„De Kroon won nieuwe glans"
Vorstelijk bezoek
Onderscheidingen
in Indonesië
Amsterdam viert Koninginnedag
in grandioze stijl
Nieuwe Uitgaven
Signering der grondwetshervorming
laatste regeringsdaad der Koningin?
Het Zuiderbad in Zandvoort
mag voorlopig niet gebouwd worden
WOENSDAG 1 SEPTEMBER 1948
HAARLEMS DAGBLAD'
MINISTER DREES:
Ook dr. Van Mookdr. HUnder en ir.
spraken voor de microfoon
Peter
De minister-president, de heer W. Drees,
heeft gistermiddag in het nationale pro
gramma over beide Nederlandse zenders de
volgende rede uitgesproken:
Deze 31ste Augustus, de vijftigste sinds
H. M. Koningin Wilhelmina de regering
aanvaardde, de dag waarop Nederland zich
opmaakt om een in ons land uniek jubileum
feestelijk en luisterrijk te gedenken, is
tevens ten dele een afscheid, omdat het ook
de laatste verjaardag zal zijn, waarop Ko
ningin Wilhelmina de draagster der kroon
is.
Het jubileum en het komende afscheid
beide, doen de gedachten teruggaan over
heel het lange tijdperk van haar regering,
maar zeer in het bijzonder over de latere
jaren, waarin Koningin en volk zo zwaar
werden beproefd.
Wij weten nu voor welk een gans andere
taak koningin Wilhelmina gesteld is ge
weest dan zich in 1898 voor de nog jonge
vorstin liet voorzien. Wereldoorlogen en
revoluties hebben tijdens haar bewind
Europa uit zijn voegen gelicht. Staten zijn
weggevaagd, volkeren van hun vrijheid
beroofd, machtige dynastieën te gronde
gegaan. Nederland zelf was vijf jaar lang
in de macht van vreemde overweldigers.
En in de overzeese gebiedsdelen liet de
oorlog een nasleep van moeilijkheden ach
ter als waarvoor het koninkrijk nooit te
voren heeft gestaan.
Hoge vcrantwoordelijkhid.
Naar ons staatsrecht vis voor alles wat
vanwege de kroon geschiedt een minister,
niet de vorst of vorstin verantwoordelijk,
maar geen staatsrechtelijke bepaling, hoe
juist en hoe waardevol ook, kan de draag
ster der kroon ontheffen van het gevoel
van verantwoordelijkheid in hogere dan
staatsrechtelijke zin voor het lot van haar
volk. Allerminst een vorstin als Koningin
Wilhelmina is. En zo heeft zij in de halve
eeuw van haar bewind, dat in den beginne
door de zon van voorspoed werd beschenen,
tenslotte een verantwoordelijkheid te dra
gen gehad, voor menselijk vermogen bijna
te zwaar.
Wij weten, dat haar gespannen medeleven
met het lijden van ons volk en daarna met
zijn moeizame worsteling omhoog, diepe
sporen heeft nagelaten, die de wens ver
klaarbaar maken aan het einde van deze
halve eeuw, na de door heel het volk ge
wenste viering van haar jubileum, de pe
riode van haar bewind af te sluiten en zich
terug te trekken in een rust, die aan vor
sten pleegt te zijn ontzegd. Maar wij weten
ook, dat zij in deze stormachtig bewogen
tijd zich getoond heeft een van de grote
Oranje-vorsten, die wanneer alles in ge
vaar was of verloren scheen, moed en ver
trouwen in de toekomst wisten te doen
herleven en die in de strijd voor land en
vrijheid vrees noch weifeling kenden.
Koningin Wilhelmina is langer aan het
bewind geweest dan enige koning of stad
houder uit het Oranje huis. In dat bewind,
waaronder het Nederlandse volk lange tijd
geleidelijke en verheugende vooruitgang
heeft gekend en tenslotte, hoe zwaar ook
geteisterd, de grootste zegen, de vrijheid,
heeft herwonnen, is ook de verbondenheid
sterker geworden dan ooit.
Nieuwe verhoudingen.
De kroon, die nieuwe glans heeft gewon
nen in de wijze waarop zij door koningin
Wilhelmina werd gedragen, zal bij de wor
ding van nieuwe verhoudingen tussen de
delen van het Koninkrijk, Nederland, Indo
nesië, Suriname en de Nederlandse Antil
len, nieuwe verhoudingen, waarin een syn
these zal moeten worden gevonden van
zelfstandigheid en samenwerking op voet
van gelijkheid, een binding van zeer bij
zondere betekenis blijken te zijn.
Straks gaat koningin Wilhelmina de
kroon overdragen aan haar dochter, dan
koningin Juliana. Deze gedachte werkt in
op de gevoelens van deze dag.
En terwijl wij thans allereerst het jubi
leum vieren in een eenheid, die voor deze
dag alle verschillen terugdringt die ons
Vrije volk kenmerken, en aan de Koningin
de gelukwensen aanbieden van heel het
volk, moge ook reeds gezegd worden, het
oog gericht op de 4e September die wij zien
komen, dat als straks Koningin Wilhelmina,
aan Duin en Kruidberg
Belgische Koningin-moeder
arriveert Zaterdag voor
de inhuldiging
Naar wij vernemen komt Zaterdag
tegen dinertijd de Koningin-moeder
van België, Koningin Elizabeth met
haar gevolg per auto in hotel Duin en
Kruidberg te Santpoort aan. waar zij
vermoedelijk tot 9 September blijft.
Daar dit bezoek een officieel karakter
draagt met het oog op de aanstaande in
huldiging van Prinses Juliana tot Koningin
der Nederlanden, is de Belgische gaste
vergezeld van een vrij uitgebreid gevolg,
onder meer bestaande uit baron Papeians Van de menigte die danste en zong met een
overgave, die waarschijnlijk gesmoord is
na een halve eeuw een lichtend voorbeeld
te zijn geweest van onbegrensde toewijding
en hoge plichtvervulling, naar eigen wens
terugtreedt en weer als Prinses der Neder
landen wil worden beschouwd, de heilwen
sen en zege-beden van tallozen haar zullen
vergezellen, beden, dat nog een rijk ge
zegende levensavond moge volgen, waarin
zij land en volk, ja gezegd mag worden de
landen en volkeren, die onder haar kroon
waren verenigd en die haar zo lief zijn,
tezamen mag zien opbloeien in een eindelijk
weer werkelijk tot vrede terugkerende
wereld."
Ook de gouverneur van Curagao, ir. L.
A. H. Peters hield een radio-rede. Hij ge
waagde daarin van de bewondering en de
liefde die de bevolking van Curagao voor
de Koningin koestert.
De gouverneur van Suriname, dr. W.
Hünder, sprak in zijn rede voor de micro
foon over de gevoelens van trouw en de
verknochtheid die de Surinamers voor het
Oranje-huis hebben.
Radiorede dr. Van Mook.
De luitenant-gouverneur-generaal, dr. H.
van Mook, hield een radiorede, waarin hij
zeide: „Voor de meesten onzer zijn het
Koninkrijk en Koningin Wilhelmina wel
haast onscheidbare begrippen geworden
Het koninkrijk is in deze vijftig jaren van
omwenteling en strijd gezegend geweest
door het bewind ener vrouw, die de vrede
lief had, doch de strijd voor vrijheid en
recht niet ontweek. Hoezeer de belagers
van vrijheid en van recht onze Koningin
steeds strijdbaar tegenover zich vonden, in
ons aller herinnering zal zij voortleven als
het symbool van de oprechte wil tot de
vrede."
Bij Kon. Besluit zijn benoemd tot groot
officier in de Orde van Oranje Nassau:
Raden Adipati Aria Tjakraningrat, Wali
Negara van Maddbra (bij bevordering);
Tengoe dr. Mansoer, Wali Negara van
Soematra Timoer. Raden Adipati Aria Wi-
ranata Koesoemah, Wali Negara van Pa-
soendan (bij bevordering).
Tot Commandeur in de Orde van Oranje
Nassau (met de zwaarden): S. H. Spoor,
luitenant-generaal, commandant van het
leger en hoofd van het departement van
Oorlog in Nederlands-Indië (bij bevorde
ring).
Tot Ridder in de Orde van de Neder
landse Leeuw:
Ide Anak Agoeng, Gde Agoeng minister
president van Oost-Indonesië; Thio Thiam
Tjong, adviseur in algemene dienst bij het
kabinet van de luitenant gouverneur-ge
neraal van Nederlands-Indië; mr. A. H. C.
Gieben, adviseur-generaal voor Justitie in
Nederlands-Indië; mr. D. J. Geursen, pre
sident van het Hooggerechtshof van Ne
derlands-Indië; mr. H. W. Felderhof, pro
cureur-generaal bij het Hooggerechtshof
in Nederlands-Indië; Raden Adipati Aria
Hilman Djajadiningrat, regeringscommis
saris voor bestuursaangelegenheden voor
West-Java; prof. dr. A. Grcvenstuk, hoog
leraar bij de faculteit der geneeskunde van
de universiteit van Indonesië; prof. ir. J.
W. F. G. Proper, hoogleraar bij de facul
teit der technische wetenschappen van de
universiteit van Indonesië; prof. dr. A.
Siegenbeek van Heukelom, hoogleraar bij
de faculteit der geneeskunde van de uni
versiteit van Indonesië; P. Alons, generaal-
majoor der militaire administratie, adju
dant-generaal van het Koninklijk Neder
lands-Indische Leger; dr. J. Wilkens, gene-
raal-majoor van de militaire geneeskun
dige dienst van het Koninklijk Nederlands-
Indische leger.
Veelbelovend begin van de feestweek
Zelden heeft Nederland Koninginnedag
gevierd als gisteren. Er is geen stad. geen
dorp. geen gehucht geweest dat deze dag
waarop ons land zich koesterde in de stra
len van een Oranje-zonnetje, waar de be
volking niet geestdriftig heeft getuigd van
de liefde voor ons vorstenhuis. En vooral
van de liefde voor onze Koningin. Terwijl
de klokken beierden over het land en de
straten schuil gingen onder rood-wit-blauw
en oranje, terwijl de stemmen van duizen
den kinderen zich samenvoegden in ontroe
rende aubades, heeft dit land beseft hoe
zeer het met Oranje verbonden is. En later
op de dag maakte de ontroering plaats voor
een geweldige golf van feestvreugde, die
tot diep in de nacht over Hollands straten
en pleinen speelde.
Natuurlijk was Amsterdam het middel
punt van de vieringen en waren duizenden
jubelende mensen gistermiddag langs de
zonnige route geschaard, waarlangs de
Koninklijke familie zich in twee open rij
tuigen naar het Olympisch Stadion begaf.
Op de daken, op de balcons, op de raam
kozijnen, op de trams, op de telefooncellen
en op de trottoirs vele dichte rijen dik
juichte en wuifde het enthousiaste publiek
onze vorstin en haar familie uitbundig toe.
Zeeën van wapperende oranje vlaggetjes
golfden aan beide zijden van de route bo
ven de hoofden tot tenslotte de paarden op
het Stadionplein rechtsaf sloegen en de
stoet onder de Marathon-toren van het
Stadion naar binnen reed onder het aan
zwellende gejuich van de tienduizenden,
die daar verenigd waren.
Iets later dan het programma vermeldde,
stegen H. M. de Koningin en H. K. H.
Prinses Juliana in de grote calèche, die op
de Dam voor de ingang van het paleis ge
reed stond. Tegenover haar, met de rug
naar de koetsiers, nam vervolgens Z. K. H.
Prins Bernhard in zijn uniform van vice-
admiraal, in het rijtuig plaats en naast
hem kwam de kleine prinses Margriet te
zitten. In de tweede calèche zaten de oudste
twee prinsesjes. Voorafgegaan door mo
torpolitie en bereden politie verscheen de
groep van 55 landelijke ruiters, vijf van
iedere provincie, met het provincie-vaan-
del voorop.
Na het Stadionspel volgde opnieuw een
zegetocht door de Amsterdamse straten.
Ditmaal waren het de oudste twee prinses
jes, Beatrix en Irene, die zij het wat
nauw naar haar vader en tegen
over de Koningin en Prinses Juliana ge
zeten, in de voorste koets reden en opge
togen de ononderbroken toejuichingen der
Amsterdammers beantwoordden.
Toen de Koninklijke familie en het ge
volg waren uitgestapt, namen de Koningin,
Prinses Juliana, Prins Bernhard en de drie
prinsesjes plaats op het bordes voor het
paleis.
De ere-escorten van landelijke ruiters
en burgerruiters waren intussen rond het
paleis gereden en defileerden nu voor de
Koninklijke familie. De menigte op dg
Dam bleef maar juichen en ook toen de
Koninklijke familie reeds in het paleis was
verdwenen, hielden de toejuichingen niet
op. Spontaan werd het Wilhelmus ingezet
en herhaald, net zo lang tot de Koninklijke
familie op het balcon verscheen.
's Avonds hebben Prinses Juliana
Prins Bernhard met hun oudste drie doch-
Ah huldebetuiging aan en afscheid van HM. Koningin Wilhelmina is Dinsdagmiddag in het
Olympisch Stadion het Jubileumspel „In Neerlands Tuin" van Carel Briels opgevoerd. Een
overzicht van het middenterrein, waar het spel zich concentreerde rond de koningskroon als
symbool van 's lands eenheid.
„Zou een jong journaliste, van omstreeks
duizend weken oud, een opwindender baan
kunnen hebben, dan die van speciale ver
slaggeefster voor de Sunday Express tijdens
de troonsbestijging van Koningin Wilhel
mina? Vijftig jaar geleden was ik zo ge
lukkig.
Het was „Koninginne-weer" in die Sep
tembermaand van 1898, en Amsterdam, dat
baadde in vroege najaarszon, was op z'n
mooist en dit wil heel wat zeggen. Waar
schijnlijk leent geen stad in de wereld zich
beter voor historische optochten en Oranje
is de kleur bij uitnemendheid voor versie
ringen. Voor mijn ogen zweven overal
oranje-herinneringen. „Oranje boven" op
de lippen van juichende menigten, die door
de straten golven; mannen, vrouwen en
kinderen, versierd met enorme oranje
sjerpen, als een ereteken gedragen, vrou
wen met oranjestrikken op het „oorijzer",
nuchtere mannen met grijze baarden met
oranje dassen aan, winkelramen die gloeien
van oranje spullen, oranje banieren, oranje
lantaarns, die schommelen in de wind,
oranjekoorden die slingers van bladeren en
bloemen over de straat met elkaar verbin
den, en dat allemaal tegen de achtergrond
van met bomen afgezette grachten en glin
sterend water.
Als ik terugkijk op deze veertien dagen
intense vreugde, dan is het moeilijk een
keuze te doen. Maar het meest indrukwek
kende beeld is dat van de Koningin, een
meisje nog op de dag van haar kroning,
met het zware rode fluwelen kleed, dat
van haar slanke schouders neerplooide.
Door de jaren heen hoor ik weer de heldere
jonge stem, die de belofte doet haar volk
goed en trouw te regeren, een belofte zo
trouw nagekomen. Opnieuw kan men zich
het opgewonden gejuich te binnen brengen.
de Marchoven, grootmaarschalk van het
hof, Zijne Hoogheid Prins Albert de Ligne,
baronesse Carton de Wiart (hofdame) en
lt.-generaal ridder de Rève de Roden met
hun personeel.
Tijdens het verblijf in Duin en Kruid
berg zal de officierswacht in het hötel be
trokken worden door de Koninklijke Maré-
chaussée en als de Belgische Koningin
moeder uitrijdt wordt zij voorafgegaan
door motorrijders eveneens van de maré-
chaussée.
Agenda voor Haarlem
WOENSDAG 1 SEPTEMBER
Bloemendaal: openluchttheater „Don
Quichot op de bruiloft van Kaniacho", 8 uur.
Rembrandt: „Can 't help singing", alle leeft.,
2, 4.15, 7 en 9.15 uur. Palace: „Tarzan in de
gouden stad", 14 j., 2, 4.15, 7 en 9 uur. Luxor:
„De zoon van Robin Hood", 14 j., 2, 4.15, 7 en
9.15 uur. City: ..Zanzibar", 14 j„ 2.15, 4.30, 7
en 9.15 uur. Spaamc: „Schijndode", 18 j„
2.30, 7 en 9.15 uur. Frans Hals: „State Fair"
14 j., 2.30, 7 en 9.15 uur.
DONDERDAG 2 SEPTEMBER
Sehotersingcl: Openluchtvoorstelling „De
Vader des Vaderlands", 8 uur. Bioscopen:
Middag- en avondvoorstellingen. Bloemen
daal: Openluchttheater „Don Quichot op de
bruiloft van Kamacho", 8 uur.
l twee wereldoorlogen.
Verzoek.
Wij van de pers werden.getroffen door
een eenvoudig en natuurlijk verzoek. Het
lawaai van de menigte was namelijk onge
looflijk, bij dag en bij nacht bezetten de
mensen de Dam, onvermoeibaar in hun
demonstraties van loyaliteit. Totdat de
Koningin het Volgende verzoek deed uit
gaan: „Hare Majesteit verzoekt, dat zo min
mogelijk lawaai worde gemaakt na elf uur
vanavond op de Dam, daar Hai'e Majes
teit geen ernstige verstoring van nachtrust
kan verdragen gedurende deze vermoeiende
dagen". Aan dat verzoek werd onmiddellijk
voldaan.
Maar niets kon de vreugde van de me
nigte onderdrukken buiten de Dam. Oude
en jonge mensen, matrones en meisjes,
dansten en zongen onvermoeibaar op de
tonen van een straatorgel of een passerende
milita're k?.pel of op helemaal niets. De
mensen droegen pauwenveren en kriebel
den de gezichten van de voorbijgangers
een gewoonte die hopelijk verouderd is.
Diegenen van ons, die zich de Hollanders
voorstelden als flegmatieke en rustige men
sen, waren vlug van mening veranderd.
Vóór 50 jaar
Onder de titel „Onvergetelijke herinne-1
ringen' schrijft Lady Southorn O.B.E., die
onlangs ter gelegenheidvan de „Koloniale'
conferentie" ons land bezocht en indertijd j
als journaliste de inhuldiging van Koningin s
Wilhelmina meemaakte, het nevenstaand
artikel waarin zij niet alleen verhaalt hoe
alles wat zij toen zag, haar tot op deze dag
voor de geest is gebleven, maar waarin zij
levens haar bewondering voor ons land tot j
I uitdrukking brengt. Tot 1935 het jaar
j waarin zij Lord Southorn, een belangrijk
ambtenaar in het Britse ministerie van
koloniën huwde heette zij Bella Lock.
De gelukkige menigte had ruimschoots
gelegenheid om de jonge Koningin en stra
lende Koningin-Moeder te zien, van hun
„joyeuse entrée" in de stad af tot hun
„jbyeuse rentrée" in Den Haag, waarheen
de feestelijkheden op 8 September ver
plaatst werden.
Voorafgegaan door herauten te paard,
prachtig in levendig blauw en oranje,
schoot de ruiterstoet door de groene lanen
van het „Huis ten Bosch", het zonlicht
doorsijpelend tussen de overhangende tak
ken.
Terugkeer.
Toen ik in Juni van dit jaar terugkwam
in Holland vond ik dezelfde grote belang
stelling voor kunst en muziek, dezelfde
trots van alle Hollanders op hun heerlijk
land, dat ze door hard werken bijna tot de
normale staat hebben teruggebracht na de
verwoestingen en ellende van de oorlog.
De wereld is een heksenketel op het ogen
blik. Overal wantoestanden en moeilijk
heden, maar wij die Nederland liefhebben,
wensen en hopen vurig in gedachten, dat
de populaire prinses Juliana gelukkig zal
zijn op haar ki'oningsdag en in de toekomst.
Voor koningin Wilhelmina zal de dag van
de troonsbestijging van haar dochter een
dag zijn van weemoed. De hele wereld
beschouwt deze daad van toewijding aan
haar land, dat zij zo goed een halve eeuw
lang heeft gediend, met bewondering.
Wij Engelsen, met wie de Koningin de
gevaren en de beproevingen van de „blitz"
doormaakte, koesteren de hartewens, dat
haar gezondheid spoedig weer hersteld mag
zijn en dat ze nog vele gelukkige jaren
mag genieten.
Terwijl ik deze woorden schrijf, schiet
me die merkwaardige in nood ontstane me
lodie te binnen het Wilhelmus dat
prachtige Nederlandse volkslied. Het heeft
een weemoedige bekoring het schijnt
een echo van het verleden van de bitter
zoete voorspoed van het dappere kleine
land, welks geest het tot uitdrukking
brengt. Dat de toekomst, zo duister op dit
moment, zo beladen met gevaren en moei
lijkheden. zich moge oplossen in vrede en
voorspoed voor de Nederlanden, zo nauw
aan ons verbonde'n door banden van
vriendschap en sympathie. Oranje boven".
ters een bezoek gebracht aan het grootste
vuurwerk dat Nederland ooit heeft gezien.
's Ochtends had Fred Roeske een mas
sale aubade geleid op de Dam.
490 flauwvallers op de Dam.
Niet minder dan 530 maal verleende de
Amsterdamse GGD op Koninginnedag hulp
aan onwel geworden of in verkeersongeluk
ken betrokken personen. De volledige staf
van de geneeskundige dienst was dan ook
op deze feestdag gemobiliseerd. Ernstige
ongelukken deden zich gelukkig niet voor;
slechts viel er een dode te betreuren. Een
naar schatting 00-jarige vrouw, wier iden
titeit nog niet bekend is, daar zij geen enkel
papier bij zich droeg, werd om 7 uur des
avonds op de hoek van de Stalinsti-aat en
de Rijnstraat onwel en was bij aankomst
van de GGD reeds overleden.
De Dam vestigde een nieuw record: 490
mensen werd de drukte op verschillende
uren van deze historische dag te machtig.
De GGD had om het plein vier verband-
plaatsen ingericht en daar werd iedereen
geholpen. Slechts een enkele moest naar
een ziekenhuis worden vervoèrd.
Dr. Mansoer onderscheiden
Maandagmiddag had op het departement
van Overzeese Gebiedsdelen een beschei
den doch treffende plechtigheid plaats.
De minister van Overzeese Gebiedsdelen,
mr. E. J. M. Sassen, overhandigde de
onderscheidingstekenen van Groot-Offi
cier in de Orde van Oranje Nassau aan
dr. Teungkoe Mansoer, Wali Negara
(staatshoofd) van Sumatta's Oostkust. In
een korte toespraak memoreerde de
minister, hoe dr. Mansoer onmiddellijk na
de politiële actie van het vorig jaar het
initiatief heeft genomen tot oprichting
van een comité, dat zich tot de Neder
lands-Indische regering richtte met het
verzoek Sumatra's Oostkust een zelfstan
dige status te verlenen.
„Dc Tyrannic verdrijven". (K.
Norel, dr. L. D. Terlaak Poot,
uitgeversmaatschappij N V. Gebr.
Zomer en Keuning, Wageningen).
Onder deze niet zeer welsprekende titel
verbergt zich een lijvig en kostbaar gebon
den documentatie van de laatste oorlog, voor
zover die Nederland aanging, een documen
tatie van de voorgeschiedenis en de bezet
tingstijd, met prachtige foto's en een typo
grafische verzorging die er zijn mag. De in
houd is over het algemeen zeer objectief en
boeiend, ofschoon de schrijvers zich niet bij
ieder onderwerp hebben ingespannen een
werkelijke documentatie tc leveren. De cor
diale wijze van behandeling zal over enige
jaren, wanneer men juist de sobere en
reële feiten zal willen weten, wrevel wek
ken bij de lezer die niet meer in de bewo
gen sfeer van de gebeurtenissen verwijlt.
Het is dus, ondanks de omvang en de ver
gaarde beschrijvingen van gebeurtenissen
uit dit tijdperk, geen standaardwerk gewor
den, eerder een uit de maat gegroeide, be
wogen doch oppervlakkige schriftuur over
de dingen en daden die de Nederlanders in
deze tijd hebben gezien, ondervonden, ge
daan en ondergaan. De schildering van een
figuur als Mussert bijvoorbeeld mag de le
zers die deze droevige ridder hebben gekend
een medelijdende glimlach en een begrijpe
lijk gevoel van leedvermaak geven, doch
latere geslachten zullen er niet veel wijzer
van worden en weinig tevreden zijn met de
deels in een humoristische geest verzonnen
karakteristieken van deze man, van wie
geen enkel verantwoord historisch détail
wordt vermeld, noch wat zijn misdaad, noch
wat zijn verhouding tot de bezetter aangaat.
De grappige anecdotes die het boek over
hem vertelt zijn kennelijk gefantaseerd, en
zullen in de toekomst hun historische basis
verliezen, zodat de lezer van straks er geen
enkel houvast aan heeft wanneer hij zich wil
oriënteren in een tijd die voor hem voltooid
verleden tijd is. Overigens is niet elk on
derwerp er zo armoedig afgekomen. De mi
litaire ontwikkelingen in de Meidagen bij
voorbeeld zijn uitvoerig en aan de hand van
feitenmateriaal beschreven, het verzet is de
eer bewezen die het verdient en overigens
zijn de meeste aspecten van oorlog en bezet
tingstijd min of meer volledig belicht. Tal
rijke aan de meeste Nederlanders wellicht
onbekende feiten en gebeurtenissen worden
er in vermeld, zodat het geheel waarschijn
lijk tal van belangstellende le/.crs zal vin
den. Wanneer tenminste de prijs van het
boek niet remmend werkt, want die is afge
stemd op een documentatiewerk van blijven
de waarde, en dat is het helaas niet ge
worden.
Regering beantwoordt vragen der Eerste Kamer
Nog geen uitsluitsel
over gevangenen der republiek
Verschenen is de Memorie van Antwoord
naar aanleiding van het Voorlopig Verslag
van de commissie van rapporteurs uit de
Eerste Kamer over de vier ontwerpen van
wet tot wijziging der Grondwet.
Het volgende is aan deze memorie ont
leend:
Ook de ministers zouden het op prijs heb
ben gesteld indien de veranderingen in de
Grondwet nog tijdens de regering van Ko
ningin Wilhelmina in werking zouden tre
den. Dit is echter om practische redenen
onmogelijk. Wel zullen met medewerking
van de Kamer de wetten, waarin de ver
anderingen zijn belichaamd, nog door Ko
ningin Wilhelmina kunnen worden goed
gekeurd.
Van haastige spoed der vorige rege
ring" bij de indiening voor de tweede lezing
is geen sprake geweest.
Met voldoening hebben de ministers ge
constateerd, dat verscheidene leden het eens
zijn met de door de minister van Overzeese
Schaken
Tournooi in Heemstede
Het zomersehaaktournooi Heemstede 1948,
dat evenals verleden jaar door de Heem-
steedse Schaakclub „Het Oude Slot" werd
gehouden en ditmaal uit invitatie-groepen
bestond, werd dezer dagen met dte laatste
™Wevebr 1toSte in groep A zijn superioriteitSfSSÏtSSS™
door, evenals in 1947, alle partijen te winnen.
De strijd om de tweede plaats is niet beslist,
daar de candidaten ir. Lantzius en Saeys nog
een afgebroken partij moeten uitspelen.
De voorlopige eindstand in deze groep
luidt:
1. J. P. Wever 5 p.: 2. W. J. Saeys 3 p. en
1 afg. partij; 3. Ir. A. F. Lantzius 3 p. en 1
afg. partij; 4. J. F. Zwarter l'/i p.; 5. C.
Rothert 1L p.; 6. H. Brandt 0 p.
In groep B won Westra de eex-ste prijs en
Volkers bezette de tweede plaats. De eind
stand is:
1. H. Westra 4% p.; 2. W. Volkers 3 p.; 3.
J. F. Castien 2!~i p.; 4. W. H. de Munnik 2 p.;
5. W. L. J. Veenboer 2 p.; 6. W. A. Turken-
brug lVi p.
De hoofdschotel van dit tournooi werd ge
vormd door de bekerwedstrijden van de
organiserende club. Hiervan zijn alle par
tijen nog niet beslist. G. J. Boot is sterk
favoriet, te meer omdat de bekerhouder
1947, Jac. J. Keune, de vorige week tegen
Drayer zijn eerste nederlaag leed en nog
tegen de ongeslagen Boot moet uitkomen.
beschouwing, dat de Unie moet worden ge
zien als een staatsrechtelijke en niet als
een volkenrechtelijke constructie? De bepa
ling in artikel 208, lid 4, aan 't slot dat de
Unie op eigen naam aan het internationaal
rechtsverkeer zal deelnemen, is daarvan de
consequentie
Bezorgdheid over de republiek.
Over de houding der republiek zijn ook
de ministers bezorgd. Index-daad zal, mede
ter wille van de goedwillenden in de repu
bliek, het uiterste moeten worden gedaan
om haar tot «vreedzame samenwerking te
bewegen.
Van dag tot dag wordt met de grpotste
oplettendheid aandacht gewijd aan de
communistische invloeden, die zich ook
daar in toenemende mate schijnen te doeix
gelden.
De ministers menen ten aanzien van het
hoofdbezwaar van enige leden na alles,
wat daarover reeds is gezegd en geschre-
Hoe het met de overige plannen van
Nienw-Zandvoort staat
Het Is een lijdensgeschiedenis met het
„Zuiderbad" in Zandvoort. De gemeente
had vóór de oorlog een mooie badgelegen
heid, maar de Duitsers hebben die met het
strand gelijk gemaakt. Onze regering trof
na de bevrijding een schaderegeling, zodat
men in Zandvoort zich aanvankelijk met de
illusie koesterde, dat het niet lang zou
duren of het nieuwe Zuiderbad zou er
staan. Maar toen men de plannen aan het
uitwerken was, kwamen de moeilijkheden.
Eerst was het tekort aan bouwmaterialen
een beletsel, daarna het voorschrift, dat
voorlopig alleen huizen en fabrieken ge
bouwd mochten worden. Dat alles maakte
dat de bouw van het Zuiderbad telkens
verschoven werd. Maar nu was het voor
1948 beloofd, zodat het bij het nieuwe bad
seizoen van 1949 in gebruik genomen kon
worden.
Zandvoort bleef wachten, xiiaar toch ook
hopen.
Er komt evenwel een nieuwe teleur
stelling.
Wü vernemen van de Wederopbouw dat
thans beslist is, dat van de bouw van het
nieuwe Zuiderbad voorlopig moet worden
afgezien, omdat het ongewenst geacht
wordt grote gelden in zulke werken te
investeren. Dit besluit houdt verband met
het streven om zo spoedig mogelijk te ko
men tot een sluitende begroting. De eerste
tijd zullen daarom alleen strikt-noodzake-
Iijke werken uitgevoerd kunnen worden.
Dat men in Zandvoort wel toestemming
krijgt om de werken voor het Butlinkamp
feit dat van de stichting van dit kamp
deviezen verwacht worden.
Wat de overige objecten van Weder
opbouw in Zandvoort betreft werd ons me
degedeeld, dat het niet te verwachten is,
dat er in 1949 toestemming gegeven zal
worden om nieuwe complexen arbeidex-s-
woningen te bouwen. Er worden er thans
in Zandvoort honderden gebouwd. Ge
meend wordt dat, als die alle klaar zijn, ex-
geen behoefte meer zal zijn aan arbeiders
woningen. De gemeente heeft immers niet
veel industrie, zodat het aantal arbeiders
ook beperkt is. In het komende jaar zal
daarom alle aandacht gegeven worden aan
de bouw van middenstandswoningen. Het
is niet de bedoeling die in grote complexen
te bouwen, want het zal in de meeste ge
vallen herbouw zijn van in de oorlog ver
woeste percelen, ook al zullen er vele op
een andere plaats komen. Natuurlijk ko
men er wel blokjes.
Er bestaat in Zandvoort ook belangstel
ling voor flatbouw.
In het bouwschema was eveneens opge
nomen een hötel voor ongeveer 100 bedden.
Van die bouw zal evenwel voorlopig nog
niets komen, omdat er nog geen belangstel
ling voor bestaat van de zijde der exploi
tanten. Blijkbaar zijn de bouw- en instal-
latiekosten nog te hoog om een lonende
exploitatie mogelijk te maken.
Wel zal in het komende jaar in Zand
voort een nieuwe watertoren gebouwd
worden ter vervanging van de oude, die de
uit te voeren, vindt een verklaring in het Duitsers hebben vernield.
ven, thans te mogen volstaan met de op
merking, dat inderdaad voor een rechts
orde als essentiëel kenmerk moet worden
beschouwd, dat vaste lijnen worden ge
trokken, waarin de rechtsorde tot uiting
komt. Het voorstel bevat die nieuwe
rechtsorde zelve niet, vermits deze ook
vrucht van gemeen overleg behoort te zijn.
Anderzijds zijn in liet ontwerp enige
wezenlijke lijnen genoegzaam vast getrok
ken.
De ministers betreuren, dat dezelfde
leden een opbouw van de Verenigde Staten
van Indonesië met opneming van de repu
bliek daarin bij voorbaat afwijzen. Wan
neer de sti'uctuur der te vormen federatie
voldoende waarborg oplevert tegen suppre-
matie van enige deelstaat, is deelneming
van de republiek, ook uit Nederlands oog
punt bezien, wenselijk.
De ministers hebben bepaald bedenking
tegen de m het verslag geponeerde stelling,
dat de kroon der Unie als Instituut van
constitutionele aard precies dezelfde figuur
zou moeten vertonen als de koning krach
tens Nederlands staatsrecht. Een andere,
doch evenzeer constitutionele constructie
is denkbaar.
Het is de ministers niet bekend, dat de
Commissie van Goede Diensten heeft deel
genomen aan de herdenking van de stich
ting van de republiek; wel zijn enige harer
leden bij die viering tegenwoordig geweest.
Dc ministers betreuren, dat enige leden
niet bevredigd waren door het antwoord
van de minister-president in de Tweede
Kamer nopens aantallen gevangenen op
republikeins gebied. Reeds op 9 Augustus
j.l. heeft de minister van Overzeese Ge
biedsdelen zich gewend tot de Nederlands-
Indische regering, ten einde het hier te
lande te dier zake aangevoerde andermaal
nauwkeurig te toetsen. Dit hernieuwd
onderzoek vereist uiteraard enige tijd, en
thans beschikken de ministex-s nog niet
over de resultaten daarvan.
De West en de Unie.
De ministers menen, dat artikel 208, lid
7, niet de mogelijkheid open laat, dat iet
desbetreffende gebiedsdeel noch tot de
V.S.I., noch tot het in lid 5 bedoelde ko
ninkrijk zal gaan behoren. Geenszins wordt
beoogd, dat Suriname en de Nederlandse
Antillen buiten de Unie zouden blijven.
Wat betreft het wetsontwerp tot invoe
ring van een instituut van staatssecretaris
sen, bij de beantwoording van dit gedeelte
van het verslag wezen de ministers er o.a.
op, dat de benoeming van een staatssecre
taris niet met zich brengen zal instelling
van afzondexdijke bureaux. Belangrijke
financiële lasten kunnen mitsdien van het
instituut niet worden geducht.
Op de vraag, of de ministers het alge
meen regeringsbeleid zullen bepalen en dat
de staatssecretarissen zich zullen beperken
tot de eigen taak van het departement,
waarvoor zij zijn aangesteld, c.q. een deel
daarvan, en binnen deze grenzen
onder verantwooi'delijkheid aan de Staten-
Generaal, wordt bevestigend geantwoord.
Over de bezoldiging van de staatssecre
tarissen zal de regering zich eerst, wanneer
de omstandigheden haar daartoe dwingen,
behoeven te beraden.
Het is de bedoeling, dat deze functiona
rissen de titel van Excellentie zullen dra
gen. aangezien zij in de vervulling van hun
taak in de plaats van de minister als minis
ter zullen optreden.
Terzake van overdracht van grondwet
telijke bevoegdheden aan burgerlijke ge
zagsorganen delen de ministers de ziens
wijze van die leden, die menen, dat moet
worden afgewacht, hoe de materie wet
telijk zal worden geregeld. Gelijk reeds
door de minister van Binnenlandse Zaken
in de Tweede Kamer betoogde is, bevat het
onderhavige voorstel niets, dat vrees voor
machtsmisbruik zou kunnen wettigen.
De commissie van rapporteurs heeft ge-
meeqd met de mededeling van dit ant
woord aan de Kamer haar eindverslag te
kunnen sluiten.
Sport in 't kort
FANNY BLANKER»—KOEN NAAR FIN
LAND. Mevrouw Fannv Blankors—Koen
zal aan een drietal wedstrijden in Finland,
o.a. te Helsinki, deelnemen. Zij vertrekt Zalf
September met haar echtgenoot, Jaa
Blanken,
