Dr. van Mook
Gemeenteraden
neemt buitengewesten over
Zal Prijsbeheerschingswet
opnieuw veto krijgen?
Vuurgevecht
flip .Toorcans No. I8RTO
Bureaux: Groote Houtstr. 93 fIT I O J (f^T 1 ^8 Uitgave Stichting Voorlichting
en Soendaplein 37, Haarlem J, JL 1 1 J|_ JL fj ■nmii iTnui1^ fli TtiuJflj V^f» Abonnementen: p. week 31 ct.
IJmuiden: Kennemerlaan 154, «.J Pcr kwartaal f 4.—
Telef. 5437. Postgiro 273107.
Tel.: Administratie 10724. Expeditie 14825 Directeur-Hoofdredacteur: Robert Peereboom Tel.: Redactie 10600. Dlr.-Hoofdred. 15054
f -^t^y
EER deze Julimaand verstreken is zul
len de kiezers voor de derde maal ter
stembus geroepen worden, ditmaal om
gemeenteraden te kiezen voor de bijna
elfhonderd gemeenten, die ons land telt.
Met den besten wil kan men niet verkla
ren, dat groote spanning in den lande be
staat in het vooruitzicht van dezen stem
busstrijd. Dit is begrijpelijk. Onzeker
heid omtrent de politieke krachtverdee-
ling in den lande bestaat niet meer,
sinds de Kamerverkiezingen duidelijk
hebben vastgesteld hoe de zaken staan en
de Statenverkiezingen dat resultaat nog
eens hebben bevestigd. Het is geen dank
bare taak voor de gemeenten, in de derde
en laatste plaats aan den start te ver
schijnen.
Maar er zijn meer omstandigheden, die
de belangstelling voor de Raadsverkie
zingen doen verflauwen. De positie van
het gemeentebestuur in ons land iis bij
lange na niet meer hetgeen zij vroeger
geweest is, toen de vaak bezongen auto
nomie der gemeente, haar groote mate
van zelfbestuur, als een der kernen van
onze staatsinrichting gold. In de economi
sche crisisjaren voor den tweeden wereld
oorlog werd daar al zware inbreuk op
gemaakt, toen de controle van Gedepu
teerde Staten der provincies op het finan-
cieele gemeentebeleid zich steeds sterker
deed gelden. Er waren ook andere in
vloeden en nieuwe maatregelen die de
gemeentelijke autonomie verminderden,
maar bovenal deed zich de toenemende
centralisatie van het financieele beleid
gelden, in de eerste plaats ten aanzien
van gemeenten die in den zifn der wet
„noodlijdend" werden. Haar aantal is,
tengevolge van den oorlogstijd en de
maatregelen van het DuLtsche bewind,
nu geweldig gestegen en het Haagsche
toezicht op de gemeenten gaat thans zoo
ver, dat een burgemeester van een stad
van veertig- of vijftigduizend inwoners
mij onlangs nog vertelde dat hij een postje
van vijfentwintig gulden jaarlijksche
subsidie had moeten rechtvaardigen te
genover hoogerhand en het alleen had
kunnen handhaven, doordat het voor den
oorlog ook op de begrooting stond. Als
nieuwe post had de gemeente het niet
mogen „opbrengen". Zulk teekenend
voorbeeld verneemt men niet zonder aan
doening en ook niet zonder verwondering,
als men denkt aan de geweldige royali
teit, die zich sinds de bevrijding in het
beheer der rijksdiensten heeft doen gel
den. Het is intusschen duidelijk genoeg
dat de bevoegdheden van het gemeente
bestuur onder een dergelijk financieel
toezicht wel tot zeer geringe afmetingen
worden teruggebracht. Centralisatie van
ander beleid, bijvoorbeeld wat betreft
den wederopbouw, leidit tot gevolgen van
denzelfden aard
Er zouden breedvoerige beschouwingen
over de komende positie der gemeente in
hot staatsbestel te houden zijn. Duidelijk
is die positie nog allerminst. In een tijd
van moeizaam herstel zooals wij nu bele
ven is het onvermijdelijk dat de beperkte
middelen, waarover men voor dat herstel
beschikt, centraal beheerd en verdeeld
worden. Maar als het zoover gaat dat men
den gemeentebesturen iederen armslag en
bewegingsvrijheid ontneemt en ze feitelijk
beperkt tot het uitvoeren van de besluiten
van hoogerhand, tot in détails toe, ont
staat een toestand die bezorgdheid ook
voor de toekomst wekt. Decentralisatie van
bestuur heeft zeer wezenlijke voordoelen,
die niet gemakkelijk over het hoofd ge
zien of terzijde geschoven kunnen worden.
Het locale bestuur kent de plaatselijke
omstandigheden en ontwikkelings-moge-
lijkheden het bost en kan daarmee dus ook
het meeste voordeel bereiken. Centraal
beleid heeft daarentegen de tendenz
vervlakkend te werken en verschillen te
negeeren, waarmee rekening moet worden
gehouden. Daarbij komt dat men het
plaatselijke initiatief gelegenheid moet
geven zich te ontplooien om leven in de
brouwerij te houden. Locaal gemeen
schapsleven is een wezenlijk begrip; het
hoeft in het verleden tot veel welge
slaagde ondernemingen en gelukkige acti
viteit geleid. Ook moeten personen in het
locale bestuur gelegenheid krijgen zich
te doen gelden; uit de plaatselijke open
bare lichamen zijn tenslotte altijd weer
do nieuwe krachten voor de hoogere be
stuursorganisatie in den lande gerecru-
tcerd. Het is moeilijk dit alles in korte
woorden weer te geven; er zal in de
naaste toekomst reden te over zijn om
meer aandacht aan dit onderwerp te wij
den. Belangwekkend is dat hetzelfde ver
schijnsel zich ook in Engeland voor doet
en dat dan ook in de Engelsche pers
waarschuwende woorden geuit zijn tegen
een te ver doorgevoerde centralisatie, die
„alle wijsheid in Westminster poogt op
een te hoopen".
Misschien zal de komende Grondwets
herziening aanleiding geven om, behalve
andore wezenstrekken van onze democra
tie die voor rustige beschouwing en be
zinning in aanmerking komen, ook de
positie der gemeente, zooals die in Thor-
becke's Gemeentewet geschapen werd, op
nieuw op grond van haar werkelijke ver-
dienste in overweging te nemen. Dit is
een zoo belangrijke en ernstige zaak, dat
zij niet afhankelijk kan zijn van tijdelijke
maatregelen en opportuniteit.
„Aan het hoofd van de gemeente staat
de Raad" heeft de wetgever destijds be
sloten. Maar de gekozen Raad zal zich
straks afvragen: wat mag he>t Hoofd
eigenlijk nog doen? R. P.
Nederlandsch gezag hersteld in
Groote Oost, Borneo, Banka en Billitón
De Groote Oost, Borneo, Banka en Bllliton stonden met ingang van Zondagnacht
uur niet langer onder commando van „S.E.A.C.", het geallieerde oiH>erbevel in
het Verre Oosten, zoodot vanaf genoemd uur de NederlamLsehe autoriteiten weer
verantwoordelijk waren voor «Ie handhaving van rust en orde in deze gebieden.
„De Britsche en Brltsch-Indiache troepen worden teruggetrokken uit die deelon
van Nederlandsch-Indlë, waar zij hun militaire laak kobben volvoerd, derhalve
het geheele grondgebied, mot uitsondering van .Java, Sumatra en den Itiouw-
archlpcl", aldus een officloelc mcdedeellng van liet geallieerde hoofdkwartier.
I»r. van Mook heeft de bestuursgebieden in don ochtend van den 15deit Juli te
Makassar overgenomen, waarna bij In den middag met zijn gezelschap naar
Mali no vertrok.
„Wantrouwen ongegrond"
Tijdens de officieele overneming te Ma
kassar van de gebieden, die aan de Ne-
derlan«Jsch-Indische regeering zijn terug
gegeven, heeft dr. Van Mook o.m. het
volgende gezegd:
„De geallieerden hebben de verant
woordelijkheid voor het grootste deel van
Borneo, Banka en Billiton aan de Neder-
lantlsch-Indische regeering overdragen.
Als eerste maatregel wordt vandaag de
staat van beleg voor het geheole gebied,
waar het burgerlijk bestuur weer wordt
ingesteld, opgeheven, behalve in enkele
gebieden (Bali en enkele deelen van Bor
neo).
De conferentie te Malino zal een eerste
slap naar een wijder perspectief beteeke-
nen. Uil de groote Ijjn, van wat w(j hier
zullen bereiken, zal blijken, dat het kolo
niale tijdperk werkelijk tot het verleden
behoort en dat het nog steeds bestaande
wantrouwen jegens de bedoeling van de
Nederlanders om Indonesië te helpen bij
de evolutie van een vrij gcmccnbest on
gegrond is.
„Zooals in de verschillende verklaringen
is neergelegd, doelt de Nederlandsche poli
tiek op de vorming van een zich zelf
besturend Indonesië zoo spoedig mogelijk
en met alle beschikbare middelen, ten
einde het in staat te stellen om een eigen
plaats te kiezen in de familie der volkeren
en als drager van die verplichtingen,
die elk land ter wereld op zich moet
nemen, zich een weg in de toekomst te
kiezen.
Het is vanzelfsprekend, dat de onder
handelingen over belangrijke gebiodsdee-
len, zooaLs Java en Sumatra, voor het
geheele land van het grootste belang zijn
en dat het lot van zoo vele duizenden,
die vroeger of thans door den vijand of
door extremisten van de vrijheid zijn be
roofd, een grooten invloed heeft gehad,
op wat de regeerinjftjkon en moest doen.
Maar van het eerste begin af heeft
vastgestaan, dat ieder deel van Indonesië
de gelegenheid zou krijgen om zijn mee
ning te uiten over de plaats, die hot in
het geheel zou willen innemen en over
de voorwaarden, waarop het die plaats
zou willen bezetten. Het zou een ieder,
die met de feiten bekend is, duidelijk
moeten zijn, dat handhaving van de poli
tieke samenhang van Indonesië voor dit
land en zijn bewoners van het grootste
belang is, wil het zijn plaats als een
krachtige en economisch sterke natie
kunnen innemen."
Vervolgens zelde dr. Van Mook nog,
dat de dag van heden voor deze gebiedt"
eigenlijk pas het einde van den oorlog
beteekent, nu de taak van he* geallieerde
opperbevel vrijwel geëindigd is met het
wegvoeren van ruim 180.000 Japansche
krijgsgevangenen.
„Voor het behoud van den staatsrechte
lijken samenhang van Indonesië is, be
halve een vrij overleg, noodig, dat de hier
werkende Nederlanders ten volle van
den tijdgeest doordrongen zijn en besef
fen, wat het beteekent om dit land naar
de onafhankelijkheid te voeren", zeide dr.
Van Mook, en vervolgde met er op te
wijzen, dat de gebeurtenissen tijdens de
bezetting daarna leidden tot talrijke con
flicten tusschen de bevolkingsgroepen en
de Indonesiërs, waardoor begrijpelijker
wijze allerlei hartstochten werden opge
wekt.
„Indien wij er ons rekenschap van
geven, dat dit zijn diepsten oorsprong in
de Japansche tyrannie vindt en dat dit
een overwinning van de Japansche poli
tiek beteekent, kan het niet moeilijk
zijn terug te keeren tot menschelijke ver
houdingen en misdadigers van anderen,
die op daar tegenover staande reacties uit
den kolonialen tijd door te heftig natio
nalisme over de schreef zijn gegaan, te
onderscheiden. Wij moeten door dit alles
heen den weg tot elkander terugvinden.
Het snelst zullen vryheid en veiligheid
hersteld worden, wanneer zy, die door
geweld cn intimidatie meeningen trachten
op te dringen of een doel nastreven, de
overheid tegenover zich vinden. Politieke
vryheid kan niet samengaan met kidnap
pen en terreur".
Indonesisch protest
Indonesische republikeinen hebben Zon
dag aan generaal Mansergh een formeel
protest overhandigd in verband met het
herstel van het Nederlandsche gezag over
die gebieden, waar uit de Britsche cn
Britsch-Indische troepen zullen worden
teruggetrokken.
Tru in a ii en Byrnes
lichtten elkaar in.
Toen Byrnes Zonda-g uit Parijs op
het vliegveld bij Washington arri
veerde, wachtte Truman hem daar op
met de boodschap: „Wij hebben giste
ren de Engelsche leening goedge
keurd". Het antwoord van Byrnes was
,.Dat is goed nieuws. Wij hebben in
Parijs eenigen voortgang in de rich
ting van den blijvenden vrede ge
maakt!"
Het woord is aan
Collins:
Afgunst en vrees zijn de
eenige hartstochten, waar
aan geen genoegen verbon
den is.
(Uit: Aphorisms;
English Review; 1914).
Al Is I.imlmrg ver, toeli konden duizenden Haarlemmers Zondag het verloop van
den voethal wedstrijd In Brnnsxum volgen. Haarlems Dagblad zorgde voor een
ooggetuige verslag, «lat op «le Gcdemple Oude Gracht on lie* Soendaphdn werd
uitgezonden. De belaiigxU'lhng was «-norm en hij elk Ilaarienisoh doelpunt brak
een oorverdoovend gejuich los en kwam «1«: enthousiaste menigte in beweging.
Op onze foto ecu groep luisteraars op hot Soendaplein.
President Truman heeft de nieuwe wet
geving op het gebied van prijsbeheer-
sching „verschrikkelijk" &eno«ynd. T«h-
genovcr Byrnes, den minister van But-
tenlandschc Zaken, die uit Parijs is terug
gekeerd, liet hy zich in dien geest uit.
Waarnemers meonen, dat de wet in haar
huldge gedaante ten tweeden male op
Truman's „veto" zal stuiten.
aan Joegoslavische grens
Ernstig incident
bij de ,,Morgan-lijn
Volgens radio Rome heeft het hoofd
kwartier van de 88ste Amcrikaansch<> di
visie officieel medegedeeld, dal twee Joe
goslavische patrouilles Zaterdagmiddag
by Aurisina «Ie Morgan-bin hebben over
schreden. Tydcns wederzUdsch geweer
vuur van een Amcrikaansche cn «M:n Joe
goslavische patrouille werden twee Joe-
goslaven gedood.
Radio Belgrado heeft Zondagavond een
officieel Joegoslavisch communiqué ge
publiceerd over de schietpartij tusschen
een Amcrikaansche en een Joegoslavische
patrouille bij de Morgan-lijn. Volgens het
communiqué heeft de staf van de natio
nale verd«?diging na een gedetailleerd
onderzoek het volgende geconstateerd:
De demarcatielijn werd door de Ame-
rikaansche troepen overschreden.
De botsing had plaats bij een dorp bin
nen zóne „B" gelegen. (Het door de Joego_
slaven gecontroleerd gebied).
De Amerikonnsche patrouille heeft het
vuur geopend, twee Joegoslavische solda
ten van de grenswacht werden bij dit
gevecht gedo«>d.
Reuter voegt er thans aan toe, dat
volgens do radio van de Amcrikaansche
strijdkrachten in Europa de Joogoslaven
het vuur openden op oen Amerikaansche
patrouille, die een schending van de
grensiyn aan het onderzoeken was
Frankrijk herdenkt
den 14en Juli
President Truman heeft ter gelegenheid
van den nationalen feestdag in Frankrijk
14 Juli, don dag, waarop in 1789 de
Bastille werd b«hstormd het hoofd d«ïr
Fransche republiek een boodschap doen
toekomen, waarin hij de broederlijke groe
ten van het volk der Vereenigde Staten
overbracht en de meening uitsprak, dat
Frankrijk, ondanks de rampen, die het
de laatste 25 jaar tot tweemaal toe had
moeten meemaken, zijn plaats innam in
de voorste gelederen der vrije volkeren.
Naar aanleiding van de boodschap van
Truman sprak de Fransche regeeringschei
Bidault een rede uit, waarin hij den Ame-
rikaanschen president dankte en de gevoe
lens van oude vriendschap onder woorden
bracht, welke het Fransche volk voor het
Amcrikaansche koestert.
In geheel Franrijk is „Quatorze Juilltt"
met groot enthousiasme gevierd.
Churchill sprak te Metz.
Winston Chruchill heeft te Metz. een
juichend auditorium toegesproken. Hij be
diende zich van de Fransche taal. Chur
chill verklaarde, dat hij veertig jaar lang
de vriend van Frankrijk was geweest en
dat hij het hoopte te blijven. Naar zijn
overtuiging zou Frankrijk dc- moeilijkhe
den, waarin het verkeert, te boven komen.
Hij gaf voorts als zijn meening, dat de
tweede wereldoorlog voorkomen had kun
nen worden, indien men er nauwkeurig
op had toegezien, dat Duitschland zich
niet bewapende.
Als reden van zijn bez.oek aan Metz. gaf
Churchill op. dat hij ren desbetreffende
afspraak had gemaakt met generaal
Giraud ter gelegenheid van de landing in
Noord-Afrika.
Duitsche hegemonie moest thans voor
goed onmogelijk zijn, maar een Ver-
eertigd Europa was noodig Anders zou
ook de UNO, waarvan dc Vereenigde
Staten thans het machtigste lid waren, in
twee kampen verdeeld kunnen worden
of ten onder gaan. Een sterk Frankrijk was
vereischt.
Churchill, die per vliegtuig naar M1
was gekomen, werd er ontvangen ooor
den Franschen minister van financiën.
Robert Schumann, en generaal Henrl
Giraud.