c
Litteraire Kanttekening
en
Pleidooi voor het behoud van
het van Looyhuis te Haarlem
Heeremans Van Leuven
Jë 115
1
ZATERDAG 2 OCTOBER 1948
M. VAN LOGGEM: „De Chinese Fluitspeler" (Bayard-Reeks,
F. G. Kroonder, Bussum). JEANNE VAN SCHAIK-WILLING:
„Het Portret" (Querido's Uitg. Mij., Amsterdam).
rpONEELSCHRIJVENDE AUTEURS zijn
X schaars in ons land. Meer dan de roman
eist het toneelstuk afgezien van de tech
nische kwaliteiten, waaraan het moet vol
doen, wil het speelbaar zijn zin voor het
dramatische, het handelende, èn voor het
visuele: het zien. Maar veeleer nog komt
het aan op het gesproken woord, op de
dialoog. Elke beschrijvingskunst middel
waarmee een romanschrijver een bepaalde
sfeer suggereren en tot uitdrukking bren
gen kan, wat zijn romanfiguren niet uit
spreken valt hier als uitdrukkingsinstru
ment weg. Zo beschikt dan de toneelschrijf
kunst over minder mogelijkheden, eist een
onmiddellijkheid van effect, die alleen ver
kregen kan worden door een uiterste con
centratie op de ogenblikkelijke zielsgesteld
heid van de te spelen persoon, op de uit
werking daarvan op zijn „medespelers", op
het broze net van gevoelsreacties, dat spre
kende mensen tussen elkaar weven.
Wie Jeanne van Schaik-Willing's romans
kent, zal er zich ten dele wèl, ten dele niet
over verbazen, dat het haar gelukt is, een
toneelspel te schrijven, waarin zo talentvol
gewoekerd is met de mogelijkheden, die dit
litteraire genre biedt. Ten dele wèl: denk ik
terug aan haar roman „Sofie Blank", dan
moet ik de schrijfster van harte gelukwenT
sen met de overwinning, die zij behaald
heeft op „haar zwakke zijde": de dialoog.
Trouwens: in „Nachtvorst" was dit tekort
al tot een minimum teruggebracht, zonder
dat zij daarmee schade deed aan haar mees
terlijke beschrijvingskunst, waarin het
détail geen bijkomstigheid meer is, maar
opgenomen wordt in wat er in de ondoor
grondelijkheid van een menselijke ziel om
gaat. Ook het „ding" gaat leven, het wordt
bezield door de visie van een mens, zoals
deze bepaald wordt door zijn in het onbe
wuste weggezonken levenservaring. Aan de
andere kant kon men verwachten, dat het
schrijven van een toneelspel althans één
van dit (psychologische) soort haar zou
gelukken: haar even intelligent als door
dringend inlevingsvermogen in wat er ir
de menselijke ziel omgaat, anders gezegd:
haar talent, levende mensen uit te beelden,
is van een te uitzonderlijk gehalte, dan dat
men zich over haar toneelschrijfkunst zou
kunnen verwonderen-. Of" „Het Portret" het
als speelstuk ook zou „doen" blijft de
vraag: het gesproken woord vervluchtigt;
en er worden hier in de dialoog diepten
van het menselijk innerlijk gepeild van een
zo vérstrekkende betekenis, dat dit werk
eerst als leesstuk ten volle tot zijn recht
kan komen.
Het gekozen procédé is niet alleen oor
spronkelijk, het biedt de enige (en ten volle
te baat genomen) kans, uit te drukken, wat
de schrijfster wilde mededelen: het terug
roepen van het verleden in de herinnering
van een zee^ gekweld mens, opdat deze de
zin van zijn leven, waarmee hij sinds zijn
jeugd worstelde, zal vatten. Philip, een
schilder, spreekt in de armen van haar, bij
wie hij zich veilig voelt, niet alleen de
wederwaardigheden van zijn tastend leven
uit, hij wordt zich, al biechtend, bewust
van de achtergronden daarvan. Tussen de
negen scènes van dit toneelspel zijn telkens
tussenspelen ingelast, waarin het herbe
leven van een verleden tot een verklaring
leidt van het „waarom". En zo is dit spel
een tweegesprek tussen een beproefd mens
en zijn geweten: een pijnlijk bekennen, een
strijd tussen een verleden werkelijkheid en
een verlangen, tussen wat een mens doét
en had willen doen, tussen wat hij is en
had willen zijn. Er is (allicht) een breuk
tussen beide en de oorsprong daarvan ligt
in een jeugdervaring. Men herkent niet
straffeloos als kind, hoe onbewust ook, de
ongereptheid en zuiverheid van het leven
in wat bloeiende-rozen tijdens een avond
lijke wandeling met zijn moeder. Deze bloe
mengeur symbool van „eerste en zuiver
ste verlangens" mag vervluchtigen, de
herinnering eraan blijft onder de drempel
van ons bewustzijn voortbestaan en ver
bonden aan'het onbedreigd-zijn bij de moe
der, als gaaf mensenkind. Heel wat bittere
en kwellende werkelijkheid gerecon
strueerd in de negen scènes moest door
deze strijdende, om God vechtende kunste
naar Philip worden doorleefd om hem te
doen weten, dat al zijn beproevingen voort
kwamen uit het verloren eenheidsgevoel,
waarvan de jeugdrozen hem het kinderlijk
vermoeden gaven. En zodra dit vermoeden
tot in leed gewonnen zekerheid is gewor
den, is het Philip mogelijk, boven het
„kwade en lelijke" uitingsvormen van
lagere orde uit te stijgen en open te
staan voor de onaantastbare schoonheid,
Waarvan de jeugdrozen het symbool zijn.
Is hij daarmee bevrijd, deze Philip? Ja en
neen. Ja: omdat hij tot de erkenning is ge
komen, dat er maar „één ding is: God, en
een ander ding, de mens en die mens danst,
gedreven door zijn verlangen, potsierlijk
en grimassend, om God heen, maar zijn
grimassen en stuiptrekkingen bewijzen in
laatste instantie God. Neen1: voor zover het
nog altijd de mens met een grimas is, die
dit doet en niet meer het schuldeloze kind
der rozen. Tot deze aanduiding (want meer
Is het niet) van het „probleem" moet ik
me, hoe vol waardering ook, hier beperken,
in de hoop, dat Jeanne van SchaikWil-
ling's toneelspel als leesstuk onder veler
ogen zal komen.
Van Loggem's „Chinese Fluitspeler" is
een spel van symbolen, van leven en dood,
macht en wijsheid, schoonheid en daad,
liefde en geluk, waarin de mens, hakende
naar dit laatst, het Geluk, nti door deze,
dèm door een andere begeerte wordt afge
houden van de vervulling. Het is jammer,
dat Van Loggem zijn spel te verstandelijk
heeft geconstrueerd, te opzettelijk heeft
gebruikt voor het aan de man brengen van
een aantal (op zichzelf niet onverdienste
lijke) maximes, die soms te naïef zijn, om
als leesstuk te overtuigen van de tragiek
der elkander weerstrevende levensmachten.
Dat is het gevaar van een symbolisch
spel: dat het te onwezenlijk, te abstract
blijft om tot vlees en bloed te worden, tot
menselijke werkelijkheid. Waarmee niet
gezegd is, dat het niet de moeite waard zou
zijn, zich door deze Chinese Fluitspeler de
melodie van het menselijk-onbereikbare
geluk, waaraan de schrijver toch b 1 ij f t
geloven, te laten voorspelen.
C. J. E. DINAUX.
De 9 Muzen
I Politie-rechter
Afscheid van Julia Cuypcrs. De toneel
speelster Julia Cuypers begon haar afscheids-
tournée in de Stadsschouwburg te Utrecht
met het blijspel van Herman Roelvink
„Lentewolken".
Nederlandse film. Heintje Davids. Rob
de Vries, Mathieu van Eysdcn. de regisseur
Jaap Speyer. de scenarioschrijver Rido en
nog een hele staf cameramensen, scriptgirls
en wat verder bij de film te pas komt, zijn
met een jeep naar de Vondelstraat in Amster
dam gereden om daar een begin te maken
met de opneming van de nieuwe Nederlandse
film „Een koninkrijk voor een huis". Oor
spronkelijk luidde de titel „Textiel en lief
de". Blijkbaar is de aangekondigde opheffing
van een deel der distributie de reden van
deze naamsverandering.
Tussen Ot en Sien en Sartre" noemt Wim
Kan zijn nieuwste idee, zijn reeks sketches
en liedjes, waarmede het ABC-cabaret in het
Amsterdamse Leidsepleintheater een nieuwe
voorstellingenreeks begon.
Open Brief aan de Erven Titia van Looy—van Gelder
Atjeirntfa voor Haarlem
ZATERDAG 2 OCTOBER
Stadsschouwburg: Opera „Madame But
terfly", 8 uur. Frans Hals Museum: Sonaten-
avond Ans Bouter en Eduard Biele, 8 uur.
Kloppersingelkerk: ..Youth for Christ". 8 uur.
City: „Waterloo-bridge", 18 j., 2, 4.30, 7 en
9.15 uur. Spaarne: ,,Prairiehelden", 18 j.. 2.30,
7 en 9.15 uur. Frans Hals: „Geheime op
dracht", 14 i.. 2.30. 7 en 9.15 uur. Rembrandt:
„Kismet", alle leeft.. 2. 4.15, 7 en 9.15 uur.
Palace: „Joe Brown", alle leeft., 2. 4.15, 7 en
9.15 uur Luxor: „Vlammen over San Fran
cisco". 18 j.. 2. 4.15, 7 en 9.15 uur.
ZONDAG 3 OCTOBER
Stadsschouwburg: „Vorstelijke emigran
ten", 8 uur. Gem. Concertgebouw: „De Friese
fakir", 8 uur. „The Ramblers", 8 uur. Krela-
gehuis: Kapwedstrijd en des avonds dansen.
Frans Hals Museum: voordracht Jan Musch,
2.15 uur. Bioscopen: Middag- en avondvoor
stellingen.
MAANDAG 4 OCTOBER
Stadsschouwburg: „Duet voor twee han
den". 8 uur. Frans Hals Museum: Toneelten
toonstelling 105 uur (tot en met 10 Oct.).
Bioscopen: Middag- en avondvoorstellingen.
De volgende Open Brief aan de erven
Titia van Looy-Van Gelder wordt ons ter
plaatsing geboden:
Met ontsteltenis vernemen wij, dat „Het
Huis van Looy" niet zal blijven bestaan, en
dat de verzameling schilderijen, teken
werk, handschriften en brieven van Jaco
bus van Looy verspreid zal worden.
Wij doen een dringend beroep op U om
deze beslissing niet te nemen, alvorens al
het mogelijke gedaan is om de collectie in
tact te houden.
Het was een daad van piëteit tegenover
haar man, toen Mevrouw van Looy de be>
schikking trof, dat „Het Huis van Looy"
aan de gemeente Haarlem zou worden ge
schonken.
Het was ook een daad van cultureel be
lang. Van Looy blijft immers als kunste
naar van waarde. Zonder hem te over
schatten delen wij de waardering, die zijn
jongste biograaf, dr. M. Augusta Jacobs,
voor hem toont.
Het was bovendien een daad van Haar
lems belang. Is de auteur van „Jaapje" niet
nog meer Haarlems dan die van de Camera
Obscura, die weldra een monument in Den
Hout zal krijgen?
Wij zijn op geen enkele wijze betrokken
geweest bij de verwikkelingen tussen U en
het Gemeentebestuur van Haarlem. Wij
willen noch kunnen hieromtrent enig oor
deel uitspreken. Doch dit resultaat: een
verstrooiing buiten Haarlem van dat, wat
Titia van Looy-van Gelder met zoveel eer
bied bijeenhield, is zeker de slechtste op
lossing. Het is een smaad aangedaan aan
haar, die sinds de dood van Van Looy in
1930 zich zo volkomen wijdde aan de gees
telijke nalatenschap van haar man. Het is
ook een culturele verarming, die ons allen
treft. Het minst gekende deel van het werk
van Jacobus van Looy, dat wat hij schil
derde en tekende, komt hét best uit in „het
huis van de schilder", en zal bij versprei
ding her en der minder tot zijn recht
komen.
Wij vragen U met alle aandrang niet in
te gaan tegen de kennelijke bedoeling der
erflaatster: het bijeenhouden der artistieke
erfenis van Van Looy, en alsnog een weg
te zoeken, waardoor dit monument voor
Haarlem kan behouden blijven.
De Open Brief is getekend door: dr. J. S.
Het Schouwburgfestival
Levendige voorstelling
„Driekoningen-avond"
„Ik wens muziek. Dit uitgelezen lied is
artsenij voor mijn bewogen ziel!" Zo
spreekt de delicate hertog Orsino ergens
in het meest volmaakte aller blijspelen, dat
aanvankelijk „Wat gij wilt" en later steeds
„Driekoningenavond" werd genoemd. Deze
comedie van door hun welige dagdromen
verblinde mensenkinderen, die plotseling
door de ondervinding van zeer wezenlijke
gevoelens tot daden worden opgejaagd, is
van begin tot einde doortrokken van mu
ziek,die weerklank vindt in ieder hart waar
liefde troont, geliik William Shakespeare
de ontwaakte minnaar zo terecht laat zeg
gen. Het gehele spel is één harmonische
beurtzang van verbijsterende romantiek
en meeslepende vrolijkheid, waarin 'de
grilligste motieven tenslotte leiden tot een
bovenaards accoord.
In de opvoering door het Amsterdams
Toneelgezelschap onder regie van Albert
van Dalsum voerde het komische element
de boventoon ten koste van de extase. Het
bestendig doorklinken van de rondborstige
vastenavondluim overstemde het lyrische
vibreren van de snaren der beter wetende
droefgeestigheid. Maar dat is dan ook vrij
wel de enige aanmerking, die men in het
algemeen zou willen maken op een gulle
vertoning waarvan men zelfs bij tien her
halingen nog niet genoeg kan krijgen.
Elise Hoomans was zo onstuimig in haar
travestie, dat de toeschouwer geen ogenblik
moeite had zich in de speling der ingewik
kelde genegenheden te verplaatsten. Zij is
daarbij één der zeer weinige actrices in
ons land, die er in slaagt het vers van
Shakespeare met de vereiste souplesse te
hanteren. Vooral in de passages waarin de
melancholie zich van haar meester maakt,
beantwoordde Mary Smithuyzen aan de
voorstelling, die men zich van de gravin
Olivia heeft gedacht. Paul Huf is als 't ware
voorbestemd om de meest populaire op
vatting van de mateloos met zichzelve in
genomen dwaas Malvolio het volste recht
te doen wedervaren. Hij was misschien een
al te gewillige dupe, maar als zodanig on
overtrefbaar. Voor wie de vergelijking met
de befaamde Oscar Tourniaire niet kan ma
ken, haalde Ben Groenier wel ongeveer
het onderste uit de dankbare rol van de
belachelijke jonker Andries Bibberwang.
Als men het gemis aan resten van zijn
aristocratische afkomst wil vergeven, kan
van de door Johan Fiolet uitgebeelde
verlopen jonker Tobias niets dan goeds be
weren. Jenny van Maerlant vulde hun sa
menspel in de koddige taferelen van breed
en gezond realisme doeltreffend aan. Het
is jammer dat Frits van Dijk een zingende
clown moest vertolken, want het spreken
in vlugge syllogismen ging hem uitmun
tend af.
De feestelijke bloemengarnerïng van het
voetlicht onderstreepte heel mooi de dich
terlijke regels van het flitsende sprookje
op het toneel.
DAVID KONING.
Bartstra, H. van Borssum-Buisman, dr. L,
M, van Dis, P. A. Dijkeman, dr. J. van der
Eist, B, F. Enschedé, dr. J. B. de la Faille,
mr. J, W. Groesbeek, D. Harting, mej. dr.
G. H. Kurtz, dr. A. Melchior, Robert
Peereboom, mr. Th. F. Raedt, dr. G. Ras.
dr. P. 1-1. Schroder, J. B. Schuil, dr. C.
Spoelder, J. L. Tadema, jhr. F. Teding van
Berkhout, dr. A. J. Veenendaal en P. V. de
Wit.
„Van dit soort lieden moet
Nederland bevrijd worden'
Scherp requisitoir tegen
smokkelaars-met-pantserauto
De bijzondere politierechter in Breda be
gon Vrijdag met de behandeling van twin
tig zaken tegen smokkelaars, die bij hun
practiiken gebruik hadden gemaakt van
gepantserde auto's. Tegen de eerste ver
dachte, de 32-jarige A. J. B. eiste de Offi
cier van Justitie twee jaar gevangenisstraf
met aftrek van tien maanden voorarrest.
B. was zestien maal de grens gepasseerd
als „verkenner" voor de smokkelaars, die
hem voor zijn diensten telkens 500 be
taalden.
De pantserwagens vervoerden van Bel
gië naar Nederland duizenden kilo's tabak,
zeep, grote hoeveelheden tapijten, katten-,
geiten- en konijnenvellen, welke goederen
naar een opslagplaats in Amsterdam wer
den gebracht. Alles verdween in de zwarte
handel. Naar België werden gesmokkeld
grote partijen kaas en huiden. De Officier
van Justitie kwalificeerde in een zeer
scherp requisitoir de smokkelaars als
„gangsters" die ons land grote financiële
stroppen bezorgen. De smokkelaars hebben
het in het begin vrij gemakkelijk gehad.
„Zij gebruikten toen militaire wagens en
ondervonden van corrupte grenswachters
alle mogelijke medewerking. Nadat de
grenscontrole veel straffer werd kwamen
de pantserwagens en stenguns in zwang.
De smokkelaars", aldus de Officier, „heb
ben zich toen als bandieten gedragen door
op ambtenaren in te rijden en op hen te
schieten. Het zijn mensen die alle gemeen
schapsgevoel missen. Het is hen alleen
maar om grote winsten te doen. Zij besta
len echter ook elkaar. Verdachte B. heeft
zich er toe geleend, een pantserwagen van
een andere groep smokkelaars te stelen.
Van dit soort lieden moet Nederland be
vrijd worden. Nog steeds wordt er gesmok
keld en als men het weer wil proberen met
pantserauto's dan staat een eskadron pant
serwagens van de maréchaussée langs de
grens klaar om deze lafaards, die zich
achter staal verbergen, te ontvangen".
Tegen de volgende verdachte, de 30-jarige
kermis-exploitant J. A. N. uit Breda, die
de gesmokkelde goederen niet alleen naar
Amsterdam, maar ook naar Parijs bracht,
eiste de officier een jaar gevangenisstraf
en twee jaar rijkswerkinrichting, benevens
drie maanden voorwaardelijk wegens over
treding der deviezenbepalingen.
De Belg A. L., die als chauffeur op de
pantserauto's dienst deed, werd bij verstek
tot drie jaar gevangenisstraf veroordeeld.
Levenslang geëist tegen
hoofdredactenr-Iandwachter
Tegen de voormalige hoofdredacteur van
het Nationale Dagblad, de 47-jarige J. R.
uit Bilthoven, die tevens sectiecommandant
van de landwacht is geweest, is levenslange
gevangenisstraf geëist, evenals tegen een
zijner ondergeschikten, de landwachter H.
O. uit Utrecht,
De Orestes" van de K.N.S.M.
aan de grond gelopen
De „Orestes" van de K.N.S.M. (2663
b.r.t.) is Vrijdag bij stormweer aan de
grond gelopen bij Henry Point, Richard
Island, 220 (jmijl ten Noord-Westen van
Punta Arenas. Drie Chileense schepen be
vinden zich op weg naar de „Orestes". De
voorste twee ruimen maken water.
Verbazing
Het was zo te zien geen snugger man,
die gisteren uit Zaandam was gekomen om
bij de politie-rechter terecht te staan we
gens verduistering. Niettemin slaagde hij
er in grote verbazing te wekken bij de
mannen achter de tafel, die heus wel wat
gewend zijn op het gebied van lage intel
ligentie-quotiënten.
De politie-rechter begon voor te lezen
uit het dossier. Hij zei: ,,U heeft in de fa
briek waar u werkte, een boortol en twee
boortjes achterover gedrukt. U heeft ze in
uw tas gedaan en die vervolgens door een
raam van de fabriek naar buiten gegooid
om haar 's avonds op te halen. U geeft dat
allemaal toe nietwaar?"
„Nee", zei de verdachte hard en nadruk
kelijk.
„Maar m'n lieve man", zei de rechter.
„U heeft dat allemaal uitvoerig zo ver
klaard bij de politie".
„Ken weze", zei de man, „maar 't is alle
gaar niet waar".
Achter de tafel zetten drie mensen ont
hutst hun bril af.
„Maar waarom verklaart u dat dan aan
de politie?", informeerde de rechter.
„Omdalte ze bij de politie zeije, as je be
kent, ken je naar huis. As je niet bekent,
houwe we je vast. En dat ken maande
dure", zei de verdachte en keek met tevre
denheid rond wegens zijn getoonde slim
heid.
De rechter, die door deze slimheid niet
bijzonder geïmponeerd bleek, zei: „Maar
nu zal je moeite hebben, om je zelf er uit
te praten. Dat is toch geen reden om een
misdrijf te bekennen dat je niet gepleegd
zou hebben. Zelfs al zouden ze je vast ge
houden hebben".
„Ja maar ziet u, Edele achtbare", zei de
man en keek wat triest, „me vacantie stond
vlak voor de deur".
„Aanhouden deze zaak", zei de rechter
en sloeg in verblufte wanhoop de handen
voor het getergde hoofd.
Een „Kamer van Bezwaren"?
Mede namens de minister-president heeft
de minister van Binnenlandse Zaken Vrij
dag geïnstalleerd een commissie ter bestu
dering van het vraagstuk van de „Kamer
van Bezwaren", In de Eerste Kamer is on
langs gevraagd, of het niet gewenst zou
zijn ter ontlasting van de taak der volks
vertegenwoordiging een centraal orgaan in
het leven te roepen, waaraan de kennis
neming en behandeling van klachten over
de administratie zou worden opgedragen.
De regering heeft thans de bestudering van
dit vraagstuk aan een commissie opgedra
gen. Voorzitter der commissie is dr. M. J.
Prinsen.
NIEUWE GRACHT 78
Honderden belangstellende^, welke una
niem hun bewondering voor dit prach
tige product van General Motors uitspra
ken, mochten wij reeds op onze show
ontvangen.
De show blijft geopend tot heden
avond 11 uur en morgen, Zondag
van 's morgens 9 uur tot 's avonds
11 uur.
Automobielbedrijf
Lutherse geestelijken veroordeeld
in Hongarije
De Hongaarse Lutherse bisschop Lajos
Ordas, die de vorige maand werd gearres
teerd wegens overtreding van deviezenbe
palingen, is door een rechtbank te Boeda
pest tot twee jaar gevangenisstraf veroor
deeld. Alex Varga, algemeen secretaris van
de kerk, werd veroordeeld tot 3 jaar ge
vangenisstraf. Volgens de tenlastelegging
had bisschop Ordas het vorig jaar tijdens
zijn bezoek aan de V. S. 500.000 dollar voor
de kerk ingezameld en dit bedrag niet aan
de nationale bank opgegeven.
KANONNEN EN BOTER.
Liaquat Ali Khan, de eerste-minister en
minister van Defensie van Pakistan, heeft
verklaard, dat zijn regering voorrang gaf
aan uitgaven voor de verdediging en als
het noodzakelijk was, het volk zou voorzien
van schuilkelders en wapenen, zelfs als het
zou gaan ten koste van brood en boter. „Wij
hebben geen aggressieve bedoelingen, maal
ais we worden aangevallen, zullen we tot
de laatste man vechten."
CHIN. IND. REST. HONGKONG
HAARLEM. Smedestraat 21 - Telefoon 21375
(Adv.)
Aan de Langedijk in Noordholland draaien de zuurkoolfahrieken weer op volle toereu.
Voordat de kool in de molens gaat, moet zij eerst worden schoongemaaktArbeiders voor
een grote „kool-berg" aan de arbeid. Als de knakworst-fabrieken het tempo nu ook maar
bij kunnen houden.
Cor Hermus en de zijnen
weer thuis
Na honderd voorstellingen
in de tropen
Vrijdagmorgen zijn de acht van Comedia,
die een tournee van drie maanden door
Indonesië hebben gemaakt-, met de „Wil
lem Ruys" in ons land teruggekeerd. Be
halve directeur Cor Hermus waren dat:
Mimi Boesnach, Ellen de Thouars, Emmy
van Swoll, Truus Dekker, Jos Liesting,
Fons Rademakers en Lucas Wensing. De
acteur Gijsbert Tersteeg heeft de thuisreis
per vliegtuig ondernomen.
„Wij hebben ontzettend vaak gespeeld,
niet. alleen in de steden, maar ook voor de
soldaten in de verst afgelegen buitenpos
ten, tot zelfs op Nieuw Guinea toe. Dat de
troepen zo van onze aanwezigheid konden
profiteren, was vooral te danken aan de
verbeterde toestanden en de prima organi-
satie. Daardoor was de tocht voor ons veel
vermoeiender, doch tevens ook veel mooier
dan verleden jaar", vertelt Cor Hermus.
„Hoe ik ooit zo onverstandig heb kunnen
zijn om een costuumstuk als Tartuffe mee
naar de tropen te nemen, weet ik nog niet,
al woog het daarmee behaalde succes wel
op tegen de kwelling van de hitte. Met dit
stuk maakten wij voor ons vertrek nog een
blitz-tournée, zo men die uitdrukking mag
bezigen, als bijdrage aan de viering van
het regeringsjubileum. Voor die gelegen
heid had de dichter Han G. Hoekstra een
speciale epiloog geschreven in de trant van
Molière."
In totaal werden meer dan honderd voor
stellingen gegeven door de beide afdelin
gen, waarin het gezelschap zich na aan
komst te Batavia had gesplitst, dikwijls
onder de meest primitieve omstandigheden.
Eenmaal moest zelfs een tennisbaan als
schouwburg dienst doen, waarbij soldaten
dekens als achterdoek fungeerden. Ook het
voortdurend heen en weer trekken in trein,
vliegtuig, jeep of zware vrachtwagen bleek
verre van aangenaam, mede als gevolg van
de deplorabele staat waarin de meeste we
gen verkeerden. Toen Cor Hermus hieraan
herinnerde, kwam uit de dameskring de
verzuchting: „Wij zijn wel eens onherken
baar op de plaats van bestemming aange
komen, omdat een dikke laag van opge
stoven aarde onze gezichten met een rood
masker bedekte!"
„Niettemin." eindigde Cor Hermus zijn
eerste opsomming van reisherinneringen,
„hebben wij genoten van ons verblijf in
dit prachtige eilandenrijk, waarvan wij met
grote weemoed afscheid namen, vast be
sloten om er terug te keren zodra dat mo-
geliik is."
„Tartuffe" deelde het répertoire met een
serie van vïïf een-acters en het populaire
toneelstuk „Hélène" van Paul Géraldy. dat
binnenkort ook te Haarlem wordt vertoond.
Jeep-creepers.
Donderdag vertrekt Hans Kaart met drie
andere acteurs per jeep naar Zuid-Afrika,
vanwaar het gezelschap per schip naar
Batavia gaat om zes maanden lang in In
donesië voor de troepen op te treden. Het
eerste gedeelte van de reis gaat door
Frankrijk, Soanje, Noord-Afrika, Sahara
en Congo. De twaalfhonderd kilometer
lange tocht door de woestijn zal met be
hulp van kompas en sextant moeten wor
den gemaakt.
De Koninklijke Militaire Kapel komt
deze ondernemende tonelisten, die weder
om zullen trachten met het zingen vai
liedjes onderweg de kost te verdienen, vro
lijk uitgeleide doen. De reis staat onder het
patronaat van prins Bernhard.
Geschenk van 7 Decemberdivisie
aan Prinses Wilhelmina
Vrijdag is op het paleis Noordeinde aan
prinses Wilhelmina een huldeblijk aange
boden van alle leden van de divisie
December", die nu reeds twee jaar in In
donesië verblijft. De aanbieding geschied
de door een vertegenwoordiging van de
divisie bestaande uit de generaal-majoor
H. J. J. W. Diirst Britt, oud-commandant
van de divisie; de eerste luitenant K. Ba-
vinck en mevrouw Oltersberg, de echtge
note van de officier, die het huldeblijk ont
wierp en grotendeels vervaardigde.
Het huldeblijk werd namens Prinses Wil
helmina in ontvangst genomen door Schout
bij nacht N. A. Rost van Tonningen.
Het geschenk bestaat uit een in wit gei
tenleer gebonden album waarvan de bladen
bestaan uit de trommelvellen van de oude
drumband der divisie. Op deze bladen zijn
getekend de opdracht, gesigneerd door ge
neraal-majoor Dürst Britt, de gebieden
welke de „7 December-divisie" op West-
Java bezet, alsmede de producten en in
dustrieën van die landstreken. Aan de on
derzijde van de bladen staan de hand
tekeningen van de groepscommandant van
de in het gebied gestationneerde brigade
en van de commandanten van de in het
brigade-groepsverband optredende eenhe
den. met daarbij de in kleuren uitgevoerde
wapen- en korpsemblemen. Het album is
geborgen in een houten kistje. Op het dek
sel is een zwaar zilveren beugel aange
bracht waarop gegraveerd zijn de woorden
„I Divisie" en „7 December", flankerende
het divisie-embleem, het wapen van Bata
via met de letters E. M.
OVERTREDING PROCESSIEVERBOD.
Pastoor J. Scheepers te Acht bij Eindho-
en en deken J. Buijsrogge, pastoor te
Steenbergen, hebben enkele maanden ge
leden terecht gestaan wegens overtreding
van het processieverbod. De eis tegen bei
den luidde vrijspraak. De officier van
justitie tekende hoger beroep aan. Vrijdag
werd deze zaak voor het Gerechtshof in
Den Bosch behandeld.
De procureur-generaal achtte het tenlasle
gelegde niet bewezen en requireerde vrij
spraak.
V oetbaloverzicht
De strijd in de voetbalcompetitie belooft
dit seizoen bijzonder spannend te worden
door de bepalingen inzake de degradatie.
Daarom zal Haarlem, dat bezoek krijgt van
't Gooi bijzonder moeten oppassen. De Hil
versummers hebben na drie wedstrijden nog
geen punt veroverd.
EDO trekt naar Zeeburgia. dat eveneens
het seizoen met nederlagen begonnen is. De
Haarlemmers zullen het niet gemakkelijk
krijgen Vorig seizoen was het niet gemakke
lijk voor de clubs een overwinning in Am
sterdam op Zeeburgia te behalen.
VSV en Stormvogels zijn op de goede weg
en de ploegen worden in staat gesteld morgen
resp. van DHC en ADO te winnen.
In Rotterdam komen RCH en RFC tegen
over elkaar. De Haarlemmers staan voor een
moeilijke opgaaf. Velsen zal het evenmin
gemakkelijk hebben tegen duick op eigen
terrein
Als HFC er in slaagt van ZSGO te winnen
maakt de club een goede kans. Succes wordt
verwacht voor Schoten dat bezoek krijgt van
Terrasvogels. Mogelijk behaalt Bloerriendaal
het eerste punt in Halfweg.
Over Muziek
Goldberg-variaties
Hoe zou Beethoven opgekeken hebben
als men hem had opgedragen een stuk te
maken, dat speciaal slaapverwekkend moest
zijn? En hoe zou tegenwoordig een compo
nist reageren als men hem opdroeg binnen
kort gereed te zijn met een werk. dat de
slapeloosheid moest verdrijven? U kunt
over een en ander gissingen maken naar
't u lijkt; maar één keer is het in de mu
ziekgeschiedenis voorgekomen dat men aan
een componist vroeg te zorgen voor een
muziek, die iemand zou bezig houden als
hij de normale nachtrust niet kon vinden.
Op zekere dag kreeg Joh. Seb. Bach een
bestelling van een merkwaardig edelman
aan het hof te Dresden. Het was de Russi
sche gezant Von Kayerling die het verzoek
liet overbrengen een compositie te vervaar
digen, die de diplomaat zou afleiden bij de
tergende slapeloosheid, waaraan hij zo
dikwijls leed. Volgens de opdracht moest
het muziek zijn van zacht en enigszins op
gewekt karakter.
Von Kayerling was met de familie Bach
bekend door de met hem bevriende pianist
Goldberg, die gestudeerd had bij Sebas-
tiaan's geniale zoon Wilhelm Friedemann.
De gezant was muzikaal en kende zeor
waarschijnlijk de compositie-kunst van de
vader der toen al bekende zohen. Ik weet
niet of Von Kayerling melancholiek was;
het zou de moeite waard zijn meer te weten
van deze man, van wie wij nu slechts ver
moeden, dat hij in zwaarmoedige eenzaam
heid geen rust vond voor zijn geest. Het
is mogelijk dat zijn muzikaliteit zo levendig
was, dat in de duisternis en de stilte van de
nacht de elementen der muziek in hem
spookten en hem geen rust gunden. Bij
sommige muzikaai-ontwikkelde mensen
komt dit voor. Een zekere creatieve drang
zoekt dan bevrediging maar vindt die niet,
omdat allerlei factoren die voor de schep
pingsmogelijkheid nodig zijn, ontbreken.
Maar het is ook mogelijk dat de zaak an
ders was en dat de door slapeloosheid ge
kwelde man hoopte de dode tijd door te
komen op een aangename wijze. Voor sen
timentele romanmakers ligt in deze historie
vruchtbare stof, vervuld van sombere
kastelen, gevoelvolle edellieden, welke
kunstenaars, of meer diepogige vrouwen,
clavecimbels, maannachten en oude koet
sen. Maar waarom zou ik er mee spotten?
Als de gehele geschiedenis met deftige
dichterlijkheid verzonnen en beschreven
wordt zal ik het boek lezen als ik niet sla
pen kan en er zeer tevreden mee zijn; ik
zal maling hebben aan die nauwgezette,
verbolgen historici, die toch weinig weten
en nooit iets verzinnen.
Joh. Seb. Bach nam de opdracht aan.
Schreef hij een kwijnende Nocturne? Neen,
hij componeerde een Aria met dertig va
riaties voor een clavecimbel met twee kla
vieren, een werk dat een klein uur duurt
en aan de hoorder belangrijke opgaven
stelt. Het is bekend als de „Goldberg-
Variationen", omdat Kayerling's pianist
het voor de opdrachtgever te spelen had.
Het feit, dat de componist aan het verzoek
voldeed door een uitvoerig en zeer diep
zinnig werk te maken, wekt het vermoeden
dat de slapeloze man een bijzondere geest
moet gehad hebben en dat hij verlegen
was om een klinkende gedachtewereld,
waarin hij enige tijd kon verwijlen. Het
zal hem niet te doen geweest zijn om een
luchtige tijdpassering. Hij wilde blijkbaar
vervuld worden door muzikale schoonheid.
Het is mij niet bekend hoe het toeging
in de stille kamer van de gezant, toen
Goldberg voor het eerst het onvolprezen
meesterwerk speelde; (ik wacht op de ro
manschrijver die het levendig voor mij
schilderen zal). Maar nu de oude diplomaat
toch al zo lan^ dood is moge zijn slapeloos
heid gezegend worden, want zij was de
aanleiding tot het ontstaan van een der
heerlijkste schoonheden, die de muziek
kent. Ik weet niet of Bach na een zware
dagtaak niet moeite had wakker te blijven
bij zijn flakkerende kaarsen, maar in ieder
geval beantwoordde hij zijn schone inval
len met de helderste geestkracht.
De melodie van de verrukkelijke „Aria"
is niet het onderwerp der variaties, wel de
baspartij der muziek. Elk der dertig varia
ties is een nieuwe gedachte-vorming op
deze eenvoudige opeenvolging van bas-
noten; dat wil zeggen: uit de harmonieën,
die uit deze bassen gevormd kunnen wor
den, dicht de componist telkens nieuwe
beelden in melodie en rhythme en iedere
keer verrast u de diepte van het sentiment
bij zoveel strenge, geestelijke orde. Als
gevoelsuiting stel ik het werk boven de
„Kunst der Fuge", die overigens niet ten
onrechte thans zoveel roem geniet. De
Goldberg-variaties met haar canons en
andere fugatische juwelen hebben in de
eerste plaats wonderen van gevoelsdiepte
en dit is de hoge en zeldzame waarde van
dit werk.
Het is jammer genoeg, dat wij geen
vleugels met twee klavieren hebben, want
nu laten de pianisten het stuk maar liggen.
Overigens zijn er genoeg zelfstandige stuk
ken in het werk, die gij op uw piano kunt
leren kennen en genieten. Verzuimt het
niet en riskeert dat het enige uren van uw
nachtrust kost; mocht ge er niet van kunnen
slapen, dan zult ge er toch zeker van
dromen. HENDRIK ANDRIESSEN.
Wandelsport
Tochten ter gelegenheid
van de inhuldiging
De Noordhollandse Wandelsportbond houdt
op Zaterdag 9 en Zondag 10 Oct. nationale
tochten in Haarlem en omgeving, ter gele
genheid van de inhuldiging van Koningin
Juliana Er wordt een grote belangstelling
verwacht uit het land. De gemeentebesturen
van Haarlem, Heemstede en Zandvoort heb
ben belangstelling getoond door het aanbie
den van medailles. Zaterdag zal ion afstand
van 15 km. worden afgelegd en op Zondag
afstanden van 15 en 25 km. Zij, die de tocht
volbrengen, ontvangen een herinnering aan
de troonswisseling. Niet alleen verwachten
de organisatoren grote belangstelling van
leden van verenigingen, maar ook van scho
lieren en militairen. Schriftelijk kan men
zich wenden tot de heer H. H. Winters. Heus-
sensstraat 104 en mondeling tot de kranten
kiosk op het Verwulft. Gestart wordt bij het
gebouw van de Haarlemse Kegelbond.
Honkbal
Schoolwedstrijden voortgezet
De honkbalwedstrijden voor scnolen zijn
gisterenmiddag voortgezet. Eerst werd de
wedstrijd Chr. Lyceum—HBS A I gespeeld
welke het Lyceum met 92 won. De ontmoe
ting tussen het eerste en tweede negental
van het Lorentzlyceum werd met 7—3 in het
voordeel van het Lorentzlyceum I beslist.
Tot slot werd er nog een wedstrijd tussen
het Chr. Lyceum en Lorentzlyceum III ge
speeld. die met 11—6 door het Chr. Lyceum
gewonnen werd.
De wedstrijden worden volgende week
Vrijdag op het Noorder Sportpark voortgezet.
