Litteraire Kanttekeningen
VOORKOMT
Guépin van derVlugt
Gulden lijkt „hard
te worden
er
De reus Cajanus
stierf 200 jaar geleden
Conservatorium
ZATERDAG 19 FEBRUARI 1949
HAARLEMS DAGBLAD
ANTOON COOLEN
(N.V. Intern. Uitg. Mij.
ONBEVANGENER DAN waarin ook,
komt in het zuivere volkssprookje cle
ziel van een volk tot uitdrukking, van wat
het gelooft en verlangt, van zijn zede en
moraal. Het is het onbewuste, niet genood
zaakt om de grenswachten van het bewuste
denken te passeren, dat het aan de verbeel
ding influistert. Het kind kent het sprookje
in de gezegende jaren, als de fantasie nog
ongebreideld toegang heeft tot een tover
wereld, waarin het verstandelijk onmoge
lijke een gedroomde werkelijkheid is. En
zoals met het kind is het met een volk,
zolang het nog het onbegrensde gebied van
het irrationele kan betreden; of, anders
gezegd, zolang de verbeelding nog niet
geremd wordt door verstandelijke kennis.
Maar ook dan heeft Jiet al het noodlottige
stadium bereikt, waarin het zich bewust is
geworden van de Tijd, van de onherroe
pelijkheid van het ogenblik, van het on
achterhaalbare, dat alleen te herscheppen
is in de dagdroom, in de fantasie. Elk
sprookje vergoedt een gemis; het is een
surrogaat van het verzuimde of verlorene,
van alles wat niet in vervulling ging en
als zodanig vult het de beperkte levens
ervaring aan door een tweede wereld te
scheppen boven degene, waarin de mens
leeft. Onze tijd creëert geen sprookjes
meer. Hij is te arm aan naïveteit. En er
zijn maar weinig schrijvers wie het ge
geven is, een „cultuursprookje" te schrij
ven, dat de spontane onbevangenheid dei-
eigenlijke volkssprookjes benadert. De
romantici aan het begin der vorige eeuw
verstonden die kunst nog, al was het na
tuurlijke spel met het wonderbaarlijke ook
bij hen grotendeels al tot „kunst" gewor
den.' Wat hun de w'eg openstelde naar dat
rijk van gedroomd maar symbolisch leven
was hun mystieke zielsgesteldheid, de
zelfde die het Coolen mogelijk maakte uit
het in bronnen van uitheemse herkomst
gevonden materiaal een sprookjeswereld
te doen herleven. Coolen, suggestief stylist,
met zijn zeer eigen speurorgaan voor de
.achtergronden van het folkloristische
een kwaliteit, welke enkele van zijn streek
romans .deden uitgaan boven het enkel-
karakteristieke met zijn fijn-religieus
gevoel, was er zeker de man naar, deze
hachelijke onderneming tot een zo bevre
digend einde te brengen. Want een hache
lijke onderneming moet het worden ge
noemd, sprookjesmelodieën te componeren
in de toonaarden van zo verschillende
volkszielen. Voor-Inclië, China, de Soedan,
Centraal-Afrika, Mongolië en in één
kort verhaal ook Spanje leverden hem
de stof.
Zinvol, bekoorlijk en soms ook verras
send heeft hij de instrumenten van zo
uiteenlopende verbeeldingen bespeeld, al
hebben deze sprookjes met alle der wereld
dit gemeen, dat zelfverloochening uit lief
de, trouw en edelmoedigheid worden be
loond, wraak, afgunst en boosaardigheid
worden gestraft. Ook hier mengen goden
en demonen zich in het menselijk leven,
want in elk sprookje steekt, hoe verborgen
ook, een stuk mythologie, dat wil zeggen:
symboliek van het heimelijk verlangde of
gevreesde. Doden herleven of geven teke
nen van hun voortbestaan, voorwerpen zijn
bezield met wonderkracht, deugden worden
op de proef gesteld door nauwelijks nog
dragelijke, soms ook dodelijke bezoekingen,
ondeugden vergolden met een onverbid
delijke gestrengheid.
Van dit alles heeft Coolen verteld in een
beheerst-gevoelige taal, die in vele passa
ges de glans heeft van het wonder, waar
van ze verhaalt. Het is moeilijk na te gaan,
in hoeverre Coolen met een rijke en voor
nuances zeer gevoelige phantasie enkel
gegevens bewerkte, die hij op zijn ethnolo-
gische. onderzoekingstochten als kostbaar
erts verzamelde, dan wel dat hij afgeronde
volksverhalen navertelde. Daartoe zou
men dezelfde bronnen, waaruit hij putte,
moeten raadplegen. Uit litterair oogpunt
beschouwd doet dit ook weinig terzake:
zijn vertellingen zijn er niet minder waar
deerbaar om. Maar dat in deze bundel het
onvervalste volkssprookje te beluisteren is,
zoals het in de volksziel van eeuwen her
kinderlijk-vrij uit het spel van alleen
droombare mogelijkheden geboren werd,
mag en moeht ook niet worden verwacht.
Het zijn cultuursprookjes geworden, be
werkt' met alle geoorloofde en zelfs met
een fijn-registrerend onderscheidingsver
mogen gekozen „kunst"-grepen. Het
kon ook niet anders. Een zo onmiddellijk
contact met het onderbewuste leven, waar
in de geheimen oiuimeren of woe'den van
de gemiste levenskansen, is niet meer
mogelijk.
Als cultuursprookjes, geïnspireerd door
gegevens, die dichter staan bij de oorsprong
van alle leven dan wij „modernen" en
zeker dan wij Westerlingen nog kunnen
beladeren, moet men deze vertellingen
waarderen. Zonder een besef van de diepste
betekenis van hun symboliek, waarvoor
alleen de intuïtie ons vagelijk open kan
stellen, blijft er nog ruimschoots genoeg
aan schoons en zinvols over. Wellicht zijn,
diè vertellingen het gaafst, die ook cul
tuursprookjes hebben willen zijn en bij het
schrijven waar-van de auteur niet behoefde
te aarzelen tussen natuurgegeven en kunst-
verhaal. Ik denk o.a. aan „Het Zwijgende
Hart", van Mongoolse herkomst. Geen
schrijver kan zich in die mate van zich-
Sprookjes voor grooae meinischem".
„Het Wereldvenster", Amsterdam)
zelf ontdoen, dat hij zou kunnen doordrin
gen tot' de onpeilbare bodem van zó ver
schillend geaarde zielsgesteldheden. Men
ontkomt nu eenmaal nooit ten volle aan
de bepaaldheid van de hemel, waaronder
men geboren is. Maar wat voor allen vat
baar is, blijft het algemeen-menselijke, de
grootste gemene deler. En dat heeft Coolen,
al ontbraken op zijn palet' de kleuren van
een dermate uiteenlopend rascoloriet, dan
ook gedaai^ in een bekoorlijke taal en met
het uiterste, dat er van een Westerse, een
Hollandse, intuïtie verlangd kan worden.
Op die gronden beveel ik dit monumentaal
uitgegeven en rijk (hoewel niet overal be
vredigend geïllustreerde) boekwerk met
overtuiging aan.
C. J. E. DINAUX.
Heringa Wuthrich
HAARLEM
CENTRALE VERWARMING
3QHNSON OL3EBRANDERS
Agenda voor Haarlem
ZATERDAG 19 DECEMBER
Westerhoulpark 1 a: Concert O. G. G. (Ed.
Biele en Ans Bouter), 8 uur. Rembrandt:
„Het meisje van de Veenhoeve", 18 j., 2.00,
4.15, 7.00 en 9.15 uur. Palace: „Mijn zuster
Eileen", alle leeft., 2.00, 4.15, 7.00 en 9.15 uur.
Luxor: „Vijfde colonne", 18 j.. 2.00, 4.15, 7.00
en 9.15 uur. City: „Harpoen". 18 j-, 2.15, 4.30,
7.00 en 9.15 uur. Spaarne: „Dood in de wol
ken", 14 j., 2.30, 7.00 en 9.15 uur. Frans Hals:
„Keizerwals", alle leeft., 2.30, 7.00 en 9.15 u.
ZONDAG 20 FEBRUARI
Stadsschouwburg: „Korporaal Elisabeth",
8 uur. Gem. Concertgebouw'; Variété-pro
gramma met Lou Bandy, 8 uur. City: „Ali
Baba en de veertig rovers", 11 urn-. Luxor:
„Fantasia", 11.15 uur. Palace: „Waterloo-
Bridge, 11 uur. Rembrandt: „Toendra", 11 u.
Bioscopen: Middag- en avondvoorstellingen.
MAANDAG 21 FEBRUARI
Bioscopen: Middag- en avondvoorstellingen.
NACHTDIENST APOTHEKEN
Firma C. G. Loomeyer en Zn., Barteljoris-
8Ü-aat 11, telefoon 10175.
Park-Apotheek, Kleverparkweg 13, tele
foon 11793.
Teyler-Apotheek, Teylerplein 79, tel. 17946.
In Denemarken verkiezen de vrouwen
een goede Havanna boven een cigaret. Sommige
Deensen zijn zo aan deze vorm van
„toebacksuijghen" verslaafd geraakt, dat zij de
sigaar zelfs niet wegleggen als zij hun huis-
vrouwelijke plichten in de keuken vervullen.
België waarschijnlijk in Juli
ter stembus
Winst voor Katholieken
door vrouwenkiesrecht?
De Belgen zullen waarschijnlijk 24 Juli
ter stembus gaan om een nieuwe regering
te kiezen, zo wordt van gezaghebbende
zijde te Brussel vernomen. Voor de eerste
maal zullen dan ook de vrouwen stemmen.
Algemene verkiezingen in België moesten
eigenlijk eerst in Februari 1950 worden
gehouden, doch socialisten en katholieken,
de partijen van de huidige regeringscoali
tie, waren voorstander van een vervroe
ging van deze datum.
De katholieken vestigen hun hoop op
de vrouwenstemmen om de terugkeer van
koning Leopold, waarvoor zij sinds lang
ijveren, er nu eindelijk „door" te krijgen.
Filmavond Ned. Spoorwegen
Op initiatief van de Personeelsvereniging
van het gemeentepersoneel te Bloemendaal
werd Vrijdagavond een filmavond in het
R.K. Verenigingsgebouw georganiseerd,
aangeboden door de Ned. Spoorwegen,
waarvoor "veel belangstelling bestond. Na
een inleidend woord van voorzitter v. d.
Berg hield mejuffrouw A. P. de Haan een
causerie over het werk van de Ned.Spoor
wegen en de doeleinden die zij nastreeft.
Na deze uiteenzetting werd verschillende
films vertoond, waaronder een over het
herstel van de brug over de Moerdijk, ge
vonden voorwerpen, enz.
keelontjtekingi
Gorgel regelmatig
met Superol. Eén
tabletje opgeloit
in een glas water
doet wonderen.
Anno 1804
Spaarne 56 Telefoon 11896
Beleggingen - Safe
Giroverkeer
Ter kennismaking met
„Thomas More"
Henriëtte Roland Holst van der Schalk
dramatiseerde in het jaar 1912 de levens
gang van de humanistische denker Thomas
More, welke zij als de geestelijke vader van
het utopisch socialisme beschouwde. In dit
machtige treurspel, aldus verklaren de
uitleggers van haar geschriften met zeld
zame eenstemmigheid, heeft zij getracht
om haar innerlijke beroering over de breuk
in de socialistische beweging, bij wijze van
zelfbevrijding, in objectieve vorm tot uit
drukking te brengen. Het was haar niet te
doen om de herschepping van een histori
sche figuur, doch om het oproepen in haar
verbeelding van een gestalte, waaraan zij
zich verwant gevoelde en wiens levenshou
ding met de hare overeenstemming ver
toonde.
Zij huldigt deze. wijsgeer die in 1478
het levenslicht aanschouwde en zich later
als kanselier letterlijk de ongenade van
koning Hendrik de Achtste op de hals
haalde, toen hij bleef volharden in zijn
weigering om diens tweede huwelijk en
breuk met de moederkerk met zijn gezag
te dekken als de eerste wetenschappe
lijke profeet van de broederschap der
mensheid. Het geloof in toekomstig begrip
voor zijn door maatschappij-critiek in
gegeven denkbeelden, verleende deze titel
held van haar tragedie de kracht om zich
los te rukken van wat hem aan de aarde
bond, belichaamd in de figuur van zijn
dochter Margreet.
Haar uitstekende biograaf, dr. J. P. van
Praag, deelt in zijn studie mede, dat het
de dichteres bijzonder heeft gespeten, dat
het treurspel „Thomas More" nooit door
een beroepsgezelschap is opgevoerd. Tegen
een plan tot vertoning in 1939, ter ere van
haar zeventigste verjaardag, verzette zij
zich evenwel met het oog op de sombere
toestand, waarin de wereld verkeerde.
Thans echter heeft Cor Hermus zijn sinds
lang gekoesterde wens kunnen verwezen
lijken en met zijn gezelschap Comedia dit
diepzinnige stuk in ernstige studie geno
men. Op 1 Maart is het voor het eerst in
Haarlem te zien ter inleiding van de Boe
kenweek. Hijzelf belastte zich met regie en
titelrol, Johan de Meester ontwierp décors
en costuums. De voornaamste medewerken
den zullen zijn: Ellen de Thouars, Guus
Hermus en Ton Lutz. Men dient eerbied te
hebben voor deze keuze en ontzag voor de
artistieke moed.
Cornells Veth heeft de dichteres, die het
werk smeedde in de jaren van haar hoog
ste ontplooiing, eens een dramaturg van de
taal genoemd en haar op goede gronden
met Vondel vergeleken. De emoties ont
staan hier geenszins uit dramatisch gerea
liseerde botsingen de behandeling van de
grote rechtszaak tegen More wordt niet
getoond, doch in den brede naverteld
maar veeleer door de kracht van de met
gloeiende emotie geladen verzen.
Tot volledig begrip en verdieping der
aandacht kan de belangstellenden niet sterk
genoeg worden aangeraden zich met de
tekst vertrouwd te maken.
DAVID KONING.
Uitvoer van gladiolen
Op verzoek van een a_antal leden zal dooi
de Ned. Gladiolus vereniging een buiten
gewone algemene ledenvergadering worden
gehouden op Maandagmiddag 21 Februari
in café-restaurant Brinkmann te Haarlem.
Onderwerp van bespreking is: Al of
niet uitvoer van gladiolen onder 8 cm.
ACHT DODEN BIJ VLIEGTUIG
ONGELUK IN NOORD^IRGENTINIë.
Een C-47 vliegtuig toebehorend aan de
Amerikaanse ambassade te Buenos Aires, is
in Noord-Argentinië neergestort. Acht per
sonen kwamen daarbij om het leven.
Effecten- en
Geldmarkt
n
Het is wel in hoge mate te betreuren dat
de aanhoudende spanning over de oplos
sing van het Indonesische waagstuk de
Amsterdamse effectenbeurs verhindert een
duidelijke weerspiegeling te zijn van de
ontwikkeling der financiële en economische
verhoudingen in de wereld en met name
ook van ons land. In het huidig stadium is
het vooral de vrees voor nationale en in
ternationale politieke complicaties, die haar
druk op de beurs uitoefent en de normale
fondsenhandel lam legt. Men kan wel zeg
gen dat het grootste deel der aandelen,
binnenlandse industriële- zowel als scheep
vaartwaarden en Indische fondsen, thans
beneden hun intrinsieke waarde gedaald is
en ook beneden het niveau, dat op grond
van hun rentabiliteit verantwoord zou zijn.
Er zijn tal van aandelen, waarop over het
laatst afgesloten boekjaar 8 a 9 dividend
is betaald en die thans slechts weinig boven
pai'i noteren.
Dit is in een tijd, waarin het rendement
van obligaties 3 a 3y2'% bedraagt, abnor
maal en wanneer de Indische kwestie zich
in gunstige zin ontwikkelt waarop alle
hoop nog niet verdwenen is zal een
natuurlijk redres op de aandelenmarkt
zeker niet kunnen uitblijven.
Want hoezeer zich in het proces van pro
ductie en consumptie de laatste tijd ver
anderingen voltrekken,deze zijn toch - naar
het ons voorkomt niet van die aard dat
zij een zo scherpe koersdaling wettigen als
sinds de laatste maanden heeft plaats ge
had.
Een feit is dat de vrees voor inflatie in
ons land is verdwenen en dat de belang
rijke prijsdaling op de goederenmarkten in
de V.S., waarover we de vorige week schre
ven, eerder een periode van deflatie schijnt
in te luiden. Het ziet er naar uit dat de
goederenvoorziening over een groot deel
van de wereld en met name ook in West-
Europa ruimer zal worden, dat distributie
maatregelen allengs zullen kunnen worden
opgeheven, ex-go: dat door de meeste bedrij
ven met een scherpere concux-rentie zal
moeten worden rekening gehouden, en dat
tengevolge van dit alles de prijzen zullen
dalen.
Opmexicelijk is dat deze verruiming van
de goederenproductie gepaard gaat met een
vermindering van de geld'hoeveelheid, hoe
wel tijdens en kort ixa de oox-log juist het
omgekeerde plaats vond. De geldsomloop
steeg toen voortdurend en de goederen
werden of bleven schaars. Zo heeft
het ook in ons land de aandacht getrokken
dat de bankbiljettencii-culatie blijkens de
jongste weekstaat beneden de drie milliard
gulden is gedaald, hetgeen er op zou kun
nen wijzen dat de positie van 's Rijkskas
gunstiger wordt.
Wij hebben er al eerder op gewezen dat
de belastingen in 1948 c.a, 700 millioen
meer hebben opgebracht dan de x-aming en
dat het voor de regering allengs mogelijk
moet worden evenwicht in haar budget te
bereiken. Ook dit jaar moeten nog grote
bedragen achterstallige belastingen worden
betaald en tezamen met de belastingen over
het lopende jaar moeten er dus ook thaixs
weer veel grotere bedragen inkomen dan
die welke op de begi-oting voox-konxen. .Ten
dele worden deze belastingen uit geblok
keerde tegoeden, ten dele ook, uit vrij' geld
betaald, maar in elk geval verbeteren zij
de financiële positie van de schatkist en
betekenen zij een vermindering van de
vlottende schuld. Volgens de jongste op
gaaf van het Centraal Bureau voor de
Statistiek is deze van 13J/2 milliard op
1 Januari 1948 tot 11.9 milliard op 1 De
cember j.l. gedaald en weliswaar staat hier
tegenover 'een stijging van de geconsoli
deerde schuld van 8.1 milliard tot 9.1
milliard,, per saldo is, dan toch de schuld
des rijks' verminderd; de enige weg om tot
gezonde financiën te komen.
Dat dit gepaard gaat met een schaarser
worden van de geldmiddelen bij de bedrij
ven en de bevolking is juist en moge de
ovex-heid nopen haar uitgaven dex-mate te
besnoeien dat verlaging van de belasting
druk mogelijk wordt. Maar het verschijnsel,
dat de staat begint zich te kunnen bedx-ui-
pen is op zichzelf beschouwd bemoedigend
De schoonste roos ter wereld
De heer Meilland, een bekend rozen-
kweker van de Rivièra, is ongeveer tien
jaar in het geheim bezig geweest met het
kweken van een scharlakenrode roos.
Eindelijk ontlook eind 1948, de roos „Hap
piness", die heel veel belangstelling genoot
en zelfs beroemd is geworden als- de
schoonste roos ter wereld.
Na dezer dagen met grote zorg en in
tegenwoordigheid van de voornaamste
kwekers uit Cannes en Antibes te zijn ge
plukt, werd zij een half uur later aa:x boord
van het lijnvliegtuig op Parijs gebracht en
aan de hoede van de stewardess toever
trouwd. Deze gaf de bloem aan haar col
lega van de Noord-Amerikaanse lijn over.
In Washington werd „Happiness" over
handigd aan de voorzitter van de Ameri
kaanse kwekei-s, na een reis van 7000 km
binnen 25 uur te hebben afgelegd. Daarna
werd zij togeelaten in één van de salons
van' het „Witte Huis", juist op het ogen
blik dat de heer en mevrouw Truman de
leden van het comité van dé Franse
„dankbaarheidstrein" ontvingen.
„Happiness" zal geen nakomelingen
hebben, want deze jonge plant is, met alle
overige exemplaren van deze kweek, vex--
nietigd.
Argentinië uit de tarwe-
conferentie
Een wooi-dvoerder van de Argentijnse
ambassade te Washington heeft verklaard,
dat Argentinië zich Vrijdag uit de inter
nationale tarwe-conferentie zou terug
trekken. Deze conferentie van tax-we-ex-
porterende en tarwe-importerende landen
wox-dt reeds sedert 26 Januari te Washing
ton gehouden. Zij tracht tot een overeen
komst te geraken tot stabilisatie van het
wereld-tarweverkeer.
Haarlemse
eigenaardigheden
Nu is er aanleiding er aan te herinneren I
dat het 28 Februari 200 jaar geleden is, dat
de reus Cajanus overleden is.
Daniël Cajanus is, als wij rekening hou
den met de quantiteit, de „grootste" Haar
lemmer die ooit geleefd heeft.
In de historie-boeken is het volgende
over hem bekend:
Cajanus was Pool van geboorte. Als cor
net of vaandrig diende hij in het leger van
Augustus II, Koning van Polen. Z.M, zal
zeker wel gewenst hebben dat al zijn sol
daten zo geducht uit de kluiten gegroeid
waren, want Cajanus had een lengte van
niet minder dan 2.61 meter.
Toen er voor Cajanus in Polen niet te
vechten was, trok hij naar verschillende
hoven in Europa, waar hij zich liet bewon
deren wegens zijn buitengewone lengte. Hij
bezocht ook het Nederlandse hof. Daarmee
heeft hij blijkbaar nog al wat geld in han
den gekregen want hij was. toen hij Haar
lem uitkoos als definitieve woonplaats, in
staat om zich een plaats te kopen in het
Px-oveniershuis. Toentertijd was dit een in
stelling waar mensen zich konden „in
kopen" om voor hun verder leven verzorgd
te zijn.
Cajanus liet zich af en toe tegen geld nog
bewonderen in de herberg Blauw-Jan aan
de Kloveniersburgwal te Amsterdam.
De Haarlemmers konden hem steeds
kosteloos aanschouwen.
Oud is Cajanus niet geworden. Reeds op
46-jarige leeftijd overleed hij. Zijn begrafe
nis wierp verschillende moeilijkheden op.
De kist had een lengte van meer dan drie
Een scène uit het kermisballet „Les Forains'
van Boris Kochno en Roland Petit, het hoogte
punt van het optreden der Ballets des Champs
Eltjsées" op 23 Februari te Haarlem.
Jubilerende goochelaar. Willem An-
driessen, Fie Carelsen, mr. E. Elias, Piet van
der Hem, Nel Oosthout en Theo van der Pas
hebben zitting genomen in een comité tot
huldiging van de humorist en goochelaar
Henri Nolles, die veertig jaar geleden
de kleinkunst begon te beoefenen.
In het eerste halfjaar van 1948 zullen 51
nieuwe nederzettingen in de staat Israel worden
gevestigd. De eerste week van Januari zag er
al negen verschijnen zeven in Opper-Galilea
en twee in de Negev Alle werden gebouwd
op plaatsen, die behalve aan agrarische ook aan
strategische voorwaarden voldoen. Deze poort
vormt de eerste aanduiding van de nederzetting
Yisodin West-Galilea, waar zich 80 families
hebben gevestigd. Het opschrift in Hebreeuwse
karakters luidt: „Van Zwaard naar Spade, van
Voorpost tot Nederzetting.'
en zou voor de beurs een reden moeten zijn
om met meer vertrouwen de toekomst te
gemoet te gaan. Want al brengt verdere in
flatie door buitensporige overheidsuitgaven
misschien aanvankelijk voordeel, dit vooi--
deel is ten slotte niet meer dan schijn.
Het verdient hiex-bij de aandacht dat nu
de gulden in het binnenland schaarser
wordt, de noodzaak der bezuiniging
in breder kringen doordringt en de
geldcirculatie daalt, de prijs van de gul
den op cle zwarte markt in België stijgt:
thans frs. 12.4 bij een koers van frs. 7 kort
na de bevrijding en een officiële koers van
fres. 16.50. Het is misschien nog te vroeg
hiex-uit conclusies te trekken, maar wan
neer dit meer dan een tijdelijk verschijnsel
is, zal het tot stand komen van de Econo
mische Unie met België en Luxemburg
hierdoor aanmerkelijk worden vergemak
kelijkt, temeer nu de prijzen in België
dalen.
Wat we voor het verder economisch her
stel allereerst nodig hebben is een hardere
gulden. En dat ze duurder moet worden
betaald Philips en de Koninklijke emit
teren beide a 3f2 behoeft zeker-niet
als een nadeel te worden beschouwd.
Ballets des Champs Elysées
komen met beproefd
programma
„Een spectaculaire parade van jeugd en
fantasie" schreef ik verleden jaar boven
mijn verslag van het optreden der Ballets
des Champs Elysées op het zogenaamde
Holland-festival te Amsterdam, waarin
hetzelfde programma werd besproken, dat
men op Woensdag 23 Februari in de
schouwburg te Haarlem kan bewonderen.
Men kan zijn vei'wachtingen spannen tot de
grootste hoogte.
Dit kort na de bevrijding van Frankrijk
gestichte gezelschap, dat onder artistieke
leiding staat van de dichter Boris Kochno,
komt ter opening van de voorstelling met
het van spx-ankelende vondsten overlopen
de divertissement „Treize Danses" op mu
ziek uit de oude doos van Grétry, iix de
schitterende aankleding door Karinska en
Choumansky naar ontwerpen van de mode
koning Christian Dior. Men ziet hierin
onder zeer veel anderen Irene Skorik als de
ingénue, de zestienjarige Leslie Caron als
de clown en voox-ts onze landgenote Tutti
Enderlé als één van de paardrijdsters. De
meeslepende choreografie is van Roland
Petit, die zich in 1948 uit deze groep heeft
teruggetrokken om zijn eigen weg te gaan.
Waartoe deze henx tot dusver leidde, kon
men nog in Januari hier ter stede aan
schouwen.
De voornaamste figuren uit het pokerspel
beheersen de op muziek van Stx-awinski ge
stelde driedelige balletfantasie „Jeu de
Cartes" van Janine Charrat, waarin de
zeldzaam begaafde Jean Babilée de came-
leontische joker uitbeeldt. Direct na de
pauze 'volgt de romantische pas-de-deux
uit „Le cygne noir" van Tschaikowski naar
de choreografie van Petipa en Ivanoff, uit
gevoerd door de reeds genoemde sterdan-
seres Irene Skorik en de veelbelovende
Youli Algaroff.
Het programma wordt besloten met het
door milde humor gekleurde en zeer ge
voelige kermistableau „Les Forains" op
muziek vaix Henri Sauguet, waarmee het
ensemble destijds een sensationeel debuut
maakte en dat sindsdien reeds driehonderd
keer tot vertoning is gebracht. De verras-
send originele, gedurfde décors en requi-
sieten zijn ontworpen door de schilder
Christian Bérard, die enkele dagen gele
den, tot niet te overziene schade van het
Parijse theatex-leven, volkomen onverwacht
overleed. De vedette Nathalie Philippart
treedt hierin, tussen bonte potsenmakers en
acrobaten, als de onti'oerende schone
slaapster op. Ook dit idee van Box-is Kochno
werd door Roland Petit choreografisch ver
wezenlijkt.
„Les Ballets des Champs Elysées" be
staan uit veertig leden en blijven drié we
ken in ons land. De plaats van Roland Petit
werd inmiddels ingenomen door de ver
maarde David Lichine, die het x-épertoire
reeds verrijkte met „Oedipus en de
Sphixxx" en het opzienbarende „La Créa-
tion" zonder muziek. Axxdere aanwinsten
zijn: „Valse Caprice" van Faux-é en het bal
let „l'Ambur et son Amour" op muziek van
Bizet door Jean Babilée. Het is te hopen
dat de Haarlemse balletomanen zich de
dure gunst van dit bezoek waardig tonen!
Deze frisse danskunst, gedx-agen door een
vrijwel volmaakte technische beheersing
en bezield door een verrukkelijke geest-
dx-ift, openbaart een charnxe. die zich niet
door woorden laat vangen. Zelfs op de
schaarse dwaalwegen der jeugdige over
moed. DAVID. KONING
meter. De gewone rouwkoetsen waren te
klein, zodat daarvoor een gewone wagen
moest worden verbouwd.
De begi-afenis had plaats op 3 Maart in de
Gx-ote Kerk. Er moesten schagen gemaakt
wox-den oxxx de kist op te plaatsen. Over de
kist werd een zwart kleed gelegd, waarop
het grote zwaard, of houwer. ïxxet zilveren
gevest en versierde schede, gelegd.
De plechtigheid had veel belangstelling
van de kant der burgerij. De lijkstatie be
stond uit 65 pax-en die daarvoor genodigd
waren. Op het graf werd een grafschrift
geplaatst, waarop te lezen was:
Hier rust Kajaan, een rexxs; weleer
cox-xiet in Polen.
Te zien voor geld: en na hij lang
was om gaan dolen,
Besloot, als Provenier te levexx, tot
de dood
Hem velde, en 't grove lijk in
't Koorgraf eindelijk sloot.
Het gx-af is na jaren „gex-uinxd". Het ge
raamte van Cajanus is toen nog gedurende
een dag in het Koor te zien geweest. Een
der beenderen weird naar eexx museum in
Leiden gezonden.
Op een pilaar in de Grote Kex-k staat aan
gegeven hoe groot de reus was.
In de hal van het Stadhuis te Haai-lem
staat een schilderij waarop Cajanus levens-
gi-oot is afgebeeld.
Over Muziek
Toen de idealistische conxponist van de
opei-a „Louise", Charpentier, ixx Parijs een
speciaal instituut oprichtte om arme meis
jes van Montmartre de mogelijkheid te ver
schaffen zich het geluk der muziek te kun
nen verwerven en ïix 't bijzonder zich be
ijverde om talenten tot ontplooiing te
brengen die anders zeker zouden verloren
gaaxx, deed hij eigeixlijk ïxiets anders dan de
oorspronkelijke idéé van het consex-vato-
rium nieuw leven in te blazeix. Hij begreep
dat de morele ondei-gang van jonge men
sen dikwijls werd vex-oorzaakt door het feit,
dat de natuurlijke romantische behoefte
aan levensschoonheid xiiet kon worden ver
vuld wegens harde levensoxnstandighedexx.
Zonder zich bewust te zijn van deze tragi
sche stx-ijd verloor de jeijgd zich in bedrie-
gelijke situaties; eix waar het geluk gezocht
werd, werd het ongeluk gevonden. Men
weet dat de ondex-xxeming van Charpentier
niet kon worden in stand gehouden wegens
gebrek aan financiële steun; dit is zeer te
betreurën.
Het beginsel van het oudste Conserva-
torium kwam mij bij de ovei-weging van.
Charpentiers instituut in de gedachte. Er
zijn enige grote verschillen, nxaar er is in
de grond van de zaak een ideële overeen
komst. De oude instelling, die ik bedoel, is
het „Consefvatorio Santa Maria di Loretto"
te Napels. Het was eexx sooi-t tehuis voor
weeskinderen exx dankt de naam Conser
vatory aan zijn bestemming „bewaai-huis".
De kindex-en leefden en wex-den er opge
voed zonder kostexx en leerden er van
jongsaf aaix de muziek kennen. Dit be
tekende niet dat zij, als zij zoet waren, bij
wijze van ontspanning enige onnozele lied
jes mochten zingen, maar dat zij als
wezenlijk bestanddeel van hun gx-oei in het
leven de schoonheid der muziek leerden
kennen. Er zijn gx-ote componisten uit deze
bewaarschool voox-tgekoxxicn: Piccini Cima-
x-osa, Paisiello. Er waren lerax-en als Leo
nardo Leo, Dux-ante, Scarlatti en Pox-pora.
Ploe de indeling van Ixet onderwijs in détail3
was gevormd is mij niet bekend, maar
zeker is het dat van deze kleine Italiano.xx
de stem werd geoefend op de eex-ste plaats,
om met gemak de moeilijkheden van
melodie en harmonie in de samenzang te
kunnen overwinnen. Het was nog in de tijd
dat de koorzang de voornaamste beoefening
der muziek was. Maar men leerde er ook
instrumenten bespelen exx bij alles was het
doel: de waarde der kunst te leren kennen.
Zo was deze oude bewaarschool met zijn
conservatieve naam ongezocht een der
voox-bereidingen voor het renaissancistische
ideaal: Kunst is kunnen, als px-oductief ver
mogen van de pex-soonlijkheid.
Het bleek dat de instelling eexx gezoxxd
exx voox-beeldxg organisme was.
In dezelfde stad werden nog drie dei-ge-
lijke scholen opgericht, die alle doelmatig
en met profijt wei-kten. Volkomen in over
eenstemming met het beginsel, dat het Con-
servatoi'io een leerschool was, heex-ste er
degelijke tucht: het reglement telde 30
wetten! In Venetië waren vier conserva
toria voor meisjes; in deze stad heetten zij:
„Ospedale", bijvoorbeeld Ospedale della
piëta en Ospedale di San Giovanni en
Paolo. De meisjes bleven er meestal, totdat,
zij konden trouwen. Zij waren nooit zonder
contact met de buiteixwex-eld, want elke
Zaterdag en Zondag gaven zij met koor en
orkest uitvoeringexx, die door de directeur
of de zogenaamde oppex-kapelmeester wer
den gedirigeerd.
Geleidelijk werden hier en daar in Europa,
eveneens Conservatoria opgericht. Maar
dat waren dan geen bewaax-scholen meer.
Neen, neen; stelt u zich voor dat u thans
tot een Coxxservatorist zou zeggen: je bent
eigenlijk op eexx bewaarschool! Toch zou
er in deze opmerking een zekei-e eex-betui-
ging mogen schuilen, want het woord
„conservax-e" moet oorspronkelijk ook ge
wezen hebben op de specifiek muzikale taak
van de instelling, namelijk de goede kunst
te bewaren en te beschermen. Hierbij
wox-dt aan het gehele gebied der muziek
gedacht, d.w.z. de ontwikkeling der muzi
kale verschijnselen tot op de dag van heden
dient te worden bestudeerd.
Het is interessant de historie der voor
naamste conservatox-ia in vei-schillcnde lan
den na te gaan. Men bemerkt dat de we
reldtaal der muziek do.or diepgaande ver
schillen in de opvoeding, verbandhoudende
met de volksaard, woi-dt gekenmerkt Men
is geneigd goedmoedig te denken: 's lands
wijs, 's lands eer. Intussen mag rnexx zeker
aannemen dat het voor iedex-e instelling
nuttig is de opleiding te vergelijken. De
klassieke, laten wij zeggen internationale
basis zal altijd moeten zijn dat de studenten
zo grondig mogelijk van de zeer eigen
krachten der muziek wox-den doox-dx-ongen
en het zover mogelijk kunnen brengen in
technische bekwaamheid, opdat zij, geleid
door bewondering voor de meesterwerken,
de kunst zo goed mogelijk kunnen dienen.
Dit kan niet slagen zonder een organische
en gezonde groei der persoonlijkheid, want
als kunst kunnen betekent, dan hangt haar
bestaan van persoonlijkheden af.
HENDRIK ANDRIESSEH
