Haarlems Dagblad
Labour wil nationaliseeren
Het Staatsbeste!
Vormt Spanje een gevaar voor den Vrede?
„Ja" en „neen" in den Veiligheidsraad
De huisvesting der pdlitieke verdachten
in Haarlem en omgeving.
Tr'j
I ucru v vij cnuuaiu <*IJ
MJS J,,j
«Oo Jaarpjng No. («SO»
Bureaux: Groote Houtstr. 93
en Soendaplein 37, Haarlem
IJmuiden: Kennemerlaan 154,
Telef. 5437.
Tel.: Administratie 10724. Expeditie 14825
Directeur-Hoofd redact
VOmlmliM; 18 i\|>ill K>4(l
Uitgave Stichting Voorlichting
Abonnementen: p. week 31 ct.
per kwartaal t 4.
Postgiro 273107.
Tel.: Redactie 10600. Dir.-Hoofdred. 15054
ONLANGS heb ik geschreven over her
scholing van ons volk in de democra
tie, waar groote behoefte aan bestaat,
want het is de werkwijze van een demo
cratisch bewind en in zekeren mate ook
de gedachten die het beheerschen en de
gezagsverhoudingen, die erin gelden, ont
wend. Straks moet het nieuwe vertegen
woordigende lichamen kiezen volgens het
nog vigeerende, op Evenredige Vertegen
woordiging gebaseerde kiesstelsel. Moge
het spoedig door een beter vervangen
worden. Intusschen zal het in Mei en Juni
nog gelden en veel menschen begrijpen
eigenlijk heelemaal niet meer hoe het
werkt. Laat ons maar niet gaan taxeeren
hoevelen het nooit begrepen hebben.
Dit voert tot een andere gedachte. Hoe-
velen hebben een helder begrip van de
hoofdlijnen der staatsinrichting? van de
verhoudingen tusschen Kroon en regee
ring, rSgeering en parlement, de werk
wijze en bevoegdheden van de Staten-
Generaal en den Raad van State, van pro
vinciale en gemeentebesturen, de organi
satie van de rechterlijke macht9 Met deze
kennis is het inrons land altijd droevig
gesteld geweest, temeer omdat de scholen
er vrijwel geen notitie van nemen. Da
eenige die onderwijs in staatsinrichting en
staathuishoudkunde geven zijn de H B.S.'en
waarbij moet opgemerkt worden, dat al
leen op de H.B.S. a er behoorlijke tijd
aan besteed wordt. Merkwaardigerwijze
schenkt het leerprogramma van de gym
nasia aan de inrichting van onzen eigen
staat volstrekt geen aandacht. Aangezien
Middelbaar en Voorbereidend Hooger on
derwijs de latere leiders van ons staat
kundig-, maatschappelijk- en bedrijfsleven
opleiden heeft dit evidente gebrek mij
altijd met groote verbazing vervuld. Men
moet ook niet veronderstellen dat zelfs
de leerlingen, die het voorrecht genieten
later hun studies aan een universiteit of
hoogeschool voort te zetten, daar allen
dit tekort in hun kennis inhalen. Het
hangt van de speciale richting van hun
6tudie af. Sommigen valt het ten deel,
anderen leeren het nooit, tenzij zij zich
door zelfstudie op de hoogte gaan stellen.
Aangezien de meesten zich al ruimschoots
met kennis beladen gevoelen, gebeurt dat
in de meeste gevallen niet.
Bij de voorgenomen vernieuwing
ons onderwijs zijn wenschelijkheden
de orde gesteld, welker verwezenlijking
pas op langen termijn tot stand zal kun
nen worden gebracht, als men het er een
maal over eens zal zijn geworden, hetgeen
al een heele toer zal zijn. Zouden in af
wachting van de realisatie dezer groote
plannen niet alvast een paar bescheiden
verbeteringen in het leerplan van het
onderwijs gemaakt kunnen worden, die
het in nauwer aanraking brengen met de
practijk des levens?
In de jaren voor den oorlog heeft onze
toepassing van de democratie bedenke
lijke verschijnselen van verwording ver
toond. Wij zijn het er wel over eens dat
dit niet aan de parlementaire democratie
als zoodanig, maar aan onze toepassing
ervan te wijten is. Men poogt nu in poli-
tieken zin die toepassing te verbeteren
door de oude verhoudingen te doorbreken,
zooals dat heet en versnippering van
krachten door concentratie te vervangen.
Dat is belangrijk. Vervanging van het
kiesstelsel door een beter en eenvoudiger,
dat bovenal het voordeel zal hebben dat
de kiezer en kiezeres zich weer meer voor
hun taak zullen gaan Interesseeren, zal
een andere verbetering van politieke be-
teekenis zijn. Maar zou het niet van voor-
uitzienden blik getuigen en bovendien het
vraagstuk in zijn kern aanvatten als men
er eens toe besloot, het volk in zijn brecde
massa te leeren wat de democratie eigen
lijk is: hoe het parlementair-democratisch
staatsbestel functioneert? Ik geef toe dat
het een erg eenvoudige gedachte is Maar
als men waarneemt hoe bitter weinig de
meeste menschen ervan weten, in alle
kringen van de samenleving, lijkt het erg
noodig haar te opperen Temeer omdat het
een geschikt oogenblik is om dit punt aan
de orde te stellen.
Als men ertoe zou kunnen besluiten,
den leerlingen op de scholen mede te dee-
len hoe ons staatsbestel eigenlijk in elkaar
zit, zou zich dat natuurlijk niet tot het
Middelbaar en het Hooger Onderwijs
moeten bepalen. In enkele eenvoudige
hoofdlijnen zou althans de staatsinrichting
zeer wel op de scholen voor L. O. en U L.
O. kunnen worden uiteengezet. Dat is
geen moeilijk wetenschappelijk bedrijf.
Maar het is noodig dat de jonge generatie,
6traks het kiezerscorps, ervan op do hoog
te is. Een eenvoudig leerboekje, gemakke
lijk genoeg door deskundigen samen te
stellen en aangevuld met eenige practische
raadgevingen om de belangstelling bij de
leerlingen te prikkelen, zou daarvoor moe
ten dienen. Bevorderd zou kunnen worden
dat het op groote schaal en in prettig lees
baren vorm ook voor volwassenen ver
krijgbaar werd gesteld Want die bobben
er. in groote meerderheid, evenveel be
hoefte aan als de schoolkinderen.
Er zal aanleiding zijn om op dit onder
werp terug te komen. Als men in eenige
za3k iets bereiken wil, moet men er altijd
op door blijven hameren Ik wil even
wel voor vandaag niet eindigen zonder ei
aan te herinneren, dat het nationaal-socia
lisme een geweldige propaganda voor zijn
verwarde en bedriegelijkc leerstellingen
placht te maken. Het is nog niet dood in
de wereld. En wat doet de democratie nu
voor haar zaak? Het ifi noodzakelijk dat
Voorstel Britsche Staal- en IJzerindustrie
tot gemeenschapsbezit te maken
De Itritschc Labourrcgeering gaat voort
met tc trachten, dc belangrijke maatschap
pelijke lior\orihingeu die zij op haar pro
gramma heeft, te verwezenlijken. Na het
ctsontwerp op den medischen dienst, dat
stormachtige discussies heeft veroorzaakt,
zal zij binnenkort een voorstel tot na-
tionalisccring der Britsche ijzer- en staal
industrie lanceercn.
Volgens dit voorstel zal de Britsche staal
en ijzerindustrie eerlang tot gemeen
schapsbezit worden verklaard, waartoe
een controleraad zal worden aangesteld
die zal moeten nagaan, welke verbeterin
gen in deze tak van nijverheid kunnen
wordA verwezenlijkt en welke gedeelten
der industrie voor nationalisatie in aan
merking komen.
De minister voor de bevoorrading Wil-
mott heeft dezen ingrijpenden maatregel
gisteren in het Lagerhuis aangekondigd,
nadat hij beschikte over een rapport dat
indertijd door de coalitieregeering was op
gevraagd van de leiders der ijzer- en
staalindustrie teneinde een idee te krijgen
van de noodzakelijke verbeteringen, die
deze sleuteljndustrie zou moeten onder
gaan binnen den kortst mogelijken tijd.
Het doel van deze nationaliseering is in
de eerste plaats eenheid te brengen in de
groote verscheidenheid van bedrijven en
bedrijfjes, die zich alle op verschillend
peil van ontwikkeling bevinden en de op
voering van de doelmatigheid der indu-
Wilde staking bij Vredestein
Hedenmorgen is by de N.V. Vredestein-
rubberfabrieken te Loosduinen een door
de E.V.C. aangekondigde staking uitge
broken. Van de ongeveer 600 man perso
neel staken 100 arbeiders. Het werk in de
fabrieken ligt volkomen stil, aangezien
de overige werklieden niet aan het werk
durven gaan, daar zy bevreesd zyn voor
repressaillc-maatregelen van de z^jde der
Van de zijde der E.V.C. is uiteengezet,
dat tot deze staking werd besloten, aan
gezien de directie van de Vredestein-rub-
berfrabrieken niet bereid was met de E.
V, C. over arbeidsvoorwaarden e.d. te on
derhandelen, daar de E.V.C geen erkende
organisatie is en ook niet bij de Stichting
van den Arbeid is aangesloten.
Bij lang voortduren kan de staking fu
neste gevolgen hebben, daar de Vrede-
steln-fabrieken onmisbare technische ar
tikelen voor de mijnen, de Spoorwegen,
de Philips-fabrieken, de zuivel-industrie
en vele andere takken van nijverheid ver
vaardigen.
strie. welke opvoering thans een bedrag
van 168.000 000 pond sterling blijkt te ver-
eischen. Do plannen tot moderniseering
strekken zich uit over een tijdvak van vijf
tot zeven jaar. waarbij ook de sociale
structuur van de industrie de volle aan
dacht zal hebben. Zooals minister Wilmott
het uitdrukte, zal op sociaal gebied de
invloed der nationalisatie vooral worden
bereikt door het feit, dat „de staat altijd
probeert de beste werkgever te zijn."
De mcdedeelingen van Wilmott lokten
felle critlek der conservatieven uit.
Het Bloeniendaalsche
gasbedrijf
Tekort uit de rosrevc gedekt.
De begrooting voor 1946 van het gasbe
drijf van Bloemendaal sluit met een te
kort van 17.000. Het is mogelijk dat no;;
uit de reserve te dekken.
De omzet van het bedrijf is dit jaar ge
raamd op 1.330.000 M3. Deze berekening is
gebaseerd op de bestaande rantsoeneering.
Wordt daarin door den tijd verruiming
gebracht, dan zal dit een gunstigen invloed
op de financieele resultaten hebben.
Twee liter petroleum
Voor het tijdvak van 21 April t/m
18 Mei wordt op de bonnon 191 en 691
der bonkaarten K 604, 2 liter petroleum
beschikbaar gesteld. Voorinlevering dei-
bonnen is niet geoorloofd.
In de Veiligheidsraadsvergadering
m Woensdag heeft dr. Lange, de
Evenals dc andere bladen zal Haar
lems Dagblad Goeden Vrydag en Tweeden
Paaschdag niet verschijnen en daarom zal
ons blad Zaterdag en Dinsdag in dubbelen
omvang uitkomen. Onze kantoren zyn op
Goeden Vrijdag en Tweeden Paaschdag
gesloten.
PooLsche afgevaardigde, de discussies
over de Spaansche kwestie ingeleid met
een uitvoerig requisitoir tegen Fran
co en zijn regiem, waarbij hij putte uit
een stapel documenten die het gevaar
voor vrede en veiligheid van het fas
cistische Spanje moesten aantoonen.
Daarbij somde de Poolsche gedelegeer
de de verschillende grieven op. die de
activiteit van Franco gedurende den
oorlog had gewekt en gaf hij een beeld
van de nazi-werkzaamheid in Spanje
onder bescherming en met medewer
king van de Franco-regeering. Hij
haalde het Amerikaansche witboek aan
en zeide tenslotte: ..Dit fascistische re
gime is geen vraagstuk van het verle
den doch een ernstig probleem van den
tegenwoordigen tijd; het zal eveneens
een probleem van de toekomst zijn in
dien de raad geen maatregelen neemt".
Over de activiteit van Spanje op
atoomsplitsingsgebied zeide dr. Lange:
„Er zijn zes uranium-mijnen in Spanje
en er worden op het oogenblik projec
ten op het gebied der atoomenergie
uitgevoerd. Er worden bovendien wa
penen gemaakt naar blauwdrukken,
die uit Duitschland gesmokkeld wer
den".
Dr. Lange legde vervolgens een me
morandum over. dat hem was verstrekt
door de Spaansch-republlkeinsche re
geering en dat scnsationeele bijzonder
heden onthulde over
penconcentraties en militaire maa're
gelen aan de grens. Er zouden 25.000
man in de grensstreek zijn geconcen
treerd. terwijl er tallooze versterkingen
zouden zijn aangelegd. In Ca'alonie
zouden 200.000 man aan Spaansche
troepen zijn gelegerd en in het binnen
land 450.000 man. Verder zü" vele
grenswegen ondermijnd en op strategi
sche punten -zijn fortificaties aangelegd.
Dr. Lange legde tenslotte den raad,
een resolutie voor, die alle leden der
Vereenigde Volken oproept tot onmid
dellijke verbreking van de betrekkin
gen met Spanje, en de hoop tot uit
drukking brengt dat hot Spaansche
volk spoedig de vrijheid zal herkrijgen.
VOOR EN TEGEN
Hierna kwam de Fransche afgevaar
digde Bonnet aan het woord, die vol
ledig instemde met het Poolsche voor
stel. Ook de Mexicaansche gedelegeer
de steunde het voorstel en verklaarde
daarbij, dat de situatie in Spanje den
vrede in gevaar brengen zou wanneer
zij zou worden gecontinueerd.
De eerste woordvoerder, die tegen
het Poolsche voorstel bleek, was mr.
van Kleffens. de Nederlandsche afge
vaardigde, die verklaarde dat er niet
voldoende aanwijzingen zijn voor de
veronderstelling dat het Franco-regiem
den vrede in gevaar zou brengen. „Ik
heb hoegenaamd geen sympathie voor
een regiem, dat aan de macht kwam
door en samengezworen heeft met de
doodsvijanden van het Nederlandsche
volk", zoo zeide dc lieer van Kleffens.
,.l)och ik zie geen geldige reden voor
den raad om meer te doen dan de zauk
bespreken".
Vervolgens kwam de Amerikaansche
afgevaardigde Stettinius aan het woord,
die het standount der regeering van de
Vereenigde Staten als volgt definieerde:
,Onze doelstellingen zijn het verwijde -
[UHCCIC Uljsuiiuv-i -
Spaansche troe-ren van het regiem van Franco en het
Wij hebben reeds medegedeeld, dat
eenige kazernes in Nederland, die nu als
kampen zijn ingericht voor politieke ver
dachten, binnenkort nu de volgende
maand de eerste lichtingen militairen op
komen weer ter beschikking moeten
komen voor militaire doeleinden.
Daartoe behoort ook de infanterio-
kazerne aan den Koudenhorn. Er moet
dus een ander onderdak gezocht worden
voor de 2100 mannen, die als politieke
verdachten, daar gehuisvest zijn. Daaraan
zijn moeilijkheden verbonden, omdat geen
gelegenheid gevonden is die groot ge
noeg is. Daarom zal een splitsing noodig
zijn. maar het is wel de bedoeling, dat
al deze gedetineerden uit Haarlem en
omgeving onder één kampleiding bljjven
staan.
1000 gedetineerden uit het kamp aan
den Koudenhorn zullen onder gebracht
worden in huize „Duinrust". Daar zijn
nu do vrouwelijke politieke verdachten
uit Haarlem en omgeving, maar die wor
den overgebracht naar Castricum. Alle ge
bouwen van het Provinciaal Ziekenhuis
..Duin en Bosch" zijn daar op een klei
ne uitzondering na als kamp voor poli
tieke verdachten ingericht. Daar is nog
voldoende plaats voor de vrouwen die nu
in Overvcen zijn
Verder zal het fort Penningsveer onder
Haarlemmerliede en Spaarnwoud-- inge
richt worden voor het opnemen van 'on
geveer 300 Haarlemsche gedetineerde
mannen. De 800 overblijvendcn zullen
vermoedelijk overgebracht worden naar
zij haar volgelingen van kennis voorziet
Als zij die in 1940 bezeten "hadden, zouden
veel minder lieden aan de lokstem dei-
Nazi's ten prooi gevallen zijn. Laten wij
dat ook eens bedenken Het is weliswaar
ook een eenvoudige redeneering. maar
het ia zoo. R- P
het fort „Erfprins" bij Den Helder en he^
kamp te Schoorl.
Deze veiöwS.plannen verkeeren evenwel
nog in 'n stadium van voorbereiding, zoo
dat het niet uitgesloten is. dat er tenslotte
nog eenige wijziging in komt. Het is bo
vendien nog niet zeker wanneer de ka
zerne aan den Koudenhorn ontruimd zal
moeten worden Reeds in December was
een inededeeling ingekomen, dat de mili
tairen met Maart de beschikking moesten
hebber, over de kazerne, maar toen is
weer uitstel verleend. Thans is geen be
paalden datum genoemd.
herstel van een democratische regee
ring zonder het herleven van den bur
geroorlog".
Hij liét zich daarbij niet uit over de
vraag, of de Vereenigde Staten het
Poolsche voorstel al of niet zouden
steunen.
De vergadering werd vervolgens ver
daagd tot hedenavond.
Volgens radio Moskou heeft een
vooraanstaande Fransche persoonlijk
heid. wiens naam niet wordt onthuld,
verklaard, da» de Spaansche atootnbom-
fabriek zich bevindt in de -treek van
Portugalette, niet ver van Bilbao. De
fabriek zou gelegen zijn op een hoog
plateau, aan Het gezicht geheel door de
rotsen onttrokken, in een volkomen
verlaten gebied, dat door de pnlitië van
Franco, waaronder vele Diutsche nazi's,
streng zou worde -, bewaakt.
Op Goeden Vrijdag geen zitting.
Gromyko heeft voor de beëindiging
van de zitting Woensdagavond ge
vraagd of men wilde beslissen over de
vraag of Vrijdag vergaderd zou wol
den. Hij stelde voor dat de raad op
Goeden Vrijdag zou bijeenkomen.
Verschillende andere afgevaardigden
haastten zich te verklaren dat zij Vrij
dag niet aanwezig zouden kunnen zijn.
Daarop werd besloten, op dien dag niet
te vergaderen.
De Belgische minister*. «Be in ons land vertoeven, luidden Woensdagavond
bijeenkomst met hun Nederlandsche collega's. Rechts minister-president Hoher-
inerhorn in «oprek met minister Itoch, op dea achtergrond minister Spaak In
gesprek met minister van Royen,