Haarlems Dagblad
Spaak keert zich tegen de
hegemonie der groote landen
Dr. G. Nolst Trenitéf
Baruch verdedigt zijn controle-plan
„Deze vrede is intermezzo tusschen oorlogen"
Geen uitstel van executie
Aantal slachtoffers van de ramp
te Apeldoorn tot 24 gestegen
Weerbericht
K33CMVHaN3XHOnHA-OHHH
»lc JnnrCT'lfi! No. 18452
«Bureaux: Groote Houtstr. 93
fen Soendaplein» 37, Haarlem
ilJmuiden: Kennemerlaan 134,
■.Telef. 5437.
STeL: Administratie 10724. Expeditie 14825
Directeur-Hoofdredacteur: Robert Peereboom
Uitgave Stichting Voorlichting
Abonnementen: p. week 31 ct.
per kwartaal f 4.
Postgiro 273107.
Redactie 10600. Dir.-Hoofdred. 15054
VANMORGEN om elf uur is Trenité in
het St. Elisabeths Gasthuis gestorven.
Charivarius was een oud man geworden:
76 jaar. Maar zijn geest was nog spits en
levendig, zijn merkwaardige oorspronke
lijkheid had hem niet verlaten en tot voor
enkele dagen bleef hij aan het werk: de
voorbereiding van den herzienen herdruk
van een van zijn vele boekjes. Toen deden
zich onrustbarende lichamelijke sympto
men voor; hij ging naar het ziekenhuis om
onderzocht te worden en een operatie zou
geschieden. Maar daar kwam het niet
meer toe. Na langen tijd buiten bewustzijn
te zijn geweest, is hij vanmorgen vredig
heengegaan.
Het is niet alleen Charivarius, die in
hem herdacht zal worden, <maar ook de
mensch, en de leeraar. In zijn jonge jaren,
na zijn studie, was Trenité naar Indië ge
gaan en had daar in Batavia zijn eerste
lgcraarstaak vervuld. Hij verbleef ook
eenige jaren in Amerika, als huisleeraar:
gouverneur van de zoons in een Holland-
sche familie. Later werd hij aan de Haar-
lemsche H.B.S. leeraar in Engelsch en in
Staatswetenschappen, hetgeen een onge
wone samenvoeging is. Ons, zijn oud-leer
lingen uit dien tijd, is deze docent onge
twijfeld allen helder bijgebleven. Hij was
klaar, precies en streng; hij wisselde zijn
onderwijs af met uitingen van humor en
van een speelschen geest, die ons jongens
boeide en soms verwonderde. Zijn afkeer
van het gebruikelijke „spieken" was
spreekwoordelijk. Hij maakte daar een
eerezaak van. Het was unfair, oneerlijk,
onsportief. Dus werd bij Trenité niet ge
spiekt. De orde in zijn lesuren was onaan
tastbaar. Tot zijn vrienden behoorden de
latere prof. dr. J. Iluizinga, toen ook
leeraar aan de Haarlemsche H.B.S. en ir.
W. C. G. H. van Mourik Broekman, die
weldra haar directeur werd. Deze namen
getuigen van het feit, dat fijne geesten
elkaar ontmoet hadden.
Trenité legde zijn leeraarschap neer toen
hij pas in de veertig was. Hij woonde toen
nl aan de Gedempte Oude Gracht no. 31;
in dat huis zou hij verder zijn leven door
brengen en zijn ongewonen publicistischen
arbeid verrichten. Als Charivarius, mede
werker van de Groene Amsterdammer,
werd hij do grootc beschermer van de
Nederlandsche taal, de onvermoeide strij
der voor zuiver taalgebruik, die zijn pijlen
- vooral op ons, haastig-werkende journa
listen. afschoot. Wij hebben alle reden om
hem daarvoor dankbaar te zijn. Hij heeft
do romanschrijvers evenmin gespaard en
zelfs zonder versagen tegen taal en stijl
van officieele publicaties gestreden. Al
moge dit laatste weinig gebaat hebben,
in het algemeen heeft hij ontzaglijk veel
gedaan voor onze taal. Hij zag haar als
een prachtig, verfijnd en levend instru
ment, dat men met eerbied en groote zorg
hanteeren moet. Dat is waar; zij verdient
het.
Charivarius was niet de eenige, die dezen
strijd voerde. Maar hij was de voornaam
ste. Zijn oorspronkelijkheid, geest en
distinctie gaven zijn werk zeldzame be-
teckenis en daflrom verwierf hij, die zich
een taak had opgelegd die alleen voor
vakmenschen waardeerbaar scheen, op den
duur toch algemeene bekendheid.
Bij Tjeenk Willink, zijn Haarlcmschen
uitgever, publiceerde hij een reeks boek
jes, alle van ongemeencn inhoud. Zij be
vatten velerlei. Er waren zijn bundels
„Ruizerijmcn", waarin speclsehe vondsten
op taalgebied in aantrekkelijkheid wed
ijverden met rijmen betreffende politiek,
kunst, sport en meer levenszaken. Tij
dens den eersten wereldoorlog gaf hij in
de Groene zijn berijmde critiek op de men
taliteit van het „Deutschtum", die in
•cherptc en geest in ons land niet over
troffen is. Zijn berijmde Vaderlandschc
Geschiedenis, in twee deelen, verscheen en
boeide de fijnproevers van geestig taalge
bruik en verrassende commentaar. Al dat
werk was helder, zuiver en eindeloos ge
polijst eer hij het aan de openbaarheid
prijsgaf. Hij herschiep de gedachten van
groote schrijvers der Oudheid en van mo
derne philosofen. Hij begaf zich op too-
ncelgebied en schreef merkwaardige paro
dieën. Ook als regisseur trad hij op bij de
fïhnrlem'sche Tooneelclub. welker voorzit
ter hij jarenlang was. Zijn taalliefde, die
zich in zijn laatste levensjaren nog eens
uitte in een boekje over goed Ncdcr-
landsch, dat vele lezers vond, strekte zich
eok tot Engelsch uit. Vermaarde riimen
getuigen daarvan en niet minder het boek
je „Drop your foreign accent", dat ook in
Engeland opgang maakte en daar werd
uitgegeven. Zijn andere oude leervak
vergat hij niet: samen met C. J. E. Dinaux,
thans onze litteraire medewerker, schreef
hij enkele jaren geleden een nu welbe
kend boekje: De Grondwet, met Korte
Aanteckeningen.
Zijn leven en werk verdienen eerbiedige
herdenking. Hetgeen hij schiep was zuiver
«n eerlijk. Hij hoeft de Nederlandsche taal
en de Nederlandsche beschaving waardig
gediend en bevorderd. Anderen zullen zijn
werk voortzetten, maar het zal anders
tijn. Want dit was niet alleen goed, maar
droeg ook sterk het kenmerk van een bij
zondere en ongewone persoonlijkheid.
Trenité bleef, zijn leven door, vrijgezel.
Vooral in zijn ouderdom moet hij veel een
zaamheid gekend hebben. Met groote zorg
en hartelijkheid heeft hij menigmaal
menschen, die ziek waren en leden, tal-
Jooze bezoeken gebracht en hen voorge-
lezen en gesteund door zijn sympathie.
Weinigen weten dat. Hij zou niet goed ge
vonden hebben dat het bekend werd. Maar
Atoom-discussies in Engeland en Amerika:
In het Britsclie Lagerhuis zijn de debatten begonnen over hot wetsontwerp inzake
de controle op de atoomenergie, welk ontwerp voorstelt dat de regeering de uit
sluitende controle op de ontwikkeling van de atoomenergie zou krijgen. Tegelijk
heeft de U.N.O.-commissie voor de atoomenergie liet onderwerp der controle nog
eens besproken, waarbij Baruch, de ontwerper van het bekende Anieriknaiischo
controle-plan, zijn voorstellen verdedigde tegen critiek in Amerika zelf en daar
buiten. ZooalsJiekend hebben vooral de Russen zich tegen het plan Baruch verzet,
en ook de onlangs afgetreden minister van Handel, Wallace, heeft het plan dezer
dagen als „egoïstisch" gekwalificeerd.
De Britsche premier, Clement Attlee,
heeft het atoom-wetsontwerp in het Lager
huis ingeleid met toe te geven, dat er be
zwaren aan verbonden waren, waarvan
het voornaamste wel is: Engeland moet
tenvolLe bereid zijn een volledig aandeel
te nemeiv in een eventueel internationaal
atoomplan. Er zullen voorts groote bedra
gen mee gemoeid zijn. Van conservatieve
zijde werd het plan toegejuicht door
Richard Law, die de opmerking maakte
dat het ontwerp in zekeren zin een aan
sporing tot een nieuwen bewapenings
wedloop zou kunnen zijn, doch dat zulks
niet zoo verontrustend zou zijn als het
vooruitzicht, dat Engeland in zulk een be
wapeningswedloop achteraan zou komen.
Zonder stemming ging het wetsontwerp
in tweede lezing over.
In de U.N.O.-commissie voor de atoom
energie, die te New-York bijeenkwam,
heeft de Canadeesche afgevaardigde een
voorstel gedaan tot instelling van een
niet-officieele werkcommissie van geleer
den, ter bestudeering van veiligheids
maatregelen welke noodig zijn bij de op
wekking van atoomenergie, welk voorstel
werd aangenomen.
Bernard Baruch, permanent lid der
atoomcommissie, als afgevaardigde
voor de Vereenigde Staten heeft het
Amerikaansche atoomplan verdedigd
tegen de Russische critiek, dat dit plan
de souvereiniteit der staten zou scha
den. Hij zeide: „Het schaden van de
souvereiniteit is te verkiezen boven
een internationale ramp. Amerika is
bereid zich te onderwerpen aan een
onderzoek door een internationale
commissie. Ons plan doet geen af
breuk aan de nationale waardigheid
of veiligheid van welk land ook. In
dien wij er in slagen de atoomenergie
te controleeren, zullen wij, logisch ge
dacht, ook probeeren het gebruik van
V4,V
Uit dank voor hetgeen Winston Chur
chill voor Jersey deed, hebben de vee
fokkers van dit eiland den voormaligen
premier een Jersey koe ten geschenke
gegeven. Miss Mary Churchill heeft
Jersey de eer aangedaan het geschenk
voor haar vader in ontvangst te nemen.
andere wapens die voor massavernie
tiging kunnen worden gebruikt, te
verhinderen."
Baruch zei verder: „De vrede van
vandaag is een intermezzo tusschen
oorlogen De Amerikaansche voorstel
len strekken tot afschaffing van niet
alleen een oorlogsinstrument, doch van
den oorlog zelf."
Het woord is aan.
Gustave le Bon:
De meerderheid van het
menschdom verlangt geleid
te worden en niet oproer
te maken.
Plannen van Pan-American-
Airways met Ned.-lndië
Een Skymaster van de Pan-American
Airways zal, met een bemanning van tien
koppen cn voorts ambtenaren van het
Amerikaansche departement van buiten-
landsche zaken, het Amerikaansche leger
en de Amerikaansche marine aan boord,
omstreeks 10 November ccn verkennings
vlucht naar Nederlandsch-Indië maken.
Het docl van de vlucht is het bestudee-
ren van de mogelijkheid een luchtverbin-
ding tusschen Amerika en Nederlandsch-
Indië to openen. Een aantal Amerikaan
sche correspondent zal vermoedelijk den
tocht meemaken.
Op de plenaire zittingen van de» vredes
conferentie van Dinsdag was de eerste
spreker de Belgische minister Paul Henri
Spaak. Deze oefende scherpe critiek uit
op de procedure, bij deze conferentie ge
voerd en liet weten dat zijn land en
andere landen een andere procedure
zullen verlangen voor de vredesconferen
tie met betrekking tot Duitschland en
Japan.
In het bijzonder koerde Spaak zich tegen
de methode, volgens welke de groote vier
de ontwerp-verdragen opstellen om zich
daarna gezamenlijk te keeren tegen eenige
wijziging daarvan. Hierdoor wordt de mo
gelijkheid tot wijzigingen op wensch van
de kleine landen vrijwel uitgesloten. Daar
om is deze conferentie eigenlijk niet veel
meer dan een proces tot goedkeuring van
de tevoren door dc grootc vier genomen
besluiten.
Het verdrag met Italië noemde Spaak
veel te hard. Te weinig is rekening ge
houden met de Italiaansche oorlogsbijdragc
in de laatste phase van den strijd, aldus
Spaak.
In de middagzitting sprak Bevin als lei
der der Britsche delegatie. Hij verklaarde,
dat de conferentie in elk geval over de
noodige feiten beschikte. Het was een goed
ding geweest, dat de voormalige vijandige
landen ten volle de gelegenheid hebben
gehad zich uit te spreken. De raad van
ministers van Buitcnlandsche Zaken zou
veel nut van de besluiten cn nanbevelin-
gen van de conferentie ondervinden.
De meeningsvcrschillen tusschen dö ge
allieerden schreef Bevin toe aan de oor-
Seyss komt aan
gesloten deur
De Koningin heeft besloten, het
verzoek oin interventie, gedaan door
den verdediger van Scyss Inquart,
niet in overweging te nemen.
logsjaren, de teleurstellingen gedurende
de jaren tusschen de twee wereldoorlogen
en dc verschillen in levensopvatting. „Men
moet de geallieerden niet beoordeelen naar
de harde woorden, die tusschen hen geval
len zijn", zoo zeide hij.
Na Bevin heeft dc Fransche premier Bi-
dault gesproken. Hij richtte zich o.m. tegen
den Duitschcn geest van agressie. Ten aan
zien van Italië had Frankrijk zijn cischen
gematigd, maar het Italiaansche volk, of
schoon van nature vreedzaam, heeft toch
medc*schuld aan dc rampen, die het over
zich gebracht heeft/
Dc militaire gouverneur van dc Ame
rikaansche bezettingszone in Duitsch
land, generaal McNarncy, heeft volgens
A.N.1V bevestigd, dat dc executie van
de zestien te Neurenberg ter dood ver
oordeelde nationaal-socialistische lei
ders op zestien October zal plaats
hebben.
Mevrouw Schacht heeft Dinsdagavond
verklaard, dat zij vernomen heeft, dat
haar man naar de gevangenis in de Archiv
strasse te Stuttgart is overgebracht. Reu
ter meldde hedenmorgen, dat Schacht als
gevangene Stuttgart ;,met onbekende be
stemming" heeft verlaten.
Robert Jackson, eerste aanklager der
Vereenigde Staten in het Neurenbergsche
proces, heeft een verklaring gepubliceerd,
waarin hij zegt, dat Schacht, hoewel vrij
gesproken door het tribunaal, geen reden
tot klagen of verbazing heeft, indien hij
voor een Duitsche zuiveringsrechtbank
wordt gebracht. Jackson vestigt namelijk
de aandacht op ccn schriftelijke verkla
ring van Schacht, in den zomer van 1945
aan de militaire autoriteiten overhandigd,
waarin Schacht het volgende over de
schuld van het Duitsche volk schrijft:
„Laten alle werkelijk schuldigen v«»r-
den gestraft. Indien de vreemde mogend
heden er niet voor zorgen, moet Duitsch
land do schuldigen door middel van eigen
gerechtshoven vcroordeclen en straffen."
Beroep van graaf
De Marcliant verworpen
De Bijzondere Raad van Cassatie heeft
uitspraak gedaan in de zaak tegen graaf
M. V. E. H. J. M. de Marchant et d'An-
sembourg, de ex-N.S.B.-commissaris der
provincie Limburg, die door het Bijzonder
Gerechtshof te 's-Hertogenbosch tot 15
jaren gevangenisstraf was veroordeeld. De
Raad verwierp zoowel het beroep van ver
dachte als dat van den procureur-fiscaal
bij het Hof tc 's-Hertogenbosch, zoodat het
vonnis van het Hof, 15 jaar gevangenis
straf, gehandhaafd blijft. De procureur
fiscaal bij den Raad van Cassatie had tot
de doodstraf geconcludeerd; Ook de procu
reur-fiscaal bij het Hof had de doodstraf
geëischt.
het n\ag nu wel gezegd worden, in een
streven om het beeld van een goed en fijn
mensch, die is heengegaan, vollediger te
geven. Dit leven van een eenzaam man
is goed besteed geweest. R. P.
Vrijdag begrafenis
Weer zjjn drie jeugdige slacht
offers van de vliegtuigramp te Apel
doorn in het ziekenhuis overleden,
waardoor het aantal dooden tot 24 is
gestegen.
In overleg met het gemeentebestuur van
Apeldoorn, het schoolbestuur der Chris
telijke H B.S. en de ouders der slachtoffers
is besloten, dat, voor zoover de ouders
althans geen afwijkende wcoschen heb
ben, de begrafenis der omgekomen leer
lingen gemeenschappelijk zal geschie
den. B. en W van Apeldoorn hebben
daartoe een stuk grond op een der ge
meentelijke begraafplaatsen aangeboden,
waarop de stoffelijke resten naast elkaar
zullen worden ter aarde besteld Het
staat nog niet vast, welke begraafplaats
dit zal zijn.
Twee katholieke scholieren zullen op
een der katholieke kerkhoven worden be
graven. Voorts zullen enkele slachtoffers
wier ouders elders woonachtig zijn, aldaar
ter aarde worden besteld.
Donderdagavond zal een dienst in de
Groote Kerk aan dc Loolaan worden ge
houden, uitsluitend voor de familieleden
en degenen, die bij het reddingswerk be
trokken zijn geweest Vrijdagochtend
wordt in dezelfde kerk een rouwdienst
gehouden, welke voor een ieder toegan
kelijk is.
Des middags om" drie uur vertrekt de
rouwstoet van de Christelijke H B.S. aan
«dc Jachtlaan, waar de dooden te voren
zullen worden opgebaard, naar de be
graafplaats. Slechts dc leerlingen der
school en hun ouders zullen op het kerk
hof kunnen worden toegelaten.
Commandant zeemacht betuigt
deelneming
Aangezien de sergeant-vlieger van de
Nederlandsche luchtstrijdkrachten Chrls-
tern tijdelijk bij den Marine-luchtvaart
dienst was gedetacheerd, heeft de Com
mandant Zeemacht Nederland de schout
bij-nacht J. A. Gauw, zich, vergezeld van:
zijn adjudant en een vertegenwoordiger
van den Marine-luchtvaartdienst naar
Apeldoorn begeven om de deelneming
van de Koninklijke Marine te betuigen
aan den burgemeester van Apeldoorn, het
hoofd van de getroffen school on aan de
ouders van dc omgekomen leerlingen. Het
ligt in de bedoeling naar de begrafenis
van de slachtoffers een detachement van
de Koninklijke Marine af te vaardigen.
ZWAAR JJF.WOLKT.
Verwachting geldig van Woensdagavond
tot Donderdagavond: Meest zwaar be
wolkt. Vrij koud weer met plaatselijk
eenige lichte regen of motregen. Matige
tijdelijk vrij krachtige Noord-Oostelijke
