L
ateraire
Chfrfariae 4
Het gebouw van de Bank van Lening
Herinneringen aan mevrouw de Boer-van Rijk
Bijverdienste
ZATERDAG 24 APRIL 1948
jlthi-
"VIT r--
HELLA HAASSE: „Balladen en Legenden".
(Em. Querido's Uitg. Mij., Amsterdam
ER IS GEEN GESCHIKTER ogenblik,
aandacht te vragen voor deze smaak
vol en door Bantzinger sober-verluchte
bundel Balladen en Legenden dan nu;
Hella Haasse is immers de schrijfster, zoals
dezer dagen bekend werd, van de ter ge
legenheid van de Boekenweek uitgegeven
novelle „Oeroeg", welke zich door sug
gestieve ongekunsteldheid, algemeenheid
en natuurlijkheid van gegeven en vooral
door de zeer eigen toon, zo verrassend on
derscheidde van het onpersoonlijk geschrijf
van menig „jongere", die -r toegevend aan
bet intellectueel snobisme- van deze tijd
heil zoekt bij het buitennissige in de jacht
op succes.
Hella Haasse's werk heeft stijl en wel
een van een soort die zichzelf, sinds haar
eerste publikaties gedichten, in het
kortstondig verschenen periodiek „Werk"
in wezen zichzelf gelijk is gebleven, al
wint hij dank zij een behoorlijke dosis
zelfcritiek. dunkt mij, en door toegewijde
nauwgezetheid gedurig aan zuiverheid
en directheid: eigenschappen die haar in
staat hebben gesteld, deze balladen van
vreemde bodem toe te voegen aan onze
(•letterkunde, alsof er van geen bewerking
of vertaling sprake was. Haar stijl en
dat is tevens het kenmerk van de echtheid
ervan is levensstijl, die ik, pndanks haar
open oog voor de werkelijkheid, het liefst
romantisch zou willen noemen, als men
aan deze benaming maar de betekenis
hecht, die ze in wezen heeft. Romantiek is
geen avonturenzucht. Het is een levensge
voel, een zielsgesteldheid, die zich ver
bonden weet met dat onnaspeurlijke, dat
uit de eeuwige oerbronnen van het leven
voortkomt en met het verstand niet te
benaderen-is. Vandaar dat er in elke let
terkundige stroming een voorliefde is voor
de ballade, hét middeleeuwse verhalende
volkslied, dat zon,der aesthetische opsmuk
van het leven-zelf spreekt en zingt van
'het leven zoals dit met zijn oerkrachten de
mens altijd gedreven heeft en altijd drij
ven zal, tot verwarring en verlossing, leed
en vreugde, haat en liefde, verraad en
trouw, geweld en zachtmoedigheid mo
tieven, die in de balladen steeds in oor
spronkelijke oprechtheid weerkeren.
Toen prof. Huizinga in de titel van zijn
inleidend hoofdstuk uit zijn „Herfttij der
Middeleeuwen" het karakter van deze bont-
boeiende geschiedsperiode samenvatte,
deed hij dat met de woorden: ,,'s levens
felheid": hevigheid van béleven der men
selijke driften, goed en kwaad, in eeuwen,
toen het hart meer sprak dan het ver
stand. De Middeleeuwer en dit moet dé
lezer van deze balladen zich wèl voor
ogen houden, om er het volle genot van
te smaken stond nog dicht genoeg bij
de oerbronnen van het menselijk bestaan
om er in alle onmiddellijkheid de kracht van
te kunnen ondergaan en er onbevangen
van te vertellen in een taal, die voor een
ieder verstaanbaar is, omdat er eenvoudig
weg verteld wordt van het algemeen-men
selijke. Was er niet toen als nu, zoals in
de ballade van Jonker Hunting, wraak
zucht uit jaloezie en straf voor de zonde?
Wordt deugdzaamheid niet steeds op de
proef gesteld, zoals hier in de ballade van
de Tovermantel, het wonder van Christus'
geboorte aanbeden, voor eerzucht geboet
met ondergang, beproefde trouw beloond
met wederliefde, zoals in de ontroerend-
schone liederen van „Koning Louys en zijn
Dochter" en „Childe Waters" in deze bun
del?
Tien van deze zingend-vertellende bal
laden van Franse, Engelse, Schotse en
Ierse oorsprong - heeft Hella Haasse
herdicht met een dermate fijn gevoel voor
woordschakering en zuiver poëtisch talent,
dat aan de oorspronkelijke frisheid en na
tuurlijkheid niet de geringste schade werd
gedaan. Juist in de primitieve eenvoud
van de ballade schuilt een goed deel van
de bekoring ervan En deze is het, deze
eenvoud die Hella Haasse heeft weten te
rug te vinden en haar werk al is het
natuurlijk niet volmaakt schoon en goed
doet zijn. Konden bij voorbeeld déze ver
zen, die het Christuskind spreekt als ant
woord op de angstige vraag van zijn Moe
der Maria hoe het de wereld wel zal ver
gaan, anoniem zijn gedicht in onze eigen
Middeleeuwen:
„Koud zal ik zijn als stenen
als stenen in de muur,
en de stenen zullen schreien
om mij, in 't donkerst uur."
Zelfs waar Hella Haasse in de tot bal
lade bewerkte legenden (de laatste drie
van deze bundel) vrij was in haar rhythme,
Krachtig pijnstillend middel
verovert wereldmarkt
De vier werkzame bestanddelen van
CHEFARINE „4" zijn in de hele wereld al be
roemd. In Amerika - het land van overvloed -
werden de voornaamste bestanddelen zelfs
al schaars. Eén ervan - Chefarox - zorgt
dat, al is de werking zéér krachtig, zelfs
een gevoelige maag niet van streek raakt.
TEGEN PIJNEN EN GRIEP 20 TABLETTEN 1 0.75-
Engelsen willen filmmonopolle
voor Olympische Spelen
Voor het verfilmen van de Olympische
zomerspelen te Londen is opgericht de
„Olympic games of 1948 film company
Ltd.", waarin de Engelse journfcalfabrie
ken de hoofdrol spelen.
Het is de bedoeling dat deze maatschap
pij al het materiaal aart de andere Euro
pese landen verstrekt, in journaalvorm en
in de vorm van een volledige Olympische
film. Dit monopolie heeft tot gevolg dat
Polygoon-Profüti geen eigen opnamen van
nummers, waarbij Nederland speciaal is
betrokken, kan maken. Niet alleen in
Nederland, doch in verscheidene andere
landen heeft het bericht van het oprichten
van een monopolistisch bedrijf ontstem
ming gewekt. Er zijn nu stemmen opge
gaan om een gezamenlijk protest te Lon
den te deponeren, waarbij Frankrijk, Ita
lië, België, Tsjechoslowakïje en de Scan
dinavische landen, alsmede Nederland
contact met elkaar zoeken om verdere
maatregelen te nemen. Mocht deze actie
geen succes opleveren dan is de kans
groot, dat de landen aan hun regeringen
verzoeken een verbod uit te vaardigen
tegen de Olympische film en de Olympi
sche journaals, welke van de monopolist
€kche instelling afkomstig zijn.
rijm, beelding en verteltrant, heeft zij
déze simpel-verhalende, ongedwongen
schone toon weten te behouden, omdat ze
wars is van alle mooidoenerij en zich uit
spreekt met die algemene menselijkheid,
dat we er steeds onszelf in kunnen terug
vinden. Menselijkheid-in-schoonheid, dat
is wel het hoogste waarnaar de kunst kan
dingen. Het is ook de moeilijkst te volgen
roeping in een tijd als deze: „dat spinne-
web van krachten en tegenkrachten, waar
in de moderne mens schommelt als een
hulpeloos gevangen vlieg", zoals zij zich
zelf eens, over ons toneel schrijvend, uit
drukte. Haar levensstijl, die tevens haar
schrijf- en dichtstijl is, haar romantisch
levensgevoel dan, zal haar steeds weer bij
machte doen zijn, zich aan dat „spinneweb"
te ontworstelen, om warm en waarachtig
en zuiver te leven en van dat leven te ge
tuigen in haar werk met een getrouwheid
en toewijding, waarvan „Oeroeg"- en deze
kostelijke bundel „Balladen" getuigenis
afleggen. Deze herdichte volksliederen
kunnen tot het beste gerekend worden van
het dichtwerk der jongere generatie.
C. J. E. DINAUX.
De '9 Muzen
Stalinprijzen. De eerste Stalinprijs, die
de journalist en schrijver Ilja Ehrenburg
voor zijn roman „De storm" waarin alle
Russische mannen cn vrouwen als helden en
heldinnen tijdens de oorlog getekend worden
werd toegekend, bedroeg 100.000 roebel.
Het bekroonde werk van Boris Romashof,
„De grote kracht" vertelt hoe Sovjetgeleer
den een collega afwijzen, die een knieval
voor het Westen heeft gedaan. Michael
Budenny, die 100.000 roebels voor zijn roman
„De witte berk" ontving, is een zoon van de
Sovjet-maarschalk.
Konstantin Simonof heeft nu voor,de vijf
de keer een Stalinprijs gekregen, en wel met
de verfilming van zijn werk „De Russische
kwestie", een persiflage op Amerika. Bij de
toekenning der prijzen speelde het superiori
teitsgevoel van de Russische levensbeschou
wing tegenover de ontaarding van de Wes
terse bourgeoisie een grote rol.
Derde Beethoven-concert der HOV
Op Dinsdag 27 April wordt de Beethoven
Cyclus der Haarlemse Orkest Vereniging
voortgezet met het derde concert, waaraan
onze oud-stadgenoot Willem Andriessen zijn
solistische medewerking zal verlenen. Hij
zal het vierde pianoconcert ten gehore bren
gen, voorafgegaan door de Ouverture
Leonore III en gevolgd door de Zevende
Symphonie, waarmede tevens dit Beethoven-
concert besloten zal worden. Dirigent is
wederom Marinus Adam.
la
De verheugenis, die van
het gelaat van deze
schone afstraalt, spruit
ongetwijfeld voort uit
het besef dat lang niet
iedereen een kropje sla
op zijn hoed kan leggen,
zonder er lichtelijk ge
tikt uit-te zien. Zij kan
het in ieder geval wel.
Een durf die trouwens
de draagster evenzeer
zal moeten bezitten,
want zij loopt het risico,
dat een toevallig pas
serende herbivoor de
tanden in het naar zijn
begrippen ongetwijfeld
zeer smakelijke hapje
zet. Maar per slot van
rekening is het lente, de
mens dus minder ernstig
en Madame la Mode nog
luchthartiger dan an
ders. En al zou een
vrouw in deze bezadigde
streken naar alle waar
schijnlijkheid nog niet
met zo'n moestuin op
haar krullen willen
lopen, al werd zij er voor
gehuurd, wij menen
nochtans, dat deze char
mante Frangaise er
erg aardig mee üit ziet.
EEN BELANGRIJKE RESTAURATIE TE HAARLEM
De Bank van Lening in de Kleine Hout
straat te Haarlem zetelt in een oud ge
bouw. Met zekerheid wordt aangenomen
dat daar vroeger het klooster van St La
zarus of der Lazaristen gestaan heeft, dat
zich trouwens ook nog over de Oude Graéht
uitstrekte. Veel is er van dit kloosterge
bouw in de Bank van Lening niet terug
te vinden, ook al zijn er verscheidene oude
gedeelten die aan het grijs verléden her
inneren. De volksmond wil dat een der
.vertrekken vroeger het priesterkamertje
werd genoemd.
De orde der Lazaristen bouwde om
streeks 1307 haar klooster. De gemeente
kocht het-in 1602 voor de huisvesting van
de Bank die daar dus al bijna 3 y2 eeuw
onderdak heeft gehad. Maar er is in de
loop der eeuwen zeer veel aan het gebouw
veranderd, zodat de oude bestemming niet
meer terug te vinden is. „Monumenten
zorg" heeft evenwel verschillende frag
menten als waardevol bezit aangemerkt,
zodat die voor de toekomst bewaard moe
ten blijven.
Indertijd hebben wij al medegedeeld, dat
het de bedoeling van ons gemeentebestuur
is het gebouw, dat niet alleen uitgewoond
is, maar als huisvesting voor gemeente
lijke diensten er is ook de Volkscrediet-
bank ondergebracht ongeschikt gewor
den is, omdat het veel te hokkerig is,
grondig te restaureren. Het streven zit
voor het oude dat goed is te ontzien en
het nieuwe dat gemaakt moet worden
daarbij te laten aansluiten opdat een fraai
geheel verkregen wordt.
ToneelfaerlstMieriBgein en toneclpor tref ten
Wanneer je mevrouw De Boervan
Rijk buiten het toneel ontmoette, was On
willekeurig je eerste gedachte: „Is deze
doodgewone Hollandse vrouw een actrice?"
Maar als je dan naar haar levendig ge
zicht met de geestige ogen zag, dan voelde
je toch, dat je tegenover een bijzondere
vrouw stond. Zoals in haar kunst, was zij
als vrouw: natuurlijk, eerlijk en waarach
tig. Er was in mevrouw De Boer absoluut
niets van „artistieke aanstellerij". jZij gaf
zich 'precies, zoals zij was: een pientere,
verstandige, geestige, Hollandse vrouw.
- Zij had een enorme werkkracht. Ik ben
een paar maal bij haar thuis in de Water
graafsmeer geweest, maar altijd was zij
bezig, zat zij te breien of te haken, terwijl
ze met me sprak. Zij was ook in de laat
ste jaren van haar leven altijd de eerste
die haar rol kende en meestal speelde zij
op de tweede repetitie al zonder boekje.
Van een souffleur wilde zij niets weten.
„Als ze opgeven „in het hok", dan schop
ik!" zei ze met komische verontwaardiging
tegen mij, toen ik haar gevraagd had, of
zij nooit op de souffleur speelde.
Wanneer zij eens 'n avond „vrij" was
wat maar zelden gebeurde ging ze
meestal naar de schouwburg om anderen
in een nieuw stuk te zien spelen. „Je moet
op de hoogte van je tijd blijven. Dat houdt
je jong!" zei ze eens tegen me, toen,ik haar
tijdens de pauze in een foyer sprak. Nu,
jong is zij geblijven, bijna tot het allerlaat
ste toe. Zij had diezelfde ongelofelijke vi
taliteit, die vele toneelspelers en speelsters
tot op zeer hoge leeftijd hebben, behouden
Velen zullen zich misschien herinneren,
dat zij op haar 70ste jaar nog haar zwem
diploma behaalde en zij was op dat di
ploma - bijna even trots als op de twee
medailles, die zij in haar jonge jaren als
dilettante met een rederijkerskamer uit
Deifshaven in Gorkum had verdiend.
Vooral in het laatste jaar van haai} leven,
heeft zij bewijzen van vitaliteit en wils
kracht gegeven, die heel haar omgeving
soms met verbazing vervulden. Ruim een
half jaar voor haar dood was zij geope
reerd zij was toen 83 en zodra zij
weer beter was of liever vónd, dat zij
beter was, want eigenlijk goed is zij na
de operatie nooit meer geweest ging zij
weer op tournee om de kunst te dienen,
=die zij lief had. De grootste angst'hadden
de artisten, die haar op die laatste tournée
vergezelden, wanneer zij mevrouw De
Boer vóór de voorstelling zagen. Een oud,
versleten vrouwtje leek zij, nauwelijks in
staat zich op te houden, doodvermoeid lig
gend in haar stoel aéhter de coulissen. Zo
lag zij dikwijls tot het ogenblik, dat zij
„op" moest komen.- „Hoe zal het gaan?"
vroegen de medespelers dan bezorgd zich
af en telkens weer waren zij verrast over
de onverwoestbare levenskracht van dit
kleine, dappere vrouwtje, waarin de fak
kel opvlamde, zodra zij het toneel betrad.
Dan was er van vermoeidheid en afmat
ting niets meer te bespeuren, speelde zij
haar rol met volkomen overgave en met
een intensiteit, die heel haar omgeving
telkens weer met bewondering vervulde.
Het was, of het leven haar weer greep,
zodra zij het voetlicht zag. Maar als zij na
afloop der voorstelling in haar kleedkamer
terugkeerde, was het, of al haar geest
kracht uit haar wegvloeide, was zij enkel
maar het oude, zielige vrouwtje, dat zich
met moeite staande kon houden. Evenals
Sarah Bernhardt heeft ook mevrouw De
Boervan Rijk tot het laatst toe volge
houden, was zij een voorbeeld van geest
kracht en vitaliteit. Ja. zij ging er zelfs nog
toe over de repetities te leiden van „Op
,Hoop van Zegen", ziek en lichamelijk „op"
als zij was, omdat zij als Kniertje haar af-
scheidstournée wilde maken. Zij werkte
tot de dood haar verraste en haar ter
neersloeg.
Ten slotte wil ik hier nog iets vertellen
over de verhouding van mevrouw De Boer
tot Herman Heijermans, die zij tot het
laatst toe vereerd heeft als de schrijver,
aan wie zij zoals zij zeide „zo veel te
danken had", alsof Heijermans ook niet
dank aan deze begenadigde collabora-
trice verschuldigd was.
„Ik vond Heijermans als toneelschrijver
een reus!" zei ze mij eens, toen wij het
samen over de schrijver van Op Hoop van
Zegen hadden. „Het is beslist niet waar,
dat Heijermans speciaal voor bepaalde
acteurs en actrices zou hebben geschre
ven, zoals men dikwijls heeft horen be
weren. Toen hij bij Ghetto voor het eerst
op de repetities kwam, kenden wij hem
alleen van De Telegraaf en hij kende ons
ook niet. Voor Het 7de Gebod moesten wij
verschillende mensen engageren en her
haaldelijk is het gebeurd, dat na overleg
natuurlijk andere personen dan Heijer
mans zich oorspronkelijk gedacht had, de
rollen moesten spelen. Dat het soms schéén,
of Heijermans sommige rollen voor be
paalde personen had gedacht, kwam alleen,
doordat zij zo goed waren geschreven.
Toch hebben wij ook' wel eens een
enkele maal aan een stuk van hem ge
twijfeld. Toen Adriaan van der Horst mij
vertelde, dat wij „De Meid" zouden gaan
spelen, riep ik vol verbazing: „Moeten wij
dat stuk spelen? Maar dat kan niet!" Ik
had er fragmenten uit gelezen en meende,
dat het stuk onspeelbaar was. En ik was
de enige niet, die aan de opvoerbaarheid
twijfelde. Ja, eigenlijk dachten wij allen er
precies eender over en geloofden wij, dat
het een vreselijke „sof" zou worden. Ten
slotte was toch Heijermans de man, die ge
lijk kreeg. Het is een van zijn grootste suc
cessen geworden en ik heb de rol honder
den malen gespeeld". J. B. SCHUIL.
In de schilderachtige Engelse stad Bath
(Somerset) wordt een zeer oude traditie
gehandhaafd. Dezer dagen werd de ge
meenteraad van de stad met grote luister
geopend. Pruiken en draagstoelen behoor
den bij de aankleding van het feest. Aan
de feestelijkheden namen ook studenten uit
Londen deel. Wij zien zes van hen in hun
schilderachtige kledij van het station naar
de plaats van bijeenkomst trekken, bewon
derd door de schooljeugd.
Parool voor Amerika:
Importeer meer!
De Amerikaanse onderminister van bui
tenlandse zaken, Willard Thorp, heeft Dón-
derdag Aangedrongen op het voeren van
een propaganda-campagne om te komen
tot uitbreiding van de Amerikaanse aan
kopen van Europese goederen. Naar hij
zeide hangt het welslagen van het Euro
pese herstelprogramma in belangrijke mate
van de grootte van de Amerikaanse invoer
uit Europa af.
Sterke aardbeving in
Griekenland
De sèismografen van het K.N.M.I. in De
Bilt hebben Donderdag om 11.47 uur een
zeer sterke aardbeving opgetekend, waar
van het centrum !n Griekenland ligt.
De beweging van de bodem in ons land
bedroeg ongeveer een millimeter.
Besluiten in Kalioerang
De commissie van goede diensten heeft
in een communiqué medegedeeld, dat de
commissie voor de veiligheid te Kalioerang
is bijeengeweest. Een desbetreffende sub
commissie meldde, dat van Nederlandse
zijde in totaal 1599' krijgsgevangenen bin
nenkort zullen worden vrijgelaten. De
republikeinse regering zal zes krijgsgevam
genen (de enige die zich thans op republi
keins gebied bevinden) vrijlaten in de loop
van de volgende week.
Twee nieuwe subcommissies zijn inge
steld ter behandeling van de uitbreiding
der gedemilitariseerde zönes en de beschik
king over de Japanners en Duitsers, die
zich momenteel nog op republikeins gebied
bevinden.
Op 19 April heeft de republikeinse chef
staf wederom een order uitgevaardigd aan
alle commandanten, dat de bestandsover
eenkomst stipt moet worden nagekomên en
overtredingen zullen worden gestraft vol
gens de wetten op de krijgstucht. Speciaal
is de aandacht gevestigd op het verbod de
gedemilitariseerde zönes te betreden.
ZEG MIJ, IIOE UW HAKKEN ZIJN
Robert Schuman, premier van Frank
rijk, ontving in de loop van deze
week tussen zjjn omvangrijke post een
brief, welke een Amerikaanse schoen
fabrikant hem had geadresseerd. ,Die
industrieel had zo graag een paar af
gelopen schoenen van de Franse pre
mier gehad; evenals van Winston
Churchill, Harry Truman en Uncle
Joe, de Amerikaanse benaming voor
maarschalk Stalin, aan wie allen hij
gelijkluidende brieven verklaarde te
hebben gericht. Hij had twee redenen
voor dat verzoek, schreef de magnaat,
een van zakelijke aard die schoenen
zouden wonderen doen als stunt in een
reclame-campagne en een van psy
chologisch karakter: de wijze waarop
een hak afgelopen is, zou namelijk al
lerlei geheime roerselen der ziel ver
mogen te openbaren. De Franse pre
mier, die de'reputatie geniet van een
zuinige vrijgezel, moet niet eens op de
brief geantwoord hebben. Zijn kabinets
chef heeft hij alleen maar toever
trouwd: „Als hij mij nu nog een nieuw
paar in ruil had toegezonden...."
Levenslang geëist
tegen S.D.-agent
Levenslang eiste de advocaat-fiscaal bij
het Bijzondere Gerechtshof te Amsterdam
tegen J. K. uit Amsterdam, een voormalig
agent van politie, die in 1942 en 1943 dienst
heeft gedaan bij de „Zentralstalle ftir Jü-
dische Auswanderung" en in 1944 als SD
agent zijn medewerking heeft verleend bij
het opsporen en arresteren van talloze
ondergedoken Joodse burgers. Velen
hen zijn nimmer uit Duitsland terugge
keerd.
Maar de stand van de Haarlemse ge-
meentefinanciën dwingt tot het bewande
len van de voorzichtige weg. Met stapjes
wordt die bewandeld. Jaren geleden werd
reeds het boven
stuk van het huis
dat naast het
eigenlijke Bank
gebouw staat,
maar er nu toch
inwendig één ge
heel mee vormt,
te restaureren. Ir.
G. Friedhoff, die
destijds nog aan
Openbare Werken
hoofdingenieur
was, heeft daarbij
zeer verdienstelijk
werk verricht. Dat
begin was veel
belovend voor het
geen later zou ko- De mooie binnenplaats.
men!
Nu is een tweede stap gezet op de weg
der restauratie, de bestuurskamer is on
der handen genomen. Ongetwijfeld is, ver
geleken bij de oude toestand, een belang
rijke verbetering verkregen. Er was ont
dekt dat deze kamer ramen had' die inder
tijd op de binnenplaats uitzagen, maar die
dichtgemetseld waren. De oorspronkelijke
toestand is nu weer hersteld*. De kamer
heeft een mooie eiken schouw met een
zeldzaam tegel-tableau. Toch hebben wij
bedenkingen tegen de wijze waarop deze
kamer gerestaureerd is. Er ligt een zolder
in moer- en kinderbalken maar het
bleek dat dit geen eiken-, maar grenen
hout is. Trouwens alle in het gebouw aan
wezige zolderingen zijn van grenenhout.
Natuurlijk was het vroeger eiken. Inder
tijd is blijkbaar een onbekwame restaura
teur aan het werk geweest! De gemeente
had -iu geen oud eikenhout beschikbaar
om dit in de kamer te laten verwerken. Dit
is wel jammer, want nu is de zolder ge-
séhilderd in een reseda groene kleur, die
storend is voor het oude cachet dat de
kamer heeft met haar eiken schouw en
deurbetimmering. Omdat de zoldering
groen werd, moesten ook de ramen groen
geschilderd worden.
Beter had men kunnen wachten tot men
de beschikking kreeg over oud eikenhout,
want zo wordt het beoogde doel niet vol
doende bereikt. Vreemd lijkt ons ook dat
de eiken deurbetiinmering die tot de zol
der doorloopt, boven de deur wit geschil
derd werd. om een geheel te vormen met
de witte muren van de kamer. Het crediet
dat de raad indertijd voor de restauratie
der kamer beschikbaar stelde is uitgeput.
Daardoor is het ook niet mogelijk een
kaarsenkroon aan te schaffen, hoewel de
omgeving daarom vraagt. Misschien ko
men er later nog eens betere jaren! Wel
zal het Frans Halsmuseum enige schilder
stukken uit het depót beschikbaar stel
len om de wanden te sieren. Als er dan ook
een passend meubilair geplaatst wordt, zal
het bestuur in alle geval een goed ver
gaderlokaal hebben.
Wij vernamen dat er nog geen volledig
plan is opgemaakt voor de volledige
restauratie van het gehele gebouw. Het
komt ons noodzakelijk voor dat daartoe
wordt overgegaan, want anders bestaat, bij
het uitvoeren in gedeelten het gevaar, dat
geen gewenste eenheid verkregen wordt. In
het gebouw staan nog mooie oude stukken,
van de gevel op de binnenplaats is nog
veel te maken. Gelukkig is het lelijke hou
ten aanbouwsel, waar vroeger.de openbare
veilingen gehouden werden, weggebroken.
Daardoor is een vrij uitzicht op de
gevels verkregen. Er heerst hier een
stemmige intimiteit, die kenmerkend is
voor de 16e en 17e eeuw.
Eigenaardig is dat bij onderzoekingen
die ir. Friedhoff indertijd in het gebouw
instelde, bleek, dat de tegenwoordige voor
gevel van het Bankgebouw een bouwsel
van latere tijd" is. Een der gangmuren was
vroeger voorgevel. Blijkbaar was er toen
voor het gebouw een tuintje, dat het ge
bouw van de straat scheidde.
Kniples thuis!
'n Rokje maakt U al In de eersteEen
patroon voor Uw japon in de vierde les.
Lezeressen krijgen gratis de eerste les thuis
gestuurd wanneer ze per briefkaart naam en
adres opgeven aan; Instituut Ilmo, Emma-
straat 47, Hilversum.
(Adv.)
van onderofficieren
Zij leverden vrijstellingen,
maar eindigden voor 't hekje
De sergeant H. R. en de wachtmeester
W. A. K. van het Centraal Indelingsbureau
(„C.I.B.") van het ministerie van Oorlog
vonden er iets op om hun salarissen wat
aan te vullen. Zij werkten in de karthoteek
van dit bureau en gaven voor, dat zij voor
vrijstelling van dienst(in Indonesië) kon
den zorgen.
Natuurlijk moest zo'n goochelkunstje
„gehonoreerd" worden. De candidaten voor
vrijstelling gaven geld tot bedragen van
500, waarvoor zij een comedie met ver
scheuren van copie-registratiekaarten kre
gen opgevoerd. Als sluitstuk werd dan een
„vrijstelling" overhandigd, getypt op brief
papier van het C.I.B. en voorzien van een
valse handtekening van een der hoge dé
partementsambtenaren. Helaas, de slacht
offers wisten niet, dat het indelingsbureau
geen vrijstelling kan verlenen
De sergeant waren 15 gevallen ten laste
gelegd, de wachtmeester, die in geldnood
verkeerde, vier. Beiden werd«n in April
1947 gearresteerd.
Tegen hen werden nu door de krijgsraad
resp. vier en twee jaar met aftrek van
voorarrest geëist.
Een adjudant, P. D„ die reeds 11 maan
den in voorarrest zit, beweerde niets van
de knoeierijen te hebben afgeweten.
Tegen een andere sergeant, A. van S.
die ook bij de knoeierij betrokken zou zijn
geweest, werd vier maanden geëist. Twee
soldaten die zich met behulp der genoemde
verdachten aan omkoping en desertie schul-
lig maakten, hoorden resp. een en ander
half jaar tegen zich eisen
Uitspraak op 29 April.
TSJECHOSLOWAAKS—BULGAARS
VERDRAG.
Een TsjechoslowaaksBulgaars verdrag,
gisteren door de respectieve premiers Gottr
wald en Dimïtrof getekend in het Ceruin-
palcis te Praag, is twintig jaar van kracht.
Beide regeringen besloten gemeenschap
pelijk het hoofd te bieden aan „elke poging
om Duitse aggressie en imperialisme te her
nieuwen".
Over Muziek
Toeschouwers
In het pas verschenen boek „Muzikale*
Ommegang",*) waarin verschillende com
ponisten mededelingen doen over hun
werk, schrijft dr. Peter van Anrooy enige
zinnen over zijn „Variaties over een thema
van onbekende herkomst". Met déze va
riaties portretteert hij enige componisten;
schertsend, maar soms ook ernstig. Bij de
beurt van Bach staan er slechts acht ma
ten rust! Dit verklaart hij als volgt:
„En nu de Bach-varjatie. Wat betekenen
toch die 8 maten rust, zult u vragen. Ik
zal het u zeggen. Oorspronkelijk stond er
boven: „voor solo-dirigent". Doch de druk
ker achtte dit beledigend. Jammer! Want
ik vraag me af of de dirigenten, die tegen
woordig toch ook als solisten, meer nog als
imperatoren optreden, geen recht hebben
op een obligaat-dirigeersolo. En het pu
bliek heeft onder leiding van de dagblad
pers langzamerhand zo machtig veel ver
stand van het dirigeren gekregen en een
zo goede „kijk" op dirigenten, dat het een
dergelijke nieuwe prikkel hogelijk waar
deren zal. Het kan zich dan geheel aan de
dirigent wijden en wordt daarvan niet
hinderlijk afgeleid door de klanken der
muziek zelve. De dirigent kan dan uitslui
tend door zijn hoge gebaren zijn Beetho
ven-opvattingen tot uitdrukking brengen.
Ook deze variaties lenen er zich zeer wel
toe gedirigeerd te worden! Natuurlijk
heeft de pianist dan het recht om na af
loop mede op te staan en te delen in het
succes van de dirigent. Ook ben ik er voor,
om onder het motto „Dat kun jij ook", de
toeschouwers zelf eens gelegenheid tot 5
minuten dirigeren te geven. Het orkest
speelt toch wel".
Met deze komisch-bittere woorden stem'
ik ten volle in. Zij komen uit het hart van
iemand, die de muziek altijd heeft lief ge
had boven het kijkspel der concerten. Ik
volg niet altijd de smaak van Van Anrooy
inzake composities, maar zijn afkeer van
de „opvattingen" der uitvoerders deel ik
geheel en al. De waarheid der werken gaat
al te dikwijls schuil achter de wijze van
doen der dirigenten en andere uitvoer
ders en onder het publiek zijn er tallozen,
die kijken en oordelen inplaats van te ho
ren, te genieten en... dankbaar te zijn.
Dit moge een aanleiding zijn om het
onderscheid te schetsen tussen het muziek
leven en de .muziekwereld. Het muziek
leven is iets innerlijks; allen die uit wer
kelijke behoefte musiceren, hebben er deel
aan: musici en dilettanten. Dit leven is
zeer omvangrijk en gaat zeer diep, men
kent er de grenzen niet van en het raakt
het levensgeluk. De muziekwereld echter
is slechts het forum van het muziekleven.
In het maatschappelijk bestel van vele
tijden, maar vooral van onze tijd, is het
een onvermijdelijk, noodzakelijk forum.
Het heeft zelfs zijn goede zijden, maar zeer
veel kwade eigenschappen. In het muziek
leven heerst de liefde tot de muziek, ja tot
de schoonheid; in de muziekwereld heerst
die liefde echter meestal in een soort on
gelukkig huwelijk met de hoogmoed, de
zelfzucht of andere wereldlijke minnaars.
Onder de toehoorders zijn er tallozen, die
alleen toeschouwers zijn en die zijn zich
geenszins bewust, dat zij tekort komen.
Muziek horen betekent medeleven met de
muziek; onder toeschouwen echter v^sta
ik het waarnemen der uitvoering met al
lerlei bijgedachten, die dikwijls steunen op
vermoedens of vooroordeel. Hoevelen zyn
er niet, die door het vele lezen en praten
over de muziekwereld de onbevangenheid
verloren hebben? Zij bezoeken concerten
en denken: dit moet goed zijn, dit moet
niet goed zijn, want hij of zij heeft dit ge
schreven; ik moet dus op mijn hoede zijn;
Of ook bijvoorbeeld: dit zal wel niet goed
zijn, want hij is zo of zo. Hun zorg is in de
muziekwereld, uit of thuis, een passend in
tellectueel oordeel te hebben. Deze men
sen delen niet in het muziekleven, maar
leiden een zenuwachtig bestaan in de mu
ziekwereld, en de meesten weten niet wat
zij missen. Het is waar dat sommige critici
in de muziekwereld veel gezag hebben; zij
zijn een soort verkeersagenten op het forum
en geven de vereiste inlichtingen onge
vraagd. Ik ken lieden, die op het Conser
vatorium nauwelijks mee konden en geen
eindexamen haalden, maar nu onver
schrokken een grote mond hebben ove£
het vak, over componisten, dirigenten enz.
Zij staan geheel buiten hef muziekleven,
maar bepalen de schoonjieidspolitiek en
het verkeer in de muziekwereld; zij zijn
de oppertoeschouwers en hopen dat alle
toehoorders naar hen luisteren. De toehoor
ders echter luisteren naar muziek en wil
len zich desnoods wel vergissen, zy durven
wel een risico aan, want de verantwoor
ding ligt in hun muzikale hart en zij ge
loven niet dat de schoonheid in de eerste
plaats een artikel ter beoordeling is. En
omdat zij zich aldus weten vrij te houden
van aesthetische voorschriften, omdat zij
in hun band met de muziek niet gestoord
willen worden, genieten zij van het mu
ziekleven en trachten in de muziekwereld
datgene op te.vangen, wat blijkbaar tot
dat leven behoort.
Is dit een aanklacht tegen het natuur
lijke vermogen van de mens om na te den
ken en te beoordelen, wét hem in het le
ven de muziek biedt? Neen, en het is even
min een klacht over alle critici. Het is een
pleidooi voor de vrijheid, voor de onaf
hankelijkheid der muziekliefhebbers. Het
is ook zij het in 't kort een aandui
ding dat de waarde der muziek niet wordt
bepaald door tijdelijke tendenzen, niet
door mode, niet door historische of mo
dernistische principes. Al deze zaken zijn
gewichtig in de muziekwereld, niet in het
muziekleven. En gelukkig is de muzieklief
hebber. die ook bij zijn belangstelling voor
de geschiedenis en de ontwikkeling der
kunst zijn onafhankelijkheid weet te hand
haven.
HENDRIK ANDRIESSEN.
Bij de Nederl. Keurboekerij, A'dam.
Agenda voor Haarlem
ZATERDAG 24 APRIL
Stadsschouwburg: „Drie dozijn rozen", 8
uur. City: „Michael Strogoff". de koerier
van de Czaar, 14 j„ 2.00, 4.15, 7.00 en 9.15 uur.
Spaame: „De graaf van Monte Christo", 14
j., 2.30, 7.00 en 9.15 uur. Frans Hals: „De
speurder van Parijs", 18 j., 2.00, 4.30, 7.00 en
9 15 uur. Rembrandt: op het toneel „Theater
Plezier met Toon Hermans". 8 uur fZopdag
2,30 en 8.00 ouri Palace: „Jack Londen" 14
j.. 2.00, 4.15 7.00 en 9.15 uur Luxor: ..De
beste jaren van ons leven". 14 j..(i2.30 en
7-30 uur
ZONDAG 25 APRIL
Stadsschouwburg: „Drie dozijn rozen", 8.00
uur. Luxor: Haarlems Kunstgemeenschap
filmvertoning „Farrebique", 11.00 uur.
Bioscopen: Middag- en avondvoorstellinggen.
MAANDAG 26 APRIL
Stadsschouwburg: Ballet Tilly Sylon. 8 uur.
Bioscopen: Middag- en avondvoorstellingen.
