Luxe in het Land van den Dood
Coördinatie op i
vervoergebied
Staking
Van Jan van Eyk
tot Rubens
Waai' eon maul tuss<-hcn Zajodvoort en IJtniikleii ,,<lc blanke top der duinen schit
terde in den zonnegloed", hebl»eii in liet donkerst van den oorlog granwe ketens
tan beton en staal op de loer gelegen in al'wnclijjng van een vijand die nooit kwam.
Jarenlang is een sehler onafgebroken rij van wagens met materiaal den Zeeweg op
gereden; lieele ,bu nker'- dorj>en werden gebouwd, waarin de Dn it,sclters zich een
lies taan Improviseerden, comfortabeler en vollediger dan de stoutste fantasie zou
kunnen droonieii. Titans zijn de lugubere dorpen leeg en verlaten; in enkele ervan
wonen Nedcrlandsrbe militairen, belast met opruiming en bewaking. Want deze
..paleizen «Ier l>uits<iic paraatheid", die do Nederlandsclie schatkist honderden
mlllioenen guldens hebben gekost, zijn voorbestemd «'én voor één s|>oorIoos te ver
dwijn,
Wat onze duinen herbergden
Op het oogenblik is men nog steeds bezig
met het opruimen van de enorme hoeveel
heden munitie, die in de duinen liggen op-
gesiagen. De luitenant Seijffert der Marine
kustbewaking, onder wiens deskundig ge
leide wij een urenlange tocht door beton
land mochten maken, achtte het niet on
mogelijk dat de Duitschers zich hebben
voorgesteld, <Jat zij nog een keer in hun
stellingen zouden terugkeeren, gezien de
listige wijze, waarop zij hun munitie en
ander materiaal hebben verstopt.
De bezoeker kan zich nog een indruk
vormen van de wijze, waarop onze „be
schermers" hier hun taak hebben vervuld.
Tusschen Zandvoort en IJmuiden was de
verdediging verdeeld over vier „batte
rijen", thans aangeduid met de namen
„Langcrak", „Olmen", „Heerenduin" en
„Kruidberg", ieder bestaande uit vele
kazematten een gevechtslinie pal aan zee,
met naar het achterland verspreide ge
bouwen voor de fourage, stallen, e.d. Zoo
zien wij er modern ingerichte varkens-
en paardestallen, kippen- en konijnenhok
ken, alles van beton. Het voer, groen be
schimmeld, nog in de troggen. Alles
doodsch en verlaten, maar ergens in de
frontlinie komen wij op een kleine bin
nenplaats mot tegels, „bunkers" rondom.
De wasch hangt er uit. Hier wonen nu
Nederlandsche soldaten, maar zij zijn niet
meer omringd met het weelderig comfort,
dat de Duitschers er voor zich hadden in
gericht. Dat is giootendeels al weggesloopt.
Een kegelbaan in de vuurlijn.
Nederlandsch geld en materiaal waren
er goed voor. De „bunkers" waren vaak
luxueuzer ingericht dan dure zomerhotels.
Neonverlichting, centrale verwarming,
telefoon en radio in elk donker betonver-
trek; modern ingerichte badkamers bij de
vleet. Onder de geschulkoepels recreatie
zalen met een tooneel. een bar en niét té
vergeten de wandschilderingen, die inder
daad niet door de eersten de besten moe
ten zijn aangebracht. Er zijn typische
uitingen bij van soldatenhumor, teekenin-
gen en versjes in den trant van Wilhelm
Busch. Elders vinden we een officiers-
vertrek met open haard, fraai gemetseld
en voorzien van smeedwerk ia Gothischen
stijl.
Maar wat den bezoeker volkomen
verbluft is, midden in een warnet van
loopgraven, onderaardsche holen en
zich dreigend verheffende vuurmonden
een zwnar-gepantserde betonnen ke
gelbaan voorzien van twee fraaie lan
ge banen, die eenmaal spiegelglad
moeten zijn geweest. Ook hier lustige
tafereelen langs de wanden. Een have-
looze kegel ligt nog op den vloer.
Het doet wrang aan, al dit vertoon in de
kille regionen van den dood. Wie het aan
schouwt, beseft hoezeer de Duitschers zich
op onze kust hadden vastgezogen. Zij
hadden er op een verblijf van jaren ge
rekend.
Kortstondige glorie
Ze hadden het wel voorelkaar, dc hee-
ren. Ook technisch: zie de groote Radar
apparaten, kanonnen, zoeklichten en de
vuurleidingsposten, van waaruit men niet
ver van Zandvoort door nog intact zijnde
telescopen de knoopen kan tellen aan de
jas van iemand, die op de pier van IJmui
den in het zonnetje wandelt. De kazemat
ten zijn alle gasdicht en hebben daartoe
overal luchtververschingsinstallaties, die
electrisch en in geval van nood ook met
de hand konden worden bediend. Iedene
„batterij" had zijn eigen electrische cen
trale; de „Olmen" werkte met twee zware
dieselmotoren die juist dezer dagen als
het eigendom der Ned. Spoorwegen zijn
herkend.
Het zal nog wei eenige jaren duren,
voordat de laatste sporen van de Duitschc
verdediging uit onze duinen zijn verdwe
nen. Het hout uit de loopgraven en stel
lingen wordt gesloopt; er is al 150 ton
naar de Wieringermeer. Voor den opbouw.
Maar de restEén handige exploi
tant zou, wanneer een der batterijen bleef
staan, daarvan een goed rendeerend hotel-
bedrijf, annex speeltuin en spookhuis
kunnen maken. Doch het is beter dat onze
duinen weer duinen worden en dat er
niets overblijft van den Germaanschen
Westwall-waanzin. Daar gaat voor het
nageslacht waarlijk geen kostbaar cultuur
monument mee verloren.
Voor het publiek blqft de toegang tot het
land der betonnen paleizen streng ver
boden. Er is militaire bewaking en wie,
door nieuwsgierigheid gedreven, door deze
bewaking mocht heenslippen, loopt dc
groote kans tot zjjn schade te ondervinden,
dat h(j wUzer zou hebben gedaan zich aan
dc bepalingen te houden. De dood loert
overal, in den vorm van geniepige land
mijnen, boobytraps en verspreide munitie.
De wetenschap, met welk doel deze attri
buten der vernietiging daar werden ge
bracht en het besef van hun nog steeds
acuut gevaar, «loen ons tenslotte dc curio
siteiten die wfl zagen vergeten en slechts
dit ecne voelen: welk een genade het voor
Holland is geweest, «lat heei deze gigan
tische moord-installatie nimmer in wer
king is getreden.
Vacantiegangers
profiteeren ervan
De tijd ligt nog niet ver achter ons, dat
er een lelie concurrentiestrijd woedde tus
schen de Spoorwegen en de autobusexploi
tanten. Het publiek profiteerde daarvan
voor zoover het de lage tarieven be.trof,
maar het Vervoer in het algemeen werd
er toch niet door bevorderd, daar er na
tuurlijk alleen belangstelling was voor de
lijnen waarop iets te verdienen viel. Aan
dien ongeordenden toestand is een eind
gekomen, door de oprichting van de „Ce
buto", waarin de exploitanten van auto
bussen en toerwagens vereenigd zijn en
die samenwerkt met de Nederlandsche
Spoorwegen, die thans ook veel buslijnen
exploiteeren.
Daardoor is een einde gekomen aan den
strijd tusschen rail- en wegvervoer. In de
toekomst zal het ook een omwenteling
brengen in het toeristenvervoer. Dit bleek
ons, toen de Ccbuto-leiders op een pers
conferentie iets vertelden van hun plan
nen. In het vervolg zullen de tourwagens
niet meer rechtstreeks uit Haarlem of
Amsterdam naar Valkenburg, de Arden
nen of den Rijn rijden, maar de deelnemers
worden eerst per trein naar het vacantie-
oord gebracht. Eerst dan gaan zij in de
tourwagens zitten om in die streek tochten
te maken. Dit bekort de reis en verhoogt
het genot. Omgekeerd worden de men-
schen uit andere oorden des lands, die in
deze streek hun vacantie willen doorbren
gen. naar Amsterdam of Haarlem ge-
bü twee Amsterdamsche
Meelfabrieken
Vrijdagmiddag >s het fabriekspersonccl
van de twee grootste Amsterdamsche
meelfabrieken n.I. van de „Holland" en
„Ccres Nering Bögel" in staking gegaan.
Hierbij zijn ongeveer 250 man betrok
ken. De oorzaak der staking is, dat dooi
de E.V.C. drie eischen waren gesteld, die
door den rijksbemiddelaar onaanvaard
baar worden geacht. Deze drie eischen
luiden:
1. 15% loonverhooging boven de reeds
verleende 25%. 2. Instelling van een 45-
urige werkweek. 3. Twee weken vacan
tie met 50% toeslag op het normale loon.
Daar de arbeiders na de verwerping dezer
eischen de fabrieken hebben verlaten,
dreigt het gevaar, dat groote hoeveelhe
den tarwe, die nog in de machines ter
voorbewerking zijn (bij de „Holland" plm.
200 ton) voor de consumptie ongeschikt
zullen worden.
Naar verluidt loopt de broodvoorziening
van Amsterdam gevaar en zitten reeds
ettelijke bakkers zonder meel. De mo
gelijkheid bestaat, dat het meel van bui
ten af zal worden aangevoerd.
bracht, waar dan de wagens van de Haar-
lemscho of Amsterdamsche exploitanten
wachten.
De „Cebuto" was van plan dezen zomer
plannen te maken voor uitstapjes, in de
overtuiging, dat de Nederlanders na 5 jaar
oorlog behoefte hebben aan vacantie. He
laas zijn de Haagsche heeren in de nood
zakelijkheid geweest, een spaak in het
wiel te steken. Voor vacantie-genóegens
kunnen geen deviezen beschikbaar gesteld
worden om daarvoor motorbrandstof te
koopen. Er is alleen een uitzondering mo
gelijk om met toerwagens op den weg te
komen. Als bijvoorbeeld leerlingen van
een M. T. R. naar Walcheren willen gaan
voor studiedoeleinden mag dat.
In de toekomst hoopt men ook regelin
gen te maken met buitenlandsche onder
nemers.
Toch is het „Cebuto" mogelijk geweest
voor dezen zomer een uitgebreid program
ma voor vacantiegangers samen te stellen.
Dit was mogelijk door gebruik te maken
van de bestaande vervoersmogelijkheden
spoor, autobus, boot, enz. Binnenkort
verschijnt het uitvoerige programma.
Daaruit blijkt dat het nog mogelijk zal
zijn een 8-daagsche gezelschapsreis naar
Valkenburg te maken. Verder zijn er
meest ééndaagsche vacantietrips samenge
steld. Voor onze omgeving is o.a. het vol
gende opgemaakt:
IJmuiden en Natuurbad Velserend, met
bezoek aan het Bijenpark Mellona.
Santpoort, Bloemendaal en Overveen.
Zandvoort en Overveen.
Boottocht naar Spaamdam, bezoek aan
den Haarlemmerhout en per tram naar
Zandvoort.
Naar Aalsmeer met bezoek aan de bloe
menveiling en zeiltocht op de Westeinder
Plassen.
Een heele dag zeilen op de Westeinder
Plassen.
Verder staan er tochten op naar het
Gooi, naar Marken en Volendam, Alkmaar
de Stlehtsche Lustwaranda, de Veluwe,
de Hooge Veluwe, Rotterdam, Den Haag
en Scheveningen, Amsterdam en Artis. en
Schiphol.
3200 paar kousen
Een inbraak In een kousenfabriek te
Hilversum zou ruim 3200 paar kousen
hebben opgeleverd, ware het niet, dat
dc inbrekers tijdig gestoord werden door
de politie. Drie Hilversummers zijn ge
arresteerd en hebben een volledige be
kentenis afgelegd.
A.N.W.B.-Wegenwacht
De start van dc A.N.W.B.-„wegenwacht"
een speciale dienst van den bond ten ge
rieve van gestrande automobilisten, die
aanvankelijk Maandag 1 April op eenige
Nederlandsche verkeerswegen zou ver
schijnen, moet, door onvoorziene moeilijk
heden in verband met de materiaalpositie
e.d., nog korten tijd worden uitgesteld.
Men hoopt echter omstreeks 15 April
zoover gereed te zijn, dat de „Wegen
wacht" haar taak kan beginnen.
De Gezondheidszorg
te Haarlem
Het vele werk eischt
groote financieele offers
Reeds voor den oorlog eischten dc ge
meentelijke zorgen voor de Volksge
zondheid groote financieele offers. Het
betreffende hoofdstuk der gemeentebe-
grooting wees al een tekort aan, dat de
ton naderde. In de oorlogsjaren liepen
de uitgaven ,op, maar het bleef toch be
langrijk onder het millioen. Voor 1940
kan daarmee niet volstaan worden. Et-
zullen ongetwijfeld nog een paar ton bij
komen
Dit is niet te verwonderen als men be
kend wordt met de bijzonderheden. De
Volksgezondheid heeft in de oorlogsjaren
een knak gekregen. De maatregelen, die
genomen zijn om het afgebrokeno weer
op te bouwen in feite dus ook Weder
opbouw kosten natuurlijk geld. Noe
men wij slechts eenige dingen. Tilburg
schonk ons het Kleuterhuis „Margriet",
dat het mooie doel heeft kleuters die
sterk geleden hebben de gezondheid terug
te geven. Een deel der exploitatiekosten
drukt op de gemeente. Ditzelfde zal het
geval zijn bij de exploitatie van het Rust
huis voor Moeders, dat door „Volksher
stel" in „Zomerzorg" te Bloemendaal ge
opend zal worden, want voor vele moe
ders zal de gemeente het verpleeggeld
moeten betalen.
De uitgaven voor de hulp in gezinnen,
die, uit medisch oogpunt bekeken, nood
zakelijk wordt geacht, zijn door de oor
logsomstandigheden ook sterk uitgebreid.
Bovendien moesten de loonen der vrou
wen en meisjes die deze hulp verleenen.
verhoogd worden. De kosten van deze
hulp zullen nu vermoedelijk wel niet veel
onder de ton blijven. Het opmerkelijke
is, dat voor deze gezinshulp in andere
steden in verhouding minder wordt uit
gegeven Spelen hier plaatselijke omstan
digheden een rol? Een feit is, dat de ge
meentelijke hulp te Haarlem nog niet vol
doende bleek, want door „Volksherstel"
werden immers nog 3 sociale colonnes
gevormd, die in zeker opzicht hetzelfde
werk doen.
De verpleeggelden in de ziekenhuizen,
sanatoria en gestichten zijn in den laat-
sten tijd belangrijk verhoogd. Daar van
veel patiënten de kosten geheel of ge
deeltelijk voor rekening der gemeente
komen, eischt'ook dit meer uitgaven. Bo
vendien zijn in den laatsten tijd alle zie
kenhuizen geregeld vol (nu worden ze
zelfs vergroot) zoodat er ook meer patiën
ten verpleegd worden dan vroeger. In het
bijzonder stelt de verpleging van lijders
aan tuberculose zwaardere eischen aan
de gemeentekas. Voorloopig zal daarin
nog wel geen verandering komen, want
hoewel dc verpleegruimte voor deze pa
tiënten vergroot is, werd de wachtlijst
van patiënten niet veel kleiner.
Geen wonder, dat de gemeente thans
met do Ziekenfondsen onderhandelingen
begonnen is, om het tarief voor de Zle-
kcnhuisverpleglng (waaronder nog vele
In overeenstemming met het Nedcr-
landsch-Belgisch cultureel accoord is thans
in het Rijksmuseum te Amsterdam een
tentoonstelling van bij de honderd schil
derijen der groote Vlaamsche meesters in
gericht, die tot 19 Mei geopend blijft en
in die ruim zeven weken de belangstel
lenden ongetwijfeld in grooten getale zal
blijven trekken. Niet ieder immers is kind
aan huis in de groote musea van Brussel,
Antwerpen en Brugge, waaruit deze schat
ten meerendeels geleend werden en die
nu. als het ware, een tijd lang onder de
hand te hebben, is een waardeerbaar ge
volg van de toenadering, die ook op ander
gebied tusschen de beide lage landen aan
de zee ontstond.
Wij kunnen in zoo kort bestek slechts
een paar grepen doen en op enkele bij
zondere dingen wijzen. Reeds in het eer
ste zaaltje komt ons een goede oude be
kende tegemoet: het prachtige portret van
Margaretha van Eyk, door haar man,waar
over ik jaren geleden bij een plaatje, in
Haarlems Dagblad al schreef, toen het
naar het nieuwe museum in Brugge ver
huisd was. Nu hangt vlakbij een klein
juweeltje van denzelfden schilder: een O.
L. Vrouwe bij een fontein, dat op zijn
beurt weer een pendantje vindt in de
eveneens kleine, maar superbe Maria-
boodschap van Van der Weyden. De door
reproductie zoo bekende Heilige Barbara,
gezeten voor de Kathedraal, vindt ge iets
verdeT terug.
In een volgende zaal heerschen Bouts,
Q. Metsys en David. Als ge op den eer
ste uitgekeken zijt hij heeft veel ver
baals te vertellen zult ge in Metsys'
altaar van de H. Anna nog eerder «liens
zoet-melodieus palet waardeeren of in
Getard David's drieluik met den Doop in
den Jordaan diens Fransch-Waalschen in
slag herkennen. Vooral de beide zijluiken
van den Doop zijn prachtig van eenvoud
en kleur
Rubens alleen reeds zou meer plaats
vergen dan waarover wij te beschikken
hebben. Een achttal prachtige schetsen
mogen misschien vooral ter beschouwing
aanbevolen worden om er in te herken
nen, hoe een 19e eeuwer als Delacroix
daaraan gesmuld moet hebben. En dan is
er van Rubens dat inderdaad machtige
landschap met de jacht van Atalanta,
waarin één enkele roode kleurnoot dc
dreigen donkerte van het oerwoud ver
heldert. En verder natuurlijk Rubens be
kende Negerkopstudies uit Antwerpen's
museum.
Dit museum werd in het midden der
vorige eeuw verrijkt met een legaat-Van
Ertborn, hetgeen als simpel feit niet van
bijzondere beteekenis zou zijn, als die
collectie van Ertborn niet voor het over-
groote deel uit eersterangs werken be
stond. die honderd jaar geleden nog te
vinden waren. Ik schrijf dit om mijn lezers
e«n tfp te geven bij een bezoek aan de
•xpositie Als zij hier en daar op «Ie lijs—
1 ten den naam Van Ertborn ontdekken,
weten zij wat dat beduidt en kunnen de
zekerheid hebben, iets vanieteekenis voor
oogen te hebben.
Het werk der Bruegels is zoo lang
zamerhand gemeengoed geworden. De
orlginali te zien (er zijn er hier zes) zal
voor velen aantrekkelijk zijn. Maar men
verzuime daarom niet oog te hebben voor
een paar prachtige portretten, zooals dat
door Barend van Orley (van een secreta
ris van Karei V) of dat heel bijzondere
door Frans Floris, waarop Lambert Lom
bard is voorgesteld.
Qualiteitsverschil kan men opmerken,
zoo men dc beide landschappen van Lucas
van Valckenborch rustig met elkaar
vergelijkt. Tegenover elkaar hangen
een uit Brussel, het andere uit Ant
werpen (Ertborn).
De Hugo van der Goes uit het Brugseh®
museum détoneert helaas in de prachtige
collectie. Bij gebrek aan beter had men
dezen naam beter kunnen weg laten..
J. H. DE BOIS.
andere verzorgingen vallen) te verhoogen,
om op die wijze een deel der vermeer
derde uitgaven terug te krijgen.
Ter voorkoming van een onjuiste con
clusie, vestigen wij er de aandacht op,
dat in dc verhoogde uitgaven voor de
Volksgezondheid begrepen zijn de salaris-
verhoogingen van het person eel Ook dat
is een belangrijke post
Canadeezen huistoe
Binnenkort zullen alle Canadcesehe
troepen uit Europa verdwenen zijn. Het
zou in de bedoeling liggen de opengeval
len plaatsen in het bezettingsleger van
Duitsehland te laten innemen door Fran-
sche, Nederlandsche en Dccnsche
Iroepen. Een andere consequentie van
deze demobilisatie is, dat Amsterdam niet
langer „leave-centre" voor de Canadee-
sche militairen zal zijn
Tante Pos vervoerde
varkensvleesch
In de omgeving v*an Eindhoven werd
door controleurs van den CCD een aan
tal vochtige postzakken tusschen een
aanvankelijk onverdachte postzending
aangetroffen, toen een auto van de PTT
werd aangehouden. iVer zakken bevatten
in totaal 8 kio clandestien varkensvleesch.
Bij het onderzoek kwam aan het licht, dat
de afzender een radio had geruild tegen
een varken en een dienstwagen van de
PTT plus de noodige zakken had mis
bruikt voor het vervoer. Twee verdach
ten in deze zaak zijn reeds voor den
officier van Justitie voorgeleid.
