c
J
Uit de schatten van het Frans Halsmuseum
Van Sophocles tot Louis Davids
■I
Het nieuwe jaar is goed
begonnen
Neemt de woningnood in Nederland af?
M'YXZljJLzl
Zaterdag 7 Januari 1950
Nieuwe boeken over toneel
Ons land is niel alleen arm aan drama
tische litteratuur, maar evenzeer aan lit
teratuur over de dramatische kunst. Daar
om is het verheugend hier de aandacht te
mogen vestigen op een flink aantal in de
laatste maanden van het vorig jaar ver
schenen boeken over toneel.
Vooral het geschiedkundige standaard
werk „Een eeuw Nederlands Toneel" (met
167 illustraties) door de thans in Amerika
docerende dr. B. Hunningher (uitgegeven
door de N.V. Em. Querido te Amsterdam)
betekent een welkome aanwinst voor onze
op dit gebied te schaars voorziene biblio
theken. De ezeer ter zake kundige auteur
heeft zijn overzicht verdeeld in vijf perio
den. Achtereenvolgens behandelt hij: de
chaos der comedianten (1835 tot 1873), de
verheffing dank zij het beleid van H. J.
Schimmel en de daarop volgende door
braak van het naturalisme, het tijdperk
der hausse in de toneelschrijfkunst, de
opkomst van Royaards en Verkade en ten
slotte in ongeveer veertig bladzijden
de jongste ontwikkeling, Op meer dan be
wonderenswaardige wijze is hij er in ge
slaagd de wirwar van namen en gebeur
tenissen volgens bepaalde patronen te
rangschikken. De grote moeilijkheid daar
bij was, dat er voor de meeste verschui
vingen nauwelijks artistieke beweegrede
nen zijn aan te wijzen. In dit opzicht ver
anderde er in deze eeuw niet veel! Helaas
werd aan de evolutie van de speelstijl te
weinig aandacht geschonken, al geven
vooral de verwijzingen naar buitenlandse
stromingen en voorbeelden hier wel enige
opheldering. Te zelden ook bespeurt men
achter het dikwijls indrukwekkende ma
teriaal iets van de bezielende geestdrift,
waaruit dit geboren werd. Maar niettemin
dient men dankbaar te zijn voor deze
verantwoorde en rijk gedocumenteerde
publicatie.
De Standaard Boekhandel te Antwerpen
verzorgde de uitgave van de ruim vijf
honderd pagina's tellende studie „Drama
en toneel van Oost en West door de tij
den heen" van Lode Monteyne, lid van de
Koninklijke Vlaamse Academie voor Let
terkunde. In dit handboek, dat voorzien
is van uitvoerige litteratuur-opgaven,
wordt de historie van het toneel van de
klassieke oudheid tot kort na de tweede
wereldoorlog in vogelvlucht doorgenomen.
Aan het litteraire en aan het scènische
aspect is in gelijke mate aandacht ge
schonken. Men vindt er tal van boeiende
persoonsbeschrijvingen en voortreffelijke
analyses van belangrijke stukken in. Merk
waardig is de weinige plaatsruimte die
de schrijver inruimt voor de school van
Stanislawski. Vele namen zijn op onbe
grijpelijk slordige wijze gespeeld. Wie van
soortgelijke buitenlandse boeken geen ken
nis kan nemen en zich op de één of an
dere wijze voor het toneel interesseert, zij
dit ter bestudering (naast het bekende,
minder onbevooroordeelde vierdelige werk
van Simons) aanbevolen.
Onder de titel „Mens en wereld in het
drama" zijn door de maatschappij Ser-
vire te 's-Gravenhage vijf lezingen ver
zameld, gehouden voor de School .voor
Letterkunde aldaar, door dr. G. J. ten
Veldhuis, dr. G. Kazemier, M. D. E. de
Leve, A. Fehr en J. H. Schouten'. In be
wonderenswaardige samenhang worden
achtereenvolgens behandeld: De mens en
het noodlot (Koning Oedipus van Sopho
cles). In opstand tegen Gods Almacht.
(Lucifer van Vondel), Gerechtigheid over
huiveringwekkende zonde (Macbeth van
Shakespeare). De mens bewogen door
hartstocht (Phèdre van Racine) en De
mens als zoeker naar de zin van het leven
(Faust van Goethe). Zoals uit de opschrif
ten van de hoofdstukken blijkt is telkens
gezocht naar de algemeen-menselijke on
dergrond van deze grote treurspelen en
naar de waarde daarvan voor deze tijd.
Dit boek bevat talrijke citaten, ontleend
aan de oorspronkelijke teksten. Het is
jammer dat er geen aanhangsel met ver
talingen aan toegevoegd werd teneinde
een groter publiek van dienst te zijn.
De journalisten Johan Luger en H. P.
van den Aardweg hebben zich zeker niet
onverdienstelijk gekweten van de strikt
genomen onuitvoerbare taak om de car
rière weer te geven van „de kleine man
die je nooit vergeet" de onvergelijk
bare Louis Davids. Een willekeurige gra-
mofoonplaat met zijn wat de schrijvers
noemen „gevoileerde" stemgeluid typeert
deze cabaretzanger scherper dan de ruim
tweehonderd bladzijden, die overigens
talrijke aardige (grotendeels uit de mond
van zijn zuster Henriëtte opgetekende)
notities bevatten. Vele anecdotes, teksten
van liedjes, discrete levensbijzonderhe
den en foto's verluchten dit door Engel
hard, Van Embden en Co. te Amsterdam
Voor de bestrijding van griep is
Chefarine „4" een zeer doeltreffend
middel. Elk tablet bevat 4 genees
middelen, die in de gehele wereld
beroemd zijn geworden en millioenen
mensen al baat brachten. Het be
standdeel Chefarox zorgt dat - al is
de werking zeer krachtig - uw maag
toch niet van streek raakt.
TEGEN PIJNEN EN GRIEP.20 TABLETTEN 75 e.
fraai uitgegeven boek. De fanfare-stijl
hoort er bij, moet men maar denken.
Ter gelegenheid van de herdenking van
de sterfdag van Herman Heijermans liet
de uitgeversmaatschappij Em. Querido te
Amsterdam een herdruk het licht zien van
diens „genoegelijk" toneelspel „Eva
Bonheur". Bij F. G. Kroonder te Bussum
verscheen een door R. J. Valkhof ver
taalde cn ingeleide uitgave van de inge
wikkelde comedie „De Waaier" door Carlo
Goldoni, de vernieuwer van het Italiaanse
volkstoneel, wiens blijspel „De Herbergier
ster" in het vorige seizoen nog door Co-
media werd vertoond.
DAVID KONING.
De 9 Muzen
Toneeljubileum. Heden. 7 Januari is het
veertig jaar geleden dat Vincent Berghegge
zijn loopbaan als acteur begon. Hij maakte
geruime tijd deel uit van het gezelschap van
Willem Royaards. In 1911 gaf hij de stoot
tot de stichting van het eerste openlucht
theater te Oisterwijk. Mede door zijn toedoen
kwamen op talrijke plaatsen elders in het
land dergelijke natuur-schouwburgen tot
stand. Een kwart eeuw geleden trok Berg
hegge zich terug van het beroepstoneel, waar
hij veel desillusies had ondervonden, om zich
toe te leggen op de verbetering van het spel
peil van dilettanten. De jubilaris is thans 72
jaar. Hij wordt in Schoonhoven gehuldigd
na een voorstelling van ..De pastoor van
Neuvillette" waarin hij de titelrol vervult.
Agenda voor Haarlem
ZATERDAG 7 JANUARI
Stadsschouwburg: „De held van het Wes
ten", 8 uur. Frans Halsmuseum: Optreden
Willem Ravelli, 8 uur. Rembrandt: ,,L, O.-
L.K.P.", 14 j., 2, 4.15, 7 en 9 15 uur. Palace:
„Bud Abbott en Lou Costello ontmoeten
Frankenstein", 14 j., 2, 4.15, 7 en 9.15 uur.
Luxor: „Het mysterie van Tanger", 14 j., 2,
4.15, 7 en 9.15 uur. City: „Een roekeloos
avontuur", 18 j., 2.15,'4.30, 7 en 9.15 uur.
Spaarne: „De Helse karavaan", 14 j.. 2.30, 7
cn 9.15 uur (Zondag 2. 4.15, 7 en 9.15 uur).
Frans Hals: „Die Fledermaus", 18 j-, 2.30, 7
en 9.15 uur (Zondag 2. 4,30. 7 en 9.15 uur).
ZONDAG 8 JANUARI
Stadsschouwburg: „De held van het Wes
ten" (Comedia), 8 uur. Frans Hals: Haarlems
Kunst Gemeenschap ..It always rains on Sun
day", 10.30 uur. Bioscopen: Middag- en
avondvoorstellingen.
MAANDAG 9 JANUARI
Stadsschouwburg: „Goud en antiek" (Co-
media), 8 uur. Brinkmann: IJsclub voor
Haarlem en omstreken, ledenvergadering, 8
uur. Bioscopen: Middag- en avondvoorstel
lingen.
OVER MUZIEK
Bach-herdenking
Wat Nederland betreft, is weliswaar de
export naar de Verenigde Staten nog altijd
gering, maar die naar West-Duitsland is. als
gevolg van de opheffing der exportbelem
meringen. aanzienlijk gestegen (van ƒ35.4
millioen in October tot 78.2 millioen in
November), waarmee West-Duitsland thans
als no. één op de ranglijst voorkomt en
streep door de rekening halen. Dit neemt I Engeland, zowel als de Belgisch-Luxem-
echter niet weg dat thans bij de ver- burgse Unie naar een lagere plaats zyn ver
wachtingen voor 1950 cijfers en feiten schoven. Aangezien West-Duitsland tot etc
aanwezig zijn, welker betekenis niet valt i dollar-area behoort en wij reeds een gr?o
te ontkennen. En dat de Amsterdamse 1 pondensaldo hebben, is deze verschuiving
beurs daarvoor deze week een open oog fïnancieel-economisch bezien, zekei nie
had en het bij hogere koersen tot veel gunstig. Als een symptoom voor de fmaiv
:rotere omzetten bracht, bewijst dat zij ciële positie v
Wanneer men het aspect en de ontwik
keling van de Amsterdamse fondsenhan
del .als een niet al te onbetrouwbare in
dicatie voor de toekomst mag beschouwen,
is er inderdaad reden om voor 1950 hoop
volle verwachtingen te koesteren Er
kunnen zich in het nieuwe jaar natuur
lijk verschijnselen voordoen, die een
Het sierlijke vracht- en passagiersschip Bronxvillegebouwd door de Nederlandse
Dok- en Scheepsbouwmaatschappij te Amsterdam, voor Noorse rekening, heeft dezer
dagen zijn proefvaart gemaakt. Een kiekje van het nieuwe schip tussen de
IJmuidense pieren.
In Haarlem is evenwel van vermindering geen sprake
Voor de vierde maal sinds de bevrijding
vroeg het Nederlands Instiuut voor de
Publieke Opinie aan mannen en vrouwen
uit alle delen van het land: „Ondervindt u
persoonlijk moeilijkheden door het gebrek
aan woningen?"
Woningmoeilijkheden hadden in Augus
tus 1946: 33 pet.: in April 1947: 36
pet.; in Augustus 1948: 31 pet.; thans: 26
procent.
Tegen 1/3 van de ondervraagden die bij
vorige keren woningmoeilijkheden had,
staat nu ruim een kwart. Maar dat zijn
uiteraard nog steeds heel wat mensen.
Uit de antwoorden op NIPO's vraag:
„Welke zijn die moeilijkheden?" blijkt dat
thans
12 pet. te klein of slecht behuisd is, of
op kamers woont.
7 pet. zit met vrijwillige of gedwongen in
woning.
2 pet. moet huwelijk uitstellen.
1 pet. betaalt te veel.
4 pet. diverse andere klachten.
Het grootst is het aantal dat antwoord
de „te klein of te slecht behuisd, of woont
op kamers". Daarop volgt „zit met vrij
willige of gedwongen samenwoning". Deze
resultaten wijken aanzienlijk af van de
vorige keren. Toen stond „zit met gedwon
gen of vrijwillige samenwoning" bovenaan.
In Augustus 1948 gaf 14 pet. dat antwoord,
tegen nu 7 pet.! „Te klein of slecht be
huisd, of woont op kamers" werd in
Augustus 1948 door 9 pet. genoemd, nu
door 12 pet.! Bovendien komt nu voor het
eerst de prijs spontaan naar voren. „Be
taalt te veel" zegt nu 1 pet.
Al met al zijn dit weer aanwijzingen dat
de woningnood op het ogenblik minder is
dan in de eerste jaren na de oorlog.
Tot zover de gegevens van het NIPO.
Te Haarlem
Op het Huisvestingsbureau te Haarlem
deelde men ons mede. dat hier ter stede
nog geen sprake is van een vermindering
van de woning-moeilijkheden. De cijfers
wijzen dit trouwens uit.
Op 1 Augustus 1948 stonden bij het
Huisvestingsbureau ingeschreven 47
onhoudbare en 218 zeer urgente geval
len. Op 1 Januari 1950 zijn de cijfers:
onhoudbaar 140 en zeer urgent 1372.
Een zeer belangrijke toeneming dus. Bo
vendien wordt ook voor de naaste toe
komst nog een vermeerdering van de wo
ningmoeilijkheden verwacht.
De 140 onhoudbare gevallen zijn alsvolgt
gesplitst: 28 wegens gezinshereniging, 58
omdat de gezinnen te groot zijn, 22 wegens
medische indicatie en 32 diverse.
Onder de 1372 zeer urgente gevallen zijn
Een documentaire film
over de Zuiderzeewerken
Dezer dagen is de film „Land uit zee",
in opdracht van de regering door Rudi
Hornecker vervaardigd, gereed gekomen.
Deze documentaire brengt in beeld hoe
uit de Zuiderzee vruchtbaar land wordt
gewonnen. Nadat in filmbeeld is geschetst
hoe Nederland woont, werkt en leeft met
en in het water, wordt geïllustreerd hoe
„waterhuishouding" en groei der bevol
king het met vreedzame middelen winnen
van nieuw land noodzakelijk maken. Dijken
groeien dwars door de zee, gemalen ver
rijzen, gronden vaUen droog en na het in
cultuur brengen van het nieuwe land groeit
het graan, dat met behulp van moderne
methoden gezaaid en geoogst wordt.
In de film „Land uit zee" worden paral
lellen getrokken met het werk van Leegh-
water en dr. Lely. Dit teruggrijpen op
historische initiatieven gaf de cineast Hor
necker gelegenheid de schoonheid van het
oude land met zijn molens, kleine gemalen,
hoeven en vissersdorpen in de verfilming
van het moderne bedrijf van de land
winning, de groei van de afsluitdijk, Wie-
ringermeer en Noord-Oostpolder met hun
kunstwerken en ten dele reeds bloeiende
dorpen te betrekken.
Rudolf Karssemeyer schreef de muziek
bij deze documentaire.
Er worden copieën met Franse, Duitse en
Engelse onderschriften uitgebracht.
er 184 wegens medische indicatie, 59 ge
vallen van gedemobiliseerden en 24 leer
krachten die hier wel benoemd zijn, maar
nog geen woning hebben.
Per jaar trouwen in Haarlem 1500 paren.
Een onderzoek heeft uitgewezen, dat daar
van in het laatste jaar slechts 336 kamers
(die zij zelf hadden opgezocht., want het
Huisvestingsbureau doet dit niet voor
jonge echtparen) toegewezen kregen. 1164
(bijna 78 pct.) was dus aangewezen op in
trek bij ouders of familie.
Toch wijzen ook de cijfers van het NIPO
nog op een groot tekort aan woningen. Als
voor Haarlem dezelfde cijfers zouden gel
den zou het betekenen, dat 19.400 personen
(12 pct. van 162.000) te klein of slecht be
huisd zijn. of op kamers wonen. Dat zijn
ongetwijfeld 4850 gezinnen. 7 pct, die vrij
willige of gedwongen inwoning hebben,
zou neerkomen op 11.340 of 2825 gezinnen.
2 pct. die het huwelijk moeten uitstellen
zou voor Haarlem betekenen 3240 personen
of 1620 echtparen. Tezamen dus de bevol
king voor 7282 woningen. Dit cijfer komt
het tekort dat aan woningen in Haarlem
bestaat dicht nabij, want dat wordt hier
geschat op 7500.
haar voelhorens nog niet heeft verloren
Hoe groot ook haar herstellingsvermo
gen is, moge hieruit blijken dat volgens
1 de „Trouw"-index de beurswaarde van
100 leidende fondsen tot eind November
met rond 500 millioen was gedaald,
i maar dat dit cijfer in December tot 300
millioen is teruggebracht. En als de voor
tekenen niet bedriegen zal Januari een
verdere vermindering van het nadelig
I verschil doen zien.
Om met het voornaamste te beginnen,
in de Verenigde Staten heeft de econo
mische bedrijvigheid zich bij de jaars-
i wisseling nagenoeg op recordhoogte kun
nen handhaven. Het bruto nationaal in-
komen was „slechts" enkele milliarden
dollar beneden het hoogste cijfer van
1948 226 milliard en het particulier in-
I komen bleef onveranderd ongeveer 212
milliard, d.i. plusminus 5000 per in
woner, voor een Europeaan om van te
watertandenMen maakt zich dan ook
niet bezorgd over de teruggang van het
Amerikaanse exportsaldo, dat in 1949 6
milliard dollar heeft bedragen, maar dat
de laatste maanden, mede als gevolg van
de devaluatie in Europa een niet onbe
langrijke vermindering aantoont. Zo is
reeds gedurende het laatste kwartaal van
1949 de export van auto's aanzienlijk te
ruggelopen cn daarentegen de Europese
import naar de Verenigde Staten geste
gen Wij zijn dus in ons werelddeel, wat
de financieel-economische verhouding
met de USA betreft op de goede weg.
Dit blijkt ook uit de verbeterde dollar
positie van Engeland. Vervolgens Stafford
Cripps begint de pondendevaluatie vruch
ten te dragen. In het vierde kwartaal zijn
de goud- en dollarreserves met 94 millioen
pond tot 603 millioen gestegen, dat is dus
ruim 100 millioen meer dan wat als het
toelaatbaar minimum wordt beschouwd.
Weliswaar moet men hierbij de ontvangen
Marshallhulp en enkele andere factoren
in rekening brengen, het feit ligt er toch
dat het Engelse pond op de vrije markt
haar positie versterkt ziet, wat wegens de
nauwe relatie tussen pond cn gulden
ook voor ons land van belang is. Het
brengt ons verder op de weg naar de vrije
inwisselbaarheid der valuta, het intussen
nog lang niet bereikte ideaal voor een
normale ontwikkeling van de internatio
nale handel. Dat de Labour party, onge
twijfeld met het oog op de verkiezingen,
het tempo harer nationalisatieplannen
heeft vertraagd, is aan het crediet van het
Verenigd Koninkrijk ongetwijfeld ook ten
goede gekomen.
Kindje verkouden?
Dan rug, keel cn borstje
i n w r ij v e n met
Nederland kan ook
den aangemerkt de hogere opbrengst der
Rijksmiddelen over November, die het
totaal voor 1949 geraamde bedrag reeds met
200 millioen heeft overtroffen en die een
overschot van rond 400 millioen in het
vooruitzicht stelt.
Bemoedigend is voorts dat gedurende de
laatste maanden des jaars de inlagen bij de
spaarbanken de uitbetalingen in toenemen
de mate beginnen te overtreffen, waardoor
allengs weer een basis wordt gevormd voor
de noodzakelijke nieuwe investering ten be
hoeve van het bedrijfsleven.
Wat nu de beurs-aspecten in engere zin
aangaat, de eerste dagen van het nieuwe
jaar zijn voor de Amsterdamse beursmen
sen verheugend geweest door de terugkeer
van de vrije handel in Amerikanen. Bere
keningen hebben aangetoond dat het bezit
aan Amerikaanse fondsen in ons land nog
veel groter is dan gemeend werd (in gul
dens omgerekend meer dan Hi milliard).
Zoals te verwachten was, bleef aanvankelijk
het aanbod nagenoeg geheel uit, maar toen
ae ver boven New York uitgaande bied-
koersen bekend werden, bleken er toch
velen te zijn, die tot verkopen bereid waren,
zodat de omzet bijvoorbeeld op Woensdag
1465 certificaten bedroeg tegen 350 de
vorige dag. Technisch loopt de arbitrage
met New York nog stroef, maar ook hier
wordt aan verbetering gewerkt.
Opvallend en bevredigend is. dat de gro
tere levendigheid op de Amerikaanse af
deling geen afbreuk deed aan de belang
stelling voor locale fondsen, met name
Indonesische, waaraan de betere berichten
uit en over Indonesië niet vreemd waren,
Het is een gelukkig verschijnsel, dat de ex
port van genoemd land bij hogere prijzen
voor rubber, koffie, thee, tabak, stijgt en
dat met name de productiecijfers van rub
bermaatschappijen op een krachtig herstel
der productiviteit wijzen. Ook hier blijkt al
weer hoe weinig waarde men aan prospec
tieve beschouwingen kan hechten, want een
jaar geleden werd de Indonesische rubber
cultuur door velen Ten dode opgeschreven.
Het Nederlandse autopark
in 1949
Het Nederlandse autopark bestond, vol
gens een opgave van liet Centraal Bureau
voor de Statistiek per 1 Augustus 1949 uit
totaal 113.477 personenauto's, (86.369 per
l-8-'48). 5.942 autobussen, 64.612 vracht
auto's (58.059 per l-3-'48), 11.764 trac
toren en ruim 6.700 trekauto's en speciale
voertuigen. Het aantal inwoners bedroeg
op deze datum 9.966.653 personen. De pro
vincie Zuidholland ging in genoemde ca
tegorieën aan de kop met o.a. 29.581 per
sonen- en 17.823 vrachtauto's. Hierna
volgde Noordholland met resp. 27.183 en
12.576 stuks. Gelderland en Noord-Bra
bant kwamen op de derde en vierde plaats
met 10.500 personen- en 6.700 vrachtwa
gens. In de provincie Groningen was het
grootste aantal tractoren in gebruik, na
melijk 2.041, gevolgd door Zeeland (1304).
Een ieder die het Frans Halsmuseum
bezocht en welke Haarlemmer deed dit
niet! heeft ervaren hoezeer Hals' domi
nerende persoonlijkheid een stempel drukt
op de sfeer van zijn „huis" en dat deze
onze aandacht volledig opeist. Het is alsof
Hals' penseel onverminderd vaardig
blijft over de grote doeken, waarin hij
Haarlems burgers ving, doch nimmer
„vast" legde: nog steeds schijnen zij op
het moment der confrontatie met de be
schouwer „zo juist" onder meesterhand
herschapenHet behoeft de bezoeker
daarom niet direct te worden verweten
dat hij onder de ban van ons „levend"
voorgeslacht en geboeid door dat onmid
dellijke contact met de kunstenaar me
nig superieur kunstwerk van stiller voor
dracht en bescheidener formaat geen of
slechts oppervlakkige belangstelling schonk.
Wél kan. van hem worden verwacht, dat
hij na een eerste kennismaking met het
gemeentelijk kunstbezit tot de wetenschap
:s gekomen, dat herhaald bezoek noodza
kelijk is om de verzamelingen in de breedte
en de diepte in zich op te nemen. De wer
ken van Frans 'Hals vergen reeds enige
bezoeken, terwijl het vele, dat in zijn
schaduw wordt geëxposeerd, aparte en
vóór alles frisse belangstelling eist. Waarom
wordt museumbezoek veelal vereenzel
vigd met dodelijke vermoeidheid en waar
om werkt het vaak als een remedie tegen
de herhaling er van? Wel, omdat men
honderden schilderijen en voorwerpen
tegelijk in zijn aandacht wil betrekken,
met als gevolg een geestelijke indigestie.
Ook bij het genieten van kunst is matig
heid geboden!
Een van de stille meesterwerken van
bescheidener afmeting is het familiegroepje
van Gerard Terborch, hierbij gereprodu-
De beide woorden ..Bach" en „herden
king" klinken dermate plechtig en deugd
zaam, dat het uitgesloten schijnt aan de
waarachtigheid van hun betekenis te twij
felen. Men moet wel een versteend hart
hebben als men niet verwarmd wordt door
de geweldige Bach-menu's. die worden
aangeprezen voor de muzikale behoeften
in het nieuwe jaar. Maar dat is hel nu
juist: die enorme exclusieve Bach-hoevecl-
heden. Is dat nu wel verstandig? Ik be
grijp heel goed dat een normaal serieus
muziekliefhebber met enigszins gefronst
voorhoofd geprikkeld doorloopt wanneer
hij de zwarte reclame-biljetten (zoals ik
ze in sommige steden zag) met Bachs por
tret herhaaldelijk ziet en hij dan overweegt
of het naar de zin van Bach, naar de zin
der muziek in het algemeen, naar de zin
der schoonheid is om deze lawine te ont
ketenen nu het tweehonderd jaar geleden
is, dat Joh an 11 Sebastian Bach is gestorven.
Alle overdrijving schaadt, men kan ook
met het enthousiasme sollen en verkeerd
doen en daar waar men meent reusachtig
en geweldig te doen kan men over de
schreef gaan. De adel van een beginsel
wordt dan verduisterd en heeft de ware
levenswerking niet. E11 wie naïevelijk
meent, dat een enorme herdenkingstijd
met overvloed van muziek tot bekering
van afzijdigheden meewerkt, vergist zich
terdege. Aan de opvoedkundige waarde
van een Bach-hittegolf geloof ik helemaal
niet. Bovendien is propagandistische acti
viteit inzake schoonheid een zeer précaire
aangelegenheid en al lijkt het koud en
cynisch een dergelijke opmerking te maken,
het blijft toch maar het beste om de waar
heid onder het oog te zien en te weten dat
de muzikaliteit van Bach's werken zich in
de loop der tijden wel te verdedigen weet
en dat er aan deze levenskracht temidden
van het wel en wee der wereld niet te
twijfelen valt.
Vader Bach is dood, maar zijn muziek
leeft. Dit betekent ook, dat de krachtige
man zijn meningen en wensen inzake de
uitvoering van zijn werken niet meer kan
laten gelden. Alles is overgeleverd aan
alle hebbelijkheden der levenden, die
overigens niet langer leven dan hij. Er zijn
over de gehele wereld altijd talrijke mu
sici en liefhebbers, die met gezonde mu
zikaliteit zijn werk doen klinken of er
naar luisteren, maar er zijn ook lieden, die
al of niet met goede bedoelingen zijn werk
gebruiken en presenteren met opvattingen,
die wel voor zichzelf maar niet voor Bach
spreken. Het zou een winst zijn wanneer
men nu bij deze herdenking deze muziek
kon verlossen van alle tendenzen; maar
het tegendeel zal wel gebeuren: de geniale
musicus zal weer meer dan ooit als onbe
grepen apostel met een mysterieus aange-
laat worden verklaard, besproken en be-
philosofeerd.
Zijn muziek zal hoe dikwijls zagen wij
het 'reeds— onuitputtelijk materiaal zijn
r wijsgerige speculanten, die mooie
toespraken zullen houden of interessante
artikelen zullen schrijven; de mens, dc ge
meenschap, de godsdienst, de mathematiek
en de maatschappij zullen voor Bach's
geestelijke rechtbank moeten verschijnen
en Bach zal verklaard worden. Het zal
hoe langer hoe moeilijker worden onbe
vangen muziekliefhebbers voor zijn su
blieme eenvoud te winnen, omdat men de
muziek hoe langer hoe meer in betekenis
sen, kwesties en moeilijkheden hult.
Het is jammer dat de geschiedenis dc
mensen in de lengte en niet in de rondte
ligt; men zou anders op één straal van dc
levenscirkel een wandeling maken naar
het Leipzig van Joh. Seb. Bach en dc
levende meester eens opzoeken. Nu kan
men dit doen in zijn verbeelding (ik heb
talloze gelukkige ogenblikken met deze
vrijzinnige historie-beoefening) en in vol
komen vrijheid verzinnen, dat de grote
muzikant met u terugwandelt naar deze
dagen. Het is u bekend dat hij er graag
eens tussenuit ging, dat hij tegen voet
reizen niet opzag, maar brengt u hem niet
waar niemand lacht. Neen, het is beter
hem maar niet over te halen, met u mee
terug te gaan. Wanneer het maatschappe
lijk bestel eist, dat u zelf weer terug moet
gaan, droom dan maar af en toe over uw
heenreis en uw verblijf, want op andere
tijden zult ge vanzelf willen musiceren,
of eens naar dit of dat verrukkelijke stuk
willen luisteren. Herdenken zult u dc ma
ker dier onsterfelijke muziek iedere keer.
zonder er aan te denken en onafhankelijk
van de optelsom der jaren, der eeuwen.
Juist als liefhebber van verjaardagen
en van feestelijkheden, die van de samen
stelling van het jaar een spiegel der blij
vende waarden maken, kan men huiverig
zijn voor een plotseling herdenkings
bombardement, omdat een vererenswaar-
dige figuur twee honderd jaar geleden ge
storven is. Overigens: zal de herdenking
ergens werkelijk feestelijk zijn? Laten wij
er het beste van hopen.
HENDRIK ANDRIESSEN
De familie ColenberghVan Braeckel (omstreeks 1655) door Gerard Terborch
(Zwolle 1617Deventer 1681). Leerling van zijn vader te Zwolle en van Pietcr Molyn
te Haarlem. Na lange buitenlandse reizen hoofdzakelijk werkzaam te Deventer.
Paneel 45 bij 39 cm. Legaat Jhr. Fabricius van Leyenburg. 1S83.
(oude copie in het Rijksmuseum). Relatie fen we hier niét die zelfingenomen burger-
ceerd. Toevallig bezit het museum de met de Spaanse graaf Peneranda bracht lijklieid aan. die bijvoorbeeld een Van der
enkel-portretten van Colenbergh en zijn hem tenslotte in Spanje.
vrouw als jong echtpaar in 1637 geschil
derd door Verspronck en thans geëxpo
seerd nabij de Regentessen van het St.
Elisabeths Gasthuis, door dezelfde kunste
Helst tot zulk een ongenietbaar materia-
genre-stuk heeft onderscheiden, hier in en beschouwelijkheid zij het in soms
de subtiele kant van zijn werkzaamheid heviger vorm met het land van Rem-
Als Terborch in zijn kunst zijn Hollands list stempelt. Ook in het echtpaar Colen
karakter trouw bleef en blijkbaar ontoe- bergh herkennen we het welvarende ras
garikelijk was voor de meer modieuze met alle kenmerken van dien, maar Ter-
Europese stromingen, zal het veeleer borch legde zijn modellen een zekere re-
naar. Wij roemden Terborch reeds als de Spanje zijn geweest, dat toch wel indruk serve op, die hun een distinctie verleent,
fijn-schilderende aristocraat onder zijn op de van nature sobere kunstenaar heeft waarin veeleer het aristocratische wezen
confraters. Wanneer we de grote Zwolle- gemaakt. Het land van Velasquez heeft van de kunstenaar dan dat van de man en
naar, die zich ook als beoefenaar van het die oer-eigenschappen van realiteits-zin de vrouw zich weerspiegelt.
Zolang de kunstenaar het penseel han
teert, blijft de droom, die dit echtpaar
als portrettist bewonderen, zullen we niet brandt gemeen. Zo ligt het voor de hand als realiteit wenst (of meent te zién) on-
aanstonds vermoeden dat achter dit spe- dat Terborch in dit geestelijk klimaat aangetast. In de zoon echter wórdt de
cifiek Hollands familie-tafereeltje een méér artistiek gewin kon vergaren dan in droom een realiteit. I11 deze subliem ge-
cosmopolitisch kunstenaar schuil gaat. Toch de andere Europese cultuur-centra. Spanje schilderde figuur treft ons een natuurlijke
treffen we Terborch reeds op 18-jarige evenwel bezat de traditie van een hof gratie, die welhaast van Spaanse origine
leeftijd te Londen aan en zes jaar later met eruditie en een oude adel. die daarbij schijnt. Geschilderd met de toewijding van
in Rome. Vóór 1645 bezocht hij Frankrijk gelijkwaardig aansloot. De jonge Repu- een miniaturist, maar groot gebleven in
en Duitsland. Tijdens de onderhandelingen bliek daarentegen vocht nog voor haar het subtiele, prent zich deze jongeling in
voor de Vrede van Munster, portretteerde opbouw en een jonge adel trachtte zich onze herinnerin;
en door uiterlijk vertoon de allure te ver
schaffen, die hij naar de geest niet kon
hij de onderhandelaars ter plaatse
schiep tenslotte onder meer het befaam
de groepsportret met de eedsaflegging, opbrengen. Iets van deze achtergrond
thans in het National Gallery te Londen verweven in ons familie-stuk. Alleen tref-
als een der meest deli
caat geportretteerden in de productie der
Hollandse portrettisten.
H. P. BAARD
Belgische kustwacht brengt
Nederlandse vissersschepen op
De Belgische kustwacht heeft de laatste
weken reeds een tiental Nederlandse
vissersvaartuigen wegens het vissen in de
Belgische territoriale wateren naar Ostende
opgebracht, waar de vangsten en netten
werden verbeurd verklaard. Naar het Bel
gische dagblad „Het Volk" meldt, vindt dit
voor de Nederlandse vissers onaangename
optreden voornamelijk zijn oorzaak in het
feit, dat België zich voortaan aan een stipte
naleving van de bestaande reglementering
zal houden en er met name scherper dan
voorheen op zal toezien dat niet meer in de
territoriale wateren van België wordt ge
vist. Het blad verklaart dat België enkele
tijd geleden aan de Nederlandse autoritei
ten zou hebben voorgesteld de Belgische
vissers op garnalen te laten vissen in de
Nederlandse wateren, in ruil waarvoor de
Nederlandse vissers dan zouden mogen
vissen op haring en sprot binnen de Belgi
sche driemijlszöne. Op dit voorstel zou
evenwel niet zijn ingegaan. „Het Volk" ad
viseert ook voor de Belgisch-Nederlandse
visserij problemen een oplossing te zoeken
in het kader van de Benelux.
Vergissing
Tijdens de sQuvereiniteitsoverdracht op
27 December in het voormalig paleis van
de gouverneur-generaal te Djakarta is een
vergissing gemaakt bij de voorlezing van
het Koninklijk Besluit.
Voordat de Hoge Vertegenwoordiger van
de Kroon, de heer Lovink, het woord nam,
las een adjudant het Koninklijk Besluit van
24 December voor. Hij begon: „Wij, Wilhel-
mina bij de gratie Gods Koningin der
Nederlanden".
