Litteraire kantteekeningen
J
Bijna de helft der volwassenen
blijft de oude spelling gebruiken
Hollands palet
De bollenstreek op haar mooist
Een zaak van leven en dood
fFilmj
ZATERDAG 26 APRIL 1947
ARTHUR VAN SCHENDEL.
Het Oude Huis.
Meulenhof, Amsterdam
x SESTRI-LEVANTI, het antieke vis-
schersdorp niet ver van de oorlogs
taven Genua gelegen, is Van Schendel's
laatste gepubliceerde roman „Het Oude
Huis" geschreven, in 1943. Misschien niet
tens daar, maar ver van huis in een
vluchtoord, want de bijna zeventigjarige
moest in de bergen een goed heenkomen
ïoeken voor de bombardementen van de
geallieerde vloot- en luchtmacht.
8 Wie,, als Van Schendel, droeg een zoo
ongerepte rust in zich om. wie was ver-
virtd van een zoo rijpe stilte, dat hij te
midden van het hevigst oorlogsgeweld een
proza, een roman, kon schrijven van zulk
een harmonische waardigheid en beschou
welijkheid? Men moet het vergankelijke
wel ver achter en onder zich gelaten en
tijn bestemming gevonden hebben in dat
onaantastbare stukje zielsdomein dat on
tijdelijk is, om daartoe bij machte te zijn.
Altijd al, en zeker in de latere jardn, heeft
fcij de gave gehad, zich ondanks He luid
ruchtigheid om hem heen terug te trek
en in de wel zeer eigen wereld van zijn
(cheppende verbeelding, waarin het benij
denswaardig klaar en doorzichtig moet
fijn geweest en vooral zinvol stil, in een
[elfden geest als over Lodewijk van Deys-
fel waardig was toen deze in zijn „Levens
leer" die onvergetelijke regels schreef:
,\Vees stil. Wil steeds dat het stil zij bin
nen in u. De plechtige schoonheid van
het melodieuze dansen uwer levensbewe
gingen kan niet worden beroerd. Zij ge
beurt op de plek uwer gemeenschap met
dat wat boven alles uit is en geen duur
kent". Zonder van de wereld, van het
leven, te vervreemden is het Van Schendel
steeds vergund geweest, deze stilte te be
houden. Trouwer dan hij heeft geen kun
stenaar aan zijn roeping gehoor gegeven.
Als een toegewijd ambachtsman heeft hij
tijn werk aan de schoonheid der letteren
gedaan, met den inzet van heel zijn leven,
lot in zijn laatste dagen. En zóó alleen kon
het zijn, dat hij een roman naliet voor zoo-
reel klare schoonheid, wijze overpeinzingen
en milde levensaanvaarding als dit „Oude
Puis".
Ik zou mij kunnen indenken, dat bij eer-
ge lezing al dit kostelijks niet voor een
ieder dadelijk aan den dag treedt. Een
tijd, die er naar geaard is, zich te bedienen
van zulke grove effecten als de onze, is
een slechte klankbodem voor „het melodi
euze dansen" van Van Schendel's proza.
Men moet de klank van zijn taal mis-
Echien vergelijkbaar met een sober en met
uiterste ingetogenheid gegeven aria van
Baeh wel goed in het oor hebben, om
pok hier, in dezen schijnbaar onbewogen
en van elk uiterlijk siersel ontdanen ro-
fnan, de met zooveel levensleed verzoe
nende melodie te hooren, die alleen aan
Van Schendel's stem eigen is.
Een melodie ik bedoel het letterlijk.
Het „Oude Huis" aan de Amsterdamsehe
pacht, dat op een golvend lint van steen
la vergulde letters de spreuk droeg Vanitas
Vanitatum (Het is alles ijdelheid) en waar
van Van Schendel de geschiedenis verhaalt,
was er in bouwtrant, „nederig en zacht
fnaar ook breed en sterk waar zulks be
hoorde", mee vervuld. Niet een ieder
hoorde het, die er voorbij kwam, maar 'bij
den eersten aanblik was het Barbara
Luyter, zelf zoo vaardig het clavecimbel
bespelend dat passeerend volk soms staan
bleef om te luisteren, die zei: ,,'t Is gelijk
een muziekstuk gecomponeerd". En als,
ra de lotgevallen meegedeeld te hebben van
allen die het, verwant na verwant, in drie
eeuwen tijds bewoonden, Van Schendel
een zonderlingen heer, ook Luyter van
raam, afscheid van den lezer laat nemen,
het met deze woorden: „In de stilste uren
van den nacht wanneer de lente door de
ontluiking aan het water speelde en hij
roorbij ging, kon men zingende klanken
hooren".
Daarvan, van zingende klanken, is dit
boek, één met het Oude Huis dat het be-
Fchrijft, vervuld. Zelden gingen inhoud
en vorm, verhaal en stijl volkomener in
elkander op dan in dezen roman, die zijn
rijkdom waarlijk niet ontleent aan. de
handeling. Even mijmerend in eigen
grachten-stilte als dit huis verloopt het
relaas van hen, die er hun intrek hadden.
Vanitas Vanitatum het is vergankelijk,
el wat er gebeurt. Het is niet de per
soonlijke belevenis van de passanten die
er woonden, zelfs nauwelijks van het Oude
Huis zeil', maar de levenszin, die boven
dit tijdelijke uitgaat, welke ons wordt
meegegeven, meer als een nazingend lied
dan als in woorden te vatten gedachten.
Zoo verstond Franciscus Luyter, de laat
ste bewoner, dien velen voor een zonder-
hielden, de stemmen van de velen die
er kwamen en gingen in het Oude Huis:
Grieksche guerilla's
terechtgesteld
Twintig Grieksche guerilla-strijders zijn
gisteren, volgens vonnis, te Kozani in
Vvest-Macedonië met den kogel terecht ge-
Eteld wegens lidmaatschap van een „Sla-
risch-Macedonische gewapende bende".
Deze organisatie zou autonomistische acti
viteit in Macedonië ontplooien.
Voorts zijn zeven communisten door het
krijgsgerccht te Mytilene ter dood veroor
deeld wegens het in gevaar brengen van
de veiligheid van den staat.
De Grieksche generale staf heeft een ver
volging wegens spionnage doen instel
len tegen de directe van het blad „Risos-
pastis", het officieele orgaan van de
Grieksche communistische partij, dat een
geheim legerrapport over de sterkte en
de organisatie van de guerilla-strijdkrach
ten in Griekenland gepubliceerd heeft.
Agenda voor Haarlem
Stadhuis: Show van oude costumes, toege
licht door Cruys Voorberg'h, 8 uur. Kinderhuis-
singel: Circus Jo's Mullens. 8 uur. Bakenesser-
kerk: „Youth for Christ'Tally. 8 uur. Rem
brandt: Revue „Nou is de boot aan", 2,30 en 8
'alace: „Piccadilly incident", toeg. bov.
2.00, 4.15, 7,00 en 9.15 uur. Luxor: „De
Blauwe Donau", toeg. eiken leeft, 2,00, 4.15, 7.00
«1 9.15 Uur. Frans Hals Theater: „George wint
op alle fronten", toeg. eiken leeft. 2.00. 4.30, 7.00
en 9.15 uur City: „Een vreemde passagier",
toeg. bov. 18 j.. 2.15, 4,30. 7.00 en 9.15 uur.
Spaarne: „Buitengewoon verlof" en „Helden
der lucht" toeg. alle leeft. 2.30, 7.00 en 9.15 uur
(Zondag 2.00, 4.15. 7.00 en 9.15 uur).
ZONDAG 27 APRIL
Stadsschouwburg: Volksvoorstelling ,.Een
maand op het land". 8 uur. Kinderhuissingei:
Circus Jos Mullens 3 en 8 uur. Luxor Theater:
Bilmkrlng H 46 „Jongensstad", 11.30 uur. Gem-
Concert.gebouw: „Baron Knetit", 3 uur. Biosco
pen: Middag- en avondvoorstellingen.
MAANDAG 28 APRIL
Stadsschouwburg: Operette ..Kr was eenmaal
een musicus". 7 30 uur. Kinderhuissingel: Cir-
Mullens, 8 Uur. Bioscopen: Middag- en
voois tellingen.
ingetogenheid was er in te hooren en los
zinnigheid, de woordspaarzaamheid van de
mijmering zoowel als de luidruchtigheid
van ijdele praatzucht. Er klonk een vloek
in en een snik; het blijde levensteeken van
een juistgeborene en het verstillend woord
van één die heenging. Fleurige dansmuziek
zong er nog en ook het stil verlangen van
een liefhebbend hart. Daarvan wetend was
het den laatsten bewoner gegeven, dit te
zeggen: „Het eerste wat je behoort te
doen is danken, danken en loven, bij dag
en bij nacht, dat God je een plekje op de
aarde gegeven heeft, en als het dan nog
een huis is waar je voor alle ellende wordt
behoed, zing dan, juich en dank".
Van Schendel deed het, sober naar zijn
aard, maar hij dééd het: Zing dan, juich
eh dank. Wij kunnen er ons aan verkwik
ken en oprichten.
C. J. E. DINAUX.
r~
Kumst^smippers
Het A.B.C.-Cabaret van Wim Kan en Corry
Vonk geeft op Woensdag 39 Apnl In den Stads
schouwburg le Haarlem een voorstelling van
de cabaret-revue „A.B.C. kijkt om". („Remem-
De Xederlandsche Opera brengt Dinsdag
29 Ap-.il in den Stadsschouwburg te Amster
dam de eerste opvoering van „Hoffmanns ver
tellingen" van Jacques Offenbach In de Ne-
deriandsche tekstbewerking van Jan Engelman.
Nadat reeds eenige maanden met een kern
van zangers is gerepeteerd, werd deze week
overgegaan tot de officieele oprichting van het
„Amsterdamsch Joodsch Mannenkoor", dat
onder leiding zal staan van Hans Krieg. Men
wil hiermede de traditie van de beide Joodsche
mannenkoren van den diligent S. H. Eng-
lander herstellen, het z.g.n. Sjoelkoor. dat de
ritueele gezangen in de synagoge verzorgde,
en „De Harpe Davids", die ook profane liede
ren zong.
OPINIE-ONDERZOEK WIJST UIT:
Omdat de officieele invoering van de
nieuwe spelling binnen enkele dagen ge
schiedt, heeft het Nederlandsch Instituut
voor de Publieke Opinie in den loop van
deze maand aan duizenden mannen
vrouwen van 23 jaar en ouder gevraagd:
„Wat schrijft U zelf op het oogenblik:
oude of nieuwe Spelding?"
72 procent schrijft oude spelling;
24 procent de nieuwe spelling:
4 procent weet niet welke spelling.
(Van de menschen onder de 35 jaar ge
bruikt 47 procent de nieuwe spelling, van
de oudsten, boven de 65 jaar slechts 4 pet.).
Zomersche spaarcampagne
in Engeland aangekondigd
De Britsche regeering heel't gisteren
aangekondigd, dat het na 5 Mei verboden,
zal zijn gas en electriciteit voor verwar-
minigsdopleinden te gebruiken. Op deze
wijze hoopt men gedurende den zomer
2.500.000 ton kolen te besparen, meldt Un.
Press.
De minister voor'de brandstof voorzie
ning, Shinwell, deelde in het Lagerhuis
mede, dat het verbod van het gebruik
van electrische en gasapparaten voor ver-
warmingsdoeleinden tot eind September
van kracht zal blijven voor particuliere
verbruikers en tot het einde van October
voor fabrieken en kantoren.
Shinwell zeide verder, dat hot huidige
vèrbod op het gebruik van electriciteit
voor alle doeleinden gedurende vijf uren
per dag, op 5 Mei zal worden ingetrokken.
De BBC krijgt toestemming op 28 Apnl
het normale dagelijksche programma te
hervatten.
De regeering zal, naar de minister voorts
verklaarde, een beroep doen op alle con
sumenten om hun verbruik van gas en
electriciteit tot 25 procent onder dat van
het vorig jaar terug te brengen. Al deze
maatregelen vormen een' onderdeel van
het regeeringsprogram om tijdens den zo
mer genoeg kolen te reserveeren, zoodat
in den volgenden winter een kolencrisis
vermeden kan worden.
Op de bollenvelden is de strenge winter
weer heelemaal vergeten.
Morgen is de eerste Bollenzondag. Met een
hoofdletter. Want deze dag is een der be
langrijkste in de overigens kalm voort
glijdende geschiedenis van de plaatsen tus
schen Haarlem en Leiden. Op Bollenzon
dag komt de geheele bevolking in het ge
weer. om den door- en rondtrekkenden
bloemengenieter zooveel mogelijk slingers
om den hals te drapeeren. Maar dan ook
de heele bevolking, want zoowel de pater
familias als de jongste spruit staan mor
gen meer dan ooit de als gewoonlijk reeds
lichtelijk verwelkende producten der. vel
den aan te prijzen. Waarniee niets ten
kwade van deze nijvere lieden gezegd wil
zijn, want een groote bloembollenkweeker
is maar wat blij. als hij de tooi zijner lan
den voor een zacht prijsje van de hand
kan doen.
Morgen kunnen wij en de Amsterdam
mers volop en uitbundig genieten van het
feest der kleuren. De tulpen zijn er al een
beetje, de hyacinten staan er puik voor
en zelfs de narcissen hebben het hoofd nog
niet laten hangen, welke vreugdevolle
samenbloei een van de weinige positieve
uitvloeisels is van een reeds vergeten maar
zeer strengen winter.
De Amsterdammers zullen ditmaal in
minder grooten getale opkomen dan tij
dens het leven van Louis Davids, wat
minder aan den onvolprezen minnestreel
der Amsterdamsehe leut moet liggen dan
aan de ingekrompen vervoersmogelijkhe
den. Het is voor een bewoner van de Ro
zengracht immers geen doen, met een on
comfortabele „jengel-fiets" naar de „tulle-
pies" te gaan. Maar de tram, die er een
halfuursdienst doorheen gaat rijden en de
reeds sporadisch voortsnellende touring
cars kunnen er toch een behoorlijk en
welkom aantal aanvoeren.
De herbergen langs den langen weg van
Haarlem naar Leiden en wat daarvan
stiekum aftakt naar het Keukenhof en de
Veenenburgerlaan zeemen hun ramen van
daag en zetten de kruiken klaar om aldaar
de nog niet buiten geplaatste bloemen
morgen voor één dag radicaal daarheen te
dragen.
Morgen is het Bollenzondag. De zon
heeft een verzoekschrift ontvangen van
alle WV's, PVC's (Plaatselijke Vermaaks
Centra), eigenaren en beheerders van op
standen, waar geestrijke vochtigheid aan
den man en de vrouw worden gebracht,
maar gezien den grooten afstand heeft
men nog geen antwoord hierop ontvangen-
Toch zal zij present moeten zijn, want wij
kunnen de tallooze buitenlandsche gasten
van dit jaar toch geen bewolkte bloemen
voorzetten?
Prettig is het, weer Vlaamsche kreten
te mogen hooren, over dieën verduld
mooie blommekes, heerlijk zal het zijn, des
Engelsclimans roem te mogen vernemen,
namelijk, dat er op de heele „world" geen
zoo „nice" plekjes zijn als tusschen de
„bulb-fields" van Holland.
De kassen, deze glazen huizen vol warmen
geur en menschen, zij krijgen het beslist
weer druk tusschen hun doorzichtige mu
ren. Een bakje bij den ingang zal menig
maal tusschen twee vroege Darwintulpen
door oppelleeren aan de „beleefdheid" van
het bezoek. „Is dat nou een kwien illieza-
bed?" „Nee", zal de trouwe knecht mor
gen honderd keeren zeggen, „dat is heele
maal geen tulp. maar een amaryllis".
Het is een klein stukje nationale trots,
dit bonte palet achter de heuvelende dui
nen. En het gaat beslist druk worden op
den Rijksweg en overal, waar de zware
geuren van hyacint en narcis langs drij
ven. Ook van de wandelvereenïgingen, die
plots de Lente in het koene hoofd hebben
voelen varen en gaan stappen, vele uren
lang, ruikend en kijkend, transpireerend
en mondharmonica-ënd. De stille paden,
als de Nieuwe Weg in Hillegom en al deze
andere kleine dreven, waar men bijkans
het stuifmeel aan de Zondagsche jas op
doet, zij zullen gereserveerd blijven voor
de lieden zonder gestroomlijnde paarde-
krachten en daar is het leven tusschen de
bollen op zijn schoonst. Daar voelt men
de moeite, die aan deze kleurigheid is
geofferd; rond zoo'n verzonken huisje,
waar de baas naar buiten komt kijken in
hemdsmouwen naar „zijn" blommen.
De beste wenschen, aspirant-verlcoopers
en -beldjkers! J. F.
99
99-
na den dood kunnen wij moeilijk een
scherp beeld vast knoopen. Onze verbeel
dingskracht schiet te kort waar overtuiging
en verstand zeggen dat er een „andere we
reld" moet zijn. Elke poging om dit beeld
te verwezenlijken blijft gebonden aan de
stoffelijke werkelijkheid waarin wij thans
leven. Wij kunnen ons geen andere wereld
voorstellen die niet op de onze lijkt, in
uiterlijk zoomin als in structuur. De film
heeft meer dan één poging
gedaan om deze primitieve
voorstelling, die in ieder
mensch aanwezig is, uit te
werken. Daaraan danken
wij werken als „The Green
Pastures", waarin de „an
dere wereld" verbeeld is zooals zij in de
gedachten van een primitieven neger er
uit ziet, en verder „Himlaspelet" die laat
zien hoe het hiernamaals naar de gedach
ten van een Zweedschen boer zou zijn.
Hoe is de voorstelling van ons Wester-
sche menschen, die in een wereld van tech
niek en efficiency en hygiëne leven? Ook
gebonden aan onze dagelijksche stoffelijke
werkelijkheid. Dit is de kern van de film
„Een zaak van leven en dood" die thans in
ons land geïntroduceerd is. Zij is gemaakt
door Michael; Powell en Emeric Pressbur-
ger, het veelzijdige Engelsche film-duo, dat
ook de knappe rolprent „I know where
I'm going" schiep.
Zij vertellen hoe een Engelsche majoor
vlieger na zijn 67ste bombardementsvlucht
boven vijandelijk gebied wordt aangescho
ten en naar beneden moet siyingen. Het!
kan haast niet anders of hij komt daarbij
om, maar door een onverklaard toeval
brengt hij er het leven af. In zijn door den
schok verstoord brein is dit echter een ver
gissing van de administratie van het hier
namaals en is men er daar zeer op gesteld
hem zoo spoedig mogelijk te brengen waar
hij thans hoort.
Op zijn luchtbasis ontmoet hij echter de
radio-telegrafiste met wie hij vóór zijn val
gesproken heeft en wier stem hem toen on
middellijk aantrok. Als er een boodschap
per uit de andere wereld1 komt geeft de
vlieger dan ook ten antwoord dat hij in-
tusschen belangrijke bezigheden op aarde
heeft gevonden en de afgezant zou geen
Franschman zijn wanneer hij niet de volle
beteekenis van het woord liefde peilde.
En dan begint de grootscheepsche fanta
sie, die deze film haar ongewoon en bewon
derenswaardig karakter geeft. In het de
fecte brein van den vlieger ontwikkelt zich
de gedachte aan het hiernamaals tot een
volkomen logische voorstelling, waarin hem
zelfs langs officiëelen en wettel ijken weg
gelegenheid gegeven wordt in hooger be
roep te gaan tegen de beslissing dat zijn
leven op dit oogenblik moet eindigen.
Een arts heeft in tusschen ontdekt, dat
de hersenen van den vlieger na een ope
ratie weer normaal zullen functionneeren
en terwijl Peter, de vliegenier, vruchteloos
zoekt naar een verdediger in zijn- proces,
bereidt de arts de hersen-operatie voor.
Wanneer de dokter bij het halen van een
ziekenauto om het leven komt is de ge
zochte verdediger plotseling gevonden en
kan het proces in optima forma beginnen.
Deze passage is er een zooals geen film
ooit tevoren heeft vastgelegd. We zien Pe
ter naar de operatie-tafel rijden en beleven
zijn gewaarwordingen tot aan het oogen
blik waarop de narcose zijn oog tot sluiten
dwingt. Langzaam vervaagt het roode licht
dat door zijn oogleden binnendringt en dan
schijnt het kleurlooze licht Van de „andere
wereld" naar binnen en begint het geding
om Peter's leven en liefde.
Een op een rozenblad opgevangen traan
van het meisje fungeert als bewijsstuk «n
wanneer de hersen-operatie voltooid is,
valt de beslissing dat Peters leven verlengd
zal worden - dank zij het meisje, dat ztch
bereid had verklaard zijn plaats in te ne
men.
Dit is de eerste technicolorfilm waarin
de kleur een primaire dramatische taak
vervult. De scènes in de „werkelijkheid"
zijn namelijk in natuurlijke kleuren opge
nomen en de beelden uit de „andere we
reld" blijven in een kleurloos sepïa-grijs,
zoodat de afgezant, die naar de aarde af
daalt, op een gegeven oogenblik opmerkt
„Hebt U gehoord of gelezen, dat op 1
Mei de nieuwe spelling officieel wordt
ingevoerd?"
vroegen de N.LP.O.-ondervragers vervol
gens.
75 pet. van het publiek is op de hoogte,
25 pet. weet er niet van.
„Wat denkt U dan zelf te gaan schrij
ven?"
heeft het N.I.P.O. verder gevraagd.
49 pet. blijft de oude spelling trouw.
42 pet. gaat de nieuwe spelling gebrui
ken,
9 pet. weet het nog niet.
Van de mannen en vrouwen onder de 35
jaar gaat 63 pet. de nieuwe spelling gebrui
ken, van 35 tot 50 jaar: 36 pet., van de men
schen boven de vijftig: 25 pet.
„Kent U op 't oogenblik de nieuwe
spelling?"
informeerde het N.I.P.O. tenslotte.
35 pet. kent de nieuwe spelling,
65 pet. niet.
In de verschillende leeftijdsgroepen is het
als volgt met deze kennis gesteld:
Kent nieuwe spelling
2335 jaar56 procent
3550 jaar28 procent
5065 jaar19 procent
65 jaar en ouder 15 procent
Van de volwassen Nederlanders zou dus
nog ongeveer twee derde het „Niet zoo,
maar zo" moeten leeren.
Het oude admiraalschip van den Engelschen
admiraal Horatio Nelson, de „Victory", aan
boord waarvan hij den zeeslag bij Trafal
gar leidde en won en dat nog steeds in een
Engelsche haven voor anker ligtwordt
opgeknapt.
Het aantal bouwvakarbeiders
in het gewest Haarlem
Het Gewestelijk Arbeidsbureau te Haar
lem (de gemeenten Haarlem, Velsen, Bloe-
mendaal, Heemstede, Zandvoort en Haar
lemmermeer) heeft zooals dat in op
dracht van den Wederopbouw in het ge
heele land is geschied getracht het aan
tal bouwvakarbeiders te registreeren. Het
is niet verder gekomen dan een poging,
dat het wel eens aardig is weer temidden omdat niet de gewenschte medewerking
Over Muziek
Onmuzikaal?
van.technicolor te wandelen.
Is de film vol van oorspronkelijke vond
sten, die het beeld betreffen, zij is even
rijk aan een geestigen, fonkelenden dialoog.
Het proces om Peter's leven gaat in de gau
wigheid even langs alle teere punten van
de Britsch-Amerikaansche betrekkingen,
en wanneer de vliegenier en de bode op
de roltrap naar de andere wereld zitten,
houden zij samen een wijsgeerige beschou
wing die even raak als koddig is.
„Een zaak van leven en dood" is een bril
jante fantasie, verbluffend door de ver
beeldingswereld die ze voor den toeschou
wer opent, vermakelijk door den evenwich-
tigen Engelschen humor die nergens ont
breekt, ontroerend door de eenvoudige men-
schelijkheid van de drie voornaamste ver
tolkers: de onbekende Kim Hunter, ver
persoonlijking van „het" Amerikaansche
meisje, de geplaagde David Niven en de
opofferende dorpsdokter, Roger Livesey.
En toch - nadenkepd over de techniek
Un de filmers - dringt zich de slotsom
■jar voren dat zij heel „gewone" middelen
gebruikt hebben en dat hun film zelfs rij
ker aan bewegingslooze twee-gesprekken
is dan eigenlijk in overeenstemming is met
de begrippen van film-dynamiek. Maar zij
kunnen „in film denken" en daarom is de
harmonie van hun werk toch nergens ver
stoord. v. G.
Een haast tè traditioneel beeld uit een oor
spronkelijke film: Kim Hunter en David
Niven in Een zaak van leven en dood"
werd ondervonden. Blijkbaar is de achter
docht tegen een registratie, in de oorlogs
jaren ontstaan, nog niet geheel overwon
nen. Bovendien blijkt de vrees bestaan te
hebben dat de Wederopbouw tegen den zin
der patroons en werklieden arbeidskrach
ten elders gaat tewerk stellen.
Er werden hier geregistreerd 3548 bouw
vakarbeiders, maar het Bureau schat dat
er 4743 zijn.
De onderverdeel ing van de laatste groep
over de verschillende vakken is: metselaars
517. timmerlieden 1254, betonwerkers 238,
schilders 647, stucadoors 207, electriciens
104, ongeschoolden 1276 en overige beroe
pen 500.
Van de geregistreerden werken er in ons
eigen gewest 2837 en 711 in andere gewes
ten, waaronder 177 in Middelburg, 54 in
Nijmegen, 146 in Vlissingen, 111 in Alk
maar en 47 in Arnhem.
In dit gewest werken 565 bouwvakarbei
ders die elders in ons land wonen, w
onder 517 uit Amsterdam, die meerendeels
geplaatst zijn bij de werken op Schiphol.
Berucht Duitsclier ontvlucht
uit politiebureau te Frankfort
De geallieerde militaire autoriteiten in
Frankfort hebben toegegeven, dat een be
rucht Duitsch misdadiger uit het hoofd
bureau van politie te Frankfort ontvlucht
is. Speciale afdeeling.n der militaire po
litie zoeken thans de heele stad naar hem
af en ook de Duitsche politie doet aan de
jacht mede. De vluchteling is de 23-jarige
Karl Heinz Buchheister, die Dinsdag jl. te
Essen .tezamen met twee Amerikaansche
soldaten werd gearresteerd. Dit trio gaf
zich uit voor legerdetectives en in die,
voorgewende kwaliteit hebben zij de Brit
sche politie geruimen tijd om den tuin we
ten te leiden.
Buchheister en de beide Amerikanen
hebben gedurende dertig dagen ware plun
dertochten gehouden in de Amerikaansche,
Britsche en Fransche z0nes van Duitsch-
land. Buchheister was na zijn arrestatie
te Essen naar Frankfort overgebracht. Bij
zijn arrestatie was hij gekleed in een Ame-
rikaansch legeruniform. Hij gaf zich uït
voor sergeant.
Tieu gezinnen in Tienhoven
door brand dakloos
Te Tienhoven bij Ameide ontstond brand
in een mandenmakerij. In korten tijd stond
het huis geheel in brand. Onder hetzelfde
dak woonden vier gezinnen, wier inboedel
gedeeltelijk werd gered. In een op 300
meter afstand gelegen schuur vonden de
vlammen een nieuwe prooi om vervolgens
nog vijf woningen aan te tasten, die even
eens afbrandden. In totaal werden tien
I gezinnen dakloos, wier geheele of gedeel
telijke inboedels verloren gingen. Het dorp
ia door dezen brand zwaar getroffen.
Er zijn verscheidenheden in de muzi
kaliteit: er zijn ook soorten en graden in
onmuzikallteit. Tot een musicus wordt
zelden of nooit de opmerking gemaakt: „ik
houd niet van muziek", of ..ik erger mij aan
de muziek" of „de muziek is klinkende
nonsens" of „de muziek is niet meer dan
een afwisseling tusschen belangrijker za
ken". Men beheerscht zich tiidig en zwijgt
beleefd nochtans worden dergelijke din
gen gezegd in volkomen oprechtheid. En
u, muziekliefhebber, moet niet geloovcn
éat deze opmerkingen als levensspiegel
niet voorkomen in beschaafde kringen. In
ons land vooral is een zeker cynisme zelfs
jegens de muziek nog niet uitgestorven.
Voor een zeker deel geven bepaalde ka
raktertrekken der Hollanders voedsel aan
die meeningen, maar ik geloof dat in
hoofdzaak de opvoeding sinds eer. paar
honderd jaar hier de grootste schuldige is.
En moeten wij nu in een kringloop gaan
denken en meenen dat deze opvoeding
juist uit anti- en onmuzikale eigenschappen
voortkomt? Het is om van te griezelen.
Ik blijf ondanks herhaalde aanvech
tingen van den duivel geloovcn dat de
Hollanders muzikaler zijn. dan zij schijnen
te wezen. De Hollanders hebben gevoels-
schaamte; deze gevoelsschaamte is sinds
vreeselijk lang grondig geconsolideerd en
behoort tot de wezensstaten van den te-
genwoordigen medeburger. Ik weet wel
dat deze schaamte een zekere goede, soms
nobele kern heeft, maar naast de vele in
tellectualistische en materialistische
schaamteloosheden doet mii de Holland-
sche verlegenheid inzake muzikaal senti
ment altijd min of meer armoedig aan.
Waarom zijn de Hollanders in 't algemeen
toch eigenlijk niet enthousiast? Het ap
plaus voor de virtuozen op de plichtmatige
abonnementsconcerten is geen muzikaal
enthousiasme: dit is slechts een conven
tioneel pleizier. Met enthousiasme bedbel
ik hier: behoefte aan muziek, warmte voor
muziek door het geheele dagelijksche le
ven. Ik bedoel niet: belangstelling voor
het vak, maar levensgesteldheid. Een mu
zikale levensgesteldheid bij de Hollanders,
is dit een' dwaze illusie? Ja zeker, ver
standige. sceptische lezer, u hebt natuur
lijk gelijk: wij zijn geen Italianen.
Er zijn dus nuances in het niet-muzi-
kaal-ziin. Een geschikt zakenman zegt bij
zekere gelegenheid: ik besef ten volle de
groote beteekenis van de muziek, ik doe
herhaaldelijk mijn best zonder afleiding
aandachtig te luisteren en mij datgene
eigen te maken, dat blijkbaar die groote
beteekenis voor het leven bezit, maar wat
ik hoor klinkt mij als een mij onbekende
taal in de ooren. Ik blijf een groot respect
behouden voor de muziek, maar moet wel,
concludeeren dat Ik niet ontvankelijk ben.
Het is mogelijk, dat de thans langzaam
ontwakende muziek-psychologie metter
tijd een verklarende analyse van een der
gelijk geval kan leveren: ik moet als nuch
ter musicus geloovcn. dat bij dezen ge-
schikten man de aandacht en het respect
reeds wijzen op een bijna verstikte muzi
kaliteit, die zeer wel bij doelmatige op
wekking in de jonge jaren tot positief
leven had kunnen komen- Wij kunnen
vragen, of zijn aandacht niet uitsluitend
verstandelijk was en zijn respect een in-
tellectueele overweging. Ik durf echter
niet vast te stellen, dat verstandelijke
aandacht kan bestaan zonder eenig senti
ment.
Een ander geval moge zich voordoen:
een volwassen mensch zegt tot een jongen
man „ik geloof niet in de zoogenaamde
groote beteekenis der muziek; zij is een
vage, onberekenbare hartstocht, men kan
er door worden meegesleept, maar goed
beschouwd dient zij nergens toe". Dit is
even ingewikkeld als. onsympathiek; het
minst-zure van deze opmerking ligt in da
woorden „vage, onberekenbare hartstocht".
Het is mogelijk dat hier een zoogenaaiu*
de valsche schaamte spreekt en in dat ge*
val zou men zelfs hierbij niet van een ab-
solute on-muzikaliteit mogen spreken.
Af en toe hoort men de meening dat de
muziek alléén positieve beteekenis kan
hebben als haar inhoud om te zetten is in
kleuren, beelden of woorden. Dit acht ik
een echt on-muzikale opmerking. De mu
ziek laat namelijk niets te wenschen over;
zij is een volledige weergave van dc na
tuur en voor zoover zij eigenaardigheden
heeft is zij spiegel van de menschelijke
hand: een componist is óók maar een
mensch.
Natuurlijk geven tallooze menschen zich
in het geheel geen rekenschap van de be
teekenis der muziek. Tot hen behooren
ook de ouders, die hun kinderen wel mu
zieklessen laten nemen, maar er geen be
zwaar inzien dat de opgroeiende jeugd op
gaat in het jammerende gezwijmel van
actueele amusementsliedjes en gelijkwaar
dige dansrythmen. Zij kunnen al gaan
zij plichtmatig naar concerten hun kin
deren niet bezielen met het besef der
schoonheid, dat is dus met levensvreugde,
want de kinderen zien natuurlijk geen
aantrekkelijke levensvreugde in zulk con
certbezoek. Die kinderen weten van niets,
zij zijn muzikaal, zoeken onbewust een
uitweg en worden verleid door het vlotte
aanbod. Zij doen mee met de nieuwe alge-
meene conventie, en die ouders, voor wie
conventie in ,de wereld alles is, spreken
maar over den tijdgeest en laten het daar
bij. Dit rare ontzag voor den tijdgeest is
een der grootste belemmeringen voor da
muzikale beschaving.
Het echte typo van den onmuzikalen
mensch is moeilijk te schetsen. Ik waag
mij er niet aan; er zijn tallooze ingewik
kelde kwesties bij deze zaak. Wij kunnen
met volwassenen wel praten (o, dat eeuwi
ge praten!) maar de volwassenen zijn niet
te veranderen. Het is te hopen dat de ko
mende verbeteringen in het onderwijs
doelmatig zullen zijn.
HENDRIK ANDRIESSEN. -
Plan voor internationale
atoom-laboratoria
Engeland heeft aan de Atoom-commissie
der UNO eon voorloopig voorstel gedaan
om zes internationale laboratoria voor
atoomonderzoek op te richten, nadat het
internationaal verdrag inzake de atoom
energie zal zijn onderteekend.
Volgens Charles Darwin, kleinzoon van
den beroemden ontwerper der evolutie
theorie, omvat dit plan de oprichting van
twee laboratoria in Noord-Amerika, twee
in West-Europa, een in de Sovjet-Unie en
een op het Zuidelijk halfrond.
Naar schatting zou voor elk laborato
rium een staf van 100 geleerden noodig
zijn en zouden de zes laboratoria tezamen
zes millioen dollar per jaar kosten.
Ook Australië, de Vereer.igde Staten,
België. Canada. Frankrijk en Polen heb
ben voorstellen ingediend voor de organi
satie van het onderzoek der atoomenergie,
doch de inhoud hiervan is niet bekend
gemaakt,
