Literaire kanttekeningen
Een aantrekkelijke vorm van onderwijs
„Beeldende kunst binnen ieders bereik"
Babylonische bezwaren
Film
ZATERDAG 23 AUGUSTUS 1947
3
JO BOER: De vertroosting van het troostelooze.
A. A. M. Stols, 's-Gravenhage.
Het werk van Jo Boer en daaraan ont
leent het zijn waarde en bekoring, literair
en menselijk is romantisch, hoe realis
tisch de wijze van zeggen ook hier en daar
mag zijn. Daarmee is, ik weet het wel, als
karakteristiek weinig of niets gezegd: men
verstaat het woord nog nauwelijks, denkt
aan „avontuurlijk", „dromerig", „dweperig'!
of, in het gunstigste geval, associeert merf
het „begrip" met een bepaalde letterkun
dige stroming, die als „De Romantiek" it
de geschiedenis der kunst te. boek staat.
Romantiek veel geprezen en veel ge
smaad dat is Schubert en Novalis; en
Byron, Hamlet, Moritz von Schwind, de
„jonge" van Schendel en Aart van der
Leeuw. Niets zegt zo'n opsomming; niets
zegt elke begripsomschrijving die men in
de beste handboeken, hoe haarfijn analy
serend, Ricarda Huch bij voorbeeld of
Fritz Strich kan vinden: het blijft bij
een meer of minder psychologisch-scherp-
zinnige onderkenning van bepaalde ken
merken, die, zoals dat dan heet, „het wezen
van de romantek bepalen": sympathie met
de dood, Nirwana-verlangen, voorkeur voor
schemering, nacht, oneindigheid en eeuwi
heid, het ver verleden en een gedroomde
toekomst, verbondenheid aan de schulde
loze onmiddellijkheid der jeugdjaren, een
bedreigde kwetsbaarheid, en zo kan men
doorgaan: het laatste woord, zelfs het eer
gte, is daarmee over de romantiek niet ge
zegd. Romantiek is een levensgevoel, een
intuïtief zeker weten v&n een vei-bonden-
zijn met een voor- en na-wereld, een één
zijn met het ontijdelijke, een zich verwant
gevoelen met al wat óm ons is, een orga
nisch opgenomen zijn in megr dan het per
soonlijke, een reiken tot over de grenzen
van dit leven. En in die zin is elke religie, el-
Ike mystiek romantisch. De romanticus kan
door zijn oneindigheidsgevoel zijn weg riïet
vinden binnen de beperkte bedding van
dit leven. Hij vindt het antwoord op al zijn
vragen in de schemerige betovering van
een bos, in het onbestemde zwerven van
wolken, in het ruisende rhythme van de
zee, in d» wind die door bomen strijkt, in
de nevel van een weemoedige herfstavond,
in het wonderlijk ontbloeien van een
bloem, ln een onvergetelijke handdruk, in
elke teerheid van een menselijke aanraking,
in de geheimzinnige kabbelang van het wa
ter, in het stille voor-zichzelf-bloeien van
bertnbloemen. Romantiek is in de ondoor
grondelijkheid van het schoonste wonder
der geboorte en van het beduchte sterven,
in het klinken van zangerige kinderstem
men in een avondschemer, dn de zonnestilte
Van een zomermiddag. En zo is de romanti
cus de immer ongenoegzame, de verlangen
de, de door heimwee gedrevene, de altijd
bedreigde, voor wie het leven steeds weer
openbaring is van dat wat niet te zeggen is.
Niet de vorm, noch de inhoud bepaalt, of
een kunstwerk al dan niet romantisch is.
Romantiek is sfeer, nuance, stemming,
kleurenspel, gedachte die als dauw op
vruchten nog de onaantastbare wijding
beeft van een droom van ander Zijn, van
gchoner leven. En zo kan het wel niet an
ders of de romantische kunstenaar voelt
tich, gevangen in de rauwe realiteit, op
nieuw gekruisigd, zoals Jo Boer, als zij in
de tuin van Gethsemané. „ijzig st.il, alsof
bet binnenin mij sneeuwt", voor het eerst
Weet wat rozen zijn en hoe de vruchten te
rijpen hangen, en in dat bewustzijn, waarin
baar het mysterie van al wat leeft ïs ge-
ppenbaard, het onontkoombare sterven be
leeft en aanvaardt. „Wer die Schönheit
engeschaut unit Augen, 1st dem Tode schon
anheimgegeben" dat is von Platen, óók
fco'n „zonderlinge" romanticus. En of Jo
Boer (in een taal die de bekoorlijkste klan-
ken spreekt en beelden oproept die de wee
moed om het onzegbaar verlorene haar in-
Nederlandse verkenners
terug van de Jamboree
Vrijwel onbewust van het feit. dat zij
weer op vaderlandse bodem waren terugge
keerd in Essdhen hadden de Belgische
douaniers de slapenden niet eens wakker
gemaakt arriveerden Vrijdagmorgen de
730 Nederlandse verkenners met hun lei
ders, die de Jamboree te Moisson hadden
meegemaakt, te Roosendaal met een spe
ciale trein, die Donderdagavond van ,'t Jam
boree-station was vertrokken. De aankomst
was ruim een half uur voor deze officieel
werd verwacht, wat de plannen verstoorde
van de Roosendaalse verkenners van de
„André de Thaye-groep" die hun broeders
verkenners met een luide yell en het Wil
helmus hadden willen begroeten. Zij ver
schenen eerst tegen vier uur op het perron.
Toch waren zij het, die leven in de brou
werij brachten. Op houtvuur hadden de
Rosendaalse verkenners namelijk een
warme drank gemaakt. De reis was goed
verlopen. Slechts vijf jongens bleken over
vermoeid te zijn, doch verder behoefde het
Rode Kruis in het geheel geen' dienst te
doen. Over de Jamboree zelf had het gezel-
Schap niets dan lof. Als "het meest indruk
wekkende moment noemden allen het zin
gen van het broederschapslied, waarbij
duizenden deelnemers in een enorme kring,
hand in hand stonden geschaard.
Aankomst te Haarlem.
Om kwart over negen gisterochtend zette
districtscommandant M. C. de Jong met zijn
troepje voet op het Haarlemse perron. Hun
kleding was niet zo keurig in orde. als toen
ze weggingen, maar het kampembleem, dat
aangaf dat de Haarlemmers in het kamp
van de Savoyards waren ondergebracht,
viel nog meer op.
Hun indrukken in telegramstijl waren:
„warm, stoffig, eten best, Fransen hebben
illustere ideeën, maar organisatie hapert
wel eens, Woensdag stortregen".
Met de Haarlemmers kwamen vier zeer
krijgshaftig uitziende Schotten mee.
Zij begonnen met te zeggen, dat ze de
Jamboree in Vogelenzang „veel beter" had
den gevonden en zegden ons tenslotte een
nummertje doedelzak toe, vanmiddag,
op de kampkermis op het terrein van „Meer
en Berg", Heemstede.
Agenda voor Haarlem
ZATERDAG 23 AUGUSTUS
RcmDrandt: „De grote illusie". 14 J 2,00. 4.15.
7.00 en 9.15 uur. Palace: ..Zie je ze vliegen", alle
leeft,. 2,00. 4.15. 7.00 en 9.15 uur. Frans Hals:
„Zigeunerwetten". alle leeft., 2.30. 7.00 en 9.15
uur. City: „Door dik en dun", alle leeft2.15,
4 30. 7.00 en 9.15 uur Luxor: ..Malle gevallen".
2 00. 4 IS. 7.00 en 9.15 uur alle leeft. Spaarne: „De
drie Jantjes alle leeft.. 2 30 7.00 en 9.15 uur.
MAANDAG 25 AUGUSTUS
Bioscopen: Middag- en avondvoorstellingen.
geeft) of Jo Boer nu een denkbeeldig
gesprek voert met de gestorven vriend van
wie tien levensjaren haar scheiden; of zij
een ogenblik verlossing vindt in de veilige
welgeborgenheid-in-onschuld van twee sla
pende kinderen in een verlaten huis; of zij
een jongen een zegen van vertroosting laat
vinden in die hunkering naar een terugkeer
tot de kinderlijke schuldeloosheid, als hij
vurig verlangt naar één verlossende aan
raking met een aan de schemerige bosrand
gevlucht hert en niets anders weet te doen
zeggen dan dit stamelende: „hertlief
hertga.... als je blieftniet
weg.ze zingt in haar als poëzie klin
kend en bewegend proza, in de 13 verhalen
van deze beminnelijke bundel, het zelfde
bekoorlijke lied: dat van de „vertroosting
van het troosteloze". Vertroosting: „God
spreekt tot ons door middel van onze ver
langens. Wanneer wij slechts de moed heb
ben het onbekende in ons te leren kennen,
dan w^ten wij ook waar wij heen moeten,
waar God de verborgenheden van het leven
voor ons heeft klaargelegd
Ze zijn schoon en ontroerend, deze ver
halen: ze zjjn zeker niet smetteloos, maar
ze zijn goed en zuiver, omdat erin een „bit
terzoete vrucht tot rijpheid is gekomen."
C. J. E. DINAUX.
V.S. willen Dairen
opengesteld zien
Het Amerikaanse ministerie van Buiten
landse Zaken maakt bekend, dat de Ver
enigde Staten voor de tweede maal een
scherp protest gezonden hebben aan Rus
land over het voortgezette uitstel tot weder -
openstellen van de Chinese haven van
Dairen.
Het Amerikaanse protest werd op 14
Augustus in Moskou overhandigd. Een
eensluidend protest werd reeds op 30
Januari aan Rusland gezonden.
In het jongste Amerikaanse protest werd
gezegd, dat de Verenigde Staten geen rede
nen bekend waren, waarom het wederopen-
stellen van de haven van Dairen verder
moest worden uitgesteld, daar toch bij de
Russisch-Chinese overeenkomst welke in
Augustus 1945 werd ondertekend, was vast
gesteld, dat deze haven als een vrije haven
voor de internationale handel zou worden
geopend. (U.P.)
School der dapperen. De S. T. A. R, T. bracht
Donderdagavond ln de Stadsschouwburg te Am
sterdam de première van „School der dapperen",
een toneelstuk in 8 taferelen van Arthur Lau-
i'ents. In de vertaling van Albert van Dalsum,
die ook de regte voert en de tropische décors
ontwierp. Het stuk behandelt het probleem van
het%antlsemlUsme.
Drukte In het Rijksmuseum, Ondanks de
warmte blijft de toeloop naar de beide tentoon
stellingen in het Rijksmuseum„Weense kunst
schatten en eigen werken (met de „Nachtwacht")
indrukwekkend. Tezamen trokken de twee ten
toonstellingen ln de afgelopen drie dagen bijna
13.000 bezoekers, waarvan alleen op Woensdag
5500. De Weense tentoonstelling heeft thans een
totaal van 87.548 bereikt.
Het „Theater Plezier van Florls Meslier" zal
ln liet seizoen 3947—1948 een revue brengen onder
de titel „Zie ik je vanavond nog". Ze is gemon
teerd met décors, ontworpen door Joop Geesink.
Darja Collln terug. De Nederlandse ballet
danseres Darjtf Collin, aan wie de leiding van
de balletgroep van de Nederlandse opera is op
gedragen, kwam gisteren uit Amerika op Schip
hol aan.
Kees Verwey zond ons een exemplaar van de
keurige, tweetalig uitgegeven catalogus voor de
tentoonstelling 'van „Nuwe Hollandse skilder-
en grafische kun\'. die op het ogenblik ln Suid-
Afrika gehouden wordt. Zijn doek „De Binnen-
Amstcl" wordt van de acht van hem geëxpo
seerde werken door de Suid-Afrikaanse critici
algemeen geroemd.
In het vooruitzicht. De Toulouse-Lautrec
tentoonstelling in het Stedelijk museum te Am
sterdam. die zich in een grote belangstelling van
het publiek mag verheugen, sluit op 10 Septem
ber en gaat dan naar Brussel. De vrijkomende
zalen zullen tussen eind September en begin
November ingenomen worden door een 70-tal
werken van Breitner.
Van 5 tot 28 September wordt een tentooonstel-
ling gehouden van werkstukken van de school
der glasfabrieken te Leerdam.
Op 10 October hoopt men voor de tijd van een
maand werken van de Indonesische schilders
gebroeders Djaya te exposeren, en voor begin
October staat een tentooonstelling van de schil
der Kokoschka op het programma.
Kunst-olympiade. Tijdens de dertiende
olympiade (d.w.z. na 1 Januari 1944) vervaardig
de kunstwerken, die in de wijdste zin betrekking
hebben op de olympische gedachte, zullen tij
dens de olympische spelen van 1948 te Londen
geëxposeerd worden. Voor de beste inzendingen
zijn gouden, zilveren en bronzen medailles met
diploma uitgeloofd.
Gromyko, beschermer van de onderdrukte volken
AVONDLYCEUM:
Over Muziek
De heer J. van Bokhoven heeft in de
laatst gehouden vergadering van de ge
meenteraad van Haarlem aan het college
van B. en W. gevraagd, een onderzoek in
te stellen naar de mogelijkheid van het
stichten van een Gemeentelijk Avond
lyceum en een opleiding voor het Staats
examen. Het antwoord van het college is
EEN LOFFELIJK INITIATIEF
Veldmaarschalk Montgomery heeft een van
zijn beroemde hoofddeksels, zijn grote
Australische sombreroten geschenke ge
geven aan het Australische oorlogsmuseum
te Canberqp. De hoed heeft een band van
insignes om de bol, die ieder voor zich aan
een bepaalde periode of gebeurtenis uit de
oorlog herinneren.
Voor een veel te klein gezelschap van
genodigden hield mr. R. H. Dijkstra dezer
dagen in de aula van het Gemeentemuseum
te Amsterdam een merkwaardige causerie.
Zeer fel belichtte hij de huidige materiële
toestand der beeldende kunstenaars en hij
stelde vast, dat de tijden van 'het maece-
naat voorbij zijn. Dientengevolge zal er in
de toekomst een uiterst ongunstige werk
sfeer voor de ariisten ontstaan. Wij kunnen
de inleider volgen. Voor een minderwaar
digheidscomplex, dat tegenwoordig a la
mode is, vrezen we niet; het komt bij de
beoefenaars der beeldende kunst weinig
voor, maar wel zullen op den duur ijver,
lust, toewijding en inspiratie zeer nadelig
worden beïnvloed.
De Stichting „Beeldende Kunst Binnen
Ieders Bereik" meent nu een middel te
hebben gevonden om het volgende te berei
ken: Ten eerste: meer contact tussen pu
bliek en kunstenaars door het werk in de
dagelijkse omgeving te brengen; ten twee
de: rechtstreeks beeldende kunst te creëren
door zulk een vermenigvuldiging mogelijk
te mak?n, dat gelijktijdig overal in het land
originelen kunnen worden geëxposeerd,
dus niet uitsluitend in de grote steden; ten
derde: samenwerking, die de mogelijkheid
doet ontstaan het publiek te interesseren
door de keuze groter te maken; eindelijk
onderlinge hulp door het collectief dragen
dér onkosten en het delen van de opbrengst.
Dit plan schijnt hartelijk te zijn ontvan
gen, want men heeft spoedig een zeer ge-
sohakeerö gezelschap bereid gevonden een
begin met de uitvoering te maken.
Tijdens de causerie werden ongeveer 25
werkjes tentoongesteld, een keuze uit 40,
die in behandeling zijn.
Deze zogenaamde „schildersprenten" dra
gen stuk voor stuk zeer sterk het karakter
van de maker. Ze zien er uit als steendruk-
reproductiën, maar ze zijn noch het een
noch het ander. De kunstenaars hebben een
grote vrijheid, zijn aan niets gebonden, het
aantal toegepaste kleuren kan zelfs tot
twintig stijgen. Het Amerikaanse wonder
woord „Plastic'' klonk even door de aula
en herinnerde vaag aan onbegrensde mo
gelijkheden! De werken zijn géén repro-
ductiën, doch telkens weer unieke exem
plaren, gedrukt onder toezicht, na goed
keuring van de maker en persoonlijk door
hem gesigneerd. Voor het publiek groeit
de kans om voor weinig kosten kunstzin-
nig-verantwoorde wandversieringen te be
zitten en de kunstenaars en kunstliefheb
bers zullen misschien kunnen juichen over
de dood der horreurs. De prijzen zijn laag.
De exemplaren worden alleen verkocht
tijdens de tentoonstellingen en gaan dan als
origineelen van de artist naar de koper.
In de aula hing Breitners zelfportret en
het keek met de bekende ironische blik
door de ruimte. Dit was natuurlijk maar
een toeval, maar met Breitner in o'e buurt
had ik toch moeite om de overigens sym
pathieke en interessante, zelfs altruïstische
poging naar volle waarde te schatten. Dat
zo'n kerel als Breitner zo maar over al die
20e-eeuwse dingen heenkijkt, met half ge
sloten ogen en zo ontzaglijk-veelzeggend
zwijgt.
Maar we leven in de eeuw van Plastic
en we kunnen niet blijven stilstaan, zelfs
niet met half gesloten ogen.
HERMAN MOERKERK.
p\E FILMTAAL, die een taal van beelden
^ïs, kan over de hele wereld verstaan
worden, maar de geluiden, die aan het
beeld zijn toegevoegd zijn alleen verstaan
baar voor de mensen van een bepaald taal
gebied. Toen de film pas leerde spreken is
wel eens beweerd, dat dit haar internatio
naal karakter zou verminderen, maar we
weten nu anders. Goed beschouwd is het
genot dat tachtig a negentig procent van de
bioscoopgangers van een sprekende film
heefl, niet volledig, omdat deze mensen
niets begrijpen van alles
wat er op het witte doek
wordt gezegd. Zij kunnen
i zich behelpen met het lezen
-S van de witte titeltjes onder
aan het beeld, maar grafiek is een element
dat aan de filmkunst vreemd is: wie lezen
wil neemt een boek of een krant, maar
gaat niet naar de bioscoop. In werkelijk
heid is het echter wèl zo.
Van een snelle en levendige dialoog blijft
in de witte onderschriften niet veel over.
Een filmtitel heeft een bepaalde tijd nodig
om gelezen te kunnen worden en nog een
paar seconden extra vóór het publiek ziet
dat er weer een nieuw onderschrift ver
schenen is. In die tijd kan zich een hele
dialoog afspelen en de man. die het weinig
benijdenswaardige baantje heeft deze titel
tjes samen te stellen, kan niet anders doen
dan zich beperken tot een globale samen
vatting, die bovendien een gering aantal j
lettertjes niet te boven mag gaan, en ver- j
der moet hij dan maar hopen, dat het ge
acht publiek de geest van het gesprek een
beetje zal aanvoelen. Meer dan twee-derde 1
an de dialoog wordt de niet-taalkundige 1
bioscoopganger onthouden kan hem een
voudig niet gegeven worden omdat het'
technisch onmogelijk is. Daar komt dan nog
bij dat de toeschouwer zijn aandacht moet
erdelen tussen het kijken naar het beeld
en het al maar weer lezen van de titels.
Het beeld, waar knappe camcra-lieden al
hun kunde aan besteed hebben, is vrijwel j
doorlopend ontsierd door letterbalken, die 1
de baarden der acteurs of de benen der,
actrices camouflerei:. Soms. Ln erg slecht!
verzorgde films, staan de leitjes nog op
een zwarte ondergrond ook, zodat wel een
kwart van het beeld ongenietbaar is.
Deze ogenschijnlijk onbelangrijke kwes
tie. die in de prak lij nog nooit iemand
weerhouden blijkt te hebber, van een gang
naar de bioscoop, heeft vele mensen van
het vak bezig gehouden, maar een afdoen
de oplossing is nog nooit gevonden. Er zijn
proeven genomen met titels die geheel los
van net doek werden geprojecteerd, op de
muur ernaast. Maar dat beviel helemaal
niet, aangezien de toeschouwers dan hun
aandacht niet bij bet beeld konden houden
en de bioscoopdirecteur er een kostbaar
projectie-apparaat bij moest aanschaffen.
Een veel betere oplossing is het na
synchroniseren. De
oorspronkelijke dia
loog wordt weggesne
den door een, die ge
sproken wordt door
inheemse sprekers,
wier dialoog zo samen
gesteld is dat hun
woorden vrijwel pas
sen bij de lip-bewe
gingen der acteurs op
het doek. Dit systeem
worat veel toegepast
en in sommige landen
is er een hele indu
strie door ontstaan. In
Frankrijk en België
kan men de meeste
Amerikaanse films
„parlant francais"'
Frans sprekend
horen.
Dat lijkt een hele
verbetering, maar er
ontbreekt veel aan de
ze versies, want het
blijkt onmogelijk te
zijn een Frans acteur
de typisch Ameri
kaanse geest van een
filmdialoog te laten
nabootsen, zodat de
critische geesten de verzuchting slaken:
„geef ons toch maar liever de oorspronke
lijke film, ook al verstaan we dan niet
alles".
Bij die aesthetisChe bezwaren komt er
nog een van financiële aard: een na-syn-
chronLsatie kost veel geld. Voor een groot
taalgebied als het Franse kunnen die extra
kosten wel weer goed gemaakt worden,
maar in het Nederlandse taalgebied, dat
beperkt blijft tot ons land en een deel van
België, drukken deze lasten veel zwaarder
en kunnen de exploitanten niet hopen dat
er veel extra inkomsten tegenover staan.
Wij hebben cr dan ook slechts één voor
beeld var. gehad „Sneeuwwitje en de
zeven dwergen". Er is nog een tweede film
nagesynchroniseerd „De overwinning
van Sherlock Holmes" maar die heeft
toning. Door het technisch ingewikkelde
stelsel dat nodig is om een nagesynchroni
seerde film te maken is het geluid boven
dien dof en vaag, wat duidelijk gebleken
is toen in ons Jand de originele en de
Nederlandse versies van „Sneeuwwitje"
naast elkaar vertoond werden. De Ameri
kaanse was stukken mooier van geluid.
Het zou wel mogelijk zijn nog een andere
oplossing te bedenken maar dan zou de
hele methode van filmen er aan moeten
Deze „versiering" van witte lettertjes neemt precies een vierde
van het filmb eeld in beslag.
worden aangepast. Als namelijk de regis
seurs er zich op toe legden hun personages
te laten spreken zonder dat hun gelaat
zichtbaar was, zou het na-synchroniseren
veel minder omslachtig zijn. Maar ook dan
bleven de bezwaren van de onechte sfeer
en de hoge kosten bestaan, om nog te zwij
gen van de vraag of het publiek het zou
waarderen als het in plaats van de beroem
de stem van de beroemde ster, het geluid
van een helemaal niet beroemde Nedèr-
landse spreker te horen kreeg.
De stem van de film blijft zodoende voor
zeer velen een reeks onbegrijpelijke ge
luiden van het witte doek. begeleid door
verklarende onderschriften en het enige
wat wij kunnen stellen tegenover hetgeen
onze „grote broeders"' in de buitenlandse
studio's wensen op te dissen is: eigen films.
het nooit verder gebracht dan één ver- maken.
v. G.
nog niet bekend, doch verwacht mag wor
den, dat de vraag met aandacht bestudeerd
zal worden. De animo voor studie is bijzon
der toegenomen door de grote achterstand,
welke in de bezettingsjaren is ontstaan,
omdat vele jongemannen niet in de gele
genheid waren naar school te gaan.
Uit de aangiften bij particuliere scholen
voor middelbaar en gymnasiaal onderwijs
blijkt, dat er een flinke belangstelling voor
studeren bestaat. Gemeentebesturen blijven
niet achter, om jongelui in de gelegenheid
te stellen, te studeren. Er zyn reeds enige
Avond-Muloscholen gesticht, onder andere
in Velsen. In deze gemeente mag de school
zich in uitermate grote belangstelling ver
heugen.
In Rotterdam zal met September een ge
meentelijk Avondlyceum worden geopend.
Er wordt blijkbaar op een grote toevloed
van leerlingen gerekend, want een tweede
gebouw is reeds gereserveerd, indien er zich
te veel cursisten voor één school aanmel
den. De maximum leeftijdsgrens is 26 jaar.
Vier avonden van drie uur per week
wordt les gegeven. De leerlingen moeten
in het bezit zijn van het diploma Mulo (drie
talen) of zij moeten een daarmee gelijk te
stellen ontwikkeling hebben.
Indien in Haarlem lot het stichten van
een avondschool voor ouderen zou worden
overgegaan, dan verwacht de heer Van
Bokhoven, blijkens zijn vraag, dat de voor
keur aan een lyceum wordt gegeven. Hoe
wel de avondlycea niet bij de wet geregeld
zijn,, wordt dit type school in onderwijs
kringen gewenst geacht. In een lyceum zijn
immers de afdelingen HBS en gymnasium
verenigd. Een avondlyceum is niet alleen
bijzonder geschikt voor bezitters van het
j HBS-diploma of voor onderwijzers, die het
Staatsexamen willen afleggen, maar ook
voor de velen, die op rijpere leeftijd de
drang in zich voelen, om zich verder te ont
wikkelen. Bij sollicitatie wordt vaak als
minimum-eis HBS of Gymnasium-diploma
gesteld. Daarom is het te verwachten, dat
velen met een Mulo-diploma of zonder
diploma, omdat zij door bijzondere omstan
digheden hun studie hebben moeten onder
breken, zich opnieuw naar de schoolban
ken zullen begeven. Het kan van belang
zijn de leeftijdsgrens niet te laag te stellen.
Intelligente meisjes en jongens, die alleen
de lagere school hebben doorlopen en dus
geen onderwijs in vreemde talen en wis
kunde hebben genoten zullen het op prijs
stellen, als bij een eventuele stichting van
een Avondlyceum ook aandacht wordt be
steed aan hun belangen. Voor hen zou een
„brugklas" gesticht kunnen worden, waar
door zij na verloop van enige tijd voor het
diploma HBS of gymnasium kunnen stu
deren.
Met belangstelling zullen velen het ant
woord van B. en W. over de mogelijke
stichting van een Avondlyceum tegemoet
zien.
Liefdadigheidsconcert voor
„Ereschuld en Dankbaarheid""
Op Dinsdag 26 Augustus geeft de Haar
lemse Orkest Vereniging onder leiding van
Herman Woustra een liefdadigheidscon
cert, waarvan de opbrengst ten bate komt
van de vereniging „Ereschuld en Dank
baarheid" tot verzorging der militaire oor
logsslachtoffers sinds Mei 1940.
Aan dit concert werkt als soliste mede
de bekende zangeres Lola van der Ben.
die met oi-kestbegeleiding de Agathe-aria
uit „De Scherpschutter" van von Weber
en een aria uit „De Zigeunerbaron" van
Joh. Strauss zal zingen.
Het verdere programma bestaat uit or
kestwerken van Mozart en von Weber. Na
de pauze is het programma uitsluitend ge
wijd aan werken van Joh. Strauss. Het
concert vindt als gewoonlijk plaats in het
Gemeentelijk Concertgebouw te Haarlem.
Nieuwste K.L.M.-Constellation
kan ook achteruit taxiën
Op Schiphol is de nieuwste aanwinst der
K.L.M., een Lockheed Constellation, aan
gekomen. welke in vele opzichten verschilt
van de Constellations, die de K.L.M. reeds
gebruikt. Dit vliegtuig, de PH-TEP heeft
Curtiss-windschroeven met holle stalen
bladen, welke op negatieve spoed kunnen
worden gezet, zodat bij de landingsuitloop
de schroeven als rem kunnen worden ge
bruikt. Deze schroeven maken het moge
lijk achteruit te taxiën. De motoren der
andere K.L.M.-Constellations hebben een
vermogen van 2200 pk. De motoren van de
PH-TEP kunnen een startvermogen van
2500 pk ontwikkelen. Door in de buiten
vleugel ingebouwde benzinetanks kan een
grotere hoeveelheid benzine worden mee
genomen.
Koetsier viel nuchter van de bok
Wij maakten onlangs melding ran een
koetsier, die door een onverhoedse tempover
snelling van zijn ros. van de bok tuimelde. Op
gezag van de politie werd een zekere invloed
van geestrijk vocht niet uitgesloten. Een uit
gebreid getuigenonderzoek heeft aan het licht
gebracht, dat 's mans nuchterheid op het
ogenblik der tuimeling boven iedere twijfel
verheven ia.
Het ballet
I N DEZELFDE TIJD waarin de kunst van
Richard Wagner tot erkenning kwam en
men in sommige artistieke kringen naar
aanleiding van Wagner's muziek en niet
minder door de kennismaking met zij»
aesthetische ideeën zich bezighield met de
verhouding der kunsten onderling, was ook
de kwestie van het ballet een zaak van be
lang. Het was zo omstreeks 1900, dut idea
listische bespiegelingen over de symboli
sche betekenis van muziek en dans niet
van de lucht waren. Met de woorden „sym
bolische betekenis" zeg ik nog lang niet
genoeg. De gedachtenwereld van Wagner
was dermate vervuld van wijsgerige specu
laties en bepalingen dat alle grote compo
nisten vóór hem in heel de geschiedenis wel
als domme boerenjongens moesten ver
dwijnen, wanneer ze niet beter gecompo
neerd hadden dan hij. Wagner was een
groot kunstenaar, maar ook een groot slim-
meling, een philosophisch listigaard, die
wel kans zag uit te leggen, dat alle schoon
heid in de historie ten slotte zou voeren tot
zijn „Gesamtkunstwerk". Zyn actieve
wezen was een betoverde bron voor de in
tellectuelen van die tijd, die vervoerd wer
den door de verblindende rijkdom van zijn
ideeën. Men was er van overtuigd dat nie
mand ter wereld ooit dieper op de zaken
der kunst was ingegaan en er zijn Wagnc-
rianen genoeg geweest die meenden, dat de
grote tovenaar alles begreep en alles kon
verwezenlijken. Aan de mogelijkheid, dat de
verwerkelijking van principes geenszins de
betekenis der kunstwerken waarborgt,
werd niet gedacht.
De zuiver-muzikale kracht, welke Wag
ner zeer zeker bezat, heeft onafhankelijk
van de inteilectuële nervositeit een eigen
invloed uitgeoefend op vele componisten.
De grootste persoonlijkheden onder deze
componisten: Bruckner, Frdnck en Hugo
Wolf hadden de bewuste geest-vervoerin
gen van de meester niet nodig cn profi
teerden slecht van zijn vernieuwde gram
matica, om zeer duidelijk hun eigen taal te
spreken. De aanduiding „grammatica" mag
hierbij zeer ruim en diep genomen worden,
maar altijd in zuiver-muzikale zin.
Het is thans echter niet onze task, deze
invloed te onderzoeken; houden wij ons
liever even bezig met een onderdeel der
compositorische en practische muziek
beoefening, die niet alleen in Wagner's tijd
van belang was. Ik bedoel het ballet.
Toen Wagner in Parijs voor zijn „Tann-
hauser" een ballet maakte, het beroem
de „Bacchanale" zou dit bij het publick
een succes hebben kunnen betekenen. Dit
was bij de opvoering echter geenszins het
geval. Wagner was bij alle repetities tegen
woordig en eiste dat het corps de ballet
verheven-gestyleerd de betekenis der
zinnenvervoering zou weergeven in eenheid
met de inhoud van het werk. Dit klinkt
volkomen redelijk en als men leest, dat hij
niet gedaan kreeg wat hij wenste, conclu
deert men onwillekeurig dat het ballet
materiaal met leiders inbegrepen te dom
was om de componist te begrijpen. Een echt
Wagneriaan stelt natuurlijk nooit de vraag,
of de Bacchanale wel goede balletmuziek
isHier wordt een principieel punt aan
geraakt. Volgens de schoonheidsleer van
Wagner is het ondenkbaar dat een goed
componist zou uitgaan van het ballet; het
is foutief te menen, dat het ballet een
wezenlijke wereld op zichzelf is, die waar
dig zou zijn een componist te inspireren
tot een kunstwerk. Alles moet dienstbaar
gemaakt worden aan de idee; en daar had
den natuurlijk die domme Parljzenaars
geen idéé van. Intussen kwamen sommige
Parijse componisten toch op het idee. zo
maar domweg goede balletten te maken,
waarvan de muziek in geen enkel opzicht
beantwoordt aan de geesteshoogte van
Richard Wagner.
En wat nu te denken van de balletten in
de opera „Faust" (eigenlijk „Margarethe"
genaamd) van Gounod, wat van de ballet
ten „Sylvia" en „Coppelia" van Délibes, om
nu maar eens een paar beroemde te noe
men? Het is niet zo erg moeilijk om ze als
lichtzinnige ijdeltuiterij te bespotten en er
op neer te zien. Het schijnt moeilijk te zijn,
positieve waarde mogelijk te achten in
lichtheid, elegantie en bewegings-vreugde.
De bewegingsvreugde behoort tot de primi
tiefste muzikale behoeften van de mens.
Wie dit beseft begrijpt ook dat het moge
lijk is. dat een componist door het alge
mene wezen van het ballet tot de composi
tie van muziek geïnspireerd wordt. Dit is
niet de omgekeerde wereld; dit is het leven,
recht overeind en dan in beweging. Het is
geen ontkenning van geestelijke waarden,
het is geen miskenning van levensernst, het
is geen voorbijzien van gedachtenwaarde
en het is geen vergeten van menselijke
adel. want al deze zaken kunnen evenzeer
geëerd zijn in balletmuziek als in een sym
phonic, al worden ze niet genoemd.
Betekent dit een verdediging van het
ouderwetse ballet? Ja, inderdaad, evenzeer
van het ouderwetse in 't bijzonder als van
het ballet in 't algemeen. De muzikaliteit
der Nederlanders heeft onder de lange
overheersing der Duitse muziek geen
„savoir vivre". Wij denken wel dat wij
geestelijk weten hoe het hoort, maar dit is
niet de betekenis der zinrijke Franse uit
drukking. Onze jeugd danst wel, maar
helemaal niet zoals het hoort en de muzi
kale volwassenen spreken wel over oud en
modem, maar weten dikwijls niet wat ze
horen, al denken ze soms dat ze horen wat
ze weten. Ons ontbreekt het ballet.
HENDRIK ANDRIESSEN.
Anti-semietisme in Oostenrijk
In Oostenrijk hebben de eerste anti-
semiet'.sche demonstraties plaats gevonden,
zo wordt door de Oostenrijkse autoriteiten
gemeld en door de Amerikaanse militaire
autoriteiten bevestigd.
In dit bericht wordt gezegd dat gisteren
te Bad Ischl in de Amerikaanse zóne een
groep van ruim vijfhonderd vrouwen een
optocht vormde voor het hoofdkwartier
der communistische partij, welke demon
stratie bedoeld was als een protest tegen
de kleine rantsoenen. Spoedig namen de
vrouwen het initiatief in eigen hand en
marcheerden zij naar een hotel waarin
Joodse personen gehuisvest zijn. De politie
was daar genoodzaakt de demonstranten
te verspreiden nadat de ramen met anti-
Joodse opschriften bezoedeld waren on
anti-semietische leuzen waren geschreeuwd
(U.P.)
Umberto naar Zwitserland
Naar verluidt heeft de Zwitserse regering
aan ex-koning Umberto van Italië een
visum verleend voor een tijdelijk verblijf
in Zwitserland.
Men verwacht, dat Umberto tijdens zijn
verblijf in Zwitserland zijn intrek zal ne
men in de villa welke zijn echtgenote Marie
José heeft gekocht en die gelegen is in de
nabijheid van de residentie van koning
Leopold van België.
Umberto heeft reeds een plaats geboekt
in een Nederlands vliegtuig voor een van
de komende dagen. (U.P.)
