Li
TEMPO
teraire
en
Madame
la
„Dit is de methode om met weinig
bloedvergieten de situatie te redden'1
Radio Moors
Waar zijn de meeste dubbel-bewoningen
C. DE WEERS
1
ZATERDAG 3 JULI 1948
HAARLEMS DAGBLAD
M. REVIS„Thuishaven, een roman over dingen."
(N.V. Amsterdamsche Boek- en Courant-Mij., A'dam).
TN DE TIJD NA de vorige wereldoorlog,
toen de „nieuwe zakelijkheid"
meer in de beeldende kunst dan in de lite
ratuur opgeld deed, heeft men eens ge
sproken van machine-romantiek: het be
trekken van het door het vernuftig brein
en de nijvere handen vermechaniseerde,
nuchtere, doelmatige „ding" in de gevoels
wereld van de kunstenaar. Een zakelijk-
realistische uitdrukking dus van de ver
houding tussen de moderne (massa)-mens
en de hem omringende en doordringende
wereld van „machines", soms verbonden
met een harcl-onverbiddelijk „zo is onze
samenleving nu eenmaal geworden", soms
ook met een weemoedig „zo verslindt de
techniek mensenzielen als Chronos zijn
kinderen". Mij dunkt dat Reyis' gemoeds
gesteldheid, ondanks zijn „zakelijkheid"
en „filmisch-beeldende stijl" neigt naar de
kant van de deernis'om steeds onpersoon
lijker mensengeneraties, die als de bekende
toverleerling krachten hebben opgeroepen,
die zij niet meer bezweren kunnen. Dit
dan is de menselijke leant van zijn werk,
die zich des te scherper aftekent, waar hij
het sociaal-humanitaire en zelfs religieuze
verbergt achter zijn koel-zakelijlc con
staterende schrijfwijze. Uit dat oogpunt
bezien sla ik zijn in 1931 verschenen ge
schrift „8.100.000 m3. Zand" hoger aan dan
zijn later verschenen „Gelakte Hersens"
ook hoger dan deze „roman over dingen"
of liever over één groots en machtig ding:
de Amsterdamse Haven, die hij „Thuisha
ven" noemde. De strengste zakelijkheid
geeft aan de schrijnende tegenstelling tus
sen een mens vol verlangen en een ge-
utiliseerde realiteit een tragischer accent
dan een mengeling van lyriek en met cij
fers en feiten bijna 'overladen documen
tatie.
Men moet respect hebben voor de voor
studie, de historische, aardrijkskundige,
handelstechnische en economische kennis,
die voor 't schrijven van „Thuishaven" no
dig was. Men moet waardering gevoelen
voor de onmiskenbaar vaardige journalistie
ke compositie, die een zo overvloedig feiten
materiaal wist samen te vatten tot dit vrij
wel steeds boeiend historisch relaas van
„Holland's hartader": Amsterdam's Ha
ven. Meer nog: men kan verschillende
fragmenten zelfs niet eens behorende
tot die hoofdstukken, welke de schrijver-
zelf „verdichting" noemt en waar zijn
verbeelding dus vrij spel had, maar veel
eerder tot onderdelen die zakelijke ge
schiedschrijving beogen roemen van
wege hun literaire kwaliteiten, zoals het
hoofdstuk „Projecties", waarin de geur te
ruiken is van pek en teer en groen-ver-
weerd hout, en een ieder die er oor voor
heeft het water hoort klotsen aan de wal-
lekant van het IJ, temidden van „grauwe
silo's, oude pakhuizen", waartussen het
geraas van klinkhamers, een over een via
duct denderende trein en het ijl geluid van
mensenstemmen over een vèr-spiegelend
watervlak klinken, ook al schrijft de auteur
er geen woord over. Van dergelijke pas
sages en er zijn er verschillende kan
zonder voorbehoud met Nijhoff worden
gezegd: „De dichter hoort in ieder woord,
geboorten van literatuur". Dan geeft Revis
ongewild en daarom des te waardeer
baarder! uiting aan wat de schrijver
niet laten kan: „de dingen opnemen in zijn
fantasie, ze daar koesteren en met warmte
omgeven, er mee spelen, hen mèt de eigen
ziel doordringen, met de eigen adem leven
inblazen", zoals Hermann Hesse het schep
pingsproces eens omschreef.
Maar ondanks deze loffelijke kwaliteiten
is dit boek geen roman geworden: niet om
dat. de mensen er hoofdzakelijk een plaats
in hebben, voor zover zij in betrekking
staan tot deze wereld van „dingen" een
boek over „dingen"-alleen kan stellig een
roman zijn maar veeleer omdat „Thuis
haven" een hybridisch boek is geworden:
een mengsel van' zakelijkheid en lyriek,
van literatuur en journalistiek, van men
selijke reacties en documentaire reportage,
die soms niet vrij is van een schoolboek
achtige didactiek. En waar dan de mens
als méér dan „aanhangsel der machine"
er in betrokken wordt, krijgt het gevoels
element dusdanig de overhand, dat de lezer
zich bijna in het theatrale verzeild voelt
geraken en blij is, dat hij de vaste bodem
van „de dingen", bezield dan door de visie
van een dichter, weer onder de voeten
heeft.
Men kan een roman schrijven „van" de
dingen. Maar een schriftuur „over" de
dingen dat historisch, technisch, econo
misch, aardrijkskundig enlyrisch tege
lijk wil zijn, kan een leerzaam en boeiend
boek met verrassende fragmenten van let
terkundige waarde worden, een roman is
het niet.
Jaren geleden vertelde een machinist
een „meester" zegt men bij „het Spoor"
mij van zijn machine, die hij verzorgde en
troetelde als een vader zijn kind. Hij
leefde er mee; hei rhythm® van de stoom-
Militairen helpen bij de oogst
De minister van Oorlog heeft op dringend
verzoek van de georganiseerde landbouw
ruim 900 militairen voor het rooien vari
pootaardappelen aangewezen. Zij zijn reeds
met het werk begonnen in Zeeuws-Vlaan-
deren en in West-Brabant. In de komende
dagen zullen zij in de Wieringermeer en
omgeving werk verrichten.
Wanneer de weersomstandigheden in de
komende dagen het werken niet te veel
zullen belemmeren, mag worden verwacht,
dat door deze hulp van de militairen, welke
door de landbouw op hoge prijs wordt ge
steld, de oogst in deze gebieden gered
wordt.
ROZENSTRAAT 13
vervoert
Uw meubelen en
vrachten naar
alle plaatsen
TEL. 20020
'Adv.)
Agenda voor Haarlem
ZATERDAG 3 JULI
Palace, ..Saratoga Trunk". 18 jaar. 2. 4.15,
7 en 9.15 uur. Luxor ..Gilda", 18 jaar, 2. 4.15
7 en 9.15 uur. City. ..Het spook 4an de opera",
14 jaar. 2.15, 4.30. 7 en 9.15 uur. Spaarne. „De
macht om het kind", 18 jaar. Frans Hals.
„Destins". 18 jaar, 2.30, 7 en 9.15 uur. Rem
brandt. „Misleide Jeugd", 14 jaar, 2, 4.15, 7 en
9.15 uur.
ZONDAG 4 JULI
Bioscopen. Middag- en avondvoorstellingen.
MAANDAG 5 JULI
Haarlemse Kegelbond. Openbare vergade
ring met als spreker dr. W. K. H. Feuilletau
de Bruyn, 8 uur.
NACHTDIENST APOTHEKEN
Apotheek Van Rijn, Kleine Houtweg 15,
telefoon 10539. C, G_ Loomeyer en Zn., Zijl-
weg 34. tel. 12495. Nolf's Goedkope Apotheek
Kruisstraat 26, tel. 11174. Schoterbos-apotheek
Rijksstraatweg 19, tel, 12711.
uitlaat was-voor hem als de harteklop van
een levend wezen, waarvan elke eigen
schap hem welvertrouwd was geworden
als de gebaren en gezichtstrekken van een
mens, die men lief heeft. Hij sprak er
eenvoudig over, zoals een mens doet, zo
dra hij iets van harte meent En zonder
het te willen vertelde deze „meester" de
roman van een „ding": van zijn machine.
Soms deed „Thuishaven" mij daaraan* te
rug denken soms, helaas. Had Revis
minder concessies gedaan aan de litera
tuur en zich beperkt tot een met toewij
ding geschreven historische reportage van
slib en water en trotse zeeschepen en slui
zen en alle menselijke bedrijvigheid, die
de Haven van Amsterdam ondanks veler
lei b.edreiging steeds weer doet leven, zijn
boek zou in weerwil van alle cijfers en
feiten een roman zijn geworden. Nu maakt
het en dit niet alleen krachtens zijn
ondertitel aanspraak op iets dat het niet
is. Goede, rasechte journalistiek is van
zuiverder gehalte dan halfslachtige „lite
ratuur". Een roman van „bezielde zake
lijkheid" als hoedanig de auteur zijn
stijl zelf karakteriseert wordt alleen
dan geschreven, als men zich daarvan wel
bewust is.
C. J. E. DINAUX.
Verkiezings-Varia
De nummering der lijsten
Het bleek ons, dat niet algemeen bekend
is, hoe de nummering der candidaatlijsten
is geregeld. De vraag werd ons gesteld hoe
het te verklaren is, dat bij loting altijd de
grootste ftacties de laagste lijstnummers
kunnen trekken.
De quaestie zit evenwel zo: Artikel 50
der Kieswet bepaalt, dat fracties die in het
lichaam zitten waarvoor de verkiezing
geldt een verzoek kunnen indienen bij het
Centraal Stembureau om een voorkeur
nummer te krijgen. Dit maakt dat de
sterkste fractie aanspraak kan maken op
nummer één, de fractie die daarop volgt
op nummer twee. Enzovoort. Partijen, die
niet in het lichaam zitten, moeten om de
overige nummers loten.
De samenstelling van de
Kieskring Haarlem
Voor de Tweede Kamerverkiezing is het
land in 18 kieskringen verdeeld.
De Kieskring Haarlem omvat de volgen
de gemeenten: Haarlem, Zandvoort, Bloe-
mendaal, Velsen, Beverwijk, Haarlemmer
meer, Haarlemmerliede en Spaarnwoude,
Heemstede, Bennebroek,. Nieuwer-Amstel,
Ouder-Amstel, Uithoorn, Aalsmeer, Weesp,
Weespercarspel, Diemen, Muiden, Naar-
den, Huizen, N§derhorst den Berg, 's Gra-
veland, Kortenhoef, Ankeveen, Laren,
Bussum, Blaricum en Hilversum.
Barbara Baroness, een
volgens ingewijden ta
lentvolle Californische
viode-ontwerpster, heeft
haar gedachten laten
gaan over het model van
een practisch en gemak
kelijk reiscostuum, dat
zou moeten voldoen aan
de eisen die een lange,
stoffige en vertnoeiende
reis stelt. Zij kwam toen
tot de conclusie, dat.
Wel, zij kwam tot de
hiernaast afgebeelde con
clusie. Een kleurige, niet
al te besmettelijke ruiten
stof, in de tieten van een
plaid bijvoorbeeld, deed
dienst als materiaal voor
het costuum, waarin
Barbara zich onverwijld
kleedde toen zij na haar
„uitvinding" op reis ging.
Is het geheel elegant?
Dat kan me niets schelen,
zegt Barbara Baroness,
ik weet alleen dat ik me
nog nooit op' een lange
vliegreis zo monter en
comfortabel heb gevoeld.
Dat kan, beste Barbara,
ook aan het weer ge
legen hebben. Maar een
feit is het, dat het prac-
tische en comfortabele
als 't ware van het
costuum afstraalt.
Mr. G. VONK ÓVER GRONDWETSWIJZIGING
De Indische expert van de Volkspartij
voor Vrijheid en Democratie, mr. G. Vonk,
gaf Vrijdagavond in „De Leeuwerik" een
uiteenzetting over de houding van zijn
partij in het Indonesische vraagstuk.
Daarbij ging spreker terug tot de instel
ling van de Commissie-Generaal. De Partij
van de Vrijheid heeft indertijd daartegen
gestemd omdat de regering niet wenste
te beloven, dat zij een ander beleid zou
gaan volgen. De Commissie-Generaal ging
volgens mr. Vonk haar bevoegdheden te
buiten door de afsluiting van het accoord
van Linggadjati. Spreker had grote bezwa
ren tegen het eerste artikel van deze over
komst, daar de erkenning van de souverei-
niteit van de Republiek de Indische zaak
op internationaal terrein bracht, hetgeen
de spreker als onvaderlandslievend kwali
ficeerde. Na Linggadjati volgde „een tijd
van hangen en wurgen" tot de politiële
actie. Dat deze actie niet werd voortgezet
noemde mr. Vonk het beschermen van het
potentiële communisme in de Republiek.
Na het mislukken van de actie bleef de
toestand hopeloos.
De federatieve gedachten kon mr. Vonk
accepteren en ook de Unie tussen Neder
land en Indonesië was mits op de juiste
wijze uitgewerkt aanvaardbaar. Spreker
legde omstandig uit, dat door een manoeu
vre van de Liberale Staats-partij indertijd
de vereiste t\vee-derde meerderheid voor
Grondwetsherziening gehandhaafd was.
Dit nu, aldus mr. Vonk, zal ons bij de
komende Grondwetsherziening een mach
tig wapen in de hand geven, omdat hier
door onze partij e?n sleutelpositie heeft
verkregen.
„Wij zijn van mening, dat wij ons niet
verantwoord mogen achten wanneer aan
onze mensen de mogelijkheid ontnomen
zou worden hun schouders onder de lands
zaken te zetten".
De heer Vonk gaf toe, dat de huidige
Grondwet niet op buitengewone omstan
digheden als zich tegenwoordig voordoen,
berekend is. Wel verweet spreker het ka
binet, dat ook met voldongen feiten ge
regeerd werd, wanneer dit niet nodig was.
Bij de Grondwetswijziging moest tot
elke prijs vermeden worden, dat de wetten
tot reconstructie van het koninkrijk binnen
het kader van de gewone wetgeving zou
den komen te vallen, omdat hiervoor geen
gekwalificeerde meerderheid nodig is en
de sleutelpositie van de V.V.D. dan niet
tot zijn recht komt.
De topleiding van de V.V.D. heeft daar
om een wetsontwerp samengesteld, dal
behelsde dat de Nederlands-Indonesische
Unie op eigen naam internationaal rechts
verkeer zou onderhouden, dat de Unie ver
antwoordelijkheid draagt voor een derge
lijk beleid in Indië en dat de organische wet
ten voor de concrete reconstructie van
het koninkrijk met een gekwalificeerde
meerderheid moeten worden aangenomen.
Dit laatste achtte de heer Vonk daarom
van belang omdat zijn fractie „op de wip"
zit.
Het voorgestelde wetsontwerp als com
promis tenslotte door de Staatscommissie
aanvaard kan uitstekend werken bij
een deugdelijk beleid, maar ook funest bij
een foutief. Eerst als wij straks het te voe
ren beleid kunnen overzien, kunnen wij
over het voor of tegen der Grondwetsher
ziening beslissen, verklaarde mr. Vonk,
die voorts uitdrukkelijk uitsprak, dat hij
geen terugkeer tot de vooroorlogse toe
standen wenste. „Dit is de methode om
met weinig bloedvergieten de situatie in
Indië te redden", concludeerde hij.
Tenslotte beantwoordde spreker nog een
reeks vragen.
Vooraf had de heer G. Ritmeester een
rede gehouden, die in grote lijnen over
een kwam met het betoog, dat hij Maan
dagavond in Heemstede had afgestoken en
waarvan in ons blad van Dinsdag een
uitvoerig verslag werd opgenomen.
De heer Ritmeester nam het het huidige
kabinet in het bijzonder kwalijk, dat het
volgens hem de deplorabele toestand van
het land niet aan het volk voldoende dui
delijk had gemaakt. Hij hield tenslotte
zich refererende aan de laatste rede van
de Koningin een pleidooi voor „Een
dracht, eendracht, eendracht".
Van ouds bekend Tel. 14609
Officieel Philips-reparateur
Kruisstraat 38 - Haarlem
Nieuwe bouwplannen
te Haarlem
101 woningen in Haarlem-
Noord, waarvan 67 met een
woonkeuken
B. en W. van Haarlem stellen de raad
voor 101 woningen te laten bouwen voor de
Coöp. woningbouwvereniging van gemeen-
tepersoneel aan de Van Baerlestraat, Pa-
lamedesstraat en Gijsbrecht van Aemstel-
straat (Haarlem-Noord). Alle woningen
zullen een voor- en achtertuin hebben. 67
Woningen krijgen op de begane grond een
kamer van 15 m2, een woonkeuken en bij
keuken en op de verdieping 3 slaapkamers;
de overige huizen krijgen beneden 2 ka
mers en suite en een keuken.
De bouwkosten zijn begroot op 995.412,80.
De huur zal vermoedelijk 6,20 per week
bedragen.
Voorts vragen B. en W. een crediet van
19.150, om drie wonirfgen van de Haar
lemse Stichting aan de Harmenjansstraat,
die in de winter van 1944/1945 „uitge-
sloopt" zijn, te herstellen.
HAARLEMSE WINKELIERS TEGEN
SANTPOORTSE COLLEGA'S.
Maandagavond krijgt liet winkeliersT
elftal „de Santhaes" uit Santpoort een wed
strijd te spelen tegen het winkelierselftal
Generaal Cronjéstraat uit Haarlem-Noord.
Er wordt gespeeld op het Terrasvogels-
terrein in Santpoort.
II I «p
I H 11 3 0 r I 0 m £en vergelijking tussen de stadswijken
In ons vorig artikel over de Woning- en Gezinstelling, die op 31 Mei 1947 (tegelijk
met de Volkstelling) gehouden is, hebben wij reeds het totaal der aantal dubbelbe-
woningen in Haarlem vermeld.
Thans geven wij een vergelijking tussen de verschillende stadswijken. Deze
gegevens, die alleen betrekking hebben op de gewone woningen (dus niet op de
woningen waarin bedrijven of boerderijen gevestigd zijn) ziel er alsvolgt uit:
Over Muziek
woningen:
aantal gezinnen:
1
Oude stad4103 3626 429 42 4 1 1
Deïdse buurt5411 4772 598 36 5
Rozenpriëel 1252 1166 80 6
Amsterdamse buurt 4607 4292 307 8
Wijk Harmenjansweg 414 353 57 4
Cronjébuurt, Oud Schoten, Indische buurt 5860 5294 545 21
Kleverpark én Huis ter Zaanenkwartier 8097 6895 1153 45 4
Haarlemmerhoutkwartier 1740 1317 355 62 5 1
Ramplaankwartier 1093 967 117 7 1 1
Spaamdam 233 224 9
Totaal 32810 28906 3650 231 14 8 1
In deze 32810 woningen waren dus 28906
huisgezinnen, die over een eigen haard be
schikten. In 3650 huizen woonden 2 ge
zinnen, in 231 huizen 3 gezinnen, in 14
huizen 4 gezinnen, in 8 huizen 5 gezinnen
en in 1 huis 6 gezinnen.
Uit deze vergelijking blijkt, dat de minste
dubbelbewoning in het Rozenpriëel voor
komt, iets dat trouwens volkomen ver
klaard wordt door het feit, dat daar iiT ver
houding zeer veel arbeiderswoningen staan
die zich in het algemeen niet lenen voor
dubbelbewoning. Hetzelfde geldt, al is het
in iets mindere mate, vóór een groot deel
van het Amsterdamse kwartier, de Leidse
buurt, de wijk Harmenjansweg en de In
dische buurt. In verhouding komen in het
Ramplaankwartier wat meer huizen voor
die zich iets beter lenen voor meer dan één
gezin. In de oude stad is het cijfer der
dubbelbewoning ook niet bijzonder hoog,
omdat er, buiten de panden waarin winkels
of bedrijven gevonden worden, niet veel
gewone huizen zijn. Van de 4103 huizen
zonder bedrijf zijn 348 zogenaamde lief
dadigheidswoningen (hofjes) die natuur
lijk meteen al afvallen.
De meeste gevallen van dubbel bewo
ningen zijn in het Kleverpark en het Huis
ter Zaanen-kwartier, alsook in het Haar
lemmerhoutkwartier.
Men moet bij het beoordelen van deze
gegevens wel in aanmerking nemen dat zij
dateren van 31 Mei 19^7, dus al meer dan
een jaar oud zijn. Het is jammer dat het
Centraal Bureau voor de Statistiek 13
maanden heeft nodig gehad voor de uit
werking.
Inmiddels is door de werking van het
Huisvestingsbureau ongetwijfeld al veel
verandering in de toestand gebracht. Ter
wijl wij dit schrijven, beschikte het Huis
vestingsbureau nog niet over de gegevens
van deze Woning- en Gezinstelling. Het
zou ongetwijfeld gewenst zijn als het Huis
vestingsbureau in staat gesteld werd over
alle details der telling te beschikken, opdat
een vergelijking kan plaats hebben met het
eigen archief.
De statistieken van de telling wijzen nu
om een voorbeeld te nemen uit, dat
er in Haarlem 1046 gezinnen waren, die
over onvoldoende slaapgelegenheid de be
schikking hadden, zodat personen van 12
jaar en ouder die van verschillend geslacht
waren en niet getrouwd, toch in één ver
trek moesten slapen. Het Huisvestings
bureau zou dan kunnen trachten aan die
ongewenste toestand zo snel mogelijk een
einde te maken.
Een vergelijking met de
buitengemeenten
Tenslotte geven wij een vergelijking van
Haarlem met de buitengemeenten wat het
getal dubbelbewoningen betreft.
aantal gezinnen
woningen
1
.2
3
4
5 6 9
32810
28906
3650
231
14
8 1
3340
2632
651
52
4
1
3700
704
32
1
1926
1672
237
12
4
1
In verhouding komen er in Bloemendaal,
Heemstede en Zandvoort meer gevallen van
dubbelbewoning voor, maar bij de beoor
deling daarvan moet men natuurlijk reke-'
ning houden met het verschil in woning
typen.
In Bloemendaal waren 34 gezinnen, die
over onvoldoende slaapgelegenheid de
beschikking hadden, in Heemstede 36 en
in Zandvoort 20.
Blijft nog steeds voor HERENCOSTUUMS
25 TOT 150 GLD. betalen.
Tropen,kleding, leren en winterjassen, goede
prijzen.
KAMPERVEST 45 TELEFOON 17825
(Adv.)
Het conflict in
Bloembollencultuur
Enige tijd geleden deelden wij mede dat
de voorzitter van de Alg. Vereniging voor
Bloembollencultuur, Jhr. Mr. O. F. A. H.
van Nispen tot Pannerden had medege
deeld dat hij zou bedankeq, omdat hij zich
niet kon verenigen met de houding van
de anti-saneerders in het hoofdbestuur, die
gebruik gemaakt hadden van de omstan
digheid dat zij in een onvoltallige vergade
ring de meerderheid hadden, waardoor het
besluit genomen kon worden om „Bloem
bollencultuur" te doen breken met het
Bedrijfschap voor Sierteeltproducten.
Zeven andere hoofdbestuursleden had
den na de mededeling van de voorzitter te
kennen gegeven ook te willen bedanken
als de voorzitter gedwongen was heen te
gaan.
Wij vernemen thans dat er een nieuwe
vergadering van het hoofdbestur is gehou
den, waarin besloten is, het bestreden be
sluit te herzien.
Jnmiddels worden er pogingen aange
wend deze actie gaat van Lisse uit
om een regeling te maken waardoor het
mogelijk wordt dat de voorzitter op zijn
besluit terugkomt en samenwerking moge
lijk blijft.
De oeroude romantiek uan het circus is
toch telkens weer nieuw: Het moderne
floodlight én de antieke „hogeschool te
paard" vormen een combinatie, die het
moderne circus met zijn antieke tra
dities niet kan missen.
Hillegommer bracht groente
via Helmstedt naar Berlijn
Volgens een ANP-correspondent was een
Nederlandse vrachtauto Vrijdagmiddag 't
eerste gea"'ieerde ti-ansport, dat door de
Sovjetgrenspost te Helmstedt werd door
gelaten sedert Zondag 20 Juni. De wagen
behoorde aan een groente-exportbedrijf te
Hillegom en vervoerde groente, die ten dele
bestemd was voor de restaurants van de
Sovjet-onderneming „Intourist" te Berlijn.
Vr** Britse zijde werd heden officieel be-
ke; gemaakt, dat vage berichten als zou
den nadien nog meer wagens naar Berlijn
gepasseerd zijn, niet bevestigd zijn gewor
den. Tot nog toe worden, voorzover te Ber
lijn offic. bekend, door de Sovjet-autoritei
ten alleen Duitse voetgangers doorgelaten.
Men neemt aan dat de Sovjet-Unie. wan
neer zij de autoweg weer open zou stellen,
hiervan niet officieel kennis zal geven aan
de andere bezettingsmachten.
Richtlijnen voor uitwijzing
van Duitsers
Op vragen van het Tweede Kamerlid de
heer Roolvink betreffende herziening van
de richtlijnen voor de uitwijzing van Duit
sers heeft de minister van Justitie medege
deeld, dat hij geen termen aanwezig acht
om nogmaals tot herziening van de richt
lijnen voor de uitwijzing van vóór de
oorlog hier te lande gevestigde Duitsers
over te gaan. De aanvankelijke richtlijnen
werden reeds tweemaal verzacht, namelijk
op 25 Augustus 1947 en op 18 October 1947.
Voordat in dit jaar de definitieve uit
wijzingen geschiedden, was bij interne in
structie bepaald, dat gezinnen met een van/
oorsprong Nederlandse vrouw, die zich
weinig of niet heeft misdragen, slechts dan
zouden worden uitgewezen, indien de mis
dragingen van de man zo ernstig waren,
dat uitwijzing een gebiedende eis is.
In de practijk worden thans vrijwel al
leen Duitsers, die zich tijdens de oorlog
willens en wetens tegenover het Neder
landse volk hebben gesteld, uitgewezen.
Doch niet allen. Bijzondere consideratie
wordt toegepast onder meer ten aanzien
van personen,» die oud of invalide zijn of
die met een Nederlandse vrouw gehuwd
zijn.
DE „BEGGAR'S OPERA"
In 1728 was Handel de gevierde opera
componist in Londeiy Zijn muziek leefde in
de traditionele Italiaanse stijl met een na
tuurlijke zwier als of de componist een ech
te, deftige Florentijn was. Zonder aangebo
ren bestemming tot een dergelijke uiting
zou hij niet de muzikale macht bereikt heb
ben, waarmee hij werkelijk enige tijd
heerste; met berekening en sluwe artistici
teit worden geen meesterwerken gemaakt.
Overigens diende Handel voor andere be
zigheden zijn positieven bij elkaar te hou
den, want hij had zijn eigen gezelschap en
dat betekent geharrewar genoeg. Edoch,
alles ging goed totdat de Engelse componist
John Gay de Italiaanse tradities bij HandeL
met 'n spottend oog ging bezien en met vlot
talent een stuk samenstelde dat de Italiaan
se opera met de gebruikelijke conventies
persifleerde. Er viel bovendien ook in de
toenmalige Engelse samenleving veel te
bespotten en te hekelen, zoals onop
rechtheid en bedrog in alle lagen der be
volking; en John Gay waagde het erop en
schreef zijn Beggar's opera. Hij was de
eerste Engelsman die. op zo volkomen En
gelse wijze, in de muziek de elegante humor
tot zijn recht liet komen. Dit bereikte hij
niet door eigen muzikale vondsten, maar
door een geestige aanwending van Engelse
liedjes, samengebracht in operaspel en
-zang, waarbij dieven en verraders de wer
kelijke sujetten zijn. Zijn muzikale bewer
king dier zogenaamde „tunes" deed her
haaldelijk de muziek lijken op sommige
plaatsen van Purcell en Handel, wier toon-
dichten ondanks hun overheersende Itali
aanse lyriek toch niet zonder invloeden
van de Engere muziek gebleven waren.
Zo was de opera in opzet en uitwerking een
brillant humoristisch stuk, dat Gay de
„Bedelaarsopera" noemde. De meeste Lon-
denaars van die dagen 'zullen er wel iels
beschamends voor hen zelf uit gezien en
gehoord hebben. Maar ik moet er direct
aan toevoegen dat de Engelsen, volkomen
naar hun aard. de spot met humor opna
men, en lachten met wat er te lachen was.
De opvoeringen hadden groot succes. Én
niet alleen in die dagen; tussen 1920 en 1923
werd 't stuk, nadat het in de loop der
jaren nog al eens herzien was niet min
der dan 1463 maal gespeeld.
Wat Handel betreft: de Beggar's opera
bezorgde zijn gezelschap inderdaad grote
schade, maar de mening dat de meester
als componist in Engeland onmogelijk werd
is niet juist. Tot zijn dood (1752) heeft zijn
genie in Engeland getriompheerd, al wa
ren er soms botsingen met de leidende
kringen in het officiële muziekleven. De
spot was nooit tegen Handel gericht, maar
gold enerzijds de conventionele hebbelijk
heden in de geïmporteerde opera en ander
zijds de onsympathieke hebbelijkheden in
de Londense wereld zelf. De Engelse mu
ziekliefhebbers konden zonder tendentieuse
kunst-politiek de schoonheid der Italiaanse
muzikaliteit onderscheiden van de onartis
tieke gewoonten in de opera-praktijk. Zij
hebben daarmee de echtheid van hun ei
gen muzikaliteit bewezen. En zó sterk was
de sympathie voor de Italiaanse lyriek,
dat men geruime tijd zelfs Handel te streng
achtte. Het is waar dat in Handel's stijl
compositie-krachten spraken die onafhan
kelijk waren van de Zuidelijke sfeer; was
dit een karakter, dat eigenlijk in Engeland
bestond maar zelfs voor de Engelsen ver-
sctiolen bleef? Als deze zaak een literaire
kwestie was zou er misschien met stellig
heid iets van te zeggen zijn, maar muziek
is nu eenmaal muziek en dus ondefinieer
baar.
De Beggar's opera is door de jonge En
gelse componist Benjamin Britten opnieuw
bewerkt. Deze bewerking is veel ingrijpen
der dan al wat indertijd met het werk
werd uitgedokterd. In zijn bewerking werd
't stuk dezer dagen in ons land door een
eigen gezelschap van Britten opgevoerd. Ik
zag de voorstelling in Utrecht en had daar
bij gelegenheid Britten's muzikaliteit nader
te leren kennen.
Wanneer nationale eigenschapppen van
beslissende betekenis kunnen zijn voor de
waarde van een kunstwerk dan moet men
zeggen, dat Britten een belangrijk compo
nist is. Ik kan niet met woorden omschrij
ven wat he£ typisch-Engelse karakter in
deze muziek is, nochtans sprak mij al het
geen Britten met de Engelse „tunes" gedaan
heeft: de dramatisering, de instrumentatie
en andere zaken, als duidelijk Engels aan.
Is het de evenwichtigheid tussen allerlei
sentimenten? Is het de weekheid zonder
sentimentaliteit? Is het de verstandelijke
beheersing zonder nuchterheid? Is het de
zeer.zakelijke zetting voor de instrumen
ten, zonder enige schoolsheid? Dit alles mag
wat mij betreft een vraag blijven;
ik heb geen behoefte aan een oplossing. A
Britten beheerst de materialen welke hij P*
ter hand neemt volkomen en ik zou niet
graag vaststellen dat hij, psychologisch be
schouwd, oppervlakkig is.
Tussen al die klank-diepzinnigheden, die
overal met een ernstig gezicht worden ge
produceerd, is Britten's luchtige ironie in
zake moderniteit mij zeer sympathiek. Hij
is een vrij man en dat hij speels te werk
gaat met de muziek is geen bewijs van
oppervlakkigheid, maar een teken van
zekerheid. Wat hij niet kan, doet hij niet
en wat hij wel kan is zeer boeiend.
De opvoering was in wezen het levende
beeld van de eenheid tussen het oude werk
en de nieuwe zetting. Nancy Evans, Peter
Pears en de anderen zongen voortreffelijk
en het eigen twaalf man tellende
orkest-van het gezelschap musiceerde al
even mooi. Ivan Clayton dirigeerde zoals
het moest. HENDRIK ANDRIESSEN.
HILLMAN 4790.—
STUDEBAKER 6690.—
M. Gatsonides
ZANDVOORTSELAAN 131 - HEEMSTEDE
TELEFOON 27645
(Adv.)
P. C. de Jongh 45 jaar bij
het onderwijs
Een dezer dagen herdacht de heer P. C.
de Jongh, dat hij 45 jaar geleden zijn loop
baan bij het onderwijs in de gemeente
Haarlem aanving. Na bij het L.O. en ULO.
werkzaam geweest te zijn, werd hij leraar
aan de H.B.S. a en waarnemend directeur;
in het laatste oorlogsjaar en daarna be
rustte de leiding gedurende een drietal
'jaren op zfjn schouders.
Het pleit voor de vitaliteit van de heer
De Jongh, dat hij er niet tegen op zag om
zijn loopbaan op de H.B.S. b voort te zetten,
waar hij thans de eindexamens voor 'de
wiskunde afneemt.
Voor onderwijzeres aan de school „Bui
tenrust te Haarlem is door B. en W. de
volgende voordracht opgemaakt: 1 mevr T
Podevin te Haarlem, 2 nicj. C. G Jagten-
berg le Schiedam.
