Haarlem's Dagblad | 1948 | 24 september 1948 | pagina 6

Uit de groene zee komt
de zilveren buit aan boord

,De Arend

In 550 jaar20.000 wezen verzorgd

Hotel „DE SCHELP"

„Hel Gouden Hoekje"

Kort en Bondig J

le soort Persturf

van Altena

VRIJDAG 24 SEPTEMBER 1948

HAARLEMS DAGBLAD

4

MET DE „HAARLEM" OM DE NOORD

De lange jakker der haringvisserij

„Wat zou er in zitten?"

Dit is op de Doggersbank en rond
de 51e breedtegraad, waar de haring
is, de vraag van elke dag, van elke
keer. Ook op de goede stoomtrawler
„Haarlem", die vaart heeft geminderd
en nu met dreunende winch de twee
kabels binnenhaalt, die anderhalf uur
lang het trawlnet over de zeebodem
trokken. De schipper is op de buiten-
brug gekomen, om het antwoord te
zien en de bemanning tuurt in zee,
waar straks het fortuin of een ge
scheurd net uit te voorschijn moet
komen. Eerst bónken de scheerborden,
die het vistuig in zee open houden voor
de haring tegen de scheepswand. Dan
knarsen de lijnen van de „kuil", het
deel van 't net, waar de vis zich in ver
zamelt, over de katrollen en tenslotte.

Donker, donkergroen is de zee, met
schuimstrepen achter de golven aan. In
eens verkleurt het water, honderd meter
van de „Haarlem" af. Lichtgroen, jade met
zilver wordt het water, want de „kuil" is
boven komen drijven, zoals zij elke keer
weer aan de oppervlakte komt, doordat de
samengeperste haring wil gaan drijven
Op dat moment heeft de schipper al ge
zien, hoe d$ „trek" is geweest, want een
bolle, puilende kuil daar boven de golven
betekent succes en een slappe sliert in de
deining, vertelt van anderhalf uur ver
knoeide tijd.

Bol en gespannen is de kuil deze keer
Voorzichtig wordt zij naderbij getrokken
en als het gevaarte langszij drijft, blikkert
de haring er in als een zilveren belofte.
„Lekker trekkie", mompelt Leen Blok.
schipper van de IJmuiden 9. „Honderd
twintig manden", schat de stuurman wik
kend. „Werk aan de winkel", voorvoelen
de matrozen.

Over een katrol in de voormast wordt
de „jomper" gevierd, de staaldraad met
aan het eind de zware haak, en nadat er
een verdeelstrop om het eerste stuk van
het net is gelegd, wordt dat door de jom
per opgetakeld tot boven de „last". Deze
werd zo pas opgebouwd aan dek, lijkt het
meest op een schapenhok ter veemarkt en
moet dienen om de gevangen haring voor
lopig in te storten. De jomper en de ver
deelstrop hebben samen het voorste stuk
van het net afgekneld en met behulp van
de winch tvordt het eerste „boksie" een
zware vracht van tweehonderd kilo zee
banket soms binnen boord gehaald.

Zilvervloed.

Even uitdruipen; de verdeelstrop wordt
los getrokken en de mannen struikelen
opzij voor de vallende zilvervloed, die
langs hun oliejassen en zuidwesters lekt en
de last een glibberige bodem van wrieme
lende vis geeft. Tweede „boksie"
derde.... vierde„haal op die jom
per

De last is tenslotte vol Van de overvloed
der Doggersbank, waar de mannen van de
„Haarlem" doorheen waden en de woelige
zee zo nu en dan een extra golfje in mikt.
En als het net alweer is uitgezet voor een
nieuwe trek van een uur of langer, zijn de
ruimen open gemaakt en Rijer Blok komt
aansjouwen met een soort houten glijbaan,
waar aan het ene eind een gat gezaagd is.
Boven het visruim komt een zinken trech
ter, de glijbaan rust op de verschansing en
wordt met het gat boven de trechter ge
duwd en Jan van Naatje schept met een
mand de eerste haring uit de last op de
„schuif" (die „glijbaan" van ons heet na
tuurlijk niet glijbaan).

Twaalf vlugge handen sorteren de ha
ring: makreel of „blauwpijppies" gaat in
een aparte mand en de kabeljauw wordt
zolang op het dek gesmeten, waar ze met
gesperde bek op de verstikkingsdood mag
wachten.

Schar, wijting en kleine schol gaat direct
overboord, meeuv/en en sierlijke Jan van
Genten kruisen boven het schip; de haring
wordt „uitgezocht", om daarna in het ruim
te verdwijnen, waar ze onder ijs en een
beetje zout gestouwd wordt in de „keeën",
die» als witte kolenhokken door de grote
laaaruimte staan opgesteld.

Nog maar nauwelijks is de vangst weg
gewerkt of het is al weer „haaallèèè" aan
dek .geblazen en als de zon zich gaat ver
schuilen achter de wateren en de lichten
in de mast gaan knipogen tegen de Pool
ster, is het „haaallèèè", omdat deze kreet
dwingend is in de haringtijd en elke trek
met wat geluk wel tweeduizend gulden
kan opbrengen.

Tenzij de storm komt over de Dog
gersbank. Dan stuift en stulpt de zee
over de „Haarlem" heen en moet de
trawler met de achtersteven in de wind
afwachten tot het beter wil worden.

Tenzij de netten barsten van de over
vloed en de zee terug neemt, wat de
zee zo gul gegeven had.

De vijftienhonderd kabeljauwen, oftewel groot
koppen, die achter een school haring aanjoegen,
zijn op hun beurt verschalkt door het trawlnet
van onze „Haarlem" en dit buitenkansje in de
verse vis-arrne tijd geeft de bemanning moed
om met het strippen van de grote vangst te
beginnen.

Tenzij ook de menselijke machine van
deze geharde lieden overbelast raakt en
de gezichten wit gaan wegtrekken van twee
uur hazenslaap per etmaal. Dan zijn er
wel schippers, die de boog even ont
spannen.

Maar anders jakkert de kringloop tot
dolwordens door en de stokers op de plaat
scheppen de vurige buik van het schip vol
kolen, de matrozen tuimelen als lood in
hun kooien, de schipper kletst een emmer
water over zijn gezicht en de haring staat
in nimmer-aflatende hevigheid in de last.

De haring wordt goed betaald, deze da
gen, maar de guldens herinneren aan zweet
en zoutzweren, aan vier-en-twintig-urige
werkdagen en haastige schaft-mi nut en.

J. F.

Weer een dodelijk ongeluk
op de Heemsteedse Dreef

Vijftienjarige scholier
het slachtoffer

Vanmorgen omstreeks kwart over acht
heeft op de Heemsteedse Dreef bij de Blau
we brug een verkeersongeluk met dodelijke
afloop plaats gehad.

De vijftienjarige leerling van het Trini-
teitslyceum W. Klaver uit Heemstede fiet
ste met een vriendje op de Dreef op weg
naar school.

Ter hoogte van de Blauwe brug moesten
de jongens uitwijken voor een rechts van
de weg geparkeerde bakfiets. Op hetzelfde
ogenblik werden zij ingehaald door een
truck met een zwaar met stenen beladen
oplegger.

De aan de binnenkant van de weg rij
dende Klaver is vermoedelijk geschrokken
en heeft de macht over het stuur verloren.
De knaap viel en kreeg het rechterachter-
wiel van de oplegger over zich heen. Hij
was op slag dood.

Enige maanden geleden is een andere
leerling van het Triniteitslyceum, J. Keule-
mans op bijna gelijke wijze om het leven
gekomen.

Haarlemse Vredesraad
opgericht

Donderdagavond heeft in het Neder]Herv.
Wijkgebouw aan de Molenaerstraat de op
richtingsvergadering plaats gehad van de
Haarlemse Vredesraad. een coördinatie
orgaan der Haarlemse pacifistische vereni
gingen. Er was een achttiental verenigin
gen van die aard vertegenwoordigd, waar
van er elf op deze vergadering hun
medewerking aan de Vredesraad toezegden.
De anderen maakten het voorbehoud dat de
betreffende verenigingen hun goedkeuring
aan het voorlopige reglement zouden geven.

De vergadering, die onder leiding stond
van de voorzitter der V.I.R.O. de heer F. S.
Noordhoff, werd voorafgegaan door een
lezing van de secretaris van het hoofdbestuur
van het Rode Kruis, jhr. H. Beelaerts van
Blokland, over de vredestaak van het Rode
Kruis. De spreker zette uiteen dat het Rode
Kruis niet alleen de verlening van hulp en
hijstand aan allen die lijden onder het oor-
!ogsgeweld tot doel heeft, doch evenzeer de
bestrijding en voorkoming van oorlog, en
verwees daarbij naar de vredesresolutie van
iet congres te "Oxford.

De heer Noordhoff zette hierna de bedoe
ling van de Vredesraad uiteen. De Haarlemse
Vredesraad is een plaatselijk orgaan van
samenwerking op het gebied van het vredes
werk en laat de aangesloten organisaties vol
komen vrij: hij wordt opgericht met het doel
door coördinatie der werkzaamheden de vre-
desgedachte te bevorderen en uit te dragen
in de ruimste zin van het woord.

Het comité van voorbereiding onder leiding
van de heer Noordhoff werd dobr de verga
dering bij acclamatie gehandhaafd als voor
lopig bestuur tot Januari. Secretaris is de
heer J. G. B. Bontje. Wanneer de verenigin
gen wier delegaties tijdens deze vergadering
nog niet konden besluiten tot toetreding,
hun medewerking binnenkort zullen hebben
toegezegd, zal het werk voor de vrede in
Haarlem kunnen geschieden in de meest
doeltreffende en vruchtbare samenwerking.

ONDERSCHEIDING VOOR ZUSTER
W. STAM.

Aan onze oud-stadgenote zuster W. Stam,
die tot December 1945 sociaal werkster bij de
Gemeentelijke Geneeskundige dienst is ge
weest, is toegekend de zilveren medaille,
verbonden aan de Orde van Oranje Nassau.
In 1945 vertrok zij naar Bandjirmasin op
Borneo, waar zij directrice werd van het
Oelin-hospitaal. Een jaar later werd zij
directrice van een inrichting voor geestes
zieken. Veel heeft Zuster Stam gedaan in het
Oelin-hospitaal.

De „Vandersteng" naar Haarlem

Het modern uitgerust propaganda-vaartuig
„Vandersteng" zal op 1 October voor een
propaganda-week naar Haarlem komen. Dit
fraaie schip, dat als zeeschip is uitgevoerd
naar een ontwerp van het Technisch Bureau
voor de Scheepvaart H W. de Voogt te Haar
lem, zal tot en met 7 October ligplaats heb
ben in het Spaarne, Stille Zijde tegenover de
Damstraat voor het gebouw van Kunst en
Wetenschappen en zal voor het publiek toe
gankelijk zijn.

Het is mogelijk

Zondag gezellig een borreltje thuis
te drinken

Dusnaar Slijterij

Gen. Cronjéstraat 152 Tel. 14752

(S.v.p. flessen inleveren)

(Adv.)

Burgerlijke stand van Haarlem

HAARLEM. 23 September 1948.

ONDERTROUWD: 23 Sept., H. van Es en
H. J. W. Ooms.

GEHUWD: 23 Sept.. J. van den Hoven en
M. H Scheffer; W. Kluijt en P. C. Bijnagte:
H. J. Fiege en H. A. Böekling; R. G. J. Vos
en J. van Bogget; G. D, Vermeulen en A A.
Kassels: L, B. Tonnissen en J. E. van der
Lusdonk: R. R. Koitcr en T. Visser; H. Zon
neveld en N. G. de Kwaadsten iet.

BEVALLEN van een zqon: 22 Sept., A. van
Zanten—Opbroek; M. Jordan—Bijster; C. van
der PolRip: M. A. Kuijper—Valbracht; T
C. M van der Madede Koning: P. de Vries
de Vries: 23 Sept.. J. T. HabrakenBijster;
L J J. Meijervan Dijck.

BEVALLEN van een dochter: 22 Sept.. W.
M. Bijl—Gaartman; W. van der Pol—van der
Walle; M. M. Brand—van Schaick; W. C van
Dun—van der Sluijs; M A. Terstegen—van
Rooijen: 23 Sept.. M H Vogelsvan Dam; F
Bosch- Zwart; C L Clement- van de Water

OVERLEDEN: 20 Sept H M Roosekrans.
27 j Sterrcbosstraai 21 Sept G Beckers
Hoiselenberg. 19 Plein, 22 Sept., C. Dek
ker. 51 j.t Caninefatenstraat.

Het feestprogramma van het jubilerende Gerefor
meerd of Burgerweeshuis te Haarlem

Dr. J. E. baron de Vos van Steenwijk en
mr. J. H. Ekering, voorzitter en secretaris
van het college van regenten en regentes
sen van het Gereformeerd of Burgerwees
huis te Haarlem, vertelden op een Donder
dagmiddag gehouden persconferentie veel
over deze jubilerende instelling. Daar wij
reeds twee artikelen aan dit onderwerp
wijdden kunnen wij met enige aanvullin
gen volstaan. Allereerst de schatting dat in
de loop van deze 550 jaar ongeveer 20.000
wezen in het huis verzorgd zijn.

Er zijn bij dit jubilé verschillende fees
telijkheden georganiseerd, allereerst omdat
er behoefte gevoeld wordt om dankbaar
heid te tonen voor hetgeen in het verleden
gewrocht is en bij vernieuwing belang
stelling voor het weeshuis te vragen, maar
daar nevens, en zeker niet in de laatste
plaats, om de aandacht te vestigen op het
grote belang van het werk der kinderbe
scherming in het algemeen. Er zijn thans
weinig volle wezen die voor opneming in
tehuizen in aanmerking komen. Maar daar-
tenover staat dat er veel plaats gevraagd
wordt voor Voogdij- en Kinderrechter
kinderen. Die zijn er zoveel dat het onmo
gelijk is voor allen een plaats te vinden.
In het Haarlemse weeshuis zijn, ook al was
het moeilijk, na de bevrijding verbouwin
gen uitgevoerd om de capaciteit van 50 tot
73 kinderen op te voeren. Alle plaatsen
zijn bezet.

Er zijn evenwel, ook in Noordholland,
verschillende weehuizen die geen wezen te
verzorgen hebben, maar het huis gesloten
houden, omdat de regenten menen, dat zij
de reglementen zouden schenden als zij
andere kinderen dan volle wezen ter ver
zorging aannamen. En dat in een tijd
waarin honderden kinderen dreigen te ont
sporen omdat zij het zonder de gewenste
verzorging moeten stellen. Het bestuur
„Kinderzorg" in Noordholland doet al het
mogelijke om daarin verbetering te bren
gen en het is wel aan te nemen, dat enkele
van die gesloten weeshuizen weer heropend
zullen worden, nu voor kinderen die zijn
toegewezen door de Voogdijraad of de Kin
derrechter. Dan gaan de kapitalen, die deze
instellingen bezitten, weer rente afwer
pen!

Het Haarlemse weeshuis heeft ook nog
kapitaal, maar dat is in moeilijke jaren al
aangesproken. Ook in de oorlogsjaren was
het noodzakelijk. De exploitatierekening
sluit ook nu nog met een belangrijk tekort,
o.a. een gevolg van de omstandigheid dat
de overheid veel minder vergoedt dan de
verzorging der Voogdij- en Kinderrechter
kinderen kost. Regenten achten het
'onverantwoord het kapitaal nog meer aan

Offerblok geledigd

Dezer dagen heeft de Haarlemse recherche
aangehouden de twee en dertig jarige vrouw
S., die zich aan enige berovingen had schul
dig gemaakt Zij heeft ook bekend, dat zij
zich een half jaar geleden met de 53-jarige
perser P Sch heeft laten insluiten in de R K
kerk aan de Rijksstraatweg. In de nacht heb-
ben zij een offerblok van de muur gehaald
en geleegd De inhoud hebben zij de volgen
de morgen gedeeld. Als verdacht van diefstal
is thans de perser aangehouden.

te spreken, want dan zit het nageslacht
met de brokken. Vandaar dat de regenten
opwekken om het weeshuis financieel te
steunen. Dit is mogelijk door schenkingen
en ook door deel te nemen aan de feeste
lijkheden die nu georganiseerd zijn.

Wat de plannen voor de toekomst be
treft, is mee te delen dat het voornemen
bestaat na de feestviering in het weeshuis
de verdeling der kinderen in groepen an
ders te maken, om daardoor nog meer te
bereiken, dat ieder voelt in een gezin te
leven. Nu zijn de kinderen verdeeld naar
leeftijd, maar dan worden groepjes van
kinderen gemaakt van alle leeftijden, net
zoals in een gewoon gezin. De jongsten zijn
dan meer op de oudsten aangewezen waar
door de kinderen in zeker opzicht elkaar
opvoeden.

Het college van regenten, en regentessen
bestaat behalve uit de reeds hierboven ge
noemde voorzitter en secretaris uit de
heren R. van der Wal en A Bierens de
Haan (die al sinds 1901 deze functie be
kleedt) en de dames G. H. A Calkoentoe
Laer, C. G. J. T. Imminkvan Styrum, A.
G. de VriesHoeksma en A. D. L. de
Clercqvan Lennep.

Het feestprogramma

Zaterdag 26 September: 1517 uur
receptie in het Frans Halsmuseum door het
college van regenten.

Dinsdag 28 September: Voorstelling van
het gezelschap Chiel de Boer in de Stads
schouwburg.

Donderdag 30 September: Opvoering van
„Taal der Eeuwen", historisch spel door
wezen, oud-wezen en regenten in De
Leeuwerik in de Kruisstraat.

Zaterdag 2 October: op het gemeentelijk
sportveld aan de Schalkwijkerweg: voet-
baltournooi om een wisselbeker, waaraan de
wezen-elftallen uit Haarlem, Amsterdam,
Rotterdam en Den Haag deelnemen.

Dinsdag 5, Woensdag 6 en Donderdag 7
October: bazar in het Weeshuisgebouw in
de Olieslagerslaan, waar ook de film „Het
leven in een weeshuis" wordt vertoond en
vele andere attracties zullen zijn.

Inbraak in het Luxor-heater

Twee daders in arrest

De Haarlemse recherche heeft de twee en
twintig jarige electricien J. A. uit Den Haag
aangehouden, die zich in samenwerking met
de acht en twintig jarige suppoost J. B. v. d.
P. heeft schuldig gemaakt aan een inbraak
in het Luxor-theater aan de Grote Hout
straat te Haarlem. In de nacht van Maandag
op Dinsdag was de Hagenaar aan de achter
zijde van de bioscoop over een drie meter
hoge muur geklommen Daarna kon hij via
een afgesloten deur het gebouw betreden
De deur van het kantoortje is opengebroken
en uit een geldkistje is een bedrag van ruim
f7000 gestolen. Donderdag heeft de recher
che de electricien aangehouden en bij zijn
verhoor v&klaarde deze, dat de suppoost, die
bij de directie van de bioscoop in dienst was,
hem daartoe had overgehaald en inlichtingen
had verstrekt. Later is de suppoost in arrest
gesteld

In de woning van de Hagenaar is een be
drag van f6990 in beslag genomen. Vermoed
wordt, dat «en bedrag van f 200 is opgemaakt.

Van Hacmstedeweg 20 Tel. K 2507 - 2105

ZANDVOORT

Hotel en Café-restaurant en Bar
het gehele jaar geopend

Speciale tarieven voor langer verblijf.

Iedere Zaterdag en Zondag
DANSEN en attracties

Zalen voor vergaderingen, congressen,
feestmaaltijden e.d.

Raadsverkiezingen in 1949

Stemmen bij volmacht

Met het oog op een in de loop van 1949
te houden verkiezing voor de gemeente
raad wordt er de aandacht op gevestigd,
dat kiezers, die bij volmacht willen stem
men een verzoek hiertoe bij het gemeente
bestuur kunnen indienen tussen 1 October
1948 en 1 Januari 1949.

Stemmen bij volmacht is alleen mogelijk
indien de werkzaamheden van de kiezer
medebrengen, dat hij gedurende het ge
deelte van het jaar, «waarin de stemming
valt, werkzaam is buiten de gemeente, op
welker kiezerslijst hij voorkomt, mits zijn
afwezigheid als regel telkens langer dan
drie dagen duurt. Ook de kiesgerechtigde
echtgenote van hem die, zelf al dan niet
kiezer, voldoet aan de hierboven genoem
de voorwaarden, voorzover zij met haar
echtgenoot door diens beroep of werk
zaamheden afwezig pleegt te zijn, is be
voegd bij volmacht te stemmen.

Formulieren voor de verzoekschriften
zijn ter gemeentesecretarie, afdeling Be
volking en Verkiezingen verkrijgbaar.

Ontgroenpartij in Stoops Bad

Studenten duwden bad
meester in het water

De Amsterdamse studenten zijn nu
zij in de hoofdstad na de laatkte excessen
onder controle worden gehouden giste
ren hun ontgroeningsjool in Stoops bad in
Overveen komen uitvieren.

Omstreeks half drie kwam een clubje
oudere jaars-studenten met hun slacht
offers in het zwembad, waar zij al spoedig
de boel op stelten zetten, waarbij ook meis.
jes werden lastig gevallen. Voorts alar
meerden zij een dokter voor een gefingeerd
ongeval.

Tegen vijf uur bereikte de „pret" een
hoogtepunt toen de belhamels de badmees
ter, die juist een kind les gaf, het water
in duwden. De man kon nog juist over zijn
leerling heen springen. De schelmen heb
ben daarop de plaat gepoetst.

Wij kopen

GOUD, ZILVER EN JUWELEN

Voor uw cadeaux en verlovingsringen met
en zonder 'inlevering bij

GIERSTRAAT 45. HOEK NIEUWSTRAAT
TELEFOON 19044

(Adv.)

Dr. G. Stuiveling sprak voor
het Humanistisch Verbond

Voor de Haarlemse Gemeenschap van
het Humanistisch Verbond sprak dr. G.
Stuiveling Donderdagavond in een vol
bezette zaal van het gebouw „Theosofia"
over „De vierde zuil en de ene tempel".

De vierde zuil, zo betoogde dr. Stuiveling,
werd gevormd door de buitenkerkelijken,
die van een verdwijnend klein percentage
in de 19e eeuw thans waarschijnlijk tot 20
tot 25 van de bevolking zullen zijn ge
groeid. Een groei, die volgens spreker
vooral ten koste is gegaan van de vrijzin
nige groepen, zowel aan katholieke als
protestantse zijde, bevorderd werd door
het toenemende stedelijke karakter van ons
land, parallel loopt met de ontwikkeling
van het volksonderwijs en in de hand werd
gewerkt doordat de kerken in de vorige en
het begin van deze eeuw niet het juiste
antwoord op de sociale nood gaven. Doch,
zo zei dr. Stuiveling, de diepere grond van
de overgang van het kerkelijk naar het
buitenkerkelijk denken vindt men in de be
hoefte van de mens om de wereld te zien
en te begrijpen in een vorm die hem ver
antwoord- lijkt en niet tegen zijn redelijk
oordeel botst. De spreker kwam er fel tegen
op, dat met het geloof ook het geweten zou
verdwijnen: wanneer men dit beweert, dan
zal men dit ook -dienen te bewijzen voor
een groep, waarvan het maatschappelijk
gehalte mede door ministers, commissaris
sen der Koningin, professoren en vele an
dere sieraden der maatschappij wordt be
paald. Volgens dr. Stuiveling zijn de zede
lijke beslissingen van de mens een kwestie
van karakter, los van de wereldbeschou
wing. Spreker bepleitte met nadruk gelijk
berechtiging van de buitenkerkelijken met
de overige geestelijke groepen. Daartoe is
het ook noodzakelijk, dat'de organisatie
wordt opgebouwd, die deze rechten be
schermt.

Dr. Stuiveling gaf een korte karakteri
stiek der verschillende kerkeenootschapnen,
waarbij hij als het wezenliike in het Hu
manisme aangaf: de erkenning van aan de
grenzen van het menselijk denkvermogen
te staan en daar niet bovenuit te willen
redeneren. Het Humanisme bepaalt zich
tot begrensde zekerheid en het stelt de
mens daarin centraal.

Spreker wilde de waarheid aan één norm
binden, deze zou dan voldoende zijn voor
een afgesloten wereldbeeld. Raadselen
moeten niet per se verklaard-worden. In
het Humanisme wordt er naar gestreefd
de logisch denkende, de ethisch oordelende
en de moedig handelende mens te doen
komen tot de uiterste grens van het men
selijk mogelijke, opdat de aarde voor men
sen bewoonbaar zal ziin.

Mejuffrouw Tini Ruifrok luisterde de
bijeenkomst met declamatie op.

Brilliant betoog
van Armand Hoog

Gisteravond hield de Franse romancier

i criticus, Armand Hoog, voor „les con
férences francaises" in Brinkmann een cau
serie over „De detective-roman en het fa
len van de zuivere rede". Het werd een
avond in de beste stijl van deze vereniging.
Misschien geen wereldschokkend onder
werp, maar in ieder geval een behandeling
er van die de Franse traditie van scherp,
logisch en beminnelijk-ironisch redeneren
op sublieme wijze hoog hield.

Hoog begon met zijn toehoorders er op
te wijzen dat de geboorte van de detective
roman (tussen 1840 en 1860) opvallend
dicht bij die van het rationalisme ligt. En
al everi opvallend is, dat de detective
roman hoewel hij allerlei ongebruikelijke
zaken de spreekwoordelijke drie moor
den voor een dubbeltje en allerlei
schijnbaar onoplosbare raadsels bevat, nim
mer een „wonder" tolereert. Te£en de tijd
d;it de lezer zich enige tijd heeft afge
vraagd: „Hoe kan dat nou?", komt de
auteur met een prima pasklare verklaring.
Zo is die detective-roman in feite het top
punt van rationalisme. Hij is de beschrij
ving van de toegepaste methode. Ter il
lustratie voerde Hoog bovendien aan, dat
de werkelijke minnaars van het genre
over het algemeen niet behoren tot de een-
voudigen van geest die zich liever ver
meien met „Haar eerste liefde", maar tot
een bepaalde groep van intellectuelen, ver
tegenwoordigers van een mathematische of
andere rationalistische cultuur-groep. Zo
zeer is de detective-roman op het redelijke
ingesteld, dat hij zich ternauwernood be
moeit met de vele passies, die hoewel
onredelijk evenzovele facetten van de
menselijke natuur zijn. Hoog wilde op de
detective-roman de definitie „Hij weet al
les, maar hij weet dan ook niet meer dan
dat", van toepassing brengen. Hij gelooft
in iedere technische mogelijkheid, zelfs al
is zij absurd, als de stoel waaruit dolken
te voorschijn springen, de klok die kogels
afschiet en de sigarettenpijpjes -waaruit
giftige pijltjes geblazen worden. m

En toch faalt die zuivere rede. Evenmin
als de detective-roman rekening houdt met
passies, betrekt hij de ontelbare schare van
bijpersonen, van „neutralen", die zij het
dan indirect een zo grote invloed hebben
op het leven van ieder mens, in de hande
ling. De verhouding van de hoofdpersonen,
speurder en schuldige, is volmaakt recht
lijnig. Het is de volstrekt geïsoleerde ver
houding van één paar.

En dat zijn de redenen die in de detec
tive-roman het pure rationalisme hebben
doen capituleren. Hij geraakte in een dood
lopende slop. En nu treffen wij er meer en
meer magische elementen in aan (met be
lachelijk effect overigens). De speurder
die succes heeft laat zich niet meer uitsluiT
tend leiden door zijn deductie-vermogen,
maar door zijn intuïtie. En daarmee leidde
Hoog zijn conclusie in, waarin hij zeide
wijzend op een ook in Frankrijk steeds
s.terker wordende stroming (Camus) om
het rationalisme vaarwel te zeggen en het
irrationele als reëler aan te nemen dat
dit irrationalisme onze Westerse bescha
ving misschien beter zal kunnen wapenen,
nu het falen van de zuivere rede gebleken
is. Wanneer hij zelf een detective-roman
moest schrijven, zei hij, zou dat er één zon
der oplossing zijn. En daarmee kwam het
einde aan zijn aanval op de rede, die hij
ontegenzeggelijk bedreef met het wapen
van de rede zelf al was dat een rede, die
misschien meer rekening houdt met de
vaak irrationeel schijnende realiteit. Het
Franse bloed kruipt waar het niet kan
gaan.

De nieuwe wethouders van Amsterdam,

de heren A. In 't Veld en W. Steinmetzzul
len respectievelijk openbare gezondheid en
sociale zaken beheren.

Met een maatschappelijk kapitaal van
100.000. verdeeld in 100 aandelen, waarin de
N.V. Nederlandse Spoorwegen en de Konink
lijke Luchtvaart Maatschappij ieder voor 10
aandelen deelnemen, is opgericht de N.V.
K.L.M.-autobusbedr ij f te 's Gravenhage, ten
doel hebbend het vervoer van passagiers per
soneel en goederen naar en van vliegvelden.

Half December zal een emigrantenschip,
het s.s. „Volendam", met een plaatsruimte
voor 1450 man, een reis naar Australië
maken. Degenen die voor emigratie naar
Australië belangstelling hebben kunnen dij
de gewestelijke arbeidsbureaux inlichtingen
omtrent werkgelegenheid krijgen.

Toen een inwoonster van Doesburg bezig
«-as met het schoonmaken van worteltjes uit
eigen tuin, ontdekte zij in een van de wortel
tjes de gouden ring, die haar man 12 jaar
geleden in de tuin verloren had.

De ex-burgemeester van Leiden, mr. R.
N. de R. van S. blijft tqt 8 November 1949
geïnterneerd. Hij had bij de hoge autoriteit
een bezwaarschrift ingediend tegen de beslis
sing van het Leidse tribunaal, dat hem 10
jaar internering had opgelegd- De kanton
rechter voor tribunaalzaken heeft nu de in
ternering bepaald op 4 jaar en 6 maanden.

HAARLEM EN OMGEVING

Vanwege „Ereschuld en Dankbaarheid"

wordt in de gemeentelijke concertzaal op
Vrijdag 1 October een Indische filmavond ge
geven, over onze Ned. militairen in Indië-
Sprekers zijn Mgr. J. J. J. Noordman en ds.
Joh. Bronsgeest.

In zake het vrouwenkiesrecht in de ker
ken heeft de classis Haarlem der Gerefor
meerde Kerken een commissie van onderzoek
benoemd.

De heer H. M. A. van Lier te Haarlem
is aan de Gemeente-universiteit te Amster
dam geslaagd voor het doctoraal examen
natuur-, schei- en wiskunde

Dr. J. L. Koolc zal Zondag in de morgen
dienst worden bevestigd als predikant bii de
Gereformeerde Kerk van Bloemendaal door
prof. dr. W. F. Grosheide uit Amsterdam. In
de middagdienst zal de nieuwe leraar zijn
intrede doen.

De afd. Haarlem van de ..Youth for Christ
houdt een jeugdrally in de Kloppersingel-
kerk op Zaterdagavond 2 October. Sprekers
zijn ds. W. Fijn van Draat uit Overveen en
de Evangelist H. F. Huson, hulpprediker bij
de Ned. Herv. Gemeente van Oostzaan.

Ds. W. Schouten uit Zuilen is beroepen
als predikant bij de Gereformeerde Kerk van
IJmuiden

Ds. D. Broer uit Haarlem, de vroegere
legerpredikant heeft het beroep naar de Ge
reformeerde Kerk van Haulerwijk aange
nomen.

Ds. A. H. Kromhout zal Zondagochtend
te 10 uur als predikant bij de Ned. Herv.
Gemeente van I-Ialweg worden bevestigd
door prof. dr. A. A. van Niftrik uit Amster
dam. Des middags zal de nieuwe leraar zijn
intrede doen.

Een twaalf-jarige jongen wilde Donder
dagmiddag op dc Jan Gijzenkade op een
wagen, beladen met schillen, springen. Bij
zijn poging gleed hij uit en kwam met zijn
onderbenen onder het voorwiel van de wa
gen. Zijn rechterbeen werd zwaar gekneusd
en het linkerbeen werd op enige plaatsen
ontveld.

De heer A. Soesbergen, Schoterveen-
straat 9. herdacht heden het feit dat hij 25
jaar geleden in dienst trad bij de N.V. Bro
cadesSteeman te Amsterdam.

Mej. M. H. Fuhri Snethlage te Haarlem
is aan de Technische Hogeschool geslaagd
voor het propaedeutisch examefi scheikundig
ingenieur.

Amsterdamse Beurs

Slotkoers

Openings

gisteren

koersen

Koninklijke Olie

340%

340%

Unilever

289%

286%

251

A. K. U

160%

160

170

Nederlandse Ford

316

Nederlandse Kabel

282

v. Berkei's Patent

125

Scheepvaart-Unie

178

177

Holl,-Amerika Lijn

182%

Deli Maatschappij

157%

157%

H. V. A

264

263%

A'dam Rubber

171%

168%

Ned. Handel Mij

160%

N.-I. Handelsbank

120

119

BiUiton My II

390

Bij Uw bon 3 en 4

N.V. Anthraciethandel

KLEVERPARKWEG 21B - TELEFOON 11716

(Adv.

„Loods aan boord"

Voqr een goed bezette zaal heeft de nog
jonge toneelgroep „De Spaarnespatters"
gisteren een voorstelling gegeven van het
drama „Loods aan Boord" door Jan Fabri-
cius. Dit stuk over een tyrannieke moeder,
die blindheid simuleert om haar kinderen
door medelijden aan zich te binden als
alle in haar ogen normale middelen drei
gen te falen, is reeds tamelijk oud en
maakt al heel gauw een overdreven thea
trale indruk. Het merkwaardige van het
geval is echter dat Jan Fabricius het model
voor deze weinig geloofwaardige hoofdrol
aan de werkelijkheid heeft ontleend. In
Deurne, waar hij tijdens het schrijven
woonde, leefde namelijk een soortgelijke
vrouw als moeder Maree uit „Loods aan
Boord", die zo weinig op haar schoon
dochters gesteld was, dat zij na ieder be
zoek met een stofdoek de knop van haar
kamerdeur afveegde om de kleinste sporen
van hun aanwezigheid uit te wissen. En
dat allemaal uit apenliefde voor haar
zoons.

Het is mogelijk, dat het aan het zeer
hoge tempo van de opvoering heeft gele
gen per slot van rekening spelen de
gebeurtenissen zich af in een boerenher
berg. waar het leven a-eleens treuzelt
dat de toeschouwers het thans nogal melo
dramatische verloop niet steeds helemaal
au sérieüx namen. Goede rolkennis is
natuurlijk een verheugend verschijnsel,
doch het komt er uiteindelijk op aan daar
het juiste profijt van te trekken. Overigens
was het succes van de opvoering lang niet
gering. En wat het aandeel van de schrij
ver betreft: deze heeft er niet steeds reke
ning mee gehouden dat de realiteit een
andere waarheid kan verdragen dan het
theater.

Onder leiding van Jan van Dongen
speelden Jaap Baars en Rie Baars-Prinsen
de voornaamste rollen, die van de kwasi-
blinde moeder en de zeeman, die haar ten
leste ontmaskert en er met de verloofde
(Jetty Wiersma-Fabius) van de oudste
zoon (Leo Fabel) vandoor gaat. Ook de
komische rol van de echtgenoot (Jan Don
ker) mag genoemd worden. D. K.

SCHEEPVAART

Amsteldljk, vermoedelijk 26 Sept. te Rot
terdam. Arnedijk, New OrleansRotterdam

23 Sept. te Londen. Delftdijk. 23 Sept. van
Rotterdam te Vancouver. Slamat, Rotterdam
Java. pass. 24 Sept. Dungeness. Sloterdijk,

24 Sept. van New Orleans naar Newport.
Streefkerk. MadrasRotterdam 24 Sept. te
Napels. Sumatra, AmsterdamJava pass. 24
Sept. Eastbourne. Westerdam, 23 Sept. van
New York te Baltimore. Westland, Amster
damBuenos Aires pass. 23 Sept. St. Paul's
Rock.

Amstelkerk, Lagos—Amsterdam 23 Sept. te
Accra. Groote Beer, 24 Sept. van Soerabaia
te Batavia. Molenkerk. JapanRotterdam 23
Sept. te Antwerpen. Prins Johan Willem
Friso, Montreal—Rotterdam pass. 23 Sept.

Loonsverhoging voor
de Franse arbeiders

Prijsverhogingen volgden
onmiddellijk

Vijf millioen Franse arbeiders houden
vandaag een Iwee-uurs staking. Deze
grootste werkstagnatie- sedert de nationale
stakingsgolf verleden jaar December-heeft
de regering genoopt om alle arbeiders 15
procent loonsverhoging te geven, met in
gang van 1 October, doch dat is nog altijd
lang geen 33 procent die door de georgani
seerde arbeidersbeweging geëist wordt. De
vakbonden besloten Donderdagavond om
de staking door te zetten, ongeacht het be
sluit der regering.

De regering heeft onmiddellijk daarna
besloten om verschillende prijzen van ar
tikelen en diensten te verhogen, waarmede
de vicieuze cirkel van lonen en prijzen
weer gesloten is, en de arbeiders nog even
ver zijn als voor de loonsverhoging.

De woningen voor bejaarden
in de Rivierenbuurt

Gemeente geeft toeslag
op de huur

Ongeveer een jaar geleden deelde de
minister van Wederopbouw en Volkshuis
vesting aan het College van B. en W. van
Haarlem mede, dat de huurprijs van de
nieuwe huizen voor ouden van dagen aan
de Vecht-, Regge- en Dinkelstraat vastge
steld moest worden op 4.25 per week.

Vergeleken met de overige in Haarlem
voor de ouden van dagen gebouwde wo
ningen die tegen prijzen van 2.50 tot
3.15 per week worden verhuurd kwam
B. en W. deze huur te hoog voor, ook
al omdat de minister de vergoeding voor
de huizen voor bejaarde echtparen aan de
Oude Weg op 2.80 per week had vast
gesteld.

Gelet op de gewijzigde omstandigheden
meent het College dat de huur zou moeten
worden gesteld op 3.50 per week en per
woning Om dit te bereiken is een bijdrage
uit de gemeentekas nodig van ongevéer
1500 per jaar.

De minister heeft kort geleden geant
woord, dat er geen bezwaar tegen deze
huurprijs bestaat, als de gemeente een toe
slag aan deze bijzondere categorie verleent,
mits ook de later uit deze toeslag voort
vloeiende consequenties geheel voor reke
ning der geineen te komen.

nioemendaal

BURGERLIJKE STAND

GEBOORTEN: L. F. FlessemanJacobson,
z.; F v. d. Kolk—Achterkamp. d.

ONDERTROUWD: H. J. J. Thuys en M. J.
S. Stuurman; J. Grünfeld en A. H. D. Smo
lensky; M. de Haan en J. L. Fischer; J. Bos
en S F Jansen.

GEHUW K Visee en A. van Dalen; A.
A. Klein en C. J. Kruup.

OUDE HANDELS- EN CONFECTIE-
COUPURES.

Het CDK deelt mede. dat handelaren in
textiel en confeetionneurs. die nog oude han
dels- en confeetieeoupures in hun bezit heb
ben. welke zij niet bij een leverancier hebben
kunnen onderbrengen deze oude coupures
van 26 Sept t.m 9 Oct as. bij de dictributie-
diensten kunnen ruilen tegen nieuwe. De
coupures moeten op opplakvellen geplakt
worden ingeleverd. Na 9 Oct. zullen oude
coupures in geen enkel geval meer worden
geaccepteerd.