat de Soviet-Russi
sche regeering beoogt met het blijven hand
haven van troepen van het Russische leger
in sommige doelen van Perzië.
Naar Ass. Press uit Washington meldt,
hebben de Vereenigde Staten eveneens to
Moskou geprotesteerd tegen de voortgezet
te aanwezigheid van Sovjettroepen ln
Mantsjoerije, dat begin Februari roeda
moest zijn ontruimd.
Het Amerikaansche ministerie van bui
tenlandsche znken heeft verklaard, dat er
een nota naar Moskou Is gezonden. Naar
men verwacht zullen de Russen de nota in
den loop van heden ontvangen en de in
houd zal kort daarna bekend worden go-
maakt.
Emmy Goerlng—Sonnemann, de vrouw van
den gewezen luchtmaarschalk, en mevrouw
Baldur von Schlrach, die belde goin'erneerd
waren, zijn op vrije voeten gesteld De laat
ste zou den geallieerden belangrltke diens
ten hebben bewezen.
Een tuclitliln zonder vliegtuig werd
Dinsdag geopend In Londen, 'oen de verbin
ding Amsterdam--bonden werd Ingewijd met
een lunch dei officials In Hyde Parkhotel,
terwijl de DC 3 die als eerste toestel op dezo
lijn van Schiphol naar Londen zou vliegen,
wegens mist niet kon opstijgen.
De vertraging, die de publicatie der
mogendhedenverklarlng over Spanje ln liet
afgeloopen weekeind onderging ls verklanr-
baar door de gisteren bekend geworden bij
zonderheid dat Franco Zondag J.l. t.e Wash
ington een nota liet bezorgen, waarin lil]
de regeerlng der Vereenigde Staten waar
schuwde zich niet te mengen ln Spaansche
binnenlandsche aangelegenheden.
In de nota werd verklaard, dat Spanje
„alle buitenlandsche pressie afwijst, daar
het de kwestie van zijn binnenlandsch re
giem beschouwt als een aangelegenheid,
welke bij uitsluiting zijn eigen souverclnl-
telt aangaat."
De nota voegt er aan toe. dat alle ver
dere buitenlandsche pressie slechts zal kun
nen dienen tot het oprakelen van de na
tionale gevoelens van het Spaansche volk
en dat de Spaansche regeering deze „af
wijzende houding" deelt.
Reacties op de „Nota 1
Drie"
Waarnemers te Madrid hadden den in
druk dat de antl-Franco-nota der drie mo
gendheden een opluchting ln Spaansche
kringen teweeg bracht, daar men gevreesd
had dat het Fransche voorstel tot onmid
dellijke verbreking der diplomatieke be
trekkingen er in zou zijn opgenomen.
In Frankrijk heerscht teleurstelling over
de zwakke termen der nota. Een woord
voerder der regeering zelde dat zij een com
promis vormt tusschen de Fransche versie
en de „zeer zwakke" Amerlkaansch-Brlt-
sche voorstellen.
De republlkelnschc regeering Olral heeft
zich nog nlot formeel geuit over dc nota,
doch ln deze kringen wordt een duldelUka
teleurstelling waargenomen over het feit
dat niets lil de nota dc erkening der ro-
gcerlng-Olral dichterbij heeft gebracht.
Het feit dat de nota het Initiatief Lot den
volgenden stap aan do Spanjaarden zelf
overlaat, wordt beschouwd als een verster
king der Franco-stelling, aangezien dc voor
standers der Franco-regeerlng zich sterk
genoeg voelen om een cvontueele actie der
verzetsbeweging den kop In te drukken.
Het Spaansche blad ABC: 'zegt „de
„ondragelijke druk vnn bulten af kan. In-
plaats van een bijdrage tot onze revolutie,
slechts een hinderpaal en een onderbreking
daarvan vormen
Niet naar de 11. N, O.
De Britsche regeering heeft, volgens Reu
ter. geweigerd de Spaansche kwestie voor
den veiligheidsraad te brengen, zooals do
Franschen hadden voorgesteld. Deze afwij
zing werd Dinsdag door Duff Cooper aan
Bldault medegedeeld. Dit standpunt is ge
fundeerd op het feit, dat de Britsche regee
rlng hel Spaansche regiem als een Spaansch-
blnnenlandsehe aangelegenheid beschouwt,
die alleen het Spaansche volk aangaat.
De Amerikaansche ambassade tc Madrid
overweegt bij dc Spaansche regocring to
protesteeren legi-n de wijze, waarop do
geallieerde verklaring over het Spaansche
publick een op misleidende wijze uitge
trokken versie van de nota. die een ge
heel verwrongen beeldt geeft.