niesen
De 9 Muzen
Madame
Ia Mode
CHEFAROX
Philomène van Kerck hoven-Jonkers
I let belastingoproer van 1748
ZATERDAG 24 JANUARI 1948
3
O
M. VASALIS: „De Vogel Phoenix" (A. A. M. Stols,
's-Gravenhag'
INDS HET VERSCHIJNEN van de met
de „van der Hoogt-Prijs" bekroonde
bundel „Parken en Woestijnen" heeft een
deel der literaire kritiek zich met een hin
derlijk vak-jargon op de verzen van deze
dichteres geworpen, om aard en wezen van
haar werk nader te bepalen en te „ver
klaren". Men kan de ontvankelijkheid voor
deze poëzie, die ik tot de zuiverste reken,
welke sinds jaren geschreven is, geen on
herstelbaarder schade toebrengen dan door
Vasalis' gedichten te gaan rubriceren met
termen als „expressionistisch", „evocatief",
„psychologisch" men kan er de gave
menselijkheid, die vanuit de diepste diep
ten komt waarvan een sterveling zich in
begenadigde ogenblikken van beproeving
of gelukzaligheid bewust kan worden, hoog
stens mee verhullen, verduisteren en wat
erger is schenden. Franz Werfel heeft
eens geschreven over „'s mensen reinste
geluk": hij wordt eraan herinnerd hoe de
wanden van de Egyptische koningsgraven,
waar de tot mummies vereeuwigde doden
rusten, versierd zijn met de symbolen van
innigste levensvreugde. Hier zijn dood en
i leven geen tegenstellingen meer, maar
wordt het leven geëerd i-n het aangezicht
I van de dood en de dood vereeuwigd als
bestendiging van voltrokken leven. Hier is
het hoogfeest, want de tegenstellingen zijn
opgeheven in een beleving van de eenheid
aller dingen: in hun geheimenis, hun eeu-
I wig wonder. Steeds weer als de mens dit
mysterie heeft ervaren, was er een duize
lend ontroeren in hem en hij moest ervan
getuigen: hij stootte zijn oerklanken uit en
deze, de geluidsuitdrukking van dit af
grondelijk diep eenheidsbeleven, werd tot
toverteken, tot schriftteken (nu verstard
tot onze drukletter), tot bezweringsformule
van het diepst duistere en heldere, wat een
mens beleven kan. Ver zijn wij, verstan
delijken, afgedwaald van deze oerbron,
waarvan ieder in gevoelens en gewaarwor
dingen nog vagelijk weet, maar die opnieuw
tot klank, tot beeld, tot zin wordt in wat
door de kunst hier dus de woordkunst
in een schone vorm wordt gevangen als
evenbeeld van zijn herkomst: .eenheidsbe
leving van het eeuwig wonder.
Van dit alles zijn de verzen van Vasalis
vol en daarom is deze dichteres een gróót
kunstenares. Vervuld van een innige liefde
voor al wat leeft, doordrongen van de on
omschrijfbare intuïtie voor het groot myste
rie dat zich voor allen en overal onthult en
toch niet laat ontraadselen, heett zij het
uitzonderlijke, bizarre, buitennissige niet
nodig, om telkens weer het beeld te zien
opdoemen, dat in oudere lijden de veel-
I soortigheid der verschijnselen tot de oer-
orde van zijn oorsprong vereende:
zichtbaar bijna zonder schaal
en niets dan leven, tot de rand geschonken
cn zonder smet of schaduio neergezonken
en opgestegen in de broze bokaal."
Het is een kindergezicht, een zeer dier
baar kindergezicht, waarboven „een lichte
warmte als van de aarde 's avonds als de
zon verdween. En ais de wind in een gor
dijn, ging licht zijn adem in en uit zijn
lippen", dit nog met warm leven begif
tigd kind, straks „licht en -stil en schoon
met de dood op het lege strand alleen ge
bleven", is instrument van dat mysterie.
Ook kan het het buigzaam, geurend, donzig
gras zijn, een in nevelen vervagende boom
of een zee, oud en grijs, sprekende met
duizend stemmen één geluid tot de smalle
I levenskust waarop wij staan:
,.mijn oude liefde, mijn oud vertrouwen
zoo groot, haast niet om uit te houden.
en als zij dan omhoogziet, is daar weer
voor 't eerst de hemel: „hoe die zich rusten
de verhief." „Voor het eerst": want vele
onzekerheden, veel twijfel en vertwijfeling
moesten doorstreden en overwonnen wor
den, voor dit groot beleven, dat van haar
kind-zijn haar heeft bewogen, in aanvaar
dende rust haar deel kon zijn. Een rust
niet blijvend; maar als de Vogel Phoenix,
die zichzelf verbrandt om uit zijn as, her
boren, te herrijzen, komt alle deernis om
eigen ontoereikendheid, geschondenheid,
gekwetstheid, aangevlogen en klemt zich,
symbolisch, aan een hand die schrijft
een belijdenis die men een vers noemt. In
zulke ogenblikken, waar dan ook beleefd
in eenzaamheid of door mensen omgeven
wordt het heimwee naar de oorsprong
der dingen wakker, „met een kreet, die.
dacht ik, iedereen kon hooren"; dan duldt
de hand die schrijft de greep van deze
I vogel der vernietiging en herborenis, in
pijn, maar met het besef dat dit de grootste
zonde is: voorbij te gaan aan het verwon
derlijkste, aan de gezegendheid van een
beproefd bestaan en vèr van de werkelijk
heid veelvuldige openbaring van het
groot mysterie te zijn weggeraakt.
Soms is er, in vervreemding en vereen
zaming, leed om het verstoken-zijn van
„de hemelsche muziek, de eenheid in het
aardsche zingen", soms is er wanhoop om 't
gemis van de bestemming voor zulk een
overmaat van levensinnigheid of om de on-
macht, de rijke werkelijkheid in klanken te
vatten in de volheid van haar diepste zin.
Eens voelt zij, Vasalis, zich in de mense
lijke behuizing van een lage kamer door
een dunne wand van doorzichtig glas ge
scheiden van wat daar buiten is, aan een
hoge hemel waar de sterren „schuldeloos
e)-
eti vrij" fonkelend verkeren. Hier, in deze
kamer, staat ze, in aardse gebondenheid;
en naar ginds, naar ver, naar wat niet meer
van deze wereld is, gaat de diepste drang
van haar hart; gebonden en toch ontstegen
zweeft ze tussen een hier en een ginus, een
„nu" en een „eeuwigheid" en voelt zich „te
verward, le warm, te klein" om te ademen
in die al te zuivere luchten en tóch te zeer
vervuld ran „hemels luisteren" om heim-
weelocs dit aardse toe te behoren.
Als er één dichter de diepste betekenis
van Goethe's „Stirb und werde" met een
leven lx lijdt, dan is zij het, Vasalis, die in
het beeld van de twee appelboompjes
eens in hun witte bloei de „vlinderhoofden
wijd omgeven door hun aller-eerste droo-
men", dan, verouderd in het getij, ingeto
gener en lomer napeinzend hoe het was
zich zelf herkende en zo mild het smarte
lijk en soms gelukzalig mensenlot van ster-
feUjkheid-en-eeuwigheid in haar dichter
schap aanvaardde:
„Voller wordend met de dagen,
vastgegroeid in 't oogenblik,
bestemd, mij-n zustertjes. als ik
te wortlen, rijpen, vrucht te dragen."
Zo kan uit de Phoenix-as van iedere
smart een „sterk en heimelijk leven" rijzen,
„sierlijk en naakt en zonder zonden."
C. J. E. DINAUX.
Censuur. De Katholieke Amerikaanse
„Ligue of decency" heeft de Franse film
.jvolpone", gemaakt naar het toneelstuk
„Volpone or the fox" van Ben Jonson, op
haar lijst van verboden films geplaatst.
De liga motiveert dit besluit met de verkla
ring. dat de film onbetamelijke scènes en
Godslasterlijke toespelingen bevat.
>Iocd. De componist Henk Badings heeit
een pianosonate gepubliceerd, opgedragen
aan de pianist Cor de Groot „ter herinnering
aan gezamenlijk genoten ..bijzonder recht
Prof. Van Eyck onderscheiden. Het be
stuur van de „Jan Campertstichting" te Den
Haag heeft enkele letterkundige prijzen in
gesteld. Een Constantijn-Huygensprijs. groot
f 2000, zal op ongeregelde tijden worden toe
gekend aan een Nederlands auteur als een
bewijs van hoge waardering voor zijn gehele
oeuvre. Het bestuur heeft deze prijs voor de
eerste maal toegekend aan prof. dr. P. N.
van Eyck. Voort wordt een prijs van f 1500
uitgeloofd voor een nog niet of sinds de be
vrijding gepubliceerde roman, ten dele spe
lende in Den Haag.
Tenslotte zal jaarliiks een Jan Campert-
prijs. groot f 500, worden beschikbaar gesteld
voor een gedicht of gedichtenbundel, of een
essav of bundel essays op letterkundig ge
bied' van een Nederlands schrijver, die niet
ouder is dan 30 jaar.
De eerste keer zal deze prijs worden toe
gekend aan een dichter of essayist die zich
door zijn houding in het verzet heeft onder
scheiden.
Voorzichtig
met zwakke maag
Als U last hebt van maagzuur, zorg dan dit
riet te verergeren door een of ander middel
dat het zuur wel wegneemt, maarop
den duur steeds méér zuur veroorzaakt.
CHEFAROX bevat geactiveerd colloïdaal
aluminium hydroxyde, dat géén nieuw
maagzuur doet ontstaan en een geleiachtige,
genezende laag op de maagwand vormt.
In grote Amerikaanse klinieken is het ge
bleken het ideale middel te zijn.
Wimsiuiniwunwhê
11.25 per doos - f 0,40 per buisje.
(Advj
ZESDE VOLKSCONCERT DER H. O. V.
Op het Volks-concert van Dinsdag 27 Jan.
dat door de Haarlemse Orkest Vereniging
onder Kees Hartvelt zal worden gegeven, zal
de cellist Piet Lentz zich met orkestbegelei
ding in een tweetal werken laten horen,
allereerst het celloconcert van Boccherini en
na de pauze het Concertino voor cello
orkest van Alb. Roussel.
Als omlijsting van deze werken worden
voorts uitgevoerd de Symphonie no. 8 van
Beethoven en II matrimonio segreto var
Cimarosa, tenslotte wordt een eerste uitvoc
ring in Nederland gegeven van het Concert
teor strijkorkest van Strawinsky.
De mannenkleding krijgt
geu-oonlijk slechts een
fractie van de belang-
stelling, die madame la
Mode koestert voor de
garderobe harer onder
danen. Gelukkig overi
gens, want op bijgaande
foto kan men constateren
waartoe die belangstel
ling leiden kan. Overi
gens moet erbij gezegd,
dat het hier een creatie
geldt die in het hoofd
van een man is opgeko
men. Dat zal door talrijke
dames met een laat-
dunkend „Natuurlijk"
worden gecommentari
eerd.
De Hamburgse straat
wandelaars werden de
zer dagen verrast door
ie aanblik van een raar
jekleed man, die zich
echter van de belang
stelling weinig aantrok
gn kalm voortwandelde
in zijn merkwaardig
costuum dat bestond uit
95 aan elkaar genaaide
lapjes. Walter Tamman,
een vluchteling uit Bres-
lau, kwam op dit uit
zonderlijke idee toen
het hem niet gelukte in
Hamburg een dragelijk
costuum te krijgen. Hij
verzamelde staalkaarten
van vooroorlogse stoffen
en liet die aan elkaar
naaien. Hij bezit thans
dus wel een dragelijk
costuum, maar hij loopt
er enigszins mee in de
gaten.
TonccJherimieringen en toneelportretten
De jongeren onder mijn lezers zal de
naam van Philomène van Kerckhoven
Jonkers de moeder van de bekende
acteur Stan van Kerckhoven weinig
zeggen, maar de ouderen, die trouwe bezoe
kers waren van de voorstellingen der Rot
terdammers zowel onder Le Gras en
Haspels als hun opvolger P. D. van Eysden
zullen zich deze Vlaamse ras-actrice
zeker nog goed herinneren. Zij heeft in de
oude in 1940 afgebrande schouwburg
in de Aert v. Nesstraat te Rotterdam triom
fen gevierd,eerst naast Catharina Beersmans
later naast Marie van EysdenVink en
Alida TartaudKlein en zó groot was haar
populariteit in Rotterdam, dat heel de
Maasstad meeleefde met de ruzie, die op
een goed of liever slecht ogenblik was
ontstaan tussen Philomène zoals zij al
gemeen genoemd werd en haar directeur.
Want hiervan hing het af, of zjj in Rotter
dam zou blijven dan wel weer naar Ant
werpen zoü terugkeren.
Carel van Hees, die jarenlang aan het
Rotterdams gezelschap als acteur verbon
den is geweest en later directeur werd van
de Stadsschouwburg te Haarlem, had het
dikwijls over de opwindende, heel Rotter
dam in spanning houdende ruzie, als hij
zijn herinneringen aan die goede oude tijd
ophaalde en hij vertelde dan van die ge
denkwaardige avond, toen mevrouw Van
Kerckhoven besloot niet heen te gaan. Het
stond zo goed als vast, dat zij met haar
man een voortreffelijk karakterspeler
Rotterdam zou verlaten, maar in de pauze
van haar benefiet-voorstelling wist de heer
De Monchy haar over te halen weer con
tract te tekenen voor Rotterdam. Toen het
scherm op was, kwam Philomène op het
toneel, liep tot vlak voor het voetlicht,
spreidde haar armen breed uit en riep met
haar Vlaams accent: „Lieve mensen, iek
blèf!" „Nooit", zo zei Van Hees, „zal ik het
gejubel van de stampvolle zaal na die
woorden vergeten. Er waren dames, die ge
woonweg zaten te huilen. Men wuifde met
zakdoeken, schreeuwde: „Hoera! Leve Phi
lomène!" het was een enthousiasme, zoals
ik bijna nooit nog had meegemaakt. Zo
leefden de Rotterdammers toen nog mee
met alles, wat het toneel betrof'.
En mevrouw Van Kerckhoven was die
populariteit en die verering voor haar ta
lent waard. Zij was na Catharina Beersmans
als een der beste vertegenwoordigsters der
Vlamingen in ons land gekomen en haar
Vlaams accent heeft zij evenals haar
grote kunstzuster altijd behouden. Zij
had haar figuur voor het toneel niet mee
zij was klein en wat ineengedrongen
maar zij bezat, wat de Fransen noemen een
„tempérament excessif". Zij kon de plan
ken, waarop zij speelde, doen schroeien met
haar brandend spel en zij heeft in haar
Rotterdamse tijd prachtige dingen gedaan.
Ik heb in Multatuli's „Vorstenschool" nooit
een zo goede en innige Hanna gezien als
mevrouw Van Kerckhoven, of het moest de
UIT HAARLEMS VERLEDEN
De Fiscus is nooit populair geweest!
Maar nu beperkt ons verzet tegen hoge
belastingen zich tot het houden van rede-
voeringen, het schrijven van artikelen in de
courant en het mopperen op de deur
waarder. Vroeger waren de protesten soms
heel wat actiever, getuige onder meer wat
in de geschiedboeken is vastgelegd.
Heel ernstig is het geweest in 1748 te
Haarlem, dus juist twee eeuwen geleden.
Na de verheffing van Willem IV tot stad
houder had het volk gehoopt dat er ver
beteringen in het landsbestuur zouden
vorden ingevoerd. Daarvan is evenwel
weinig terecht gekomen. Veel ontevreden
heid was er over het optreden van de pach
ters der belastingen die, om zich een goede
winst op de pachtsom te verzekeren, de be
volking hoge bedragen afpersten. Dit leidde
te Haarlem tot een ernstig oproer. Alle vvo-
.gen van de pachters (het waren er
zeven) werden geplunderd, de meubels
werden stuk geslagen of in het water ge
gooid Daarbij ging veel waarde verloren,
want de pachters hadden grote huizen, die
weelderig gemeubeld waren.
Het stadsbestuur had de schutterij opge
roepen. maar dat baatte niet veel, omdat
de schutters in veel gevallen de partij der
oproermakers kozen.
De burgemeesters beloofden, in de hoop
het oproer daardoor te bezweren, dat de
belastingheffing en -inning gewijzigd
zouden worden. Dat hielp. De stadsbe
stuurders verkeerden evenwel in een moei
lijk parket toen de volgende dag een offi
ciële mededeling uit den Haag kwam, dat
er van die hervormingen niets kwam en de
oude toestand met kracht gehandhaafd
moest blijven. Zij redden zich op dat mo
ment er uit door.een heel ander besluit
der regering van de pui van het Stadhuis
te laten voorlezen! Misschien dachten zij:
„komt tijd, komt raad". Voorlopig waren
zij althans van het oproer af!
Ook in andere steden o.a. Amsterdam,
den Haag en Leiden kwamen belasting-
oproeren voor, maar die hadden daar toch
niet zo'n ernstig verloop als hier.
Toen er geen hervorming der belasting
kwam stak te Haarlem het verzet af en
toe weer de kop op Ln 1750 werd de toe
stand weer zo critiek, dat de landsregering
besloot gewapende mannen naar Haarlem
zo jong gestorven Jo FeitenSteenbergen,
de zuster van de bekende acteur Paul
Steenbergen, zijn geweest. En later zag ik
van haar die fel levende Blanchette in het
stuk van die naam van Brieux. Ook herin
ner ik haar nog in de zo vermakelijke rol
van Temia in Multatuli's Aleid, die zij met
een zo geestig aplomb speelde. En voor
treffelijk moet zij ook geweest zijn als
Pierrot in de bekende pantomime „De Ver
loren Zoon", maar dit was vóór de tijd, dat
ik het toneel bezocht.
Rotterdam heeft toch later de Van Kerck-
hovens aan België moeten afstaan, maar
lang hebben zij het er toen niet uitgehou
den: Zodra Willem Royaards hen naar
Nederland terugriep, kwamen zij weer in
ons land. Bij Royaards speelde zij o.a. Kitty
Warren in „Mevrouw Warren's Bedrijf" en
zelden is deze vulgaire vrouw sterker en
impulsiever gespeeld dan door mevrouw
Van Kerckhoven. Zij liet zelfs Tilla Du-
rieux, die ik later als Kitty Warren zag,
in deze rol achter zich. Het was prachtig
menselijk en laaiend van temperament.
Later heb ik mevrouw Van Kerckhoven
nog eens zo in haar volle kracht gezien en
wel als de weduwe Guichard in „Monsieur
Alphonse" van Alex Dumas, welke rol zij
speelde bij de Toneelvereniging onder Her
man Heyermans. Zij speelde die tot me
vrouw gebombardeerde hotel-meid met
verrukkelijke humor en gaf er zeldzame
kleur aan. De Amsterdamse critiek was
enthousiast over dit heerlijk vitale spel en
heel de opvoering, waarin o.a. Louis Chris-
pijn van de ploertige Octave, die ondanks
zijn ploertigheid steeds uiterlijk „meneer"
bleef, iets zeer bijzonders maakte.
Kort daarna is mevrouw Van Kerckho
ven met haar man naar België vertrokken
en toen voor goed. Zij voerde er enige
jaren de directie over een volksschouwburg
te Antwerpen en later te Brussel en keer
de niet meer naar Nederland terug. In 1933
is zij kort na haar man gestorven,
maar in mijn herinnering blijft zij leven
als een der meest vitale en voor Vlaande
ren representatieve actrices, die ik heb ge
kend. J. B. SCHUIL.
BROEDERTWIST
Vredig Spaarndam werd in de afgelopen
nacht gewekt door de overluide conversatie
van twee gebroeders, die hun materiële wel
stand aan de paling danken Eén van hen
wilde zijn argumenten kracht bij zetten door
de ruit van de woning van zijn broer aan het
Visserseinde te verbrijzelen. Hij vergiste zich
echter en deed het venster van een belendend
perceel sneuvelen.
Toen grepen politie en enkele burgers van
Haarlems grensgebied in en geleidden de
twistenden naar hun sponde. Waarop rust en
orde weerkeerden.
Dr. W. B. Smit, directeur van de Ge
neeskundige Dienst te Haarlem zal Dinsdag
27 Januari een voordracht houder, voor de
Huishoudelijke Voorlichting in het Huis voor
Ouders, Lange Margarethastraat 19. Onder
werp: „Ziekte en gezondheid van het school
gaande kind'.
Amsterdammers zagen slechts
de muziekkapel
Om half één gistermiddag zou de Engelse
ambassadeur op het Koninklijk Paleis
op de Dam te Amsterdam zijn opwach
ting bij H.M. de Koningin maken. Zoals
gebruikelijk ging daaraan enig cere
monieel vooraf. Honderden Amsterdam
mers stonden in een vierdubbele rij
voor het paleis geschaard en volgden
aandachtig de opmars der Koninklijke
Militaire Kapel, wier trompetgeschal
over de Dam echode. Stram marcheerden
achter deze muzikale grenadiers tde
vaandelwacht en de paleiswacht.
Niemand lette op de dame in de grij-ze
wintermantel, die kalmpjes om het
Damplanlsoen wandelde. Slechts één
wandelaar herkende huar en nam haas
tig zijn hoed af. Op het hoekje bij de
krantenkiosk ivachtte de Landsvrouwe,
die begeleid werd door een hofdame,
enkele ogenblikken, tot de niets ver
moedende verkeersagent het stopbord
draaide en het Rokin-verkeer een halt
toeriep. Tussen haastig overstekende
andere voetgangers wandelden de twee
dames rustig langs de agent, die de
Koningin ook toen niet zag en het bord
alweer draaide nog voor zij de vier
kante steentjes van de Dam had bereikt.
De Dam zelf was vrijwel verlaten. Aan
de rand vlak tegenover het paleis volgde
de menigte de voorbij marcherende
kapel. - Achter de ruggen langs wan
delde Hare Majesteit dwars over het
plein, stak bij de Nieuwe Kerk aan het
einde van de lange rijen Amsterdam
mers onopvallend de straat over en ging
aan de achterzijde het paleis binnen.
De honderden Amsterdammers hadden
slechts aandacht voor de militaire
kapel
Over Muziek
Chopin
Zoals tcij reeds mededeelden, wordt onze
oud-stadgenoot de heer J. H. Sauveur,
consul-honorair van Frankrijk, oud-voor
zitter van de Alliance Frangaise in Neder
land en oud-leraar aan de HJ3.S. te
Haarlem op 31 Januari 80 jaar. De heer
Sauveur woont thans Rue Guynemer 34,
Parijs VI.
Agenda voor Haarlem
ZATERDAG 21 JANUARI
Stadsschouwburg: „Aan d'oever van een
snelle vliet", 8 uur.Palacc: „Hoogste roem",
18 j.. 2.00, 4.15, 7 00 en 9.15 uur. I.uxor: „49 th
parallel". 14 j-. 2.00, 4-15, 7.00 en 9.15 uur
City: „De patiënt verdwijnt". 18 j.. 2.15, 4.30.
7.00 en 9 15 uur. Spaame: ,,De gele roos van
Texas", 2.30. 7.00 en 9.15 uur. Frans Hals:
„Het gebeurde morgen". 14 j., 2.30, 7 00 en
9.15 uur. Rembrandt: „Woeste hoogte" 14 j
2.00 4.15, 7 00 en 9 15 uur
ZONDAG 25 JANUARI
Stadsschouwburg-, „Aan d oever van een
snelle vliet". 8 uur Kinderoperette „Zigeu
nerbaron". 2 uur. Gem- Concertgebouw .Tom
Poes en de betoverde spiegel", 8 uur. Biosco
pen Middag- en avondvoorstellingen.
MAANDAG 26 JANUARI
Wykgebouw. Gcd. Oude Gracht 101. N'ed.
Ver. voor natuurgeneeswijze, spreker G. F.
M. Schutte. 8 uur. Bioscopen Middag- en
avondvoorstellingen.
le zenden om daar te helpen de urde te
handhaven. Dat was olie op het vuur.
Een deputatie van 48 schutters trok naar
Den Haag om te protesteren tegen het zen
den van deze militie naar Haarlem. Zij zou
den daar de Haagse heren wel eens aan
het verstand brengen hoe het moest. Maar
toen ze ternauwernood in den Haag waren
aangekomen weiden ze van hun bed ge
licht en in arrest gesteld! Van zo'n depu
tatie waren de landsbestuurders niet ge
diend. Toch werden ze maar zonder iets
berecht te hebben weer gauw in vrijheid
gesteld, alleen één hunner, die wat anders
op zijn kerfstok had, werd vastgehouden,
om die oude rekening te vereffenen.
Daarop trokken 300 man Zwitserse en
Hollandse garden de poorten van Haarlem
binnen. Er ontstonden gevechten in de stad,
waarbij enige burgers gedood of gewond
werden De lijken der burgers werden als
afschx-ikwekkend voorbeeld aan een galg
opgehangen Het oproer was toen gauw
bedwongen.
Maar de onrust bleef tot eindelijk een
hervorming op belastinggebied werd inge
voerd.
Nederlandse kunstenaars
ontwerpen wandbekleding
Onder het motto „Wie ontwerpt de mooiste
wand?" schreef de firma Rath en Doode-
heefver te Amsterdam een prijsvraag uit
waarop een enorm aantal ontwerpen zijn
ingezonden. De expositie is beperkt tot de
bekroonde en enige, die om hun uitvoerbaar
heid of. naar mening van de directie om hun
oorspronkelijkheid, zijn waardig gekeurd
om ten toon gesteld te worden.
De directie schijnt tevreden te zyn. In het
voorwoord van het jury-rapport schrijft zij
althans: „De enorme verscheidenheid van de
ingezonden ontwerpen en de grote fantasie
waarvan blijk is gegeven, zullen een verrij
king zijn voor onze toekomstige collecties.
Ingenieuze vondsten voor rustige back-
groundbehangsels, die voor de collectie „De
rustige wand" een enorme bijdrage zullen
blijken te zijn, zijn te onzer beschikking
gekomen. Ook onze collectie decoratieve
behangsels zal zeer verrijkt worden door de
resultaten dezer prijsvraag."
Wat wil men nog meer zou men zo zeggen.
Maar de beschouwer, die een en ander
critisch beziet, zal er anders tegenover staan
Had men niet mogen verwachten, dat bij
S94 ingezonden ontwerpen althans eniger
mate zou zijn blijk gegeven van een nieuwe
gedachte? Ik verheug me over de blijdschap
der directie maar sta verbaasd over het ge-
brek aan fantasie bij de 894 inzenders.
Het is alles conventioneel 'n beetje
meer, 'n beetje minder dan vroeger, 'n beetje
afwijkend, 'n beetje aarzelend, maar nooit
een stevige greep naar het nieuwe.
Zeker, de prijswinner G. Kerkhoff, die met
P. Koorstra en Ph. ten Klooster in de groep
„Decoratieve behangsels" de prijs deelde,
heeft een fraai gobelin-achtig motief gegeven
en in de groep „Backgrounds" zijn eveneens
de ontwerpen van mej. J. Bottema en mevr.
J. van Kranendonk op afstand bezien, rustig
en als achtergrond wel geschikt, maar het
nieuwe, de vondst, de oplossing van het pro
bleem: „wandbekleding" is er niet.
Toch is er meer verscheidenheid bij de
Nederlandse mededingers dan bij de buiten
landse aanwezige ontwerpen Het is moge
lijk. dat deze laatste meer uitvoerbare dingen
bevatten, die met groter ervaring zijn gete
kend. aangepast aan de eisen der druktech
niek, maar zij zijn op een enkele uitzondering
na, arm, leeg en conventioneel.
Hier en daar ontdekt men gevaarlijke mo
tieven, als menselijke figuren, paardjes.
Illustratieve gevalletjes, die in een kamer
met hun eindeloze herhaling een obsessie
gaan worden. Op zich zelf zijn deze dingen
wel aardig bedacht, een enkele maal wel eens
geestig zelfs maar wat vangt men aan met
een wand waaruit zonder ophouden hetzelfde
motief je aankijkt!
De prijswinners Bottema en Kerkhoff
hehben daarmede ongetwijfeld rekening ge
houden en een gevaarloos motief gekozen, dat
niets te vertellen heeft.
De inleidende directeur, de heer Doode-
heefver, sprak terecht over „gelijkschake
ling" als hij het had over „de mode van de
effen crème kleurige en witte wanden". Het
thans geëxposeerde evenwel is voor zulk een
effen wand geen gevaarlijke concurrent
Het zal steeds een geheim blijven waarom
een kamer eerst sfeer krijgt als een mens
haar bewoont. Het zit hem in de persoonlijke
smaak, de logische gevolgen, de geaardheid
van de persoonlijkheid.
Wanneer de wand-op-zich-zelf een decora
tief geval is geworden, moeten de dingen die
er op komen en er tegen staan, deze decora
tieve betekenis overwinnen. Nóch de wand
noch de meubilering is er dan mee gediend
Er is zowaar ook een expressionistisch ont
werp waarvan de jury zegt „de nieuwe rich
ting voert zeker tot verwerpelijke excessen
in schilderachtige rich':ng, die de jury in
geen enkel opzicht wen9t aan te moedigen".
Wil men nu weten waarom zoveel onvol
doende is gebleken? De jury stelde voorna
melijk de volgende eisen: aesthetische quali-
teiten en mogelijkheid van practische toe
passing en technische uitvoerbaarheid Zeer
weinigen der mededingers echter hebben de
moeite genomen zich in de fabriek op de
hoogte te stellen van het fabricage-proces.
Het was voor velen dus maar een greep in
het wilde, een gooi, kleuren werden op niet
te reproduceren manier toegepast, verband
tussen kleur en tekening werd even min in
het oog gehouden.
De firma Rath en Doodeheefver heeft haar
best gedaan een medewerking mogelijk te
maken op ruime schaal, zonder voorkeur,
voor allen zonder uitzondering.
Men behoeft er niet aan te twijfelen of zij
zal uit het ingezondene het goede puren en
zó combineren en schikken, dat het verkre-
gene wordt gekneed tot een bruikbare stof.
ontdaan van fouten en misschien ook wel,
verrijkt met nü ontdekte kwaliteiten, al zijn
deze laatste dan ook niet zo rijk aan ver
scheidenheid en zo veelvuldig dat we er ons
over zouden moeten verbazen.
HERMAN MOERKERK
Engeland als politieke factor
Uiteenzetting van mr Burger
Donderdagavond sprak oud-minister mr
J. A. W. Burger voor de afdeling Heemstede
van de Partij van de Arbeid over „Enge
land als politieke factor."
Spr. gispte de al te beperkte belangstel
ling voor de buitenlandse politiek in ons
land, die des te opmerkelijker is, waar ons
volk in alle werelddelen rechtstreekse be
langen heeft. In ons land hadden noch heb
ben wij bijvoorbeeld een Bevin, die drager
is van de politieke gedachte, waarop de re
gering steunt, maar altijd vakministers van
buitenlandse zaken. Engeland daarentegen
maakt buitenlandse zaken tot kernpunt van
zijn politiek. Aan de hand van internatio
nale vraagstukken lichtte spr. dit Engelse
standpunt toe.
Vroeger werd de Engelse politiek gevoerd
met militaire ma thans door overeen
komsten, waarbij a«r troepen worden terug
getrokken. maar waardoor landen als India
vrijwillig deel blijven uitmaken van het
Britse imperium. Spr. betoogde dat de
Britse politiek er ook nu nog op gericht is
de evenwichtsfactor in de wereld te blij
ven. Liever dan een blok te vormen met
Amerika wil Engeland zo mogelijk met hulp
van een West-Europees blok de balans tus
sen Rusland en Amerika in evenwicht hou
den.
De beste technische analyse van Cn«'i»in s
pianomuziek werd gemaakt door Hugo
Leichtenlritt Toch ontkomt ook deze theo
reticus niet aan de verleiding, hier cn
daar dichterlijke verklaringen tc geven.
Liefdesleed, ellende cn doodsangst klinken
de bewogen geleerde in het oor en de ge
willige film-fantasie van vele muzieklief
hebbers zou met verhalen bevolkt worden,
als ze dergelijke bespiegelingen lazen.
Maar Leic'ntentritt's analyse is geschreven
voor vakmensen cn voor zo ver zij een
verklaring van vorm en harmonie geeft,
is zij voortreffelijk De schrijver beseft de
machtige waarde van Chopin's muzikali
teit en hij had zich de poëtische ontboe
zemingen kunnen sparen. Ik moet hier
direct bijvoegen, dat deze dichterlijkheid
slechts kleine deeltjes van zijn onderzoe
kingen vormt, maar al zijn ze nog zo kort
en verspreid, ze nemen door de suggestie
een sterke plaats in. Wanneer hij bij een
Nocturne aantekent „dit liefdeslied",
dan is dit voor de lezing van de muziek
bij een muziek-student eerder welsprekend
dan de beschrijving van het organisme
van het werkje.
Maar kunnen wij dan het karakter van.
de muziek niet bepalen? Wij kunnen het
karakter omschrijven naar de aandoenin
gen die het opwekt door rhythme, melodie
en harmonie en door de overeenstemmen
de eigenschappen dezer elementen. Wij
gaan al zeer ver, wanneer wij spreken van
een erotische muziek en nog verder, wan
neer wü van religieuze muziek gewagen.
Al deze bepalingen zijn zwakke pogingen
tot verantwoording van de gevoelens,
welke de muziek in ons wekt. Het is zeker
waar dat sommige composities een duide
lijk sprekend karakter hebben, een we
zensbeeld waaraan wij niet twijfelen en
waarop wjj naar onze eigen aard reageren
met sympathie of antipathie: maar het
zijn niet de pogingen tot omschrijving van
een karakter, die ik veroordeel, maar wel
de bepalingen van een zekere inhoud.
Bii deze overwegingen denk ik natuur
lijk aan instrumentale muziek en speciaal
aan de piano-muziek van Chopin. Wie
heeft bij de gedachte aan de overstel
pende rijkdom aan muzikale schoonheid
in deze artist niet felle opwellingen
van warmte? En hoe licht leiden de ge
voelens dan niet tot concrete verbeeldin
gen? En wie denkt er aan dat een derge
lijke verbeelding dan geen verdiening,
maar eigenlijk een soort poëtische afreke
ning is? Het is minder gemakkelijk, maar
juister om te beseffen dat het niet één
sentiment maar een onoplosbare vermen
ging van aandoeningen is. die de „gevoels
inhoud" van een instrumentaal stuk uit
maakt.
De muziek van Chopin is hiervan het
illustere voorbeeld. Schakel uw dagelijkse
wezen uit en laat de zeggingskracht van
deze muzikaliteit over u heenkomen' hier
spreekt het musische hart. Ik weet niet
wanneer zijn melodie in een Nocturne een
liefdeslied, een klaagzang, een wiegelied
is. Is het niet altijd het wezen van al deze
liederen en van de vele en vele onbepaal
bare gevoelens, die zich niet afzonderlijk
laten kennen^ Wie kan zeggen, wat de
fameuze kracht der Etuden bevat? Maar
ik ben dankbaar het niet te weten en
onzegbaar gelukkig met de zekerheid dezer
schoonheid. Wat bewust en positief te be
wonderen is, nadat u zich hebt gewonnen
gegeven aan deze muziek, is de meester
lijke vormbeheersing bij zulk een overmaat
aan enthousiasme en energie. Voor ons
gehele wezen is deze wereld van Chopin's
etuden bewonderenswaardig: zowel het
verstand als alle sentimenten zijn geluk
kig met het klinken van deze muziek En
zo is het ook buiten het klinken dezer
stukken altijd aangenaam te bedenken
hoe Chopin's zo veelzijdige muzikale na
tuur zich aristocratisch bepaalde tot het
ene instrument, dat zijn tweede wezen
was. Dit is geen eenzijdigheid, maar be
heersing. En zo zijn ook de afwijkingen
in de structuur zijner stukken geen vrij
buiterij, maar de zekerheid van het eigen
organisme.
Het moet wel schijnen alsof in dit korte
opstel over Chopin niets verklaard wordt.
En hoe vreemd het ook klinken moge dit
is ook eigenlijk de bedoeling. De tendenz
van dit geschrijf is feitelijk: laat u niets
verklaren en luister naar de naamloze
schoonheid. Iedere ernstige muzieklief
hebber weet. hoe moeilijk het is de be
wustheid te verliezen terwille van de ont
vankelijkheid. en ik mag 't niet moeilijker
maken. Voor hen die graag bekennen „ik
weet van niets, maar ik vind 't heerlijk"
zijn deze regels als instemming bedoeld;
voor hen die welen „wat de stukken be
tekenen" zij dit stukje ter overweging
aangeboden Voor hen, die Chopin eigen
lijk een salon-effect vinden, is dit alles
niet bedoeld want ik zou er hen toch niet
mee kunnen bekeren.
HENDRIK ANDRIESSEN.
AANKOOP VAN DUMPMAC1IINES IN
AMERIKA.
Het ministerie van Economische Zaken
heeft een centraal orgaan in het leven ge
roepen, dat zich belast met de uitvoering
der bestellingen, welke de Nederlandse
industrie wenst onder te brengen bij de
„War Assets Administration". Dit orgaan,
de „Stichting U.S.A. Dumps Metaalbewer
king". omvat alle bij de ondervakgroep
groothandel in metaal- en houtbewerkings
machines ingeschreven handelaren, maar
werkt geheel onafhankelijk van deze on
dervakgroep.
Ten behoeve van rechtstreekse aanko
pen bij de W.A.A. heeft de Nederlandse
regering van de regering der Verenigde
Staten een transfercrediet verkregen van
25 millioen dollar, waarvan de rente is
vastgesteld op 3 pet. per jaar.
De W.A.A. brengt op het ogenblik
hoofdzakelijk speciale machines in liqui
datie, waarvan een groot aantal voor de
Nederlandse industrie geschikt is. Boven
dien kunnen deze machines met zeer korte
levertijden en tegen vrij lage prijzen wor
den verkregen.
Het is de bedoeling de aankoop van metaal-
bewerkmgsmachines uitsluitend door be
middeling van de stichting tc doen ge
schieden, welker activiteit zich thans nog
in een stadium van voorbereiding be
vindt. Eerst wordt door deskundigen, die
zich thans in de Verenigde Staten bevin
den, nagegaan, welke typen machines in
de Amerikaanse dumps aanwezig zijn en
in welke toestand deze verkeren.
Daarna zal het mogelnk ziin de Neder
landse industrie van advies te dienen en
eventueel transactie tot stand te brengen.
GEEN VOORRANG VERLEEND.
Een wielrijdsterdie, komende uit de
Edisonstraat geen voorrang verleende aan
een op de Leidsevaart in de richting Heem
stede rijdende auto. werd aangereden ver
loor het bewustzijn en moest met een hersen
schudding en een hoofdwonde naar een zie
kenhuis worden overgebracht. Van de auto
bleek de handrem defect.
