L
Uit de schatten van het Frans Halsmuseum
K
Legioen der „platbeurzigen" verovert
paradijs der rijkaards
Jubilerende Volksuniversiteit biedt
keur van voordrachten en cursussen
SCHOOLBOEKEN
Zaterdag 3 September 1949
JOHAN DAISNE: „Het eiland in de Stille Zuidzee"
(Uitgeversmaatschappij A. Manteau, Brussel).
IN TEGENSTELLING TOT vele van zijn
tijdgenoten heeft de Vlaming Johai
Daisne (pseudoniem van dr. Herman Thie-
ry, geboren in 1912) zich zeer bewust re
kenschap gegeven van de roeping der kunst,
het hare bij te dragen tot een bevrijding
uit de impasse waarin een cultuurperiode,
die allengs de vruchten van haar bloei
heeft afgeworpen, dit mensengeslacht heeft
gebracht. Nadat de rijke oogst der 19de-
eeuwse wetenschap en wijsbegeerde was
binnengehaald, verwerkt en verbruikt,
kwam er een geestelijke schraalte, die door
twee wereldoorlogen en de daartussen lig
gende jaren van angst en wanhoop in ar
moede verkeerde. De ouderen konden nog
teren op hun culturele erfenis der vorige
eeuw, ook al bleek deze bij het einde dei-
tweede wereldcatastrophe ten dele onin-
wisselbaar. Bedreigder was de jongere ge
neratie. Deze tussen twee oorlogen gebo
renen erfden een failliete boedel, althans
ze voelen het zo. Zonder gelpof in idealen,
wijzen velen hunner het leven met onver
schilligheid of cynisme als een „zinloos
heid" af. Ze-staan voor het fatale „Niets"
Aan deze geestelijke gesteldheid heeft het
geruchtmakende existentialisme van Sartre
c.s. een wijsgerig fundament gegeven.
Johan Daisne verwerpt dit existentialis
me zéér beslist, omdat het in beginsel het
raadsel van het leven ontkent. Greshoff
trof de roos, toen hij eens zei, dat wie niet
aan het wonderbaarlijke gelooft, zijn eigen
bestaan zou moeten ontkennen, een uit
spraak die Daisne stellig zal onderschrijven.
De erkenning van het levensmysterie, dat
voor de logica van het verstand ontoegan
kelijk blijft, is juist de grondslag, waarop
hij zijn „magisch realisme" heeft gebouwd.
Men late zich niet afschrikken door deze
zwaarwichtige benaming. Wel is Daisne er
zich van bewust, dat het magisch realisme
voorbereiding en wijsgerige scholing ver
langt. Maar ook zonder deze laatste is een
rijpelijk overdenken van de strekking dezer
levensbeschouwing (èn een behoorlijke
dosis intuïtie) voldoende, om de bijzondere
schoonheidsvorm van Daisne's werk en de
verrassende verschieten die het opent te
onderkennen.
Zogoed als de ultra-violette straal voor
het oog niet waarneembaar is, maar, zoals
de wetenschap aantoonde, bestaat, zo is
boven de realiteit die de menselijke rede
doordenken kan een „werkelijkheid van
de tweede graad", een hogere werkelijkheid,
die wij bovennatuurlijk noemen. De religie
van alle volkeren en tijden voelde zich
daarmee in verbinding. Wetenschap en
wijsbegeerte echter, werkende met het
menselijk-beperkte intellect, moesten, hoe
indrukwekkend het inzicht was dat ze ver
overden, halt houden voor het „wonder",
het levensraadsel, dat in God besloten ligt,
in God i s. De Romantici der vorige eeuw
hebben in een opvlucht van het verbeel
dingsleven een doorbraak beproefd naar
dit mysterieuze rijk. Soms was hun be
zielde fantasie teugelloos en zo verloren zij
zich in wat „fantastisch" wordt geheten.
Maar de begaafdsten (een Novalis bij voor
beeld) raakten dichter aan het geheimenis
der Schepping dan de rationalistische eeuw
wilde aanvaarden. Wil men onder deze
romantici een voorganger van het magisch
realisme zoeken, men zou, dunkt mij, E. Th.
A. Hoffmann moeten noemen, die het spel
van zijn verbeelding zo meesterlijk wist te
beheersen met zijn critisch verstand. Daar
mee is Daisne's levens- en kunstopvatting
gekenschetst. Magisch is zijn realisme, om
dat hij tracht door te dringen tot het boven
natuurlijke en ervan meedeelt in wat hij de
„droom" noemt. Realistisch is zijn levens
beschouwing, omdat hij de werkelijkheid,
die een ieder kent, niet ontvlucht, maar
doorlicht mèt die „droom". Zo ontstaat dan
een droom-verlichte werkelijkheid, een
reëel beteugelde droom.
Voor Daisne is de kunst niet een schone
toegift op het leven, een,.bijkomstig aesthe-
tisch genot. Ze is een der hefbomen, die
naast wetenschap en wijsbegeerte het gees
telijk leven uit zijn inzinking kunnen op
beuren en wellicht een vonk doen ontsprin
gen die het vuur doet opvlammen dat eens
Prometheus als godenlicht op aarde bracht.
Men kan deze levensbeschouwing naar het
mij voorkomt gerust een nieuwe mystiek
noemen, die dan in zoverre „nieuw" is,
zij aan de „droom" niet vrij spel laat, maar
deze verbroedert met het critisch verstand,
met wetenschap en wijsbegeerte.
Toegerust met deze voorkennis ziet men
-— letterlijk dit jongste werk van Daisne
in een nieuw, een volkomen ander licht,
dan wanneer men zijn „Eiland in de Stille
Zuidzee" simpelweg zou lezen als een „lit
terair" verhaal. Het is dan niet meer al
leen de brilliant geschreven geschiedenis
van een liefde, die binnen het bestek der
aardse werkelijkheid onvoltooibaar moest
blijven, maar van één, die haar volmaakt
heid vindt in de tweede, hogere werkelijk
heid, waarvan het Kunstwerk de weerschijn
is.
Overal in deze novelle gaan droom en
werkelijkheid bijna onmerkbaar in elkaar
over. Wil men ook tot de diepere motieven,
de bovenzinnelijke betekenis van dit Bohè-
me-verhaal der begeerten en verlangens
doordringen, dan zal men goed doen, zich
deze uitspraak van Daisne te herinneren:
dat de kunst zich voedt aan de troebele
conflicten der werkelijkheid, maar de ver
lossing schenkt in de schepping van het
kunstwerk dat als schepping en zeker
als magisch-rtalistische schepping uit
mondt in de eeuwige bron aller dingen. Wie
daarvan overtuigd geraakt, zal begrijpen
hoe het mogelijk is, dat de man, die in de
bohème-kroeg „Venezy" zijn hachelijk lief
desavontuur beleefde, aan het einde van
zijn biecht uitroept: „vaarwel, Zaza, vaar
wel! Op een snik en een schreeuw. Want
als er een hemel bestaat, Zaza, een hemel
waar plaats is voor oude dromen en jeug
dige zondaars: venez-y, Zaza! Venez-y!"
Heringa Wuthrich
HAARLEM
CENTRALE VERWARMING
JOHNSON OLIEBRANDERS
<Adv.)
Prinses Wilhelmina
op „Sonsbeek"
Prinses Wilhelmina heeft Vrijdag een
bezoek gebracht aan de tentoonstelling van
beeldhouwkunst „Sonsbeek 1949". De Prin
ses was vergezeld van haar hofdame me
vrouw De Beaufort en werd rondgeleid
door de Arnhemse kunstenaars mevrouw
Fri Heil en Gijs Jacobs van den Hof. Hare
Koninklijke Hoogheid liet verscheidene
medeleden van de Werkgemeenschap van
Arnhemse kunstenaars aan zich voorstel
len.
Ik meen in dit artikel de litteraire en
wijsgerige stromingen buiten beschouwing
te moeten laten, die in Daisne's positieve
levensbeschouwing samenvloeien. Wil men
verwantschappen ontdekken, men zal er
vele kunnen noemen: Hoffmann. Breton,
Dostojewsky, Pirandello, Kafka. Verwant
schappen geen navolging.
- Vrees, lezer, geen zwaarwichtig verhaal.
De ..droom" kan alleen vederlicht in de
werkelijkheid worden binnengedragen. Zo
zijn dan ook Daisne's compositie en stijl
licht als de droom en hecht als de werke
lijkheid de zuivere uitdrukking van zijn
magisch-realistische levensbeschouwing.
Dat is zijn kracht, zijn echtheid, zijn
schoonheid.
Ik ga niet zover als sommige critici deden,
die Johan Daisne een meesterstitel toeken
den. Deze ere-benaming beware men voor
het voortreffelijkste, waartoe later werk
van Daisne zeker eenmaal zal kunnen be
horen. Maar wel durf ik dit verhaal van
het symbolisch Zuidzee-eiland een kranig
werkstuk te noemen, waarin Daisne's litte
rair streven krachtiger en schoner tot uit
drukking komt dan in zijn vroeger werk,
dat naar mijn gevoelen nog in het stadium
van het experiment verkeerde. Krachtiger
en'schoner óók moediger. Wie in een tijd
van litterair défaitisme uit innige overtui
ging verklaart, dat het leven zich openbaren
kan op een wijze, die te schoon is om o n-
waar te zijn. is een schrijver die aan een
kwijnende litteratuur nieuw leven kan in
blazen. Hij deed dit al, met zijn „Man die
zijn Haar kort liet knippen". Hij doet het
nog overtuigender met dit „Eiland in de
Stille Zuidzee".
C. J. E. DINAUX.
Gemeenteraad Gouda's enig
vertier
Het is ongeveer vijf weken geleden, dat
de Goudse bioscopen hun deuren uit pro
test tegen de vermakelijkheidsbelasting
sloten en sindsdien is menige Gouwenaar
elders een film gaan zien. Doch niet alleen
op het gebied van de film is het rustig in
Gouda. In de plaatselijke pers van gister
avond verscheen een advertentie dat een
voorstelling van Lou Bandy niet kon door
gaan. Een circus, dat Gouda een dezer da
gen zou aandoen, laat verstek gaan. Een
filmvoorstelling voor kinderen op smal
film wordt afgelast.
Voor de volgende week vermeldt de
agenda van de „vermakelijkheden" in de
kaarsenstad alleende vergadering van
gemeenteraad.
De kunstschilder R. Basoeki Abdullah heeft ter gelegenheid van de Ronde Tafel
conferentie portretten vervaardigd van vooraanstaande figuren, die aan deze conferen
tie deelnemen. De schilder bij de portretten van: v.l.n.r. dr. Van Royen, Mohammed
HattaMohammed Roem en Sultan Hamid II van Pontianak.
Rivièra moet de bakens verzetten
Mijnheer 754" vertrok naar Amerika.
Door zvjn vrienden wordt hij Viji genoemd,
door zijn collegae mr. Vijaya en door het
personeel van zijn Londense hotel „mr.
754", naar het nummer van zijn kamer.
Niemand echter noemt hem bijzijn ware
naam die dan ook Sir Diwan Tiruvalyan-
gudi Vijayarafhavachara luidt. De 73-
jarige Vijaya voor het vliegtuig, waar
mee hij van Londen naar Amerika zal vlie
gen, om India te vertegenwoordigen op een
vergadering van het Britse Gemenebest
in Canada.
Druk maar slecht seizoen
voor de Azuren kust
(Van onze correspondent te Parijs)
De optimistische voorspellingen van de
Franse toeristencentrale zijn wel zo onge
veer vervuld gedurende dit prachtige zo
merseizoen, dat op het punt staat te wor
den afgesloten. Men had drie milliocn
vreemdelingen verwacht en ofschoon alle
cijfers hieromtrent nog niet bekend zijn ge
maakt. zal men dit ongekende hoge cijfer
zeker wel bereiken. Is het dus een goed
seizoen geweest? Dat kan men zo zonder
meer niet zeggen. Goed was het zeker voor
de staatskas, die een flink bedrag dan
deviezen mocht verzamelen, die de Franse
regering overigens hard nodig heeft voor
de aankoop van groenten en zuivelproduc
ten vooral in Denemarken en Nederland.
Want het weer dat het vreemdelingenver
keer zo genadig is geweest, is voor de land
bouw moordend gebleken. Reeds nu heerst
er, vooral op het land, een nijpend gebrek
aan verse groenten. De aardappelen zijn
verdubbeld in prijs een kwartje het
kilo en de boter is op vele plaatsen
weer in de „clandestiniteit" gedoken. Al
leen vlees is er in overvloed en niet al te
duur, tengevolge van het feit dat vele
boeren door de droogte en het tekort aan
gras genoodzaakt zijn geweest, hun vee
stapel uit te dunnen.
Wanneer men nu, aan het eind van het
seizoen, met een barman in Cannes of een
hoteldirecteur in Nice spreekt, dan ver
neemt men echter maar weinig woorden,
die van grote voldoening getuigen. Aan
het aantal bezoekers heeft het niet gelegen,
zo vertelden zij mij, maar het peilEn
wanneer door zulke lieden in dit verband
over „peil" gesproken wordt dan is het
duidelijk dat zij daarbij het oog hebben op
de omvang van des bezoekers portefeuille.
Inderdaad kwam het publiek dat dit jaar
de „Azuren kust" bezocht, uit andere en
bredere volkslagen dan tevoren. De Franse
Zuidkust, vanouds het gepriviligeerde va-
cantiedomein van de rijken, heeft zich dit
seizoen „gedemocratiseerd".
hemden van zijn aanhang compleet naar
Nice overgeplant alsmede winkeliers, en
zelfs ook arbeiders, die daar hun vacantie
doorbrengen. Een enkele „aristocraat"
schuifelt daar nog wat onwennig tussen
door. Maar hij voelt zich hier. na deze
invasie der „kléine luyden", kennelijk niet
meer thuis. Misschien overweegt hij, in de
wintermaanden revanche te nemen als
zijn kust van deze vacantie-kapers is ver
lost. Deze geweldige toeloop van nieuwe
gastenlegioenen is zeker niet uitsluitend
uit snobisme te verklaren. Aan de Rivièra
heeft men immers gedurende het hele jaar
98 procent zekerheid op zonneschijn en na
de verdronken zomervacanties van het
vorige seizoen heeft die overweging bij
velen blijkbaar de doorslag gegeven. Dan
maar liever wat korter naar buiten, vindt
men, en desnoods overnachten onder een
tentzeil (h^t aantal kampeerders aan de
Cóte d'Azur, vroeger een volstrekt onbe
kend fenomeen in deze regionen, liep dit
jaar in de tienduizenden) als de zon maar
geen verstek laat gaan. Dat is de hoofdzaak.
Aanpassing onmogelijk?
Dit democratiseringsproces van de
„Cöte" zou in alle opzichten een gelukkig
tijdsverschijnsel mogen heten, wanneer de
accomodatie van dit luxueuze toeristen
oord sedert jaren niet zo volledig op de ex
ploitatie van millionnairs en andere rijk
aards was georiënteerd. Een wat beschei
den pension, waar men voor een 6 a 7 gul
den per dag terecht kan, vindt men hier
nergens en evenmin van die prettige eet-
gelegenheidjes, die het in Parijs bijvoor
beeld ook lieden met een magere beurs
mogelijk maken, van honger en zelfs van
dorst nog net niet om te komen. Langs de
boulevards schijnt het ene ..palace" het
andere „grand hotel" in protserigheid de
loef af te willen steken- en in de binnenstad
vindt men voornamelijk filialen van de
aanzienlijkste parfumerieën, bontzaken en
dameshoedenmagazijnen uit de Parijse Rue
Royalé of de Faubourg Saint Honoré. Het
is gemakkelijk gezegd dat de zakenlieden
zich nu maar moeten aanpassen bij de
draagkracht hunner nieuwe cliëntèle, nu de
oude goeddeels is gevlucht. Maar een bank
bediende uit Lyon ambieert, gesteld dat hij
Invasie der „kleine luyden" het al betalen kon, tyelemaal geen hotel
kamer in een stijl Louis XVI en een Parijs'
naaistertje zal in Nice heus geen Bizon
mantel kopen. -
Vraag en aanbod „hewegen zich dus op
prmcipieel'-verschillende niveaux en een
ontmoeting is in de meeste gevallen uitge
sloten. Vandaar dus: crisis, ondanks de on
gekende toeloop van bezoekers. De grote
Men behoeft, om daarvan overtuigd te
raken, slechts een wandeling langs de
"boulevards te maken. Men ziet daar in
overgrote meerderheid studenten de hele
„Existentialisten"-kelder van de Parijse
Saint Germain werd bijvoorbeeld dit keer
mèt 't „be-bop"-orkest. en de Schotse ruit-
Dertig jaar ontwikkelingsweek
Het programma dat dc Haarlemse Volks
universiteit haar leden en belangstellenden
voor de herfst van dit jaar aanbiedt, ziet
er waarlijk Feestelijk uit. De titels van de
lezingen en de cursussen en de namen van
de inleiders klinken zo aantrekkelijk, dat
velen de lust zal bekruipen al die belang
wekkende voordrachten of kunstavonden
te willen bijwonen.
Zal de heer Baard bijvoorbeeld in drie
avonden en een rondwandeling de schat
ten van het Frans Halsmuseum toelichten,
dr. A. Meesters zal een geestdriftige gids
blijken door het duingebied, zal de heer
Noordhoff op een avond de kern van ae
nieuwe beginselenwet op het gevangenis
wezen blootleggen, drs. Elte zal op drie
Zaterdagmiddagen de toegang tot het werk
van drie grote Franse schrijvers ontsluiten,
spreekt dr. Wassink over het brandende
vraagstuk van de kankerbestrijding, de heer
Van Slooten zal de aandacht vragen voor
de even nuttige afweer tegen de tubercu
lose. Voor hen die tegen een brok gedegen
filosofische litteratuur niet opzien zal me
vrouw dra. M. M. Boldingh Goethe's
Faust" inleiden. De muziek wordt al even
min vergeten, want Sas Bunge zal een
Chopin-avond geven ter gelegenheid van
de honderdste herdenking van de sterfdag
van de grootmeester van het klavier en zijn
kunstbroeder Andx'é Jurres zal"in een cyclus
van drie recitals enige facetten van de
romantische muziek laten horen. Wij ver
melden voorts de vijf voordrachten „karak
ters en conflicten" van D. G. Ruarus, de
causerie waarin Amsterdams populaire bur
gemeester mr. A. J. d'Ailly zijn reisindruk
ken van enkele buitenlandse grote steden
weergeeft en de lezing die dr. G. Stuiveling
ter gelegenheid van de tachtigste verjaar
dag van Henriëtte Roland Holst over het
oeuvre van de grote dichteres zal houden.
Haarlem-Noord heeft ook dit jaar een
eigen programmaatje. Daar komt de heer
Van der Hid'de over zijn geliefde onder
ma een goede reden aanwezig. Dit najaar
zal het namelijk dertig jaar geleden zijn.
dat de Volksuniversiteit in Haarlem haar
eerste programma publiceerde.
De ouderen van ons weten nog hoe na
de eerste wereldoorlog alom in den lande
de overtuiging heerste dat een nieuwe tijd
was aangebroken, niet alleen op de gebie
den van politiek en diplomatie, van econo
mie- en financiën, maar niet minder voor
de cultuur en de volksontwikkeling.
De volksontwikkeling zou moeten wor
den een der grote pijlers waarop de maat
schappij zou worden gebouwd. Lang niet
in alle kringen heerste die overtuiging,
maar toch voldoende om instituten als
openbare leeszalen, bibliotheken en volks
universiteiten in liet leven te roepen. Haar
lem bleef niet achter en kreeg in 1919 zijn
V.U. Aanvankelijk was de deelneming aan
de cursussen en het ledental veelbelovend,
maar reeds in 1925 was de V.U. over het
hoogtepunt heen en begonnen de cijfers te
dalen. De crises, de grote werkloosheid, de
dictatuur ten Oosten van ons land zij
waren niet bevorderlijk voor democratie
en volksontwikkeling en de grote ontmoe
diging, die over Europa kwam, verstoorde
het geestelijk evenwicht te zeer om bij de
massa belangstelling over te laten voor de
cultuur. Toch konden ook vóór de tweede
wereldoorlog telken jare 15 tot 20 luister
en werkcursussen in Haarlem gegeven
worden en voorzag de V.U. in de populair-
wetenschappelijke behoeften van een be
paalde kern der bevolking. Einde 1940 be
sloot het toenmalige bestuur de werkzaam
heden stop te zetten, vooral omdat men
voorzag dat de bezetter het bestuur niet de
vrijheid zou laten met een eigen program
ma voor de dag te komen. Begin 1946, toen
weinigen een hergeboorte der V.U. ver
wachtten, werd plotseling een zestal lezin
gen en voordrachten aangekondigd die
maar een zeer geringe belangstelling ont
moetten. Maar tocher was nieuw leven
werp „Zeeslepers" spreken en de oud-vak- gekomen, een nieuw bestuur nam de lei—
bondleider E. Kupers houdt drie lezingen
over de buitenlandse vakbeweging.
Ook de Heemstedenaren werden niet ver
geten: de musicoloog G. van Ravenszwaay
zal drie voordrachten houden over Mozart,
Bruckner en Strawinsky, de heer H. C. Ver-
kruysen zal het hebben over Parijs, Brugge,
Venetië en Assissi en tenslotte zal de heer
J. W. Bos de psychologie van de puberteit
voor zijn rekening nemen.
Voorts zijn er natuurlijk de taalcursussen
in Engels, Deens, Frans, Esperanto
Zweeds (alleen letterkunde).
Dertig jaar ontwikkelingswerk
Er is voor dit extra-verzorgde program-
Laat dat over aan de vakman
Weest verstandig en ga voor het repa
reren van Uw stofzuiger niet naar de
eerste de beste. Laat dat over aan de
vakman, aan Ritsa! Stofzuigerhuis
„Ritsa", Grote Houtstraat 132, tegenover
Luxor, Telefoon 16693, Haarlem.
(Adv.)
hotels hebben hun prijzen soms niet on
aanzienlijk verlaagd ofschoon men ge
middeld dertig gulden per dag hier toch
nog wel moet uittrekken zonder daar
mee hun omzet te redden, en vele casino's
staan, werd mij verteld, nagenoeg voor een
bankroet. Het was een „chef de réception"
in een rokcostuum, dat Anthony Eden ja
loers had kunnen maken, die mij dit
zwarte beeld schilderde en die zijn verhaal
besloot met de verzuchting: „het vorig jaar
was het anders, toen hadden we Dodero
tenminste nog.
Die naam Dodero had ik in gesprekken
al meer gehoord. Dodero is namelijk de
afgod van allen die aan de Rivièra geld
slaan uit het plezier van anderen. Dodero
is de Argentijnse scheepvaartmilliardair,
die vaak op een avond millioenen uitgeeft.
Dodero is ook de man die een portier, die
de vriendelijkheid had de deur van zijn
Chrysler te openen, twee of drie biljetjes
van duizend franc in de hand frommelde.
En wanneer senor Dodero 's morgens na
zijn kleintje zwarte koffie op een hötel-
terras gedronken te hebben, minder dan
tienduizend franc naast zijn schoteltje liet
liggen een honderd gulden dus dan
keek de ober de hele dag sip, want meneer
moest dan toch wel heel erg slecht gesla
pen hebben.
Hendrick Cornelisz. Vroom is de nestor
van het oudste geslacht der zeeschilders.
Leerling van zijn vader, de beeldsnijder
èn plateelbakker Cornelis Vroom, begon hij
zijn loopbaan als faïence-schilder. Een uit
voerig relaas van zijn avontuurlijk leven
zou in dit bestek te vei- voeren, zodat met
een korte samenvatting moet worden vol
staan.
Na de dood van zijn vader trok Hendrick
er op uit, via Enkhuizen, Brugge en Rot
terdam, reisde hij naar Spanje. Van Spanje
ging hij naar Rome. Door Italië trekkend
verbleef hij te Venetië, Milaan, Genua en
Turijn. Over Lyon ging liet dan naar Parijs.
Van Rouen uit, waar hij ernstig ziek werd,
keerde hij naar Holland terug. Een jaar
na zijn huwelijk te Haarlem, zwermde hij
weer uit naar Duitsland (Danzig, Ham
burg). Op een tweede tocht naar Spanje
leed hij schipbreuk, waardoor hij in Lissa
bon belandde.. Als hij zich tenslotte, te
Haarlem gevestigd 1590), geheel op de
vrije schilderkunst gaat toeleggen, dan
heeft de wereld van het schip nagenoeg
zijn gehele liefde. Met het oog'op diverse
opdrachten (o.a. het maken van kartons j_ere sciiacjUwpartijen op het voorplan, het Een werk van Hendrick Cornelisz. Vroom (geboren te Haarlem in 1566 en aldaar
voor wandtapijten) verbleef hij nog eiuers £pel der schaduwen over het watervlak, overleden in 1640). Aankomst van Frederïk V van dc Paltz met zijn gemalin Elisabeth,
in binnen- en buitenland, doch van lbz- a]smec}e plaatsing van de rompen der dochter van Jacobus I, Koning van Engeland, te Vlissingen in Mei 1613. Op een der-
tot zijn dood woonde hij delmxtxet m Maar- grote en kleinere schepen, die de blik vlaggen is het stuk gedateerd: 1623. Het schilderij (een doek van 203 bij 409 cm.)
lem. Is het wonder dat deze avonturier reSpectievelijlc naar de diepte en naar de werd in 1623 door de stad Haarlem besteld en is afkomstig van het Stadhuis
z,ch het best m zijn element voelde als hu 2ijk"anlen leidelIi De Engeismani in de
schepen schilderde, die immers de volle jinkerhelft naar rechts opvarend, markeert De documentair-historische waarde van deugdelijk vakmanschap nauwgezet weer-
.i ket middenplan. Via grotere en kleinere dit historiestuk is gering, zoals meestal het gegeven, kunnen wij ons een uitstekend
vaartuigen, de pieren van Vlissingens ha- S'eval is met de traditie in beeld. Het his- begrip vormen van de bouw, constructie
ven, de torens en gebouwen der stad, glijdt torisch gebeuren werd hier 10 jaar na en takelage der onderscheidene scheeps-
- ^ato afgebeeld, zodat het evenement uit de typen.
De atmosferische werking in het marine- herinnering of naar een ooggetuigen-ver- Op de kampanje (het hoogst-gelegen
der zeeschilders. Het vertoont nog alle en landschapstuk hield gelijke tred met de sta§ moest worden gereconstrueerd. Alleen dek) van de Engelsman, links op het voor-
kenmerken van het eerste stadium in de overwinning op de ruimte. Van een na- de pentekeningen van een Van de Velde plan, ontwaren we op het origineel een
ontwikkeling van de zeeschilderkunst. De tuurlijke atmosfeer is hier ook nog geen de Oude, die later als „oorlogs-correspon- vlootvoogd, in braverende houding, omge-
betrekkelijk hoge horizon verdeelt het vlak sprake. Het gehele panorama is nog opge- dent" met de vloten meevoer, kunnen op ven door een aantal pikbroeken en actieve
in nagenoeg twee gelijke delen, waardoor bouwd uit lokale kldüren, dat wil zeggen, documentaire waarde aanspraak maken, trompetters. We kunnen ons voorstellen
kleuren die niet zijn afgestemd op de al- Intussen is het beeld dat Vroom ons van welk een voortreffelijk overzicht de admi-
beheersende toon (in het Hollandse land- de schepen als zodanig geeft volkomen be- ralen hadden van dit hooggelegen zonnedek
lem van de Velde de Jonge. Evenals in het schap veelal een limpide-grijs) doch hun trouwbaar. Juist de lokale kleuren garan- over de beweging der vloten. Doch tevens
landschap en het groepportret voelen we eigen waarden behouden, ongebonden dus deren ons de oorspronkelijke, volle pracht h°e kwetsbaar zij waren in de strijd, het-
ook hier de worsteling om de ruimte, die, naast elkaar. Hierdoor ontstaat de px-ach- van het kleurige en fleurige schouwspel Seen in de praclijk werd bewezen door het
nog niet óyerwonnen (als in Hals' eerste tige, bonte bouquet van kleuren, die ook dat een 17e-eeuwse vloot moet hebben op- sneuvelen van tal van hen op deze plaats,
schuttersmaaltijd, 7 jaar tevoren!) door het coloriet van. de gewijde voorstellingen geleverd. gedurende de zee-oox-Iogen der jonge Re-
optische effecten moest Worden gesugge- der miniaturisten en primitieven zo be- In technisch opzicht is de documentaire publiek.
zich het best in zijn element voelde als hij
schepen schilderde, die immers de volle
wind van het avontuur in de zeilen heb
ben.
Het gereproduceerde werk behoort on
getwijfeld tot de meest representatieve de blik ongemerkt naar de einder,
marinestukken van de vroegere generatie
reerd. Hieronder zijn te verstaan de don- koor lijk doet zijn.
waarde groot: door de talloze details, met
H. P. BAARD.
ding, een herfstprogramma met tien cur
sussen werd ontworpen en er kwamen in
1947 zoveel deelnemex-s dat de zalen meer
malen te klein waren om ze toe te laten.
Ook op deze naoorlogse tijd van nieuwe
hoop en nieuw leven kwam natuurlijk een
inzinking, maar toch was ook in het cursus
jaar 1948 de belangstelling voor de V.U.-
cursussen en lezingen zo groot dat 210
avonden in Haarlem en Heemstede konden
worden gehouden met pl.m. 2500 deelne
mers, een aantal dat ver boven dat van
vóór 1940 uitgaat.
Heterogeen publiel»
De V.U. doet haar naam eer aan: zij trek»
jaarlijks belangstellenden uit alle delen van
de bevolking: huisvrouwen, slagers, ver
pleegsters. predikanten, artsen, kantoorbe
dienden, ingenieurs, doch men mist nog
teveel de handarbeiders.
Het bestuur van de Volksuniversiteit
werkt vooral in de stad en in Heemstede,
ook al komen de toehoorders vaak uit de
verre omstreken, doch het bestrijken van
geheel Zuid-Ken nemer land was nog niet
mogelijk bij gebrek' aan voldoende organi
satoren.
Ten aanzien van andere culturele vereni
gingen wordt naar een zo groot mogelijke
samenwerking gestreefd. Met het Frans
Halsmuseum en de Stadsbibliotheek be
staat ee:i zeer innige band. In het gebouw
aan net Heiligland worden de meeste avon
den gegeven: het Prinsenhof dient het be
stuur tot onderdak. De inschrijvingen voor
de cursussen geschieden ook daar, evenals
in de filialen en in de gemeente-bibliotheek
van Heemstede.
Meer leden gevraagd
In 1949 heeft de V.U. een stadium be
reikt. waarin de financiën gezond genoemd
kunnen worden; dit is voor een deel te
danken aan de subsidies, al zijn die niet
veel hoger dan dertig jaar geleden, maar
met de contx-ibuties der leden en de cursus-
geldén voldoende om jaarlijks een keur
van cursussen te houden, waarbij de V.U.
zich niet hoeft te schamen voor de aan de
docenten uitgekeerde honoraria! Het aan
tal cursisten is belangrijk, het aantal leden
nog veel te klein. De plaatselijke autoritei
ten van Haaxlem en Heemstede hebben
vooral in de latere jaren hun grote belang
stelling voor het V.U.-werk getoond.
De mannen aan wie het ontstaan en de
organisatie der eerste 25 jaren vooral te
danken zijn, zijn wijlen de bekende pacda-
goog en oud-lid van Gedeputeei-de Staten
van Noordholland A. II. Gerhard, dr. J. S.
Bartstra, dr. J. J. Haak, mr. P. Fiihri Sneth-
lage en dr. C. Spoelder.
In 1946 kreeg een geheel nieuw team de
'eiding. De Volksuniversiteit voelt zich
herboren en jeugdiger dan ooit en stelt
:ich beschikbaar voor allen uit Haarlem en
omgeving om de vraagstukken van mens
■n maatschappij, van verleden en heden op
le meest objectieve wijze door bekwame
docenten te laten behandelen teneinde de
geest der toehoorders te helpen verruimen,
hun verstand te scherpen en hun karakter
op te bouwen.
Ter gelegenheid van het jubileum van de
Haarlemse V.U. zal dit jaar het weekeinde
der Nederlandse Volksuniversiteiten in Oc
tober in Haarlem worden gehouden.
Het herfstprogramma loopt op Woensdag
21 September van stapel met een door
Georgette Hagedoorn en haar begeleider
Pierre Verdonck te verzorgen avond. De
Ttisten brengen een nieuw répertoire mee.
voor alle inrichtingen van 'onderwijs
SCHOOLBOEKHANDEL
H. DE VRIES
Jacobijneslraat j Geil. Oude Gracht 27-173
Agenda voor Haarlem
ZATERDAG 3 SEPTEMBER
Stadsschouwburg: „Nachtrepetitie". 8 u
Phoenixterrein: Circus Strassburger. 8
uur Frans Hals: „Vier stappen 111 de wol
ken", 18 j„ 2.30, 7 en 9.15 uur. Rembrandt:
„Vergeten levens", 18 j.. 2, 4.15, 7 en 9.15
uur. Palace: „Mariandel", 18 j„ 2. 4 15 7
en 9.15 uur. Luxor: „De lange thuisreis",
18 j., 2, 4.15, 7 en 9.15 uur. City: „Bambi",
allo leeft., 11. 2.15, 4.30. 7 en 9.15 uur.
Spaarne: „Het gezag zonder genade"'. 14 j„
2.30, 7 en 9.15 uur.
ZONDAG 4 SEPTEMBER
Stadsschouwburg „Nachirepetitie", 8 u.
Phoenixterrein: Circus Strassburger. 2 en
8 uur. Bioscopen: Middag- en avondvoor
stellingen.
MAANDAG 5 SEPTEMBER
Phoenixterrein: Circus Strassburger, 8
uur. Bioscopen: Middag- en avondvoor
stellingen.
