Haarlems Dagblad
Nederland eerde zijn strijders
uit de Meidagen
Franco over „Democratisch Spanje''
Rusland wil ruilen
Stembusstrijd
Nobele en edelmoedige houding
tegenover Frankrijk
«Oc Jaargang No. 1852»
Bureaux: Grooto Houtstr. 93
en Soendaplein 37, Haarlem
IJmulden: Kennemerlaan 154,
Telef. 5437.
Tel.: Administratie 10724. Expeditie 14825
Directeur-noofdredaeteur: Robert Peereboom
Wociwdnc 15 Mei 1»4B
Uitgave Stichting Voorlichting
Abonnementen: p. week 31 ct,
per kwartaal f 4.
Postgiro 273107.
Tel.: Redactie 10600. Dir.-Hoofdred. 15054
DE bel voor de laatste ronde is geluid,
om in termen van de wielerbaan te
spreken. Het tempo, tot dusver niet al te
hoog, is versneld. Ecnige pogingen tot
vasthouden en elkaar van de baan dringen
zijn door een deel der menigte met geloei
en protesten begroet. De rest van het pu
bliek heeft het slechts met zwijgende ver
wondering aanschouwd. In de renners-
groep zijn eenige vinnige verwenschingen
geuit. Nu worden de peezen gespannen en
de kuiten eraan gezet. In het eivolle Sta
dion worden de laatste weddenschappen
afgesloten. Er is een gedrang om den
helderziende Gallup, die eigenlijk niet zoo
bovennatuurlijk begaafd is, want hij heeft
velen om hun meening gevraagd en daar
op zijn voorspelling gegrond. Hij is nu
een beetje zenuwachtig. Als het niet uit
komt, zakt de waarde van zijn tips
Eergisteren schreef ik over het spelele
ment der cultuur, door den hooggeleerden
Huizlnga wetenschappelijk ontwikkeld in
een bock, dat niet ieders lectuur is. Ik
wil er slechts uw aandacht op vestigen
dat wij allen, wij vijf millioen kiezers die
het politieke Stadion vullen, thans een
der duidelijkste voorbeelden van hetgeen
prof. Hilizinga bedoeld heeft voor oogen
hebben.
Dit dient in aanmerking genomen te
worden als ge u verwondert en soms er
gert over enkele holheden, eenige niet of
nauwelijks vervulbare beloften en een
paar onverantwoorde beschuldigingen in
den stembusstrijd. Aangezien het alles
menschenwerk is, met de tekortkomingen
die zulks plegen aan te kleven en die in
een tijd als deze grooter zijn, dient gij
niet alles in vollen ernst te nemen.
De stembusstrijd heeft een aantal kie
zers blijkbaar den indruk bezorgd, dat de
taak van het nieuwe parlement bijna uit
sluitend op economisch en sociaal terrein
vooral op het eerste zou liggen. Die in
druk is niet juist. Hoe belangrijk de groote
economische en sociale vraagstukken ook i
zijn, er doen zich andere voor, die ze min-
stens in beteekenis evenaren. Als de
nieuwgekozen Kamer eenlgen tijd in func
tie zal zijn zult ge dit merken.
Het zal zelfs hoofdnak van de Staten-
Generaal zijn, de parlementaire democra
tie tot haar volle heilzame werking te
brengen, gezag en handhaving der orde
in den lande alleen uit te doen oefenen
door de daarvoor grondwettelijk aange-
wezen overheid en het herstel der grond
wettelijke waarborgen, in afwachting van
hun gedeeltelijke vernieuwing, die een
spanne tijds moet vorderen, te verzekeren.
Daaruit zal vanzelf een herstel van nor
male vrije rechtspraak, overal gebonden
aan wettelijke normen, moeten voort
vloeien. Het is waar dat hier al meermalen
over de noodzaak van herstelde rechts
zekerheid is geschreven. Het is een der
hoogste belangen in den Staat.
Dat de groote ons betreffende vraag
stukken, die aangelegenheden buiten onze
landsgrenzen betreffen, zich niet tot Indo
nesië bepalen, zullen ook diegenen, die
weinig belangstelling hebben voor de
U.N.O., voor de toekomst van Duitschland
en de ontwikkeling van het beleid in
Frankrijk spoedig genoeg gewaar worden.
Van den internationalen gang van zaken
hangt de toekomst van ons volksbestaan
In hoogen mate af.
Dit blad is niet aan eenige partij ge
bonden en wenscht bij een vooruitstrevend
karakter, dat dus groote belangstelling
koestert voor nieuwe, weloverwogen ont
wikkeling In de lijn der Westcrschc demo.
cratie, een onafhankelijk standpunt te blij
ven innemen. Dat heeft het sinds zijn
wederverschijning, nu bijna elf maanden
geleden, getoond en dat zal het blijven
doen. Met des te meer onbevangenheid
kan het aan den vooravond van de ver
kiezingen getuigen, dat de voorloopige
regeering meer dankbaarheid voor haar
arbeid verdient dan haar in dezen tijd van
verschillende zijden gewordt. Critiek, die
trouwens gezond is en tot het wezen der
democratie behoort, behoort dat toch eer
lijk te erkennen. Zij heeft als voorloopig
bewind, haar taak aanvangend temidden
van een chaos, een ontzaglijk moeilijken
arbeid op zich genomen onder den druk
van zware verantwoording. Ongetwijfeld
heeft zij fouten gemaakt. Anderen, wie
dan ook, zouden dat ook hebben gedaan,
al waren hot (ten déele) andere fouten ge
weest- Daartegenover staat, dat zij veel
heeft bereikt en op gang gebracht en met
moed, energie en eerlijkheid haar taak
vervuld.
Zij heeft zichzelf de zaak niet gemakke
lijker gemaakt door den datum van de
verkiezingen niet een maand of drie eer
der te stellen. De voorloopige bewinds-
vorm heeft te lang geduurd. Dit neemt
iniet weg dat verscheidene leden van deze
regeering zich als zoo bekwame mannen
hebben doen kennen, dat zij straks zeker
als bewindslieden zullen terugkeeren. als
de nieuwe politieke constellatie ertoe leidt
dat hun partijen aan het bewind komen.
Menschen die het bewind willen aanvaar
den in een ontwricht land, vlak na een
jarenlange vijandelijke bezetting, moeten
het spit afbijten voor hun opvolgers, die
het minder moeilijk zullen hebben dan zij.
Als wij de ontwikkeling van zaken waar
nemen in andere ex-bezette landen heb
ben wij des te meer reden om de verdien
sten van ons voorloopig bewind te erken
nennevens de gerechtvaardigde
critiek. R. P-
De eerste herdenking In een bevrijd
Nederland van de gevallenen uit de Mei
dagen van 1940 is een ware manifestatie
geworden van dankbaarheid en eerbied
jegens de mannen, die in dezen korten tijd
van heldhaftigen tegenstand hun leven
voor het vaderland hebben gegeven.
Honderden zijn op het kerkhof op den
Grebbeberg bijeen geweest en hebben eer
biedig de dooden herdacht Omstreeks
11.15 uur arriveerden Prinses Juliana en
Prins Bernhard, die begroet werden door
generaal Kruis, terwijl een militaire kapel
het Wilhelmus ten gehoore bracht. Nadat
minister-president Schermerhorn en ba
ron Van Voorst tot Voorst het woord had
den gevoerd, legden de Prinses en de
Prins een krans voor het groote kruis.
Prins Bernhard reikte hierop de door
de Koningin verleende onderscheidingen
aan nabestaanden van de gevallenen uit.
Overal herdenkingen.
Bij Kornwerderzand op den Afsluitdijk
werd een monument ter gedachtenis aan
den heldhaftigen strijd aldaar onthuld,
waarbij o.a. de minister van Onderwijs
prof. Van der Leeuw het woord voerde
Op de Vilheide bij Mill in Noord-Brabant
waren duizenden samengestroomd en
kransen werden gelegd aan den voet van
een groot houten kruis, dat midden op
de heide was opgericht. Redevoeringen
werden gehouden en onderscheidingen
uitgereikt. Ook op het vliegveld Ypenburg
waren vele nagelaten betrekkingen der
aldaar gevallenen en talrijke belangstel
lenden bijeengekomen om de herdenkings
plechtigheid mee te maken. Hier werd het
woord gevoerd door kolonel D. A. van
Hilten. Aan de nabestaanden van gesneu
velden werden decoraties uitgereikt. In
Amsterdam was de Dam het tooneel van
een indrukwekkende herdenkingsplechtig
heid, zooaLs wij die hier in Haarlem op
de Groote Markt hebben bijgewoond.
Bijzondei plechtig was de gisteravond
in de Willemskerk te 's-Gravenhage ge
houden herdenking, waarbij vele hooge
burgerlijke en militaire autoriteiten aan
wezig waren. Zoo werd in heel Nederland
de veertiende Mei tot een eerbiedige
uiting van dankbaarheid voor de offers,
die de dappere jongens van het Neder-
landsche leger zes jaar geleden in den
strijd tegen een overmachtigen vijand
hebben gebracht.
Politieke profeten
Aam den vooravond van de verkie
zen te 19.20 uur zal de N.C.R.V.-
r eportagedienst een uitzending ver
zorgen onder den titel „Wat denkt u
van morgen?". Hierin zal aan onder
scheidene personen hun oordeel om
trent den verkiezingsuitslag worden
gevraagd. De uitzending begint met
een kort vraaggesprek met prof. iir.
W. Schermerhorn, en wordt besloten
met een vraaggesprek met den heer
J. Schouten, voorzitter van de A.-R.
Kamerfractie.
DE DISTRIBUTIE
Bloemendaal: Donderdag 16 Mei van 91
en van 2—4 kunnen degenen, wier stamkaart-
nummer op een 9 eindigt ten b stributle-*
kantore een schoenenbon halen.
Weerbericht
ieldlg tot Donderdagavond. Vanavond
log een enkele bul, daarna snel oplossen-
le bewolking. Heldere nacht met kans op
Ichte nachtvorst. Morgen overdag weer
oenemende bewolking, echter met ge-
ingere buienactiviteit dan vandaag. Iets
nlnder koud. In den nacht zwakke, over
lag matige wind tusschen N.W. en W.
In een rede, uitgesproken bij de ope
ning van de Spaansche Cortes, heeft
Franco verklaard dat er in Spanje
geen politieke problemen zijn die een
oplosing behoeven. De Spaansche staat,
aldus de Spaansche regeeringsleider, is
van uitgesproken katholiek karakter en
gebaseerd op christelijke voorschriften,
zoodat men hem bezwaarlijk ondemo
cratisch kan noemen. Bovendien is de
staat gebaseerd op de christelijke ethica:
hij is een echte democratie en heeft een
parlement dat gekozen wordt door
plaatselijke autoriteiten, vakvereeni-
gingen en andere lichamen.
Franco deelde verder mede dat er
voorzieningen worden getroffen voor
het houden van referendums, waarbij de
natie kan stemmen over vitale wetsont
werpen.
De houding van Spanje ten aanzien
van Frankrijk beschreef Franco als no
bel en edelmoedig. Toen de oorlog uit
brak was Frankrijk in staat af zijn
krachten in het Noord-Westen te con-
cemtreeren zonder zich bezorgd te ma-
Ncderlnnd herdenkt zijn dooden. In tegenwoordigheid van Prinsen Juliana en
Prins Bernhard werden de gevallenen van de Meidagen 1940 plechtig herdacht.
In (»Hlraeht van de Koningin werden door Prins Bernhard aan de nabestaanden
dor strijders do poslhuum verleende onderscheidingen uitgereikt. (P)
Heden beslissing over datum der Vredesconferentie
Op de bijeenkomst van Dinsdagmorgen
heeft Molotof bij de hernieuwde bespre
kingen over het Italiaansche vredesver
drag een aanbod tot ruil gedaan, dat door
de andere ministers van de hand werd ge
wezen, daar het in feite een als concessie
voorgestelde regeling Inhield, die door de
normale afwikkeling van andere agenda
punten vanzelf zou worden bereikt. Mo
lotof bood n.l. aan het laten vallen van
den Russlschen elsch to.t handhaving van
Sovjettroepen ln Bulgarije, in ruil voor
een clausule ln het Italiaansche vredes
verdrag. die voorzag in het terugtrekken
van de geallieerde troepen uit Italië.
Bcvln maakte Molotof er opmerkzaam
op, dat ln het wapenstilstandsverdrag de
ontruiming van Roemenië en niet van Bul
garije als tegenprestatie voor de evacuatie
van Italië was bedongen. Indien een ac-
coord Inzake Oostenrijk zou worden be
reikt en de geallieerde troepen uit dit land
zouden worden teruggetrokken, zou de
ontruiming van Bulgarije waarvan de
bezetting immers alleen gemotiveerd
wordt door de noodzakelijkheid, dat de
Russen de verbindingswegen met Oostcn-
rijksche garnizoenen onder controle hou
den vanzelf worden bereikt.
De vredesconferentie.
Byrnes, de Amerikaansche minister van
Buitenlandsche Zaken, stelde tijdens de
zitting van Dinsdagavond voor de confe
rentie van ministers van Buitenlandsche
Zaken te verdagen tot 15 Juni en een
vredesconferentie tegen 1 of 15 Juli bijeen
te roepen. De conferentie zal heden over
dit voorstel beslissen. Ten aanzien van de
punten van het Italiaansche vredesverdrag
is Dinsdagmiddag geen beslissing geno
men. De vier ministers verklaarden, dat
zij niets nieuws te berde te brengen had
den met betrekking tot de herstelbetalin
gen. de koloniën en de Italiaansch-Joego.
Slavische grens.
De ministers kwamen overeen, dat hun
plaatsvervangers de Oostcnrijksehe ver
tegenwoordigers zouden hooren over klei
ne wijzigingen van de Itallaansch-Oosten-
rijksche grens.
ken over de Pyreneeën. Toen de Fran-
sche tegenstand ineenzakte heeft Span
je geen gebruik gemaakt van de om
standigheden. Frankrijk heeft dit be
loond door toe te staan dat Spaansche
guerillastrijders invallen ln Spanje de
den en door het sluiten van de grens.
Franco's economische
collaboratie.
De Sovjet-bezettingsautoriteiten ia
Duitschland hebben de hand gelegd op
drie documenten, welke leeren, wat eir
voor betrekkingen hebben bestaan tus
schen Franco en Hitier op economisch
gebied. Het orgaan van de academie
van wetenschappen der Sovjet-unie:
„Wereldeconomie en wereldpolitiek"
publiceert hierover een studie.
De documenten werden gevonden in
Hitler's kanselarij. Zij waren vertrou
welijk cn niet voor publicatie bestemd.
Uit deze stukken blijkt, dat er. toen
in 1936 de fascistische opstand in Span
je begon, een Spaansche maatschappij
op aandeelon bestond, de Hisma (com-
pania de txansportes Hispano-Marocoo")
welke voor vijftig procent in handen
van Spanjaarden, voor vijftig procent
in handen Duitschers was.
De eerste taak van de Hisma-maat-
sohappij was het administratieve or
gaan en clearing-centirum te worden
van de „ondersteuning van Duitsobe
zijde van de nationale beweging in
Spanje". De Hisma-maatschappij bracht
o.m. troepen van Franco uit Spaansch-
Marokko naar Spanje.
Al spoedig hield de maatschappij zich
bezig met den uitvoer van grondstof
fen uit Spanje ten behoeve van de Duijt-
sche oorlogsindustrie, o.a. kopererts.
De opvólgster van de Hisma-onder
neming was de Rovak, welker geest»»
lijke vader Hermann Goering heette.
Haar taak bestond in export en import.
Vooral moest zij zich meester trachten
te maken van de Spaansche mijnen.
Daarbij had zij den vollen steun van
Franco. Volgens het memorandum werd
alles, wat Ln de door Franco bezette ge
bieden aan grondstoffen beschikbaar
was, naar Duitschland overgebracht. In
de eerste drie jaren van bestaan voerde
de Hisma-Rovak-oombinatie voor ze
venhonderd millioen rijksmark uit.
In Juli 1937 gaf de regeering van
Franco Duitschland in het geheim het
recht om den Spaanschen delfstoffen-
rijkdom te onderzoeken en te gebrui
ken. Op 10 December 1936 werden de
rechten van het Rovak-Sofindus-con-
cern door de Spaansche regeering er
kend.
Gaat de Veiligheidsraad
zelf naar Perzië?
De Veiligheidsraad ziet zich voor de
mogelijkheid van een nieuw debat over
Perzië geplaatst. De onderhandelingen
tusschen de Perzische regcering en Azer
beidzjan zijn in een impasse geraakt en er
Is geen officieel nieuws omtrent de bcwe.
gingen van het Sovjet-leger Do afgevaar
digden zijn kennelijk verontrust over het
uitblijven van de bevestiging van de
Sovjet-Russische ontruiming. De laatste
aanwijzing, die de afgevaardigden te
Washington hebben ontvangen. is dat
Soeltaneh liever geen „commissie van on
derzoek" naar Azerbeidsjan zendt. Hij geeft
er de voorkeur aan te wachten tot de on
derhandelingen met den Azerbeidsjaan-
schen „premier" ln een meer gevorderd
stadium zijn gekomen. Als de Perzische
regeering Maandag as. den Veiligheids
raad nog niets over de ontruiming door
de Russische troepen kan mededeelen. zijn
eenige afgevaardigden van plan. zoo wordt
van bevoegde zijde vernomen, den raad
voor te stellen, zelf een commissie naar
Perzië te zenden voor een zelfstand!#
1 onderzoek.
