c
L
J
Uit de schatten van het Frans Halsmuseum
litteraire
HOORTOESTELLEN
VAN NIEL
Uurwerken
Schoorsteenklokken
Dalende conjunctuur en
stijgende devaluatie-kansen
Het natuurschoon in Bloemendaal
„Huwelijk in de schaduw", een herinnering
I FilmJ
Guépin van der Vlugt
Zaterdag <4 Juni 1949
Haarlems Dagblad
3
„Albert Helman.Omnibus" (Amsterd. Boek- en Courant Mij);
ALBERT HELMAN: „Afdaling in de vulkaan" (Muiderkring-
serie); MAX NORD: „Albert Helman" (Daamen's Uitg. Mij,
's-Gravenhage).
ER ZIJN IN DE loop van zijn schrijvers-
ia ren heel wat stormen over Helman's
hoofd gegaan. Men heeft de zwakke zijden
van zijn auteurschap breed uitgemeten:
neiging tot het sentimentele, onevenwich
tige bouw van zijn werk, weelderigheid
van taal die de sobere Hollander al gauw
overdadig voorkomt, gebrek aan zelfcri-
tiek. Het is allemaal niet te ontkennen.
Ondanks dit alles heeft men moeten toe
geven, dat hij tot de boeiendste schrijvers
onder zijn tijdgenoten behoort. En dat niet
alleen vanwege zijn zogenaamde „roman
tiek van het Wilde Westen". Was hij niet
meer dan de auteur die zijn lezers ver
plaatste in de fantastisch-avontuurlijke
wereld van een ons vreemde hemelstreek,
men zou zijn werk hoogstens spannend
kunnen noemen. Maar dat het ons boeit,
dat het ons niet loslaat, heeft diepere gron
den, waarvan men zich onvoldoende re
kenschap gegeven heeft. 'Helman (Lou
Lichtveld) is achterkleinzoon van een In
diaan. Dit Old Shatterhand-bloed tezamen
met zijn jeugdervaringen in de West ver
klaren het verschil tussen zijn geaardheid
en die der West-Europese schrijvers, bij
gevolg óók tussen zijn werk en dat van zijn
Nederlandse collega's.
Er zijn in ons land niet velen die zich
vertrouwd hebben gemaakt met de In
diaanse cultuur, voor zover dat een „blan
ke" mogelijk is. Was dit wel zo, dan zou
men tot het vruchtbare inzicht zijn geko
men, dat deze cultuur heus nog wel iets
anders inhoudt dan de roodhuidenroman-
tiek van Cooper's romans, die men zich
nog wel herinneren zal. Met een opsom
mende aanduiding van de sporen, die Hel
man's Indiaanse afkomst en het West-
Indisch milieu in hem hebben nagelaten,
is natuurlijk niet veel gezegd. Men zou
zijn uiterst-fijne gevoeligheid voor stem
mingen, voor „atmosfeer", kunnen noe
men: zijn nauwe verbondenheid met de
natuur; zijn geslotenheid aan de éne en
zijn drang tot dichterlijk spreken en ver
tellen aan de andere kant. Maar de per
soonlijkheid is nu eenmaal geen optelsom
van eigenschappen en men zal heel wat
dieper moeten graven, wil men in Hel
man's werk de zeer eigen karaktertrekken
onderkennen, die de kracht en de zwakte
van zijn schrijverschap bepalen.
Max Nord heeft als eerste, met meer
begrip dan tot dusver enig criticus heeft
weten op te brengen en gewapend met een
niet geringe dosis intelligentie, een ge
slaagde poging in die richting gedaan. Tot
mijn voldoening heb ik kunnen vaststellen,
dat het beeld, dat ik mij in de ïoop dei-
jaren van Helman's persoon en werk
(beide zozeer één) vormde en dat nogal
afweek van wat er gewoonlijk over Hel
man te berde werd gebracht, met het z:jne
overeenstemt. Nord's studie, gevolgd door
een met voortreffelijk onderscheidingsver
mogen gekozen bloemlezing uit Helman's
werk, verscheen zo juist als een der eerste
deeltjes in de reeks „Schrijvers van He
den", uitgegeven onder toezicht van do
Maatschappij der Nederlandse letterkunde
een serie, die een belangrijke bijdrage
belooft te worden tot de geschiedenis on
zer letteren. Al heeft Nord naar mijn
smaak Helman's Indiaanse herkomst on
voldoende in zijn karakteristiek verwerkt
en zich van' diens proza der laatste tien
jaren wat al te gemakkelijk afgemaakt,
het is hem toch gelukt, door te dringen tot
de hoofdmotieven die, hoe verborgen ook,
in talrijke variaties in Helman's romans
en novellen terugkeren. Ik ben er van
overtuigd, dat menige lezer Helman's
boeken met een ander oog zal beschouwen
en er een rijkere winst uit zal halen, na
dat hij, dank zij Max Nord's studie, kennis
genomen heeft van de ondergronden,
waaruit dit werk is voortgekomen. Ze zijn
rijker, verrassender en van een dieper
menselijkheid dan een lezer, die zich enkel
door het „verhaal" liet boeien, vermoedt.
Ik zou me kunnen indenken, dat Nord's
studie een aansporing zou kunnen zijn,
Helman's boeken opnieuw ter hand te
nemen. Daartoe bestaat nu ruimschoots
gelegenheid.
In de zeshonderd bladzijden tellende
Albert Helman-Omnibus zijn een vijftigtal
verhalen en kleine romans, van het door
Helman nooit overtroffen „Mijn Aap
Schreit" (1928) af, tot ,,'s-Mensen Heen-
en Terugweg" (1937) toe, saamgebracht,
gevolgd dan nog door vijftien novellen, die
verspreid in tijdschriften verschenen. On
getwijfeld is deze keuze te ruim. Zo zou ilc
bijvoorbeeld de vertelling „Smakelijk
Eten" (uit „Het Euvel Gods") en „Othello-
Bar" (uit „Hart zonder Land") met ge
noegen missén. Maar Helman heeft er de
voorkeur aan gegeven, zich te tonen als
hij is en dus ook zijn mislukkingen aan
zijn lezers voor te leggen. Zo heb ik in
deze Omnibus Helman weer ontmoet: de
man die in het reine tracht te komen met
de diepste menselijke problemen, met de
zin van Leven en Dood; de man die als
n iet-Europeaan zijn levenshouding bepaalt
ten opzichte van de Europese cultuur; de
man die, zijn oerinstincten beter door
grondend dan de van zijn oorsprong ver
vreemde Westerse mens, vecht om de be
wustwording tot het volledige mens-zijn,
in de voornaamste betekenis die men daar
aan kan toekennen; de man die, er zich zo
ImHJEKOE
HEEMSTEDE
(Bus 3)
SPOORPLEIN 4 TELEFOON 276:
Beëdigd Deskundige
Agenda voor Haarlem
ZATERDAG 4 JUNI
Frans Hals: „Hoe lozen wij die S.A. man",
alle leeft., 2.30, 7.00 en 9.15 uur. (Pinkster
dagen 2.00, 4.30. 7.00 en 9.15 uur). Rembrandt:
„Mijnheer de gouvernante", alle leeft., 2.00,
4.15, 7.00 en 9.15 uur. Palace: „Ik weet van
niets". 14 j.. 2.00, 4.15. 7.00 en 9.15 uur. Luxor:
„De roemrijke daden van Danny", 13 j.. 4.15,
7.00 en 9.15 uur. City: „Pygmalion", alle leeft..
2.15, 4.30, 7.00 en 9.15 uur. Spaarne: „Roy
Rogers", alle leeft., 2.30, 7.00 en 9.15 uur
(Pinksterdagen 2.00, 4.15, 7.00 en 9.15 uur).
ZONDAG 5 JUNI
Bioscopen: Middag- en avondvoorstellingen.
MAANDAG 6 JUNI
Bioscopen: Middag- en avondvoorstellingen
DINSDAG 7 JUNI
Bioscopen: Middag- en avondvoorstellingen.
nauw mee verbonden wetend, zich bezint
op de kosmische geheimen de denker
en dromer, beiden in één.
Werkelijk, ik ben dankbaar geweest, de
stemmingsvolle „Slotcadans", die alleen
van Schendel met eenzelfde muzikaliteit
geschreven zou kunnen hebben, te herle
zen, zo goed als de voor 's-mensen be
stemming symbolische vertellingen „De
Brief" en „Het Ei". Er is geen sprake van,
dat de Helman, die in een lyrisch proza
peinsde en droomde met de sterren en
daarin een diepere waarheid verstond dan
de sterrekundigen („Kleine Kosmologie"
Amst. Boek- en Courant Mij.) een andere
zou zijn als de West-Indiër, die los van
een eeuwenoude Europese cultuurtraditie
critisch zijn standpunt bepaalt ten aanzien
van onze maatschappelijke verhoudingen.
Men herinnert zich zijn roman „Waarom
niet". Helman heeft blijkbaar de bezwaren
van een al te wijdlopige compositie erkend
en in een radicale omwerking (verschenen
in. Querido's -Reuzensalamanderreeks)
door straffer'stijl en bondiger bouw deze
„sociale roman" op een heel wat hoger lit
terair peil gebracht. Dat hij, in wezen
zichzelf gelukkig gelijk blijvend, nog lang
niet aan het einde van zijn creatieve mo
gelijkheden is, bewees hij met de verha
len van zijn „Rancho der X Mysteries""
(Amst. Boek- en Courant Mij.), waarin
het vuur van zijn laai, de rijkheid van zijn
fantasie en de sfeer van het geheimzinnige
elkaar zoveel evenwichtiger steunen dan
in vroeger werk. Dit Rancho-mysterie
vindt een waardige afsluiting in „Afdaling
in de Vulkaan". Vulkanisch is de berg in
dit woeste en hard-zakelijke land, vulka
nisch zijn de onlusten onder deze avon
tuurlijk gemengde „Mexicaanse" bevol
king, vulkanisch is ook de strijd van Don
Salustiano om het recht: de herovering
van zijn rancho rancho van onrust,
maar óók rancho van verlossende liefde
tenslotte. En als men de woelige gebeur
tenissen van deze roman nu eens niet let
terlijk, maar symbolisch neemt, zal men er
de Helman in terugvinden, die ik trachtte
te schetsen, krachtiger en gerijpter, so
berder ook, dan vroeger jaren de Hel
man voor wie tenslotte menselijkheid bo
ven litteratuur gaat.
C. J. E. DINAUX.
Oudheidkundige vondsten
in Rijnsburg
Skeletten van Hollandse
graven gevonden
Vanwege de rijksdienst voor oudheid
kundig bodemonderzoek in Nederland zijn
op een terrein nabij de Ned. Hervormde
Kerk te Rijnsburg, waar in vroeger eeu
wen de abdijkerk heeft gestaan welke in
1574 tijdens het beleg van Leiden werd
verwoest, opgravingen gedaan, die belang
wekkende vondsten hébben opgeleverd.
Dezer dagen zijn de skeletten gevonden
van elf personen, op een rij naast elkaar
gelegen. Men veronderstelt dat men hier
te doen heeft met de stoffelijke resten van
leden van het Hollandse grafelijke huis.
Inderdaad zijn deze volgens andere bron
nen in deze abdijkerk begraven.
Merkwaardig is wel, dat een van de
schedels een erpstige beschadiging ver
toont, hetgeen tot de veronderstelling aan
leiding gaf, dat deze schedel zou hebben
toebehoord aan graaf Floris de Vijfde, die
in 1296 door de edelen werd vermoord.
86 GROTE HOUTSTRAAT 86
Grote sortering
ELECTRISCHE KLOKKEN
Weer voorradig
met bim-bam slagwerk
Sierlijke modéllen - Bekende garantie
De 9 Muzen
Naar de Verenigde Staten. Prof. dr.
Lothar Wallerstein zal in October naar de
Verenigde Staten vertrekken' om in New
Orleans een aantal opera's te eAscèneren.
Affiches. In het gebouw van de Alge
mene Nederlandse Vereniging voor Vreem
delingenverkeer te Den Haag wordt een
internationale expositie gehouden var toe
ristische ï-eclameplaten. waaraan oen con
cours verbonden is. Een uit tien leden be
staande jury onder voorzitterschap van
Ahmed Rassem Bey heeft de prijswinnaars
van deze wedstrijd aangewezen. De eerste
prijswinnaar werd de Egyptenaar Hadayet,
de tweede prijs kreeg de Fransman P. Bau-
doin met „Are de Triomphe" en de Oosten
rijker Arthur Zelger verwierf de derde prijs
met een plaat van een in Tyrol skiënde
touriste. Aan het concours werd deelgenomen
door Egypte, Frankrijk, Oostenrijk, België,
Spanje, Italië, Luxemburg, Monaco, Neder
land, Zweden en Zwitserland.
Spel en leven. Een pas gereed gekomen
Friese film. die tot stand kwam door samen
werking tussen het Rijk, de provincie en het
particuliere bedrijfsleven en die tot doel
heeft het kind bij zijn beroepskeuze te hel
pen, beleefde te Leeuwarden haar première.
De film is getiteld „Tussen spel en leven",
en is vervaardigd door de Friese cineasten
S. Aalfs, P. J. Plantinga, D. Suier en Johan
J. de Jong; de laatste schreef het draaiboek
en nam ook de regie voor zijn rekening.
Progressieve musici. Het voorbereidende
comité van het in" oprichting zijnde „Inter
nationale verbond van progressieve compo
nisten en musicologen" is in een driedaagse
conferentie in Praag bijeen geweest en heeft
de volgende besluiten genomen:
Er wordt in Praag een permanent bureau
van deze organisatie gesticht met de Tsje
chische pianist en componist dr. K. Reiner
als secretaris-generaal.
Er wordt in Mei of Juni 1950 een inter
nationaal muziekfeest in Boedapest ge
organiseerd. Een internationale jury, be
staande uit een gedelegeerde uit Engeland,
Frankrijk, Tsjechoslowakije, Hongarije en de
Sovjet-Unie zal de uit te voeren werken
kiezen
Bovendien zal door dit internationaal ver
bond in de Franse en Russische taal een
muziekwetenschappelijk tijdschrift worden
uitgegeven. Uit Nederland namen aan de
conferentie van het voorbereidende comité
de heren Marius Flothuis en dr. E. Rebling
deel.
Heringa Wuthrich
HAARLEM
CENTRALE VERWARMING
JOHNSON OLIEBRANDERS
(Adv.)
Effecten- en
Geldmarkt
Het begint er soms even naar uit te zien,
dat de beurs langzaamaan weer in een deva
luatiestemming geraakt, evenals dat vorig
voorjaar van 1948 het geval was, al za! er
nog heel wat moeten gebeuren, wil het
koerspeil van 1943 bereikt zijn. Immers, in
het najaar van 1948 trad een dusdanige daling
in en werd de bexxrs door zulk'een apathie
overvallen, dat de koersen in vele gevallen
ver beneden de intrensieke waarden der aan
delen daalden.
Het gaat de beurs als Tijl Uilenspiegel, die
zong als hij een berg beklom, maar treurde
als hij afdaalde: zij kijkt steeds vooruit en
ziet, nu de schaarsteperiode zo goed als ten
einde is, reeds de concurrentie in binnen-
en buitenland als een schrikbeeld opdoemen.
Van vele zijden is de regering x-eeds ge
wezen op de te hoge lasten die op het be
drijfsleven worden gelegd, waardoor het ka
pitaal kopschuw wordt en geen risico's meer
wenst te dragen.
Het was deze week de directeur van de
Herstelbank semi-overheidsïnstelling
die het kort en goed gezegd heeft op de
Hogeschooldag van de Rotterdamse Econo
mische Hogeschool: er moet ten eerste zo
spoedig mogelijk een vrije kapitaalmarkt
komen, aangezien deze als waardemeter van
grote betekenis is. De bestaande progressie
in de belastingen is voorts onverantwoord,
evenals de hoge belastingen die op het be
drijfsleven rusten: voor risicodragend kapi
taal is overheidsgarantie langzamerhand
gewenst, wil men niet tot gedwongen sparen
komen om het bedrijfsleven te financieren
en een centraal systeem van overheidsfinan
ciering moet voorts gevaarlijk geacht worden
en lost socialisatie geen enkel probleem op.
Daar is geen woord Frans bij, zou men zo
zeggen en nu deze uitspraken komen uit de
mond van een terzake kundige als drs.
Posthuma, die dagelijks met de noden van
het bedrijfsleven in aanraking komt en de
nog komende moeilijkheden voorziet, hebben
zij des te meer betekenis. Overigens heeft
de minister reeds sinds lang een verlichting
van de lasten op het bedrijfsleven in uitzicht
gesteld, evenals een „verfijning" van de
dividendstop en gisteren zijn de betreffende
ontwerpen de Kamer aangeboden.
De beurs ziet deze dingen scherp en zij
heeft daarom aan de diverse jaarverslagen
over 1948, die veelal nog goed tot zeer goed
waren, geen haussemotieven kunnen ont
lenen. De directies van onze nationale be
drijven houden zich wat toekomstvoorspel
lingen betreft op de vlakte en gewagen alle
van toenemende concuiTentie in binnen- en
buitenland, waardoor de afzetmogelijkheden
en in het bijzonder de exportmogelijkheden
kleiner worden. En van de exportwinsten
moesten de meeste bedrijven het tot dusver
hebben.
In de toekomst ook „Elswout" als natuurreservaat?
van de gronden van „Elswout" worden?
Er is vermoedelijk geen particulier die
zich de weelde van zo'n aankoop kan ver
oorloven. Dat wil dus zeggen dat op den
duur de overheid wel voor de consequen
tie zal komen te staan, omdat dit natuur
schoon natuurlijk niet verloren mag gaan.
Trouwens het uitbreidingsplan zal verka
veling tot bouwterrein natuurlijk uit
sluiten.
Uit een uiteenzetting van jhr. mr. C. J.
A. den Tex, burgemeester v^n Bloemen
daal, over het woningtekort in zijn ge
meente, is gebleken, dat het moeilijk is
voldoende terreinen aan te wijzen voor de
bouw van nieuwe huizen. Het aantal wo
ningen dat er nu is zou met 30 pet. ver
meerderd moeten worden, maar dit eist
zoveel grond dat het natuurschoon dan
ongetwijfeld in het gedrang zou komen.
De ontwerpers van het nieuwe uitbrei
dingsplan staan daardoor voor moeilijk op
te lossen vraagstukken. Wil men veel
nieuwe huizen bouwen clan zal het onge
twijfeld nodig zijn op verschillende punten
op te offeren wat men liever ontzien zou
hebben.
Met belangstelling wordt dan ook uitge
zien naar het ontwerp voor dit uitbrei
dingsplan.
Nu het natuurschoon in Bloemendaal ter
sprake komt, is het van belang daarop de
aandacht te concentreren. Wij deelden
reeds mede dat er grond is voor de ver
wachting dat thans binnen korte tijd door
het Rijk (met steun van de provincie en
enige gemeenten, o.a. Haarlem en Bloe
mendaal) zal worden overgegaan tot aan
koop van 1000 h.a. duin terrein ten Noor
den van de Zeeweg, om dit te bestemmen
tot natuurreservaat.
In een gesprek dat wij met de burge
meester van Bloemendaal hadden, wees
deze er op dat de genieente voor belang
rijke vraagstukken staat. Verschillende
eigenaren van grote terreinen worden, ge
deeltelijk door de tijdsomstandigheden,
gedwongen kopers voor hun eigendommen
te zoeken. Wie moet op den duur eigenaar
Wij herinneren er aan dat reeds jaren
geleden door ons werd medegedeeld dat
de aanvankelijke opzet voor de vestiging
van een natuui'reservaat in Bloemendaal
ook inhield de aankoop van „Elswout".
Om op betrekkelijk korte termijn tot een
regeling te kunnen komen, werd later het
complex duinen ten Noorden van de Zee
weg daaruit gehaald. Maar dat wil natuur
lijk niet zeggen dat het voornemen ook
„Elswout" tot natuurreservaat te maken,
opgegeven is. Natuurlijk werken de finan
ciële zorgen die zowel het Rijk als de ge
meente hebben, remmend op de uitvoe
ring van zulke ingrijpende plannen. Al
leen bij de aankoop van het complex dui
nen is een bedrag van enige millioenen
gemoeid!
Van de burgemeester vernamen wij dat
Bloemendaal thans reeds staat voor een
beslissing wat gedaan moet worden met de
gronden van „Wildhoef", want de stich
ting die het flatgebouw voor ouden van
dagen exploiteeii; is slechts eigenares ge
worden van een klein deel van het terrein.
En dan zo besloot de burgemeester
zijn er nog andere grote terreinen die onze
belangstelling vragen.
Ook dit schilderij is een nieuwe aan
winst, afkomstig uit Duits kunstbezit.
Het mag beschouwd worden als een der
treffendste herinneringen aan de landgoe
deren, waaraan Nederland zo rijk is ge
weest. Ook in brede kring rondom Haar
lem, in het „Zegenpralend Kenemerland",
bestonden en bestaan nóg tal van heerlijk
heden, die in haar oorspronkelijke staat
een romantiek ademen, die ons, kinderen
der nieuwe zakelijkheid, sprookjesachtig
aandoet.
In effigie bezit het museum slechts één
voorbeeld van een bescheiden heerlijkheid,
n.l. de Hofstede „Velser-end", gelegen „aeo
der duynen kant, bij 't Huys te Bredero"
(Penschilderij door Jacob Matham, Ao.
1627). Deze Hof was eens bezit van burge
meester Loo, die als kolonel der Cluveniers
met zijn officieren op deze tentoonstelling
is aangetreden.
Van grootser allure echter is het koste
lijke landgoed Elswout te Overveen, waar
van Berckheyde van de duinen af een pa
norama schilderde, dat een aanschouwelijk
beeld geeft van de luxe. Deze lusthof heette
oorspronkelijk Molijns-Hofstede, naar
Carel (du) Molijn, een rijk geworden la-
Gezicht op het landgoed „Elswout" te Overveen. Een werk van Gerrit Adriaensz.
Berckheyde (Haarlem 16381698). Paneel 52 x 80 cm.
genaar Willem Borski Jr. nadat het oude quet, deftige Fruiten, en alles wat nieuw,
vrijwel geheel was afgebroken.
Berckheyde schilderde Elswout waar-
delicaat en aangenaam was: beneden aan
de Fontein wierd de Prins door 't lieffelyk
kendrapier. die in de eerste helft der 17e schijnlijk tegen het einde der 17e eeuw en springen van het natuurlyk Duinwater
eeuw een aanvang maakte met de bouw. 0p bestelling van Marcelis Jr. In de archie- verrast; deswegen was in de besloten Wa
in 1654 werd de halfvoltooide hofstede ge- ven lezen wij, dat hoge autoriteiten het goed randa een Jacht aangestelt, en een jonge
kocht en voltooid door Gabriël Marcelis. raet een bezoek vereerden. In 1666 was Haas los gelaaten; die met iever aanstonds
Commissaris en Resident van de Koning Prins Willem III er te gast in gezelschap door den Prins wierd veiwolgt en gevangen:
van Denemarken. Marcelis kocht in het- van de Keurvorst van Brandenburg, en drie en schoon deze Lustplaats wel versiert en
zelfde jaar bovendien nog verschillenae jaar later de Engelse staatsman William curieus was, den gemelden Heer Marcelis
landerijen, gelegen tussen de Houtvaart en Temple. In 1660 had Prins Willen III er gaf echter alles ten besten, onaangezien het
de tegenwoordige Elswoutlaan, waarna hij reeds vertoefd met zijn moeder. In de uit- gerit der Jagers en Honden; doch het was
ook in de volgende jaren zijn bezit nog aan
merkelijk uitbreidde. Sedert die tijd komt wordt hiervan op zó beeldende wijze ver-
de naam Elswout voor, die tot op deze dar
bleef gehandhaafd.
gave van 1754 van Schevelius' Harlemias voor de Prins.Inderdaad een vorstelijke
ontvangst, die overigens wel zéér in stijl is
haald, dat wij dit relaas de lezer niet wil- met de indruk, die Berckheyde ons van
len onthouden: .met 13 Koetzen, op het deze „Lustplaats" geeft!
Na de dood van Gabriël Marcelis in 1673 nooden van den Heere Gabriël Marcelis, te Behoudens de sterk gewijzigde voor
kwam zijn landgoed aan zijn zoon Joan Overveen, zyn ongemeene Residentieplaats poort, geeft deze heerlijkheid in haar hui
van Marcelis, die het bij zijn dood in 1702 bezoekende, wierden ze op het vriendelyk- dige toestand slechts een flauwe herinne-
in zeer verwaarloosde staat naliet. Met de ste onthaalt met een heerlyk Collation, be- ring aan de stijlvolle voornaamheid, die
bouw van het thans bestaande huis werd staande in kostbaar Servies van raare Con- Berckheyde op zo exacte wijze heeft ver-
Dalende expox-tkansen worder. niet alleen
in ons land. maar ook in andere landen ge
voeld. Is het daarom dat Stafford Cripps
minder afwijzend schijnt te staan tegenover
een devaluatie dan enige tijd geleden? De
Engelse export loopt de laatste maanden
terug: devaluatie geeft in elk geval het on
middellijke voordeel van hogere export
prijzen en zou de waarde van de Marshall
hulp verhogen. Dit laatste argument zou
trouwens wel eens illusoir kunnen blijken,
want men heeft reeds gezien, dat Amerika
uit de overvloed zijns harten gaarne geeft,
doch, nu het in eigen land minder goed gaat,
probeert te knibbelen en zeker een even
redige verlaging zal proberen toe te passen
als er devaluatie wordt uitgevoerd. Dat dit
zal gebeuren, schijnt wel vast te staan, mede
als onderdeel van E. C. A. hulp. die toch ook
gezondmaking van de financiën beoogt.
Zonder gezonde financiën geen gezonde
economie en wij zijn thans in elk geval
dichter bij het tijdstip van muntcorrectie dan
in Maart 1948.
Het is geen wonder, dat bij d' koers
dalingen, zoals die in de laatste maanden en
weken in Amerika voorkomen, de Neder
landse houder van Amerikaanse fondsen
zich gaat afvragen, wat te doen met zijn
„Amerikanen". Enerzijds zal hij, met het oog
op de welhaast zeker zijnde devaluatie van
de gulden, zijn Amerikaanse aandelen stevig
vasthouden, anderzijds ziet hij de koersda
ling te New York met lede ogen aan en
loopt hij de kans het voordeel, dat door
devaluatie zou kunnen worden behaald, in
middels aan koex-swinst te derven. Verkoop
is des te moeilijker, omdat men, ze eenmaal
kwijt zijnde, geen Amerikaanse shares
terug kan kopen, zodat de keus wel heel
moeilijk wordt. Enerzijds dient men te be
denken, dat de koersstijging der aandelen
geen gelijke tred heeft gehouden met de
winststijgingen, omdat men een herhaling
van de grote baisse van 1929 vreesde. Ander
zijds valt niet te ontkennen, dat er bij de
opgeschroefde lonen en verdere bedrijfs
kosten eerder dan vroeger een punt bereikt
wordt, waarop de winst overgaat in verlies.
Selectie is in ieder geval geboden.
Opneming van gedemobiliseer-
den in het bedrijfsleven
Met het oog op het feit, dat van half Juni
af de terugkeer van in totaal 32.000 mili-
tiaren (gedurende de eerste acht maanden
vierduizend man per maand) wordt ver
wacht. heeft Prins Bernhax-d in de verga
dering van het bestuur van de Stichting
van de Arbeid, welke hij Vrijdagochtend
heeft bijgewoond, een beroep gedaan op
het bedrijfsleven, om de plaatsing van ge-
demobiliseerden zoveel mogelijk te bevor
deren.
Het bestuur van de Stichting van de Ar
beid zegde in dit opzicht gaarne de vol
ledige medewerking toe voor zoveel en
zover dit in zijn vermogen ligt en nam met
belangstelling en instemming kennis van de
maatregelen, welke in dit opricht reeds
zijn genomen.
Speciaal op de werkgevers wordt een
klemmend beroep gedaan om alles te doen
wat mogelijk is, teneinde de uit Indonesië
terugkerende militairen zo snel mogelijk
in het bedrijfsleven op te nemen. Het be
stuur van rie Stichting van de Arbeid is
er van overtuigd; dat in deze eenzelfde
houding wordt aangenomen door de over
heid.
OPLETTEND LID VAN DE
WEGENWACHT SIGNALEERDE
TWEETAL AUTODIEVEN
Dondei-dagmiddag wisten een paar auto
dieven hun slag te slaan in Amsterdam.
Met nun buit zetter, zij koers naar Den
Haag. maar halverwege kregen zij panne.
Een juist passerende wegenwacht van de
A N.W E bood hulp Al spoedig kwam hij
tot de ontdekking dat er iets niet klopte
mei de heren, reden waarom hij naar de
autopapieren vroeg. Die waren er natuur
lijk niet, maar geen nood: ze zouden wel
ev.n gehaald worden. De „eigenaai-s"
gingen op weg en de wegenwacht waar
schuwde snel de politie. Nog dezelfde
avond had de werkelijke eigenaar zijn auto
terug.
Van 10 Juni af in Haarlem
na 1881 begonnen door de toenmalige ei- fituuren, een Schotel Meloenen, raar Ban- eeuwigd.
H. P. BAARD.
Aan de deportatie valt niet meer te ontkomen. Een slachtoffer heeft zich voor de
trein geworpen, twee lotgenoten zien verbijsterd toe.
ZAL HET OOIT mogelijk zijn, zo hebben
wij ons tijdens de duistere dagen
van de Duitse bezetting vaak afgevraagd,
al het leed en alle ellende die thans over
de wereld komen zodanig in kunstwerken
vast te leggen, dat deze voor het nageslacht
tekens aan de wand zullen blijven van een
God vergeten tijd, waarin de bestialiteit
met de waanzin om de voorrang streed?
In de filmkunst werd het antwoord reeds
gegeven: Zwitserland opende de rij in 1944
met „De laatste kans" en liet later in „Ach
ter de wolken" zien. dat de oorlog het meer
had geleerd dan het in één film kon ver
werken.
Dan was er Denemai-ken met zijn „Rode
Aarde". Rusland met „De Regenboog",
Frankrijk met de oprecht-heroïsche „La
bataille du rail", Italië, waarvan Roberto
Rossellini de Via dolorosa in de rhapso-
dische beelden van „Paisa"
registreerde, de Polen die
onlangs niet alleen voor him
eigen martelaren, doch die
der ganse mensheid in „De
laatste étappe" een onvergankelijk monu
ment stichtten.
Aan dit respectabele lijstje kan nu een
in Duitsland vervaardigde film worden
toegevoegd, „Huwelijk in de schaduw", die
van de volgende week Vrijdag 10 Juni af
in het Rembrandt-theater te Haarlem ver
toond zal worden.
Van binnenuit.
„Huwelijk in de schaduw" verschilt, in
meer dan één opzicht wezenlijk van de
hiervoor genoemde rolprenten. Het onder-
werp: de Jodenvervolging in Duitsland
wordt namelijk niet van buitenaf, door een
min of meer geslaagde weergeving van de
kinderachtige plagerijen eerst, de systema
tische uitroeiing later benaderd, maar door
te vertellen van de angsten ei> de trooste
loze zielsverwarring van de partners, een
acteur en een acti'ice, in een „gemengd
huwelijk". Twee mensen, die niet alleen
lijden onder de beruchtste paragrafen van
een absux-d régime, maar meer nog omdat
hen de levensvervulling in het beroep dat
hen lief is, wordt onthouden. De vernieti
ging gaat niet ineens; zij begint, kwetsend
maar nog onschuldig, in 1933 met een
bordje „Joden niet gewenst" aan de grens
van een toei'istenplaatsje, met een „tijde
lijke" schorsing van niet-Arische kunste
naars om geleidelijk aan, via „spontane"
vernielingen van Joodse eigendommen en
knuppelpartijen, over te gaan in een geor
ganiseerde massa-moord.
Maar in het eerste jaar van Hitiers rege
ring zo goed als in het tiende susten al te
velen zich met de gedachte: „Het zal zo
erg wel niet worden". Na tien jaar onmen
selijk getreiter geeft het echtpaar de on
gelijke strijd op en verlaat vrijwillig een
leven, dat geen enkel uitzicht meer bood.
Hier ligt het grote onderscheid met de
meeste andere documenten in celluloid over
de jaren 1939-1945; van de eerste meter af
voelt de toeschouwer, dat hier geen plaats
voor optimisme kan zijn, omdat er ook
geen sprake is van een noemenswaardig
verzet.
In „Huwelijk in de schaduw" laten bijna
alle figuren zich na korte of lange tijd mee
drijven op en tenslotte overstromen door
de zondvloed van het anti-semietisme.
Slechts een enkele emigrant blijft wan
hopig voor de toekomst vechten ver
eenzaamde, dappere strijders, zoals wij ze
ook in ons land maar al te goed hebben
gekend.
In deze prijzenswaardige eerlijkheid
schuilt dan ook de grote verdienste van de
scenarioschrijver Hans Schweibart, zoals
Kurt Matzig begreep, dat van hem een
sobere regie werd verlangd. Hij richtte de
lenzen niet bij voorkeur op terreur-benden,
of ruïnes, op excuties of op razzia's, hij had
aan twee naar de ondergang gedreven
mensen met hun naaste omgeving genoeg.
Hij zocht het effect niet; slechts één. keer
past hij het, maar dan ook grandioos, toe in
een beeldovergang van het kort en klein
slaan van de inventaris der Joodse winkels
in 1938 tot de kater, die er in 1943 ïn de
voormalige Duitse hoofdstad heerst na een
bombardement.
Zorgvuldig hebben Matzig en zijn staf
vermeden te betogen of een schuld vast
te stellen. De zin van dit trieste verhaal,
de kern van het anti-semietisme, komt
des te schrijnender en overtuigender tot
uiting in een dialoogflits tussen de Joodse
actrice Elisabeth Mourer (Ilse Steppat) en
haar nationaal-socialistische minnaar dr.
Herbert Blohm (Paul Klinger). „Dat heb
je me nooit verteld", zegt deze ontdaan,
nadat hem duidelijk is geworden, dat de
jonge vrouw in Hitler-Duitsland niet geac
cepteerd kan worden. „Is dat voor jou dan
zo belangrijk?" luidt haar antwoord een
voudig.
„Huwelijk in de schaduw" is, blijkens
een mededeling, die als slotbeeld wordt ge
projecteerd, opgedragen aan de acteur Joa
chim Gottschalk en zijn gezin, die in 1941
een vrijwillig einde verkoos boven het lot
dat de nazi's hem hadden toegedacht.
J. H. B.
Anno 1804
Spaarne 56 - Telefoon 11896
Effecten - Safe
Assuranties
Oud-distributie-ambtenaar
kende het geheim
De Economische Dienst van de Amster
damse politie arresteerde Donderdag een
61-jarige Amsterdammer, die op geraffi
neerde wijze de distributie heeft opgelicht.
De man haalde uit „vriendelijkheid" voor
vrienden en kennissen de distributiebe
scheiden. Hij had echter uitgevonden, dat
door het aanbrengen van een heel fijn
laagje was op het hokje waar de stam-
kaaxten worden afgekruist, het mogelijk
is het kruisje later weer ongemerkt te ver
wijderen. Lukte dit, dan haalde hij op
dezelfde kaart nogmaals bonnen. Dit ging
goed tot het laagje was een keer te dun
bleek en een spoor van het reeds ge
plaatste kruisje zichtbaar bleef. Toen
wekte hij argwaan. De man, die vroeger
ook distributie-ambtenaar was geweest,,
beeft bekend deze methode met succes tal
hebben toegepast.