sanatogen
Haarlems Dagblad
Dakota tot dalen gedwongen
Heerlijk
geslapen!*
Twee bekroonde Fransche oorlogsromans
Maandag 7 Oetófier 1040
t
Joegoslavië geeft het
toestel weer vrij
Naar uit Rome wordt gemeld zijn alle
Vluchten tusschen Italië en Belgrado,
Sofia en Boekarest Zondgg gestaakt.
De oorzaak hiervan ligt in het feit, dat
een Dakota van de RAF Vrijdag op de
Vlucht van Boekarest naar Bari (Italië)
te Nish in Joego-Slavië tot landen
■werd gedwongen. Men neemt aan, dat
de Joegoslavische regeering om staking
Van deze geregelde vluchten heeft ver
zocht. maar dit „verzoek" direct van
kracht ligt worden, door de RAF-ma-
chine te laten landen.
De bemanning en de passagiers schij
nen gearresteerd te zijn, er zijn echter
bij het tot dalen brengen van de En-
Eelsche machine geen gevechtshandelin
gen voorgekomen. Nadere berichten
over dit incident vermelden, dat de
Joegoslavische regeering bevolen heeft,,
het.-toestel vrij te geven. De Joegosla-
.vische jagers zouden de machine tot
dalen gedwongen hebben, omdat men
er niet in geslaagd was, de identiteit
van het vliegtuig vast te stellen.
Zweedsche premier
overleden
De Zweedsche eerste minister Per
Albin Hansson is op 61-jarigen leeftijd
overleden. Hij was eerste minister van
1932 af, met uitzondering van een on
derbreking van drie maanden in 1936.
Hansson was de zoon van een arbeider,
werd journalist en later leider der
Zweedsche sociaal-democratische par
tij. Hij was in verscheidene socialisti
sche regeeringen tusschen 1920 en 1926
minister van Defensie.
De „Edam" vliegt
naar Zuid-Afrika
In den nacht, van Zaterdag op Zon
dag is om half een de,„Edam" van de
K.L.M. onder commando van Parmen-
tier met 42 passagiers van Schiphol ge
start voor een vlucht naar Johannesburg
in Zuid-Afrika. Bij het vertrek was
o.a. de Commissaris der Koningin, dr.
J. E. baron de Vos van Steenwiik aan
wezig.
Deze eerste na-oorlogsche Zuid-Afri-
ka-vlucht gaat langs een geheele nieu
we route, namelijk Amsterdam-Algiers-
Kano-Leopoldsville-Johannesburg. Op
don terugweg wordt in plaats van Al
giers Tripolis aangedaan.
Een regeeringscommissie onder lei
ding van den Nederlandschen ambas
saderaad, den heer A. J. D. Steenstra
Toussaint vliegt met deze DC 4 naar
Johannesburg, om een luchtvaartver
drag tusschen Zuid-Afrika en Neder
land tot stand te brengen.
De totale afstand van 9300 K.M.
wordt volgens de dienstregeling afge
legd in ruim 31 vlieguren. Men ver
wacht dat het toestel morgen 8 October
om 17.20 plaatselijken tijd te Johannes
burg zal aankomen. Het vliegtuig zal
op 14 October plaatselijken tijd Johan
nesburg verlaten voor de terugvlucht.
Het wordt, op 15 October om 23.30 op
Schiphol terug verwacht.
Aan boord van de .Edaro" bevindt
zich 160 K.G. vracht en 170 K.G. post,
bestemd voor Johannesburg.
Distribu tieambtenaren
congresséeren
De vereeniging van Distributie-amb
tenaren heeft in Amsterdam een twee-
daagsch congres gehouden, dat door
ruim 400 afgevaardigden werd 'bezocht.
Er werd een motie aangenomen waarin
bij den minister van Binnenlandsche
Zaken werd geprotesteerd tegen het
feit. dat de wachtgeldregeling nog
steeds uitblijft, terwijl geen antwoord
werd ontvangen op een schrijven aan
den minister over een uniforme salaris
regeling Bovendien drong het congres,
dat 11000 leden vertegenwoordigde, er
op aan dat geen Ontslag aan distribu-
tieipersoneel zou worden verleend voor
dat een gelijkwaardige werkkring elders
is gevonden. Het congres zond een te
legram aan H.M, de Koningin van den
volgenden inhoud:
De vereeniging van Distributieperso-
neel in Nederland, in congres op 4 en 5
October 1946 te Amsterdam bijeen, be
tuigt hare verknochtheid aan Uw Huis.
De Distributie-ambtenaren vertrou
wen en verwachten, dat uwer Majesteits
regeering al die maatregelen zal nemen,
die uit sociaal oogpunt bij de afvloeiing
van Distributiepcrsoneel noodzakelijk
zijn.
De „Van Oldenbarneveldt"
met 2000 man naar Indië
Zaterdagmiddag vertrok de „Johan van
Oldebarneveldt" met ongeveer 2000 man
van de 7 December-divisie uit de Amster-
damsche haven naar Indië. Met dit schip
ls de eerste zending sport- en rocreatj?-
artikelen, waarbij een volledige uitrusting
voor bokswedstrijden, kisten boeken en
gramofoonplaten. ingezameld door het co
mité „Rotterdam en de mariniers", en be
stemd voor de eerste mariniersbrigade te
Soerabaja, verzonden.
Correspondentie voor militairen aan
boord van de „Johan van Oldebarneveldt^'
behoort resp. op 9 en 23 October ter post
te worden bezorgd. De postkantoren ver
strekken nadere inlichtingen.
Volkshuisvesting en
Stedenbouw
Heden begint te Hastings (Engeland)
het eerste na-oorlogsche congres van de
internationale federatie voor volkshuis
vesting en stedebouw. Er is in bijna alle
landen van Europa en ook buiten Europa
een groote belangstelling voor deze bij
eenkomst. Een week lang zullen de onge
veer duizend deelnemers aan dit congres
zich diepgaand bezig houden met de pro
blemen welke samenhangen met de volks
huisvesting en den stedenbouw. De groote
deelneming aan het congres vindt onge
twijfeld haar oorzaak in het feit, dat de
woningnood in bijna alle landen der we
reld zoo groot is. Men koestert de ver
wachting bij de besprekingen, op dit con
gres iets van anderen te kunnen leeren
bij de voorbereiding van de groote weder-
opbouwprogramma's die moeten worden
uitgevoerd.
Van Nederlandsche zijde zijn voor dit
congres verschillende prae-adviezen uit
gebracht n.l. over: techniek van den we
deropbouw, economische aspecten der
volkshuisvesting,' decentralisatie en het
voorbereiden der plannen.
Gelijktijdig met het congres zal een m-
ternationale tentoonstelling plaats vm-
den waaraan ook Nederland deelneemt
met een inzending van het ministerie van
openbare werken en wederopbouw. Deze
inzending zal o.a. toonen: De in Neder
land aan gebouwen aangerichte schade,
de ter noodvoorziening getroffen maat
regelen, het bouwplan 1946 en Nederland
sche woningtypen. Verder zullen op de
tentoonstelling afbeeldingen en maquet
tes aanwezig zijn van de wederopbouw-
plannen van Amsterdam, Rotterdam,
Middelburg, Arnhem en Petten.
De vraag
naar Maizena Duryea stijgt met den dag.
Maar de productie is nog beperkt; er is
geen grondstof genoeg
Hel oude vermaardmerk
Gelukkig mensch die dat
I gen kan. Maar U sliep weer
slecht, omdat U te moe was
en zoo nerveus. Neem eens een
tijdje Sanatogen. Zoo velen von
den er reeds baat bij, omdat het
sterker maakt en de zenuwen al
lengs kalmeert. Begin nogvandaag
deze weldadige kuur. Uw apo
theker of drogist heeft Sanatogen
in voorraad.
H«l »nu»itarkand yoadttl
Janvier in vlammen
4 a 5 ton schade
Zondagmorgen tegen 5 uur is brand
uitgebroken in het Lunapark, dat, met
een maritieme tentoonstelling van het
Algemeen Nederlandsch Comité „Onze
Marine" op het Malieveld te 's-Gra-
venhage is opgesteld.
Waarschijnlijk is een, tusschen ser
pentines geworpen brandende sigaret
tenpeuk de oorzaak geweest van dezen
brand, die ontstond in de groote stoom-
carrousel van de kermisexploitante
mevrouw Janvier. De carrousel stond
spoedig samen met de cakewalk en een
danstent van Janvier in lichterlaaie.
De brandweer, gewaarschuwd door den
heer Hommerson. die den brand ont
dekte, arriveerde om kwart over viif
met drie spuiten.
Door dat de nabiistaande tenten vlug
van hun zeildaken werden ontdaan, is
de brand tot de drie Janvier-tenten be
perkt gebleven, ondanks den storm
wind.
Behalve de stoommachine van de
carrousel zijn de drie kermis-installa-
ties volkomen verloren gegaan. De
schade wordt op 4 a 5 ton geraamd.
Haarlem krijgt wjper eigen
Kamer van Koophandel
Naar de heer jhr. dr. J. C. Mollerus,
secretaris van de Kamer van Koophandel
tijdens een vergadering van de Haarlem-
sche Handelsvereeniging mededeelde
wordt ln 1947 verwacht, dat Haarlem weer
een zelfstandige Kamer van Koophandel
zal bezitten. Daarmee zal dus een einde
komen aan den toestand, dat de Noord-
hollandsche Kamer een kantoor in Haar
lem heeft. Bovendien deelde dc heer Mol
lerus mede, dat thans het Handelsregister
de namen van 19.000 Haarlemsche bedrij
ven bevat, terwijl het aantal verstrekte
inlichtingen een jaargemiddelde van
24.000 beloopt.
Een nieuwe schouwburg
in Amsterdam
In het „Gebouw voor den Werkenden
Stand" op de Kloveniersburgwal te Am
sterdam is de „Doelenzaal" als schouw
burgzaal van het Nederlandsche Volks-
tooneel ingewijd. Deze zaal ls wat grootte
betreft dp tweede zaal na den Amsterdam-
schen Stadsschouwburg.
De openingsceremonie door burgemees
ter d'Ailly verricht, bestond uit het door
knippen van een band die twee kokardes
verbond, één in de Amsterdamsche en één
in de Nederlandsche kleur.
Als openingsstuk werd gegeven „Vech
tend Volle" van den Russischen auteur
Konstantin Simonov.
„Kunst Zij Ons Doel™
Feesttentoonstelling
en -receptie
„De stad Haarlem prijst zich gelukkig,
ljct genootschap „Kunst Zij Ons Doel"
ln haar midden te hebben." Deze
woorden van burgemeester Reinalda
teekenden Zaterdagmiddag in het
Frans Halsmuseum de belangstelling,
welke het stadsbestuur heeft voor de
cultureele waarden hier ter stede in
het algemeen en voor die van het 125-
jarige K.Z.O.D. in het bijzonder en zij
vormden tegelijk het kernpunt van de
rede, waarmee de heer M. A. Reinalda
de openingstoespraak van den voorzit
ter, den heer A. Arens beantwoordde.
Voor een klein, select gezelschap, dat In
den nieuwen vleugel van het Haarlemsche
museum bijeen was, om de feestelijkheden
ter gelegenheid van den 125sten verjaar
dag van het schilder- en teekencollege in
te luiden, sprak de heer Arens oen
openingsrede uit, waarin hij allereerst bur
gemeester Reinalda en een deputatie der
Federatie van Kunstenaarsverenigingen
een welkom toeriep. Na een beknopt histo
risch overzicht van het verjarend genoot
schap uitte hij zijn dank voor de mede
werking, verleend door gemeentebestuur,
museumdirectie en den dienst van Hout en
Plantsoenen, zonder wier hulp de jubileum'
tentoonstelling niet had kunnen plaats
hebben. Tenslotte bood hij uit naam van
de leden een. door den heer F W. Kloeke
ontworpen legpenning den burgemeester
aan, met het verzoek, deze een plaatsje in,
het museum te geven. De penning toont co
Pegasus, het gevleugelde paard van de
schoone verbeelding.
Namens het gemeentebestuur sprak bur
gemeester Reinalda zich waardeerend uit
over het jubileerende college, hij wees op
de waarde van de kunst als tegenwjcht
van de dagelijksche beslommeringen, nfët
alleen aanwezig in het geschapen kunst
werk, maar ook en vooral in het streven
naar het schoone.
Hierna werd eep rondgang door de twee
expositiezalen gemaakt, waarbij de meer
dan honderd werken een voorkeur zeer
moeilijk maakten. C. J. Laan is o.m. ver
tegenwoordigd met een kloek stilleven;
van W. Steyn hangt een stemmig en in
prachtige bruinen geschilderd naakt; ver
der ls een fijn gepenseeld stemmings
stukje von Mandersloot aanwezig, dat de
gesluierde lichtval tusschen een groep oude
hulzen treffend waargeeft. P Veen liet
zich bewonderen ln een klein, precieus
doekje, waarvoor een paar fleschjes met
een distel model stonden. Van de aanwe
zige beeldhouwwerken noemen wij een
monniksfugur van J. P. Hooghout, die met
zijn geheven armen als kaarsdrager fun
geert. Over het algemeen is deze keuze-
tentoonstclljng een goede manifestatie van
Haarlemsche schilderkunst, die met ver
scheidene aantrekkelijke doeken de twee
zalen vult.
Tegen vieren begon de receptie van het
bestuur in het oude Waaggebouw aan de
Damstraat. Velen maakten van de gelegen
heid gebruik, het jubileerende genootschap
te eomplimenteeren en de dames van de
leden hadden hun gelukwenschen in een
stoffelljken vorm gegoten Mevrouw E.
HcllooSmit bood het bestuur een aantal
boekwerken en een door mevrouw Kamp—1
Delcourt vervaardigde oorkonde aan welke
geschenken bij het bestuur kennelijk in
goede aarde vielen. De societeltszaal van
het oude gebouw vertoonde ln den avond
het gewone Zaterdagsche toonoel: ter ge
legenheid van het jubileum had de „soos"
ditmaal echter een bijzonder feestelijk
karakter.
David Rousset: Univers Concen-
trationnaire. Francis Ambrière:
Les grandes vacances.
De Fransche oorlogsliteratuu- is, even
als de Nederlandsche, hoofdzakelijk docu
mentair. Zij beschrijft den taaien, dikwijls
verborgen moed en het nerveuse, gespan
nen leven der Résistants, de verschrikkin
gen, de martelingen en de beestachtigheid
der concentratiekampen, het verraad der
Vichyisten en collaborateurs. Slechts en
kele schrijvers hebben getracht de gebeur
tenissen als verschijnsel te begrijpen en
begrijpelijk te maken. Tot hen behoort
David Rousset. wiens roman: „Univers
Concentrationnaire", met de Prix Théo-
phraste Renaudot bekroond is. David
Rousset, vóór den oorlog correspondent
van Time en Fortune, is in October 1943
door de Gestapo in- Parijs 'gearresteerd
wegens anti-fascistische propaganda in de
Duitsche weermachf en hij heeft daarna
de kwelling van verschillende concentra
tiekampen doorgemaakt. Hij verhaalt in
zijn Univers Concentrationnaire echter
niets van het lijden van den gedeporteer
de, van zijn hoop, zijn vertwijfeling en in
tieme verlangens, maar geeft, als socioloog,
koel. logisch en zonder te vervallen in
literaire welsprekendheid een verklaring
van het verschijnsel „concentratiekamp"
Van het geheele mechanisme van dezen
20e-eeuwsche hel toont Rousset ons het
verfijnd en verdorven raderwerk.
Neuengamme. Helmstadt. Buchenwald
e a. vormen een afzonderlijke, beangsti
gend grotesk heelal met eigen geographie.
eigen wetten, riten, goden, samenzwerin
gen. geheimzinnige woorden, waarin de
tegenstander van het Nationaal-Socialisme
tot een volledig lichamelijk, moreel en
geestelijk verval gebracht wordt.
Wat ligt ten grondslag aan de geniale
verfijning der kwellingen, aan de ingewik
kelde Inrichting der kampen?
Volgens den schrijver: een philosophic
der boetedoening. De S.S. beschouwt den
tegenstander niet ais een normaal mensch.
Zijn „philosophic" doet hem den vijand
zien als de inteliectueele en physiekc be
lichaming van de macht van het kwade
Polen, Russen, Joden zijn niet aan te pas
sen vormen van het Kwade. Ook zonder
dat zij tegen het Nationaal-Socialisme
strijden zijn zij voorbestemd verdelgd te
worden. De Communist, de Socialist, de
revolutionnair en de buitenlandschc ver
zetsgroepen zijn- de actieve vormen van
het Kwade Voor hen is ee"h eenvoudige
verdelging niet voldoende. Zij moeten
overtuigd worden van hun verachtelijk
heid. Zij worden in den dood gedreven met
een geraffineerd berekende vertraging,
opdat zij door hun geleidelijk lichamelijk
en geestelijk verval zich ervan bewust
worden, dat zij slechts vervloekten zijn,
uitdrukkingen van het Kwade en geen
mensehen. Zoo zijn de kampen eenzame
oorden der boete, welke alleen de S.S.-
eoden kan bevredigen en waar nice de
dood, maar de martejing een pijnigende
angst onderhoudt.
Dat apocalyptisch heelal zou bijna het
onze zijn gejvorden.
Was het slechts een product vaq een
verbijsterend misdadige afwijking en is
het concentrationnaire tijdvak voorgoed
afgesloten? De schrijver is van meening.
dat dergelijke ervaringen helaas steeds
mogelijk blijven, tenzij en hier spreekt
de partij-politicus de economische en
sociale verhoudingen, die tot kapitalisme
en imperialisme voeren, verdwijnen en
daardoor crises, die tot het Univers Con
centrationnaire leiden, op de juiste wijze
opgelost kunnen worden.
De volkomen eerlijkheid en oprechtheid,
die aan Rousset's werk en aan andere oor
logsliteratuur hun menschelijke, doch ook
ontzettende klank geven, kenmerken even
eens de met de Prix Goneourt bekroonde
roman van Francis Ambrière. Zijn ..Gran
des Vacances" is het beste document over
de Stalags. de krijgsgevangenkampen, dat
verschenen ls en hot zal als zoodanig niet
makkelijk overtroffen 'worden.
De gevangene ln oen concentratiekamp
Is slechts slaaf; de krijgsgevangene geniet
nog een zekere mate van vrijheid en dat
juist schopt dc bron voor martelende In
nerlijke conflicten Zoo bevatten Ambrfè-
re's „herinneringen" aan de periode 1939—
1945 prachtige bladzijden over den voort-
durenden, dikwijls tragischen strijd tegen
het gevaar van geestelijke afstomping,
tegen moreele verslapping tengevolge van
het nlets-doen. tegen den fnuikenden in
vloed van Vichy en „Europecsche" propa
ganda: over hot verzet tegen het werken
voor den vijand; over de pogingen tot ont
vluchting; over de verbetenheid, waarmee
getracht wordt hot gevoel van mensche-
lljlfr waardigheid te behouden en de zui
verheid der ziel te redden in de verwor
ding van het lichaam De auteur verzwijgt
echter niet de nederlagen: de verbroede
ring met den vijand; het défaitisme; de
slaafsehheid en lafheid van hen. die om
materieel voordcel zich tot de bourgeoisie
van een kamp wilden opwerken: de zwak
heid van hen. die bezweken voor de ver
leiding van Iets meer comfort, iets betere
voeding.
De lange duur der gevangenschap heeft
den geest en de ziel der slachtoffers vol
komen blootgelegd. ZIJ heeft velen doen
afglijden naar laagheid en onteerende on
derworpenheid; doch zij heeft ook de gele
genheid geschonken den waren innerlijkert
rijkdom en natuurlijke heroïek der men-
schen te leeren kennen. Deze kleine en
groote menschen en de omstandigheden,
waarin hun leven jaar na jaar verliep,
heeft Francis Ambrière beschreven in een
rrrtlde, zeer vaak uiterst gevoelige en be
wogen taal. doorflitst door die tintelende
ironie, die een Franschman zelfs in ongeluk
niet verlaat en, zooals beide boeken be
wijzen, dikwijls geestelijk rfedt.
E.
