c
C
Litteraire kantteekeningen
Bezoek aan Hitler's bunker
St
Be radio geeft;
Ir. J. W. Albarda sprak
over Linggadjati
Panda en de Meester-dief
J
Wereldnieuws
Zaterdag 11 Januari 1947
Hoe Berlijn er thans uit ziet
Moltke en Bismarck staan nog
arrogant in den Tier gar ten
Van onzen specialen verslaggever)
vit 7TJ gaan dus naar de Reiehskanzlei.
Dat wil zeggen naar wat eens de
Reiehskanzlei was. Want wat er nu nog
staat van dezen imposanten bouw zijn mu-
ren-met-niks-e:-achter. De Rus? en zijn
bezig er de marmerplaten uit te halen,
eenige werklieden feijn aan het opruimen
en een stokoude vrouw die om de tien mi
nuten een lepel puin een meter verder
neervleit; leidt mij rond. Ik denk aan het
verleden en ik herinner mij alles weer; ik
zie die Teutoonsche pracht en praal weer
voor mij. Ja, ja: zóó moet destijds het pa
leis van niemand minder dan Zeus eruit
hebben gezien!
En zoo was het in Hitler's bunker in
den tuin, twaalf meter onder den grond
niet anders. Kamertjes van vier bij vier.
De groote man had niet te klagen want er
was warmte, water en licht en bovendien
hield Eva Braun hem gezelschap. Mij dit
realiseerend dacht ik aan een uitspraak van
een latijnsch schrijver die eens en de
man was een gróót psycholoog! den
schoonen zin schreef: ,,Amare et sapere vix
Deo conceditur" of te wel: ..Beminnen en
zijn verstand bij elkaar houden staat nau
welijks in de macht van een God"
Voor dezen bunker stond een soldaat die
tenslotte een Rus bleek te zijn. Ik schar
relde mijn verbleekt Bulgaarsch bij elkter
„Pst.Achtung.pang.pang.
pang.... benzin.... en vervolgens.
met beide handen door de lucht zwaaide
om de om zich heen grijpende vlammen
te symboliseeren. Ah.stootte de Rus
uit en wees ergens naar een hoek van den
tuin
Toen wij buiten stonden waren wij
oogenblikkelijk door een aantal schoffies
omringd die ons gestolen insignes tracht
ten aan te smeren. Zij brabbelden Engelsch
en ik informeerde waar zij dat hadden ge
leerd. „Op school", zeiden de heeren
Geen Tier en geen Garten.
Ik wandelde door de volkomen vernielde
binnenstad naar de beroemde Tiergarten
en werd nijdig, want ik ontdekte allereerst
de standbeelden van Moltke, Roonn en Bis
marck. nog even pedant en arrogant als zij
ook bij hun leven waren.
Jammer dat zij dit alles niet meer heb
ben kunnen zien dacht ik, dat had ik ze
nou' zoo drommels graag gegund. Want de
Tiergarten bestaat niet meer. Die is vftg.
die is volkomen weg. Daar is geen Tier en
geen Garten meer. Maar U ziet wèl allerlei
met planken en anderen rommel afgescho
ten lapjes grond waar de Berlijners hun
groente telen. Zij kwamen daar met de
zelfde vaart heen gesneld als de menschen,
die in Afrika hebben gehoord dat er ergens
goud te vinden is.
En weer vervolg ik mijn weg. Behren-
en begroette hem met ..Goeden dag". Van!strassej y,>ég, uitgebrand. Adlon kapot, op-
hetzelfde zei hij- Wat wilt u? Toen was j zy, jn de Vossstrasse hebben de Duitschers
mijn Bulgaarsche kennis voorloopig ten j aiWeer een restaurant ingericht en zijn zij
einde en dies zei ik: „Naar binnen!" Hijbezig de facades met stutten en schuttingen
sprak alleen maar Russisch en schuddeschragen. Het groote café König volko-
zijn kaalgeschoren hoofd. Ik liet den duim men verwoe t, de Fggnsche legatie bij het
van mijn rechterhand spreken; 't gaf niets, i Brandeburger Tor, waarfan het vierspan
Hij vertelde mij dat hij „cavalerist' was. qqj- aj stevige peuter heeft gehad, ka-
Dat begreep ik allang want zijn beenen1 poti maar Friedrich de Derde kijkt er nog
stonden zoo krom als een hoepel. Ik gaf naar met een ietwat somberen blik.En
mijn wenschen m het Duitsch, het Fransch de Rijksdag? De oorlog deed nog betel
en in het Engelsch te kennen, maar pas1
eenige krachttermen brachten succes.
Ik ontmoette er een Servischen collega,
die met alle geweld wou weten waar de
bewoner was verbrandDe soldaat
zweeg als het graf waarop de Serf wan
hopig uitriep:
:\ViU V/A5 twtör
C J5LÜ4S il&Mf S,i
De Vereenigde Staten willen Engeland een
standbeeld, van Churchill ten geschenke
geven. Er is reeds een ontwerp voor ge
maakt dat men hier ziet afgebeeld. Het
monument krijgt reusachtige afmetingen:
De hoogte is op ongeveer 50 meter gepro
jecteerd!. De punt van Churchill's sigaar
zal een lichtbaken worden, dat in verren
omtrek zichtbaar zal zijn. Het beeld zou
een plaats krijgen op de rotsen van Dover,
met het gezicht naar het Europeesche
vasteland
HILVERSUM I, 301.5 M.
19.00 Nieuws. 19.15 Luisterspel „Buffalo Bill"
19.45 Rubriek van den Wederopbouw. 20.00
Nieuws en gewor.e man. 20.15 Platen. 20.30 Licht
baken. 21.00 Radio-potpourri 22,00 Platen op ver
zoek. 22.50 Avondgebed. 23.00 Nieuws. 23.20 Lich
te muzie}c.
HILVERSUM n. 413 M. en 218 M.
19.00 Pianorecital. 19 30 Uitzending voor de
rijpere jeugd. 20 00 Nieuws en Dingen
dsg. 20.15 „De blauwe serpentine" radio-operette.
21.00 Socialistisch commentaar. 21 15 Dansorkest,
21.45 Luisterspel. 22.15 Gltaarsolt. 22.30 Brieven
aan iedereen. 23.00 Nieuws. 23.15 Hobby-hoek.
23.30 Filmsnufjes
ZONDAG
HILVERSUM I, 301.5 M.
S.00 Nieuws. 8.15 Van man tot man. 8 30 Pro-
testantsche studiodienst. 9.30 Nieuws. 9 45 Piano
trio van Roussel. 10.15 Hoogmis. 12.15 Boekbe
spreking. 12.30 Lunchconcert. 13.30 Apologie.
13.45 Platen. 14.15 Luisterspel ..De verraders
poort". 10.00 Vioolconcert var. Mozart 16.30 Zle-
kenlof. 17 00 Gereformeerde kerkdienst. 18 30
Voor de Strijdkrachten. 19.15 Kent gij Uw Bij
bel? 19.30 Nieuws en Sport. 20.00 Actualiteiten
en gewone man. 20.55 Lichte muziek. 20.55
Luisterspel. 21.15 Amerikaansche noviteiten, 22.00
Nieuws en Avondgebed. 22.35 Strljdkwartetten
var. Mozart èn Schubert. 23.10 Platen.
HILVERSUM II. 415 M. en 218 M.
8.00 Nieuws. 8.50 Voor den tuin. 8.45 Platen,
9.15 Postzege'.praatjc. S>30 Platen 10.00 H. G.
Cannegieter spreekt. 10.15 Strijkwartet. 10.55
Poëzie. 11.15 Kléinkunst. 12.00 Platen. 12.30 Zon-
dagclub 12.40 Vrouwenkoor. 1S.00 Nieuws. 1315
Musette-orkest 13.50 Spoorwegen spreken. 14.05
Boekbespreking. 14.30 Kamerorkest m.m.v. Theo
v. d. Pas. piano. 15,30 Filmpraatje. 15.45 Platen.
16.30 Voor de vrouw. 16.40 Sport. 17,00 GG.-Caba
ret. 17.30 Oome Keesje. 18.00 Nieuws en sport.
1930 Cursus „Vrijzinnig Christendom nu" 19.00
Protestantsche studiodienst. 20.00 Nieuw! en
actualiteiten. 20.15 Walsen. 20.45 Hersengym
nastiek. 21.15 Plano. 21.35 Luisterspel najr
Dickens. 22.10 Platen 23.00 Nieuws. 23.16 Dans
orkest.
werk dan destijds Göring eb consorten! En
dan kom ik aan den geweldigen groen-
gekleurden bunker tusschen Bahnhof Zoo
en Tiergarten, die nu in een ziekenhuis is
getransformeerd.
Het Robert Koch Krankenhaus is er in
ondergebracht en de directeur voert on;
rond. Ik merk al heel gauw dat hij den
verleden tijd zoo beroerd nog niet vond.
maar hij doet als iedere Duitscher en doet
dus alsof.
Het is een gebouw met ramen en heeft,
bij een breedte van 70 meter, een hoogte
van liefst maar even 45. Op het dak staat
nog de luchtafweer en men ziet hoe de Rus
sische kanonnen, die toch waarschijnlijk
ook niet van bordpapier waren, enkel een
paar scherven van de dikke muren hebben
kunnen afslaan. Men ziet ook nog de mu-
nitiekisten bij deze kanonnen, liften brach
tén dit voedsel in snelle vaart naar boven.
In dezen bunker konden destijds 6000 men
schen bij luchtalarm een schuilplaats vin
den en er was tevens een Luftwaffe-lazaret
ingericht.
Thans is dit gebouw voor vijfhonderd
patiënten ingericht; het is alles volkomen
modern. Er is een röntgenzaal, een opera
tiekamer, en er is eigen water en licht.
Kortom er is eenvoudig alles. Zes groote
liften zorgen voor een spoedig transport
der patiënten, men laat mij boven in het
gebouw heel eenvoudige kamers zien waar
oude patiënten den winter van hun leven
kunnen doorbrengen en een zestal doctoren
hebben den ganschen dag de handen vol
werk. Ook dit gebouw zal later naar
men vertelt opgeblazen worden.
DE MAREES VAN SWINDEREN.
Tekort van 25.000 woningen
in Den Haag
(Van een Haagschen berichtgever)
De woningnood in Den Haag behoort tot
de ergste in het land. Tijdens den oorlog
daalde het aantal inwoners met 80.000,
doch de meesten kwamen terug en ook
vele anderen vestigden zich na de bevrij
ding in de hofstad, zoodat het inwonertal
met 85000 toenam. Bovendien telt Den
Haag momenteel 11000 gerepatrieerden uit
Indië, die allen bij anderen inwonen. Tij
dens de bezetting gingen door de Duitsche
afbraak en door oorlogsgeweld 10.000 wo
ningen verloren.
Sinds Mei 1940 wei-den 10.000 huwelijken
gesloten. Het geboortecijfer dat vóór den
oorlog 15 per 1000 bedroeg steeg tot 37.7
per duizend- Ook de huwelijksfrequentie
vertoont geen daling.
Het tekort aan woningen kan gevoege
lijk op 25.000 geschat worden en het neemt
nog steeds toe.
In cabine van vrachtauto
verbrand
Gisteravond is een vrachtauto, welke van
Gorinchem op weg was naar Rotterdam, na
bij Oud-Alblas door de gladheid van den weg
geslipt, over den kop geslagen en in brand
geraakt. In de cabine zaten drie personen.
Een hunner kwam in de vlammen om, de
tweede kreeg zeer ernstige brandwonden en
is in hopeloozen toestand naar een ziekenhuis
te Dordrecht overgebracht. De derde inzit
tende liep enkele onbeteekenende kwetsuren
op.
De Haagsche politie heeft twee lï-jarige
jongens aangehouden, die talrijke inbraken in
Zij
Gisteravond heeft de oud-minister van
Waterstaat, ir. J. W. Albarda, een radio
rede gehouden over de basis-overeenkomst
van Linggadjati, omdat hij, naar hij zeide,
mede-verantwoordelijkheid op zich heeft
genomen voor de regeeringsverklaring wel
ke in de radiorede van de Koningin van 7
December 1942 wereldkundig is gemaakt.
Ir. Albarda zette uiteen dat de verschijn
selen in Indië niet toevallig en niet plaat
selijk zijn, maar een fase vormen in het
emancipatieproces in het Verre Oosten, dat
reeds sinds het begin van deze eeuw gaan
de is. Het streven naar zelfstandigheid of
onafhankelijkheid is thans sterker dan ooit.
Ir. Albarda was van meening, dat de te
genstanders van Linggadjati de elemen
taire kracht der Oostersche vrijheidsbewe
gingen miskennen en voor haar histori
sche noodzakelijkheid de oogen sluiten. Zij
die Linggadjati bestrijden "met een beroep
op de Koninklijke radiorede van 7 Decem
ber 1942 geven aan de in die rede vervatte
regeeringsverklaring een al te enge inter
pretatie en kennen haar een te bindend
karakter toe. Elk stuk moet worden be
oordeeld naar de omstandigheden van het
tijdstip, waarop het tot stand kwam. De re
geeringsverklaring van 7 December 1942
werd opgemaakt te Londen, toen de ver
bindingen met Indië en Nederland verbro
ken waren. Er bestond geen mogelijkheid
voor de regeering, zich volledig op de hoog
te te stellen van de opvattingen en ver
langens, die ten aanzien van het Indische
vraagstuk in Indië en Nederland leefden.
In de regeeringsverklaring is een tweetal
zinsneden opgenomen, waarin rekenschap
werd gegeven van het besef, dat de toe
komst onzeker was. Uitdrukkelijk werd
verklaard, dat het niet juist zou zijn en ook
niet mogelijk was op dat oogenblik reeds
den vorm te bepalen van den staatkundigen
bouw van het rijk en van dien van Neder
land en van de overzeesche gebieden. Ook
werd getuigd van het besef, dat geen poli
tieke eenheid en verbondenheid op den
duur zouden kunnen blijven bestaan, die
niet worden gedragen door de vrijwillige
aanvaarding en de trouw van de overgroote
meerderheid der burgerij. „De president
van het toenmalige kabinet zal zich wel
herinneren", aldus ir. Albarda, „dat deze
zinsnede de zeer bijzondere aandacht van
den ministerraad heeft gehad. Die raad was
er zich toen ten volle van bewust, dat de
toekomstige verhoudingen niet op dwang
zouden mogen of kunnen berusten".
De gang der gebeurtenissen is een an
dere geweest dan toen werd gehoopt. Indië
werd van de Japansche overheersching ver
lost. vóór de Nederlanders in staat waren
hun bestuursorganisatie te herstellen. Er
ontstond een tusschenperiode. waarin de
Indonesiërs in een groot deel van Java het
bestuur in handen konden nemen en hun
republiek konden vestigen. Het baat niet
en "het is onbillijk hiervan iemand de
schuld te geven.
De werkelijkheid is, aldus spreker, dat
het verband met Indonesië niet is te
verkrijgen op de wijze, die men zich in
1942 heeft voorgesteld. Men_ heeft echter
het essentieele van de verklaring van 7 De
cember 1942 niet prijsgegeven. Er is ge
streefd naar een oplossing', waarbij de nau
we verbindingen tusschen Nederland en
Indonesië behouden zouden blijven. Zoo is
een nieuwe en eenigszins vreemde figuur
ontstaan, die van de Nederlandsch-Indone-
sische Unie, van welke i'iguur in de Grond
wet nog geen beeld is te vinden. Doch in
dit opzicht zal de geschiedenis zich herha
len. Eerst in 1840 werd de Grondwet in
overeenstemming gebracht piet den toe
stand, welke na de afscheiding in 1830 is
ontstaan.
Indien geen overeenstemming met Indo
nesië wordt bereikt, aldus besloot ir. Al
barda, zullen de Indonesiërs zich, vervuld
van wantrouwen, van Nederland afwenden
en hun eigen weg zoeken.
Gladheid veroorzaakte botsing
op afsluitdijk
Gistermorgen is op den afsluitdijk een ongeluk
gebeurd. Ondanks de waarschuwing dat de af
sluitdijk door de gladheid niet berijdbaar was,
hebben verscheidene chauffeurs den ovetrocht
toch gewaagd. Een autobus van de N.A.C.O., die
de verbinding Alkmaar-Leeuwarden onderhoudt,
botste tegen èen vrachtauto. De bus werd aan
de linkerzijde geheel opengereten. Van de 15
passagiers werden er 6 min of meer ernstig ge
wond. ZU zijn naar een ziekenhuis ln Den Hel
der vervoerd.
heeff b£
De marinevoorlichtingsdienst heeff bekend ge
maakt, dat de Biitsche vrachtboot „Empire May-
rover" door een Nederlandsch oorlogsschip van
Cheribon tot Semarang is geëscorteerd en daar
na doorzocht, zulks in overeenstemming met
de controle, welke sedert vorig jaar door de Ne-
derlandsche marine wordt gehouden op den
import van wapens en munitie in republlkein-
sche havens.
Zwemmen
Heemsteedsclie Polo Club
De Heemsteedsche Poloclub hield Vrijdag
haar algemeene ledenvergadering in cate-
restaurant „Het Wapen van Heemstede". Na
dat de secretaris de heer R. J. Engelenberg
het jaarverslag had voorgelezen waarin het
clubleven en de prestaties werden gememo
reerd, reikte de voorzitter, de heer A, J.
Braam, de bekers uit aan de leden, die in het
afgeloopen jaar het meest op den voorgrond
waren getreden. Voor de beste prestatie voor
meisjes-adspiranten was dit Lyda Wensing;
voor de jongens Jan Overeem. Walter Koster
ontving den schoolslagbeker en Wimmey Eys-
ker den clubrecordbeker. Tenslotte reikte de
voorzitter aan mej. I. Smit den door de Heem
steedsche Reddingsbrigade beschikbaar ge
stelden jubileum-beker uit.
De bestuursverkiezing gaf als resultaat, dat
de heer A J. B van Huisteden het voorzitter
schap zal bekleeden. Het overige bestuur
werd als volgt samengesteld. B v. d. Renst,
secretaris: J. W. Bakker, penningmeester: mej
I. Smit, P. Kramer. J. Wensing en J. v. Dijk,
commissarissen Na de rondvraag bracht de
heer Braam dank aan de scheidende bestuurs
leden mevr. C. BakkerLeloux. R J. Enge
lenberg. H. W. Bakker. M Prager en J. van
Zadel. Tenslotte bracht de heer Van Huisste
den hulde aan den scheidenden voorzitter,
den heer Braam, voor het vele dat hij in het
belang van de vereenïging had verricht.
Schaken
Van Schelfinga favoriet
in Hoogoven-tournooi
De zevende ronde van het Hoogoven-Schaak-
tournooi heeft opnieuw bewezen dat de Am
sterdammer Van Scheltinga in uitstekenden
vorm blijft. In een zeer ingewikkelde partij,
waarbij Henneberke (zwart) remise-kansen
had, werd hij wederom winnaar. De grootste
verrassing bezorgde de Hagenaar Pruyt door
Kottnauer, die toch als een grootmeester
geldt, het onderspit te doen delven. Een niet
minder riskanten strijd leverden Cortlever en
de Haarlemmer Marwitz. Deze partij eindig
de in remise, evenals Bunt—dr. De Groot. De
partij O'Kelly de Galway tegen v. d. Tol werd
afgebroken.
In de A-groep tienkampen moest de jonge
Haarlemmer Bouwmeester tegen Grapper-
haus opgeven. De Fries Mulder van Leens
Dijkstra herstelde zich en won van mr Van
Eykern.
Evenals vorige dagen kan van de ontwik
keling der acht- en zeskampen door vele af
gebroken partijen weinig worden gezegd en
dus zullen de uiteindelijke uitslagen eerst na
Zondag bekend worden, evenals van de vier
kampen. die heden een aanvang nemen en
waardoor het totaal aantaltournooi-deel-
nemers wordt opgevoerd tot 238 personen De
president-directeur der Hoogovens, ir. A. H.
Ingen Housz, zal dit evenement voor Bever
wijk openen.
De stand in de Hoofdgroep is na de 7e ron
de: 1. Van Scheltinga 6 p. en 1 afgebr. partij:
2 Cortlever 5 p.ï 3. Kottnauer 4 p.; 4. Pruyt
4 p.; 5. dr De Groot 3',2 p.; 6. Marwitz 3 p.:
7. O'Kelly 2'/ï p. en 1 afgebr. partij; 8. Bunt
2Vs p.; 9. v d. Tol 2 p. en 2 afgebr. partijen;
10. Henneberke J/s p.
Biljarten
Kobus was gisteren
minder op dreef
Hij verloor van Van Loon
De middagpartijen van den tweeden dag
van het biljartkampioenschap le klasse 45'2
verliepen over het algemeen wat stroever
dan die van Donderdag Zoo was vooral
Kobus veel minder op dreef. In 31 beurten
verloor hij na een lange, weinig interessante
partij van Van Loon.
Van Loon 400 31 71 12.90
Kobus 330 31 59 10.64
Des avonds stond de partij tusschen Kobus
en Teegelaar op belangrijk hooger plan. Tot
de 7e beurt bjeef de strijd vrijwel gelijk. In de
8e beurt stond Teegelaar op 5 en begon Kobus
dank zij twee poedels van zijn tegenstander
uit te loopen. In de He en 12e beurt scoorde
hij 87 en 55. Teegelaar bleef nog even goed
volgen door in dezelfde beurten 60 en 66 te
maken, echter weer gevolgd door twee poe
dels Kobus maakte in de 16e beurt een einde
aan de partij en noteerde het hoogste tot dus
ver behaalde gemiddelde, n.l. precies 25.
Kobus 400 16 87 25.—
Teegelaar 275 16 66 17.18
De verdere uitslagen luiden:
Teegelaar 400 30 77 13.30
Kruithof 370 30 *78 12.33
Eichelsheim 400 30 88 13 33
Hoogland 324 30 34 10.80
Hoogland 400 31 8& 12.90
Lubach 378 31 71 12.12
Van Loon 400 27 52 14 81
Kruithof 38? 27 66 14.19
Na twee dagen gaat Kobus aan het hoofd
met zes matchpunten en een gemiddelde van
17.79. Zijn gemiddelde doet verwachten, dat
de Haarlemmer, als hij tenminste boven de
17 blijft., naar de hoofdklasse zal overgaan en
over 14 dagen in Apeldoorn zal mededingen
naar den hoogsten titel.
DUITSCHLAND 1 JULI ONTWAPEND.
Generaal-majoor Harper, hoofd van de
af deeling gewapende strijdkrachten van
het Amerikaansch militair bestuur, heeft
medegedeeld, dat de „physieke" ontwape
ning van Duitfchland practisch voltooid
is. „Over het algemeen", aldus Harper,
„wordt verwacht dat al het Duitsche oor
logsmateriaal tegen 1 Juli uit den weg ge
ruimd zal zij'n."
Over Muziek
In de Wieringermeer heeft men alles wat van de door het water vernielde huizen en
boerderijen over is, zooals kapspanten, vloerdelen en dakkaijelletjes verzameld. Wat
nog bruikbaar is wordt gebruikt bij den wederopbouw.
GODFRIED BOMANS. Sprookjes;
ingeleid en geïllustreerd door H.
L. Prenen. Elsevier, Amsterdam-
Brussel.
Prenen, inleider en illustrator van dit
sprookjesboek, heeft in een dichterlijke
ouverture vaardig en geestig aan Godfried
Bomans den alouden stoel van Moeder de
Gans aangeboden, waar „de geur waait van
lang gedroogde rozen uit haar japon van
zwart en zilvergaas". En Godfried Bomans
nam er een sprookje in een sprookje op
plaats met de onbevangenheid en eenvoud,
die alleen aan het spel der fantasie den glans
kan geven van de kinderlijke verbeelding
der volwassenheid: ons onbedorvenste deel.
„Hier is wat gij zocht achter den horizon",
belooft Prenen. En waarachtig: hier is een
tweede wereld als een phoenix uit de asch
van déze wereld verrezen Bomans vertelt
op zijn wijze, met zijn humor, met zijn on
opgesmukte eerlijkheid, simpel alsof alle
menschenharten nog simpel waren en wie wil
kan zich te luisteren zetten, met méér dan
zijn ooren alleen. Is het moeilijk, zulk een
luisteren? Ach, denk je in, op een zomer
morgen in het gras te liggen, in een verstolen
hoekje van de wereld Lig en-kijk en vergeet
veel en laat je verbeelding- vrij spel: en je
zult klein en de wereld zal groot worden,
zóó groot en hoog dat je de kleine lieflijk
heden die ons gegeven zijn, weer ziet en hoort
en herkent en je een Spanne tijds gelukkig
bent. Een korenveld zal een blond oerwoud
kunnen zijn, een grashalm, een juist-ontdekt
wondergewas. Dan zul je de taal van de die
ren verstaan met menscheiijke ooren en ook
den zin van het menschenleven en misschien
zal het je dón beschoren zijn om als Bomans'
rijke bramenzoeker de schoonheid der dingen
weer te zien met de onschuld van den eersten
mensen: de dauwdruppels als diamanten, de
vijvers als spiegels, de lucht als een hemelsch
gewelf, de boomen al9 zuilengangen en
niet ver van je paleis zul je den nachtegaal
het schoonste gedicht kunnen hooren zingen,
zoo rijk. zóó rijk is de zegen der onbevangen
heid, van het sprookje ïn ons hart. Trotseer
niet het gevaar ervan te verhalen, want je
zult voor een fantast gehouden worden als
15. Even later stond Joris Goedbloed
voor de gevangenis en belde aanlang en
luid. Komaan, vriend!" sprak hij tot de
toesnellende portier. „Haast U'. Ik wens
een der gevangenen te verhoren. Welaan,
wat kijkt ge suf? Ik ben de president van
de Hoge Raad, hier is mijn machtiging!"
Hij greep een kaart uit de portefeuille van
den rechter en zwaaide daarmee voor de
neus van den portier. „Zeker, meneer de
president! Zeker" zei de brave bewaker
zenuwachtig. „Wie wilt u verhoren, excel
lentie? Neem me niet kwalijk, ik herkende
u niet. Ik heb u hier nog nooit gezien.
„Dat klopt! Ahum! Dat komt uit! Ik wens
een zekere beklaagde Panda te zien. Een
belangrijk en gevaarvol misdadiger! Voer
mij tot hen! Haast u vriend! Haast u!" De
portier haastte zich en stak bevend van de
zenuwen een sleutel in een slot. „Hier zit
hij!" zei hij. „Gaat u binnen, meneer de
president!"
de bramenplukker, die als bedrieger werd
opgehangen, tenzij je als Bomans het geluk
hebt, een sprookjesverteler te zijn, in wien
men gelooft omdat wel ieder van die andere
wereld weten wil. En dan nóg, al ben je dat,
kan het verlangen in je wakker worden, ééns
een werkelijken kabouter te zien je zult
er het leven mee verliezen, maar den hemel
mee beërven. Maar goed: lig en leef in het
sprookje en je zult Anita uit het meikevers
gezin van de Dobbelmansen ontmoeten, die
niet schreeuwen en niet wiebelen mocht, om
dat ze een Dobbelmans was en in een bloem
kelk met drie meeldraden woonde (niet in
één. met vier, zooais de Netelmannen)
Anita, die moest trouwen met Jan Rinkelaar
en niet wilde, omdat ze een levensgezel ver
langde met gouden vleugels en zilveren dek
bladen en hoopte te wonen in een paarse
papaver. Weet je. wat er van Anita werd? Ze
sliep, ze maakte visites en ze trouwde met
Jan Rinkelaar, en kreeg kinderen die niet
mochten schreeuwen en wiebelen, omdat ze
Rinkelaars waren. Ja. zoo gaat dat
Zeker zul je ook het Lachkruid ontdekken
dat op de plaats groeit/ waar het hoofd be
dolven ligt van den vroolijken Hans.'die in
het land der ernstige Tubanters niet kon na
laten de wereld een feest en het leven een
lach te vinden het lachkruid. waarvoor de
geleerden een naam en de gezegenden een
neus hebben.
Goede gedachten zullen je worden inge
fluisterd en de moed zal je worden geschon
ken ze tot daden te maken. En meer nog: je
zult stellig de lieftallige prinses "Stoepje zien
en van haar houden Prinses Stoepje, die
sterven ging. omdat ze werd uitgehuwelijkt
aan een prins van principes, waaruit het
leven is weggevlucht, maar toetssteen bleven
voor den Koning, al waren het maar het
spelletje van „Jan, waar ben je'" en de
dagelijksche rijtoer en de onontkoombare
erwtensoepDe schoone Prinses Stoepje
kwijnde eraan weg en hei paleis werd tot een
dorre zandvlakte, waar Zondags de kinderen
taartjes bakken en af en toe een soepbord
vinden van de princïpieele erwtensoep
Anna, de eendagsvlieg, zal je voorbijgon-
zen, terwijl haar vliegenzorgen en -vreugde,
haar levens- en stervenslot zich voltrekken
tusschen een enkelen zonsop- en ondergang.
En je zult voor het eerst van je 'even Frede
rics ontdekken, die gelukkige hen, die de
stem van haar natuurhart volgde en eieren
legde en kuikens kreeg
Is er wel een bekoorlijker vorm om den
weemoed te verbergen en weg te lachen dan
de humor van een sprookje, van déze sprook
jes? Weemoed, hier7 Bomans heeft te intiem
gepraat met Johannes, den kikker, die een
klein beetje een dichter was, om er niet van
te weten. Die kikkerdichter Johannes was
voor een poëet heel netjes aangedaan, hij
was net een gewone kruide- of rentenierende
kikker. Maar hij liet zijn kroos staan dat
was vanwege den weemoed in zijn oogen,
zegt de sprookjesverteller, vattwege zijn ver
langen naar een andere sloot. Vandaar Johan
nes' kikkerlijk dichterschap En vandaar deze
sprookjes, sprookjes met humor, zooals geen
ze geschreven heeft en geen ander ze schrij
ven zal dan Bomans.
Prenen illustreerde; hij mist de technische
vaardigheid, maar hij vergoedt ruimschoots
dit tekort door de oorspronkelijkheid van zijn
fantasie, die rijk genoeg is om de verrassen
de invalle* van "Bomans in sprookjessfeer te
beelden.
.Ik ben een god maai hoelang zal dat
duren?
Vanmorgen nog verregend en vervuild.
Mistroostigheid tusschen twee blinde muren
Heb ik vandaag opeens mijn ziel geruild
Zoo dicht Prenen. Welaan, ruil je ziel, voor
den duur van deze sprookjesvertellingen. Je
zult er rijker mee worden.
C. J. E. DINAUX.
Pro gra mina-m uziek
NAAST de vocale en absolute muziek kent
men het verschijnsel der programma
muziek. Het is een kunstsoort, waarbij de
componist zich laat leiden door een program
ma; d.w.z. hij vormt zijn meestal instru
mentale compositie naar den inhoud van
een gedicht of proza-fragment, naar een le-
gende of historische gebeurtenis. De hoorder
volgt dus bij dë uitvoering van een dergelijk j
werk de muzikale schilderij van een bepaald
gegeven; hij hoort een soort muzikale film,
waarbij hij zich de beelden voor den geest
haalt. Het is dus een soort fantasie-spel,
waarbij de muziek werktuig is. Berlioz. Liszt
en Richard Strauss waren meesters in dit
genre. De „Symphonie fantastiqué" van Ber-
lioz is de schildering van het romantische
leven van den artist. De componist schreef in
proza het verhaal en men pleegt dit verhaal
in het concert-programma ter oriënteering
van den hoorder af te drukken. Liszt las bij
de Lamartine het gedicht „Les préludes" en
zette de gedachten-ontwikkeling in een Sym
phonie om; Strauss deed hetzelfde met het
gedicht „Don Juan" van Lenau. Meestal hee-
ten dergelijke composities symphonische ge- I
dichten. Fransche voorbeelden van program-
ma-muziek zijn o.a. Le c'nausseur maudit van
César Franck'en de Danse Macabre van Saint
Saëns.
Het is tegelijkertijd een aantrekkelijk en
gevaarlijk genre, 'deze programma-muziek.
Het is aantrekkelijk voor den hoorder, omdat
hij zich met zekere realiteiten kan bezig-
houden, welke hij bij een absolute Symphonie
mist, het is gevaarlijk, omdat bij een pro
grammatisch werk de hoorder de „film"- j
waarde der compositie kan verwarren met de
feitelijke muzikale beteekenis. Wanneer een
aandachtig toehoorder zou zeggen: „je ziet J
het voor je. het is net echt. dus het is prach-
tige muziek" dan trekt hij een scheeve
conclusie Als hij zou opmerken „ik was zoo 1
geboeid dat ik het programma eigenlijk ver-
gat" dan wijst dit op een zuiver muzikaal
waardeeren. Wanneer de componist zich ten
doel stelt, zoo precies mogelijk „filmachtig"
een en ander weer te geven, werkt hij minder
goed als muzikaal kunstenaar dan wanneer
hij naar aanleiding van een „programma" een j
zelfstandig muzikaal stuk componeert Men j
kan van Strauss' „Don Juan" houden of niet,
men zal altijd moeten toegeven dat het een I
voortreffelijk stuk symphonische muziek is, I
dat zijn titel en al de gebeurtenissen wel mis
sen kan. Het romantische verhaal is psycho-
logjsch interessant, maar de thematiek en de
ontwikkeling der contrasteerende motieven
van Strauss zijn op zichzelf volwaardige
zaken, die geen buiten-muzikale hulp noodig
hebben.
Een voorbeeld van klassieke waarde is het
wereldberoemde orkestwerk „L'apprenti sor-
cier" van Paul Dukas. De componist las de
ballade „Der Zauberlehrling" van Goethe en
er ontstond een volmaakt muzikaal scherzo
in volkomen beheerscht muzikalen vorm. Het
blijft altijd aardig en boeiend, het gestroom
en gerinkel uit het verhaal te hooren §n daar-
tusschen het bezwerende woord waar te ne
men, maar de feitelijke waarde is het muzi
kale spel der contrasten.
Men noemt de programma-muziek een „om
zetting" van een onderwerp in muziek. Ik
geloof niet dat die omzetting bestaat. Niets
kan omgezet worden in muziek. Het is echter
wel waar dat in alles „muziek zit", dat wil
zeggen: allerlei onstoffelijke en stoffelijke
zaken kunnen muziek doen ontvonken. Er is
echter een verschil tusschen oorzaak en aan
leiding: de aanleiding kan buiten den com
ponist bestaan, de oorzaak ligt in den artist
zelf. De componist kan met een soort bewon
dering of dankbaarheid de aanleiding in zijn
werk betrekken; het is echter als verantwoor
ding niet noodig en meestal ongewenscht.
Overigens is het moeilijk, de grenzen van
het genre vast te stellen Is de zesde Sym
phonie van feeethoven (Pastorale) die de na
tuur „weergeeft", geen programma-muziek?
Beethoven was waarschijnlijk bang voor een
bepaalde waardeering en noteerde erbij:
„mehr Ausdruck der Empfindung als Ton-
malerei" met andere woorden: mijn ge
voelsuitdrukking is de hoofdzaak. Of is deze
Symphonie, die zeker niet mooier is dan do
eerste of de tweede, wejke tot de absolute
muziek- behooren, misschien impressionis
tisch?
Het impressionisme in de muziek, dat
zooals men weet niet direct het onderwerp
omzet of schildert, maar een vertolking ls
v,an de gevoelens van den componist bij het
beschouwen van het onderwerp, is toch een
verfijnde nuance van de programma-muziek.
Al deze aanhankelijkheid aan een onderwerp
is (buiten opera en oratorium) van negatieve
waarde: de positieve beteekenis van een com
positie ligt altijd in de muzikale krachten
zelf. in ik herhaal het spel der contras
ten. in het muzikale genot van den maker, in
de interne constructie. De muziek is in zich
zelf een triomf en wanneer een andere macht
zich wil laten gelden als meerdere, worden
de muzen mummies.
Maar waar ligt dan de oorsprong der mu
ziek? Roept u nog eens den aanhef van het
„Prélude l'après-midi d'un faune" voor
den geest en antwoordt dan: in de onbevan
genheid. Maar is dan dit meesterwerk van
Debussy niet ook afhankelijk van het onder
werp? Neen. de dichter Mallarmé had in
woorden de muziek bezongen en voor den
componist waren de verzen de aanleiding tot
het instrumentale zingen van-deze lyriek, die
de muzikale vrijheid zelve is
De goede programma-muziek kan zijn pro
gramma missen: de goede impressionistische
muziek is niet impressionistisch De teugels
der orde liggen in de muzikalitet van den
componist en beheerschen den overvloed van
muziek^ welke den artist bezielt.
HENDRIK ANDRIESSEN.
Verbetering. Een gedeelte van het
artikel over „Absolute Muziek" is door het
uitvallen van regels en een enkele drukfout
onleesbaar geworden. Het moge hieronder
hersteld worden
„Andere onafhankelijke stukken waren de
sonata en toccata* De eerste naam beteekent
klankstujc. de tweede speelstuk. Al deze wer
ken vormen de opkomst der absolute muziek,
die in zekeren zin in de kinderschoenen
stond, maar waaruit de laiere glorieuze in
strumentale muziekwereld zou opbloeien.
In die oude werken ontwikkelt zich dus de
z.g absolute muziek, dat wil zeggen- de mu
ziek die niet op ëenigerlei wijze samenhang
heeft met iets dat op zich zelf buiten de
muziek staat: die met de haar eigen elemen
ten rhythme. melodie, harmonie een volledig
levend wezen is dat gestalte vindt in den
klank van het instrument."
A.F.P verneemt, dat Paul van Zeeland, de
bekende Belgische politicus en econoom, zlqh
in principe bereid verklaard heeft, het voorstel
van de regeeringen van Syrië en den Libanon
om de staatsfinanciën van de twee landen te
reorganiseeren. te aanvaarden. Van Zeeland zou
pas eind Februari naar het nabije Oosten ver
trekken In verband met zijn verplichtingen als
Belgisch senator.
Een woordvoerder van de Amerikaansche
ambassade in Belgrado heeft medegedeeld, dat
binnenkort door het Amerikaancshe ministerie
van bultenlandsche zaken aan het Joegoslavische
ministerie van bultenlandsche zaken een nota
zal worden overhandigd, betreffende het onlangs
gevoerde proces tegen 8 Joegoslaven. die in
lichting van militairen aard aan de Amerikaan
sche ambassade te Belgrado verstrekt zouden
hebben,
De directeur-generaal van de UNRRA. ge
neraal-majoor Lowell W Rooks, heeft een uit
eenzetting gegeven van het resteerende program
van de UNRRA dat nog voorziet in de verzen
ding van 6 000 000 ton goederen ter waarde van
S 662.000.000.— naar 16 ontvangende landen. Daar
bij is ook inbegrepen een bedrag van S 7.024,000,-
aan leveranties voor speciale projecten en nood-
programma's.
