AKKERTJE
Uit de schatten van het Frans Halsmuseum
Hans Jacob Nilsen speelt „Peer Gynt"
zonder de muziek van Edvard Grieg
Wereldvriendschap
Devaluatie alleen kan
geen wonderen bewerken
Zal er dag 24 September 1949
Eind November ook in ons land
De royale medewerking van de Noorse
regering maakt het mogelijk dat het ver
maarde „Norske Teatret" eind November
enige voorstellingen van het lyrische drama
„Peer Gynt" in de drie grootste steden van
ons land komt geven. Ter voorbereiding
van deze tournée vertoeft de regisseur en
hoofdrolspeler Hans Jacob Nilsen enkele
dagen in Amsterdam, waar hij ons gisteren
het een en ander vertelde van zijn opvat
tingen, die niet alleen in Oslo sterk de aan
dacht trokken, doch hem een internationale
reputatie verschaften.
Men beschouwt deze Hans Jacob Nilsen,
geboren in 1897 te Frederikstad, vrij alge
meen als een van de belangrijkste toneel
kunstenaars van Europa die met grote ken
nis van zaken streeft naar vernieuwing
der speeltrant van het klassieke répertoire.
Zijn devies luidt: iedere traditie iS"goed en
verdient te m>rden voortgezet, behalve een
kennelijk fomive. Daarom heeft hij radi
caal gebroken met de tot dusver bij de .ver
toningen van ..Peer Gynt" gevolgde prac-
tijken. De meest schokkende wijziging, die
vele gemoederen heftig in beroering bracht,
is wel het vervangen van de wereldberoem
de illustratieve muziek van Edvard Grïeg,
welke hij overigens zeer bewondert, door
een geheel nieuwe compositie.
Regisseur Nilsen herinnerde er aan, toen
hij deze als „heiligschennis" gebrandmerkte
revolutie moest verdedigen, dat Grieg des
tijds (dus in 1867) aan een vriend schreef:
„Peer Gynt is het slechtste stuk dat ik ooit
heb gelezen. Ik voldoe dan "ook alleen aan
het verzoek van Ibsen om er muziek bij te
maken, omdat ik letterlijk om het geld zit
te springen!" Zijn compositie viel ondanks
deze afkeer zo meesterlijk uit, dat het
eigenlijke drama er tegenwoordig als het
ware ter afwisseling bij hangt, althans pas
in de tweede plaats de aandacht opeist. Het
grootste bezwaar, dat deze prachtige mu
ziek aankleeft, is evenwel het uitgesproken
romantische karakter daarvan.
Nilsen ziet „Peer Gynt" als een anti-
romantisch stuk. De hoofdpersoon is geen
nationale held, zoals men hem speciaal in
oorlogstijd placht voor te stellen, maar
wordt integendeel aan de kaak gesteld als
een onverantwoordelijke fantast, een
egoistische leugenaar. Men maakt kennis
met de lotgevallen van een begaafde avon
turier, die doorlopend verraad pleegt aan
zijn geweten en die zijn meeslepende ver
beeldingskracht verkeerd gebruikt. De mo
raal van de geschiedenis zou kunnen lui
den: de mens moet leren eerlijk en moedif
door het leven te gaan. Daardoor is dit
drama, waarin Ibsen veel van zijn jeugd
ervaringen verwerkte, niet slechts het
meest Noorse, doch tevens het meest uni
versele van al zijn werken en van de langst
blijvende betekenis.
In overeenstemming met deze zienswijze
heeft de componist Harald Saeverud (op
gegroeid in het onherbergzame Westen van
Noorwegen) zijn inspiratie gezocht in dé
natuur en in de verste diepten van de men
selijke geest. Hij maakte veelvuldig ge
bruik van exotische rythmen en allerhande
volksliederen, hetgeen trouwens de wens
van Ibsen geweest schijnt te zijn.
Het stuk kan nu volkomen aan de be
doelingen van de dichter beantwoorden.
£e& geeefe sc4#eM>
5vtë£ A/UGGEF
Agenda voor Haarlem)
ZATERDAG 24 SEPTEMBER
Stadsschouwburg: „Wie 't laatst lacht"
(Het Vrije Toneel), 8 uur. Palace: Jeugd
voorstelling, ,.De spoorzoekers", 2 uur.
Openluchttheater: Judo en jiu-jitsu-
demonstratie. 8 uur. Luxor: ..De engel met
de bazuin", 18 j., 2. 4.10, 7 en 9.15 uur. City:
„Het eiland der verdoemden", 14 j.. 2.15,
4.30. 7 en 9.15 uur. Spaarne: ,.De blanke
godin". 14 j„ 2.30, 7 en 9.15 uur. Frans Hals:
„Ontsuimige jeugd", 14 j.. 2.30, 7 en 9.15
uur. Rembrandt: „Thuiskomst", 14 j„ 2,
4.15, 7 en 9.15 uur. Palace: „Bestemming
Tokio", 14 j., 2, 4.15, 7 en 9.15 uur.
ZONDAG 25 SEPTEMBER
Wilhelminastraat 22: Psycho Synthese
„Wee u, gij schriftgeleerden", 10.30 uur.
Stadsschouwburg: „Hotel 't gulden Vlies"
(Het Vrije Toneel), 8 uur. Concertgebouw:
Humoristenparade, 8 uur. Bioscopen: Mid
dag- en avondvoorstellingen.
MAANDAG 26 SEPTEMBER
Concertgebouw: Piano-avond George
Renesse, 8 uur. Bioscopeu: Middag- en
avondvoorstellingen.
Proeve van enscenering door Hans Jacob
Nilsen van hel lyrische drama Peer Gynt"
door Henrik Ibsen, dat eind November door
het Norske Teatret in ons land ivor.dt
vertoond.
Solveïg hijvoorbeeld behoeft niet te zingen,
zodat men niet langer is aangewezen op een
hoge sopraan, hetgeen haar karakter-beel
ding zeer ten goede komt. Voor Anitra ge
bruikte men altijd, om niet uit de verruk
kelijke toon van de muziek van Grieg te
vallen, het mooiste meisje van het gezel
schap, hetgeen lijnrecht indruist tegen de
omschrijving van haar in de tekst. Nu mag
zij vuil en lelijk zijn.
Technische problemen
De opvoeringen zullen in het Noors ge
schieden. Een nader aan te wijzen Neder
landse actrice zal tussen de bedrijven een
zeer korte verbindende tekst spreken om te
voorkomen dat men van de vertoning geen
andere indruk overhoudt dan van een
schitterende revue.
Het stuk :s ingekort tot een tijdsduur van
drie uur en een kwartier. Niettemin be
staat het spel nog uit dertig scènes, ter
snelle vertoning waarvan men absoluut
over een draaitoneel moet beschikken. Het
zich te Amsterdam bevindende, dat men al
worden gerepareerd en vergroot voor dit
doel.
Het Norske Teatret komt met veertig
acteurs en actrices naar ons land. De mu
ziek van Saeveriid zal ter kennismaking in
November ook worden uitgevoerd voor de
Nederlandse radio. Tevens zal men trach
ten door het geven van concerten en het
houden van voordrachten en tentoonstellin
gen de Noorse cultuur dichter bij onze be
volking te brengen.
NEON-FABRiEK „R E E P I G"
BURGWAL 94 - TEL. 20105 - HAARLEM
Schaf U vóór de winter een
Neon-etalage standaard aan.
Reparaties aan Neon binnen- en buiten
installaties worden onmiddellijk uitge
voerd.
Mislukte overval
te Oud-Vossemeer
Dezer dagen hebben te Oud-Vossemeer
in Zeeland drie mannen getracht een over
val te plegen op de boerderij vair de ge
broeders van E.
Omstreeks negen uur hoorden de bewo
ners van de hoeve, dat er tegen een buiten
deur werd geklopt. Er werd geroepen „we
hebben een lekke band".
De landbouwer Van E. ging naar de deur,
opende deze op een kier en zag drie man
nen met maskers voor. Zij drongen naar
binnen en dwongen van E. met de handen
omhoog te gaan staan.
De verdere bewoners van het huis wa
ren inmiddels ook ter plaatse. Een broer
van Van. E. greep een jachtgeweer en
schoot op de indringers. Deze namen over
haast de vlucht.
De bewoners van de hoeve brachten te
lefonisch de politie van het gebeurde op
de hoogte. Deze zette onmiddellijk het veer
bij Vosmeer en de brug te Tholen af.
Om ongeveer half tien hield de politie
op de brug een auto aan, waarin drie per
sonen zaten. Eén ervan was gewond. Het
Ziekenuitkering na inenting Een Gotisch décor voor „Faust" HONDENVRIENDEN
Zoals bekend heeft een arbeider, die j Vrijdagmorgen omstreeks de tijd voor Vakk. plukken, scheren, wassen enz. van alle
wegens ziekte arbeidsongeschikt is, krach- l het noenmaal hebben wij in de Amster- soorten honden. Spec:ai:tc-i; ;n Poedels toilet-
- - 1 teren. Geregeld div. Rashonden voorradig.
Alle hondensportart. Keurcoliectle halsban
den. lijnen enz.
COL'S CITY KENNEL
WARMOESSTKAAT 2 TEL. 17254
tens de bepalingen van de ziektewet eerst
recht op ziekengeld met ingang van de
vierde dag der arbeidsongeschiktheid.
In verband met de aandrang, die van
overheidswege wordt uitgeoefend om zich
te laten her-inenten tegen pokken, heeft
het prophylaxefonds besloten, om bij ar
beidsongeschiktheid als gevolg van inen
ting uitkering van ziekengeld te zijnen laste
te doen verstrekken ook over de eerste drie
dagen van de arbeidsongeschiktheid (de
zogenaamde carenzdagen) en wel tot tach
tig procent van het dagloon. Die arbeids
ongeschiktheid dient echter vóór de vierde
dag door de medische dienst van het ver-
zekeringsorgaan te zijn vastgesteld. Daar
om is het noodzakelijk, dat bij de ziekmel
ding, die op de gebruikelijke wijze moet
geschieden, wordt vermeld, dat de ziekte
het gevolg is van inenting.
drietal werd gearresteerd. Twee ervan ko
men uit Rotterdam, één uit Bodegraven.
Eén van .de drie is nog verre familie van
de "gebroeders Van E.
Kort verhaal door H. G. Cannegieter
Het was in een poging tot volkenver
broedering, dat mijn tante Sophie een cor
respondentie begon met een Engelsman,
wiens adres zij van haar nichtje Lena had
gekregen. Eens in de maand schreven zij
elkaar en daar tante Sophie de middelbare
acte bezat, gaf de taal haar geen bezwaar
om vrijelijk haar gemoed te uiten. Hoewel
achter in de veertig en door zwaarlijvigheid
geplaagd, had zij nog last van die kinder
lijke bevliegingen, welke jongedames tij
dens de schooljaren tot een bezoek aan de
zenuwarts dwingen. Zij was overgevoelig
voor de tedere romantiek van de film en
haar eenzaam leven bracht tobberijen mee
en zwaarmoedige buiën, waarvan zij zich
in haar biecht aan de vriend verloste.
Hij was juist de biechtvader, die zij be
hoefde. De maandelijkse brief schonk haar
het onbedriegelijke beeld van wat men
„een man" noemt. Het rustige handschrift,
waarmee zij al eens naar een schriftkun
dige was gelopen, de eenvoudige structuur
van zijn zinnen; de korte maar krachtige
waardenschat; het was alles zo goed als
een portret. Maar vooral de inhoud van
zijn brieven, die haar- troostten en opbeur
den met de slogans van het Amerikaanse
optimisme, oefenden op tante Sophie een
weldadige invloed uit. „Ja", zei ze eens,
toen ze bij moeder op de thee zat en deze
haar prees om haar zoveel flinker voor
komen en moediger levenshouding, „hij
kon wel een Amerikaan zijn".
Op een van deze snikhete dagen, waaraan
deze nazomer zo rijk is geweest, belde op
haar flatje iemand aan, die toen zij met
het lange trapkoord de deur had openge
trokken, met een lijzig piepstemmetje iets
onverstaanbaars mompelde. Na enig na
vragen begreep Tante, dat de nog in de
schaduw van het trappenhuis opgestelde
figuur inderdaad haar mo.est hebben en
niet aan het verkeerde adres was. De
klanken leken wel Engels, en eensklaps
drong het tot Tante door, dat het piepstem
metje een gezant was van hem, de „man"
daarginds in de verte! En in onberispelijk
Engels noodde zij de boodschapper boven.
In het gedempte licht tussen de tegen de
middagzon halfgesloten gordijnen bleek het
een fijngebouwd manneke, dat zenuwachtig
op zijn stoel zat te wippen, herhaaldelijk
zijn vuurrode kuif afveegde met een gewel
dige zakdoek en elk ogenblik aan Tantes
ogen optsnapte door tersluiks naar de deur
te gluren. Dat was een zonderlinge tic van
het ventje; dit gluren. Er waren in Tantes
kamer drie deuren: één naar de gang, een
naar de slaapkamer en een naar het bad.
Waarom hield de bezoeker al deze drie
deuren beurtelings in het vizier, als een
poes, die vreest, dat de muis hem door hei
éne of door het andere gat zal ontsnappen?
De conversatie vlotte niet erg en er wa:
nog geen enkele zinspeling op de brief
wisseling gemaakt, hoewel de bezoeker
ook Fred Lewes heette, geheel gelijk Tan
tes penvriend. Eindelijk kwam er schuchter
onder het jongenssnorretje vandaan de
vraag, waartoe al het voorafgaande niets
dan de inleiding was geweest. „Is uw doch
ter niet thuis?"
Nu begreep Tante en zij wist haar ver
lies te nemen. „Uit logeren", luidde haar
antwoord. „En voor lang-".
Het piepstemmetje werd eensklaps wel
bespraakt. Hoe jammer, dat hij Sophie nu
niet trof! Het was zo'n lief en hartelijk
meisje. Maar zij had het van binnen niet
altijd even gemakkelijk. Dat zou haar
moeder ook wel weten: beter wellicht dan
hij. Sophie had toch zeker van hun brief-
schrijverij geen geheim gemaakt? Jammer,
dat ze nü juist uit logeren was; want hij
zou vooreerst moeilijk in Holland kunnen
terugkomen. Het was een toevallige ge
legenheid geweest
„Ja", zei tante verstrooid bepeinzend,
wat dit slapaangedraaide ventje te maken
kon hebben met de Amerikaanse optimist,
die zovele maanden haar biechtvader was
geweest. „Wilt u de groeten doen aan So
phie?" stamelde de piepstem bij het af
scheid.
Het vertederde Tante haar naam aldus
nogmaals in de Engelse uitspraak te horen
en zij vóelde een tikje jalouzie opkomen
jegens haar „dochter", wier avontuur met
de stoere Engelse buitenman aldus tot eeri
ontijdig eind was gekomen.
(Nadruk verboden).
/tutu*,
neiT
5T ?y«'V'i'y
LAHCE VEERSTg n-15-HAARLEM
Fotoüjsten
Standaards
prima kwaliteit
billijke prijs
De veel-bezong'en welvaart onzer Gouden
Eeuw straalt ons heden ten dage nog tegen
uit menig overblijfsel van 17e-eeuwse ar
chitectuur .Weliswaar heeft ons voorgeslacht
onherstelbare -bressen geslagen in het dier
bare oud-Hollandse stads-décor, doch de
schilders van het stadsgezicht hebben vele
schone aspecten, door slopershand vernie
tigd, voor ons in effigïe bewaard. Een vroeg
voorbeeld hiervan in onze verzamelingen
levert het reeds besproken panorama van
Hendrick Vroom, dat ons het uit 1623 da
terende profiel toont van de stad Vlissingen.
Tegenover deze schilderachtige vertolking
van een 17e-eeuwse stad, zoals deze zich
aan de zeezijde „heerlyck open doet", geeft
Matham de samenvoeging en meer topo-
grafisch-exacte weergave van twee onder
scheidene objecten uit Haarlem en omge
ving. Dit paneel, dat in grisaille-techniek
is uitgevoerd en het voorkomen heeft van
een geschilderde gravure, verenigt name
lijk:
,,'t Huys en 't Hof van Loo; het Huys
staet op het Sparen,
„In 't beste van de Stad, daer onse
schepen varen,
„De Hofstee wel bekend op sijnen
naem van Loo
„Leyt aen der duynen kant, bij 't
Huys te Bredero
damse Stadsschouwburg het door de kun
stenaar Max Bignens uit Baze! ontworpen
décor voor de opvoering van „Faust" door
het gezelschap van Albert Bassermann be
zichtigd. Men ziet daar hierbij een afbeel
ding van, geflankeerd door pon rotten van
de voornaamste medewerkenden: Maria
Schell, Heinz Woester en de reeds ge
noemde krasse veteraan.
Toen wij ons al struikelend over onver
wachte obstakels een weg zochten over het
verlaten toneel, spookachtig verlicht door
twee aan hun touwen slingerende werklam
pen, konden wij ons tussen de puinhopen
van een zwaar gebombardeerde stad wa
nen. Doch wat wij eerst hadden aangezien
voor verkoolde woningen en ontluisterde
bomen, bleek bij nader onderzoek een con
structie in gothische trant te zijn, waardoor
het opwaarts strevende van de zoekers naai
de laatste waarheid tot uitdrukking wordt
gebracht. Lichteffecten en projectie moeten
telkenmale naar de eisen der handeling de
stemming brengen. Men zou Max Bignens
een schilder met schijnwerpers kunnen
noemen. Hij gebruikt slechts enkele kleu
ren, overwegend wit en geel met soms wat
blauw daar doorheen. De resultaten die
hij daarmede bereikte tijdens de door ons
bijgewoonde proefnemingen versterkten
onze hoge verwachtingen van de voorstel
ling, die men op 12 October, ook te Haar
lem kan aanschouwen.
„Wij staan nog voor één grote moeilijk
heid", vertrouwde Max Bignens ons toe,
terwijl de werksters met hun angstaan
jagende stofzuigers de stoelen van het lege
parterre begonnen te reinigen. „Wij weten
niet waar wij de stoom vandaan moeten
halen om de aardgeest in te laten verschij
nen, want de verwarming brandt hier nog
nietD. K.
Nieuw record
400 m. rugslag dames
De vijftienjarige zwemster van De Rob
ben Geertje Wielema heeft Vrijdagavond in
het zwembad aan de Kapelstraat te Hil
versum haar eerste record veroverd, name
lijk het Nederlands record 400 meter rug
slag.
Ware het wereldrecord over deze afstand
niet. van de lijst geschrapt, dan zou dc
recordtijd van de snelle Deense Ragnild
Hveger met niet minder dan 10.2 seconde
verbeterd zijn.
Geertje Wielema zwom de afstand in dc
bijzonder snelle tijd van 5 minuten 28
seconden. Het Nederlands record stond
sedert 13 Februari 1938 op naam van Iet
van Feggelen met 5 min. 41.4 en werd dus
met 13.4 sec. verbeterd. Het „geschrapte"
wereldrecord van Hveger stond op 5 min.
38.2 sec.
Nieuw wereldrecord 20 km
Tijdens atletiekwedstrijden in de Finsc-
staa Aabo verbeterde de Fin Viljo Heino
het wereldrecord 'op de 20.000 meter door
deze afstand in de tijd van 1 uur 2 minuten
en 40 seconden af te leggen. Het oude
record stond sedert 26 October 1941 op
naam van de Hongaar Czaplar met 1 uur 3
min. 1,2 sec.
Aldus vertoont ons Matham gelijktijdig
de bezittingen van een van Haarlems il
lustere burgemeesteren; Jan Claesz. Loo,
tot tweemaal toe geportretteerd door Frans meester-brouwer deze opdracht hebben ge-
Hals in zijn kwaliteit van Kolonel op de geven om daaiin met niet geringe voldoe-
schuttersstukken van 1633 en 163J. njng en trots de aanschouwelijke voorstel-
Hoog in de lucht zien we links het meu- ling van zijn wclstand te zicn.
we, rechts het oude wapen van Haarlem. Dat de .,zakeiijk;heid» van bepaalde Gou-
terwijl in het midden twee engeltjes de den Eeuwse schilders niet slechts door lou-
gevleugelde tenanten vormen van een al- jer nuchtere werkelijkheids-zin werd ge-
liantie-wapen, gevormd door de wapens dragen blijkt steeds weer, als we ons in het
van de geslachten Loo en Akersloot (Loo s i7e_eeuwse geestesleven verdiepen. Zo ver
vrouw was Margaretha van Akersloot) en - -
de drie leliën van de brouwerij, die we IC6C1C„ Uliuci 11CU
terugvinden op de gevels van de drie pan- rtateri'ëiralpiraH'es'nauw'mërdeTdeológiè
die het hechte fundament vormde van ons
puriteins voorgeslacht:
„Daer is sijn Brouwerij, sijn arbeyd
en sijn nering,
„Daer wacht hij van den Heer sijn
segen en sijn tering
„Hier is sijn Lust-vertreck, hier is
sijn speel-prieel,
„Dit is sijn last en lust, dit is sijn
levensdeel.
De brouwerij „De drie Leliën" en de hofstede Velserend(Anno 1627) van Jacob
Adriaensz. Matham, graveur, etser, tekenaar en uitgever, geboren te Haarlem in 1571
alhier overleden in 1631. Hij was een leerling en medewerker van zijn stiefvader
Hendrick Goltzius. Paneel 71 bij 116 cm. Aan het museum geschonkeil door
mr. A. J. Enschedé in 1896.
van een schilderend notaris, die nauwgezet De talrijke brouwerijen mogen Haarlem
de bezittingen van zijn opdrachtgever „re- mede tot welvaart hebben gebracht, ook
gistreert". dit winstgevend bedrijf had blijkbaar zijn
Waarschijnlijk uitgevoerd om een jaar schaduwzijden, als wij tenminste de dich-
later de glorie te verhogen van het zilveren ter mogen geloven die aldus vervolgt:
bruidspaar LooAkersloot, zal de burge-
vrouw was Margaretha van Akersloot) en wev£n aan Ampzingh toegeschreven dicht-
°°K regelen onder het tafereel ook hier zuiver <ta'de ernst ter harte kunnen nemen:
„1st brouwen niet een angst, en een
bekommerd woelen?
„Dit is (voorwaer) genoeg te
mereken en te voelen:
„Hoe billick is het dan, dat hij wat
spelens heeft
„En dat hij sich te met op 't land
tot rust begeeft
En de dichter besluit met de moralise
rende woorden, die wij ons met onvermin
den, rechts aan het Spaarne.
Het tafereel dat Matham zo consciëntieus
penseelde geeft ons een ruimer perspectief
in de voorstelling, die wij ons in de daartoe
_;eëigende sfeer van het Frans Halsmuseum
kunnen maken van de maatschappelijke
achtergrond van ons 17e-eeuws voorge
slacht, het geslacht dat wij ifiisschien wel
eens wat al te eenzijdig vereenzelvigen met
tafelende schutters en vergaderende regen
ten! Hier zien wij de bezittingen van een
der prominenten onder onze schutters-
groten, niet weergegeven onder de genuan
ceerde belichting van het ontluikend natu
ralisme der contemporaine Hollandse land
schapschilders, maar met de zakelijkheid
Op Donderdag om 2 en 2.15 uur heb
ben, deskundige rondleidingen in het
museum plaats.
,Wat is !t ook van den woel van 't
arme menschenleven
„Indien wij nu en dan ons niet wat
wils en geven,
„,En breken onse sorg en swaren
kommer af,
„Tot dat men rusten sal bij Got en
in het Graf.
Zo spreekt dit aantrekkelijke paneel van
de zorgen-barende nering onzer voorvade
ren, de vruchten die zij daarvan plukten,
maar tevens bevestigen de woorden van
de dichter, dichtend onder het devies „Het
oog om hoog", de erkenning van de Schep
per als Bestuurder van het Al.
H. P. BAARD.
Wat verder nodig
kan blijken
Hoezeer de „deskundigen" hel als
gewoonlijk oneens zijn over fle finan-
cieel-economische gevolgen der devalua
tie, hierin stemmen zij toch overeen, dat
een en ander, vooral nu 25 landen achter
eenvolgens hun waardemeter hebben ver
kort, min of meer een sarong in het
duister is. Het internationaal handelsver
keer bevindt zich tot op zekere hoogte in
een chaotische toestand, niet alleen om
dat de reacties der bevolkingen moeten
worden afgewacht, maar ook wijl de de
valuatie in verschillende laniton door
nieuwe regeringsmaatregelen wordt ge
volgd om er zoveel mogelijk profijt van
te trekken en de verwachte nadelen legen
gaan.
Wat Nederland betreft, zeker is dat wij
met de devaluatie niet plotseling in het
I paradijs zijn aangeland. Hel zal nog moe-
I ten blijken of wij de export in zodanige
mate zullen kunnen vergroten dat het
dollartekort (als gevolg van onze invoer
uit Amerika) wordt overbrugd.
In eerste instantie wordt dat dollar-
tekort zelfs groter. Want terwijl wij voor
eenzelfde hoeveelheid import eenzelfde
bedrag dollars moeten betalen (die ons in
guldens ruim 40 pet. meer kosten) brengt
eenzelfde hoeveelheid export ons minder
dollars op. Wij schreven Maandagavond
reeds dat onze export, circa 27 millioen
dollar groot, ons na de devaluatie iti-
plaats van f 73 1/2 millioen, c.a. f 3 00
milioen zou opbrengen, maar wij zijn toen
in het nachtelijk uur even geslipt, want
zal onze export worden gehandhaafd en
Vergroot, dan zullen de guldensprijzen
niet moeten worden verhoogd, wat dus
wil zegen dat de dollarprijzen worden
verlaagd en Amerika ïnplaats van 27 mil-
lioen dollar, voor onze export op basis
I van 1948 slechts c.a. 20 millioen dollar
behoeft te betalen.
Het te stoppen gat wordt dus nog wij
der en we zullen daarom een grotere hoe
veelheid goederen moeten exporteren om
eenzelfde bedrag aan dollars te kunnen
ontvangen.
Worden de prijzen door de Nederlandse
exporteurs overeenkomstig de devaluatie
verhoogd, dan zou daardoor het effect
van die maatregel illusoir worden. Zij
bedoelt immers de goederen van West-
Europa voor Amerika goedkoper te ma
ken en de eerste winst is dan ook onge
twijfeld voor de Amerikaan, die meer
waar voor zijn geld krijgt.
Op basis van onze handel met Amerika
in 1948 zullen wij een dollartekort van
circa 300 millioen dollar moeten over
bruggen, waarvoor wij nu een hoeveel
heid goederen moeten leveren met een
guldenswaarde van ongeveer f 1140 mil
lioen legen een hoeveelheid goederen ter 1
waarde van rond f 800 millioen vóórdien.
Alleen voor zover de export producten en
goederen met een wereldmarkt-prijs be
treft, zullen de exporteurs een groter
guldensbedrag toucheren, gelijk dit bij
voorbeeld met de Indonesische producten
rubber, tin. bauxiet, tabak het geval
is. Op grond hiervan meent dan ook mr.
J. H. Hoogstraten, secretaris van Staat
van Economische Zaken, dat de gevolgen
van de devaluatie voor Indonesië niet
ongunstig zuilen zijn,
Een andere vraag is of Amerika bereid
zal zijn de importen uit Europa aanzienlijk
te vergroten en of hieraan niet een prijs
daling voor verschillende producten het
gevolg zal zijn. Hoe onzeker de resultaten
der devaluatie zijn, blijkt ook wel uit het.
voornemen dat thans aan de Nederlandse
regering wordt toegeschreven, om de ex
port van agrarische producten naar landen,
die hun munt niet of minder hebben gede
valueerd, aan een exporlhefl'ing te onder
werpen (bloembollen naar de Verenigde
Staten, landbouwproducten naar België),
waardoor dus de prikkel tot grotere ex
port voor een deel weer wordt weggeno
men.
Dat de regering tot dergelijke maatre
gelen genoopt is (of wordt) bewijst wel,
dat men zich met de devaluatie op een
glibberig pad heeft begeven, waarvan de
uitkomst nog zeer onzeker is.
Ook zal moeten worden afgewacht of het
de regering gelukken zal de algemene prijs
stijging, welke naar veler oordeel en ook
volgens minister Lieftinck, niet kan uit
blijven, door belastingverschuivingen zo
danig te neutraliseren dat sociale span
ningen kunnen worden vermeden. Gelijk
we eerder schreven, met devaluatie zijn
wc er niet. Integendeel, zij demonstreert
dat wij cr niet zijn en zij zal ook alleen
soulaas kunnen brengen als zij een spring
plank kan zijn naar een l\oger niveau van
internationale handel door de bevrijding
van vele overheidsmaatregelen, welke zijn
natuurlijke ontwikkeling belemmeren. Óp
de wereldmarkt zullen de goederenpriizen
weer hun eigen niveau moeten vinden en
dit geldt niet in mindere mate van het
thans aan banden gelegde kapitaal. Een
vrije beurs, opheffing van dividendstop,
speculatie-winstbelasting en de goedkoop-
geldpolitiek, een vrije transfer van kapitaal
en kapitaalsrenle, dit alles zal nodig zijn
niet alleen om in het binnenland de indus
triële en commerciële activiteit haar nor
male prikkels te hergeven, maar in niet
mindere mate om het buitenlands kapitaal
lot investering in de dollararme landen te
stimuleren.
In de Verenigde Staten overtreffen thans
de besparingen de behoeften voor lopende
binnenlandse investeringen, evenals zulks
vroeger in West-Europa het geval was.
Toen stroomde het Europees kapitaal, ook
het Nederlands kapitaal naar de overkant,
waar het zijn economische functie tegen
een aantrekkelijke rente kon vervullen.
Thans heerst aan deze zijde van de Oce-i
aan kapilaalnood en zal dus het omgekeer
de moeten geschieden, waardoor ook de
betalingsbalans van Europa allengs haar
evenwicht zal kunnen terugvinden.
Van een zodanig proces de voorwaarden
te schatten is de moeilijke opgaaf, waar
voor de regeringen, ook die van Neder
land zich gesteld zien.
Devaluatie kaa daarbij slechts een eerste
stap zijn.
neem een
Zes ton tarwe verbrand
Vrijdagavond brak brand uit in het aan-
en verkoopbureau akkerbouwproducten te
Zaandam, dat is gevestigd in het pand „Dc
Vrede". In dit gebouw staat een kaar voor
het drogen van tarwe; deze was gevuld
met zes ton tarwe van de nieuwe oogst,
die geheel verbrandde. De kaar, die Vrij
dag voor hel eerst weer werd gebruikt,
staat op de bovenste étage; op de begane
grond staat een kachel, waarvan de warme
lucht via een exhaustor naar de te drogen
tarwe wordt geleid. Vermoedelijk is de
brand ontstaan doordat enige gloeiende
stofdeeltjes mee zijn opgezogen en in de
tarwe terecht gekomen.
