Haarlem's Dagblad | 1950 | 15 juli 1950 | pagina 8

Anton van der Waals legde één dag voor zijn
terechtstelling een bekentenis af

j INBOEDELVEILING I

Verslag Parlementaire Enquete-commissie

Beweringen, dat de Engelsen opzettelijk het England-Spiel hebben
meegespeeld, zijn onhoudbaar gebleken

Q Kort en Bondigj

P. HOOGEVEEN ZN.

gem. zit-slaapkamer

Zaterdag 15 Juli 1950

Haarlems Dagblad en Oprechte Haarlemsche Courant

Bewindslieden

uit het Londense kabinet

verantwoordelijk gesteld

(Vervolg van pagina 2)

Geen opzet bij de Engelsen

De commissie heeft ook de beweringen
onderzocht volgens welke de Engelsen op
zettelijk aan het voortduren van het
England Spiel hebben meegewerkt. Dr. J.
B. van der Weyden heeft de stelling ver
kondigd, dat de. Engelsen de Duitse contra-
spionnage zodanig door het England Spiel
wilden binden, dat zij daardoor vrijer
armslag voor andere acties zouden krijgen.
Bij het eerste onderzoek bleken de wei
nige controleerbare feitelijke gegevens,
die de heer Van der Weyden verstrekt
had, onjuist te zijn. Na een nader onder
zoek erkende de heer Van der Weyden,
dat hij alleen maar had gefantaseerd. De
commissie heeft, gezien de ernst van de
poging om haar op dit belangrijke punt te
misleiden, de stukken betrekking hebbend
op deze zaak, in handen van de justitie
gesteld.

Dan was er de bewering van Anton van
der Waals, die hij eerst bij het onder
zoek door de P.R.A. heeft geuit en later
toen hij voor het Bijzonder Gerechtshof
terecht stond, heeft volgehouden, dat de
Engelsen opzettelijk een groot aantal agen
ten als zg. „foolagents" hebben uitgezon
den met opdrachten waaruit de Duitsers
onjuiste conclusies konden trekken. Van
der Waals beweerde ten behoeve van en
in dienst der Engelsen aan dit „spel" te
hebben meegedaan.

Op 25 Januari 1950, de dag voor zijn
terechtstelling, heeft Van der Waals deze
verklaringen ingetrokken en erkend
hij in dienst van de Duitsers in zeer vele
gevallen mensen heeft verraden
handen van de bezetter heeft gespeeld. Hij
zelf had nimmer radiografisch of oi
andere wijze in contact met Engeland ge
staan.

Door deze erkenning is tevens de enige
feitelijke grondslag ontnomen aan de in
brochures ontwikkelde beschouwingen van
mr. J. van der Starp, de eerste verdediger
van Van der Waals.

Ondeskundigheid en

grove fouten

Ondeskundigheid, een slechte organisa
tie en grove fouten naast ook tégen-
slag hebben volgens het oordeel van de
commissie het England Spiel mogelijk ge
maakt. Ook bij de Engelsen heeft het aan
ondeskundigheid en zodoende aan fouten,
soms ernstige fouten, niet ontbroken. Ter
wijl de Secret Intelligence Service (S.I.S.)
het inlichtingenwerk verrichtte,, hield zich
daarnaast de Special Operations Executive
(S.O.E.) bezig met het 'onderhouden van
verbindingen met het bezette gebied ten
behoeve van het organiseren van het ver
zet en het plegen van sabotage. Daartoe
onderhield S.O.E. wel met een twintigtal
landen verbindingen en nu had men bij
het in het leven roepen van die dienst
veeleer gezocht naar .personen, bekend
met de landen in kwestie, met de taal e.d.,
dan naar vakmensen op het terrein van
geheim contactwerk. Gevolg: dikwijls ver
gaande ondeskundigheid, waarvan heel
wat fouten de wrange vruchten zijn ge
weest. Daarbij kwam nog tot overmaat
van ramp, dat het, zeker in de eerste ja
ren van 1940 af, al te zeer ontbroken
heeft aan goede samenwerking en nauw
overleg met de Nederlandse diensten.

Nederlandse beleidsfouten

Een van de belangrijkste ongunstige fac
toren ten tijde van het England Spiel,
waarvoor de verantwoordelijkheid mede
voor rekening van de Nederlandse rege
ring komt, is wel deze, dat er in de tijd,
waarin het England Spiel werd gespeeld,
nagenoeg geen inlichtingenagenten meer
in Nederland waren, zo verklaart de com
missie. Het beleid toch, dat de Nederlandse
regering tot aan November 1942 te dien
opzichte heeft gevoerd, was zodanig dat er
van Mei 1942 tot November van dat jaar
in feite geen Nederlandse inlichtingen
dienst meer functionneerde en dat deze
van Juli 1940 tot Mei 1942 slecht had ge-
functionneerd, waardoor de zaak in laatst
genoemde maand geheel vast liep. De Ne
derlandse regering is vóór Mei 1940 in
gebreke gebleven om ook maar enige
voorbereiding op dit gebied te treffen voor
het geval zij genoodzaakt zou zijn naar
een ander land uit te wijken. Tengevolge
van dit gehele beleid was het pas in het
voorjaar van 1943, toen het (Bureau In
lichtingen) zijn activiteit kon beginnen te
ontplooien, mogelijk, weer op behoorlijke
wijze met het inlichtingenwerk een aan
vang te maken. Via dit bureau bereikten
dan ook sinds Mei 1943 Londen berichten,
welke het duidelijk maakten, dat er iets
niet in orde was met de verbindingen van
S.O.E. Indien de Nederlandse inlichtingen
dienst gedurende- de periode van het
England-Spiel behoorlijk had gefunction-
neerd, hadden zulke waarschuwingen,
naar met aan zekerheid grenzende waar
schijnlijkheid mag worden waargenomen,
Londen eerder bereikt.

Daarnaast dient de Nederlandse rege
ring verantwoordelijk gesteld te worden
voor het aanwijzen van kolonel De Bruyne
tot hoofd van het Bureau Voorbereiding
Terugkeer, welk bureau de samenwerking
met S.O.E. toebedeeld kreeg. De heer De
Bruyne was, gezien zijn gemis aan erva
ring op dit gebied, niet de eerst aange
wezen man voor deze taak. Bovendien is
de commissie van mening, dat de Neder
landse regering en met name de minister
van M-irine, de heer Furstner, de heèr De
Bit". ciei voldoende heeft gesteund in
zijn streven om medezeggenschap te ver
krijgen in de verbindings- en de transport
dienst, geheel afgezien van de vraag, of
dit zou zijn gelukt, indien de Nederlandse
regering deze aangelegenheid met klem
aan de Engelse regering had voorgelegd.

Onjuiste benoemingen

Men begon van Nederlandse kant t.e
Londen al terstond verkeerd, door juist

niet de meest aangewezen deskundige fi
guren te belasten met de leiding van de
centrale inlichtingendienst.

De verklaringen, dat generaal-majoor
Van Oorschot, gewezen hoofd van onze
militaire geheime inlichtingendienst,
deze jaren rheumatisch geweest zou zijn
en dat hij een te oud man leek, zijn, ge
zien de leiding, welke hij later aan het
Bureau Bijzondere Opdrachten (B.B.O.)
gegeven heeft, gebleken onjuist te zijn, zo
merkt de commissie op. De omstandigheid,
dat men te Londen over zeer weinig
krachten op dit gebied beschikte, had ze
ker de aanstelling van de heer Van Oor
schot in deze functie gerechtvaardigd. De
andere officieren van de voormalige in
lichtingendienst, de heren Van de PÏassche
en Olifiers, hebben evenmin een functie
bij de inlichtingendienst te Londen ge
kregen. Als reden wordt hiervoor aange
voerd, dat men te Londen op het stand
punt stond, dat deze heren en andere offi
cieren van het algemeen hoofdkwartier
grote fouten hadden gemaakt in de Mei
dagen van 1940, omdat zij niet voldoende
gewaarschuwd zouden hebben tegen de
dreigende Duitse aanval.

Het blijft voor de commissie een open
vraag, of het niet beter was geweest, ge
zien het schreeuwende gebrek aan des
kundige krachten op het gebied van de
inlichtingendienst, van de diensten van
deze officieren gebruik te maken.

Aan het hoofd van de Centrale Inlich
tingendienst kwam de heer F. van 't Sant.
Waarom de commissie zulks veroordeeld
heeft als een onjuiste benoeming, ook al
had de heer Van 't Sant vroeger contac
ten met de Engelse inlichtingendienst,
blijkt uit het volgende. Alleen al het feit,
dat hij secretaris van H.M. de Koningin
was, moest naar het oordeel van de com
missie voldoende reden zijn om hem niet
in de zeer delicate functie van hoofd van
de inlichtingendienst te plaatsen. Hierbij
kwam, dat de heer Van 't Sant, die inder
tijd hoofdcommissaris van politie te
's-Gravenhage was geweest, in Nederland
een veel omstreden figuur was, omtrent
wie veel geruchten de ronde deden. Ook
al zou de heer Van 't Sant met betrekking
tot datgene, wat van hem gezegd werd,
geheel vrij uit gaan, een aangelegenheid,
waarover de commissie geen oordeei
meent te moeten geven, daar dit buiten i
het kader van haar enquête valt, dan nog
is het onjuist iemand tot hoofd van de in
lichtingendienst te benoemen, over wie
zoveel te doen is geweest. Onbekendheid
bij de regering hiermede kan men naai
de mening der commissie moeilijk aanne
men.. Immers de heer Van Angeren was
ongetwijfeld krachtens zijn vroegere func
ties van hoofd van de afdeling politie van
het departement van Justitie en van
secretaris-generaal van dit departement
volledig op de hoogte van de moeilijkhe
den, die er met de heer Van 't Sant in
Nederland waren geweest. .Dat de Neder
landse regering te Londen op niet verant
woorde wijze bij de oprichting vaii fde
Centrale Inlichtingendienst en de aan
stelling van de heer Van 't Sant tot hoofd
daarvan heeft gehandeld, wordt, naar het
oordeel van de commissie, dan ook mede
hierdoor gedemonstreerd, dat men de
secretaris-generaal van Justitie, mr. Van
Angeren, die krachtens zijn vroegere func
ties ook bemoeienis had gehad met het
inlichtingenwerk en „de zaak-Van 't Sant",
hierin niet heeft gekend. Bovendien acht
de commissie het onjuist, dat iemand, die
particulier secretaris van de Koningin is,
door de regering benoemd wordt in een
leidende functie, in welke hij verantwoor
delijk is aan een minister. Immers, als
secretaris van H.M. de Koningin bekleed
de de heer Van 't Sant een positie, welke
geheel buiten de ministeriële verantwoor
delijkheid viel, terwijl hij als hoofd van de
inlichtingendienst verantwoording schul
dig was aan de minister. De verhouding
van de minister tot deze staatsambtenaar
zou kans lopen door deze cumulatie be
moeilijkt te worden. Het is voorts naar
de overtuiging van de commissie volkomen
onaanvaardbaar, dat iemand, die in par
ticuliere dienst van de Koningin staat,
daarnaast een staatsambt bekleedt, dat uit
de aard der zaak aan veel critiek onder
hevig is en bovendien van zeer delicate
aard is, gelijk met de functie van hoofd
van de C.I.D. het geval was.

Tenslotte heeft het de commissie be
vreemd, dat zo belangrijke zaken als de
instelling van de Centrale Inlichtingen
dienst, de vraag, onder welk departement
deze behoorde te ressorteren, alsmede vra
gen, wie daarvan het hoofd moest worden
en of de heer Van 't Sant, gezien zijn
andere functie en zijn persoon, wel de
aangewezen man daarvoor was, beslist
zijn door een drietal ministers, zonder dat
daarin de ministerraad werd gekend. Hoe
wel de commissie begrijpt, dat het iri be
paalde omstandigheden misschien te ver
dedigen is, zaken, betrekking hebbende op
de geheime dienst, niet in de volledige
ministerraad te behandelen, is zij van oor
deel, dat dit niet mag gelden, wanneer
het gaat over de algemene principes en
de leiding van de inlichtingendienst.

In Augustus 1941 kwam men eindelijk
tot het inzicht, dat het, gezien de tegen
stand, die bij velen ten opzichte van de
heer Van 't Sant bestond, gewenst was dat
hij als hoofd van de Centrale Inlichtin
gendienst zou aftreden. Op uitermate cor
recte wijze gaf de heer Van 't Sant ter
stond aan de wenk gevolg. Daarop werd
tijdelijk met die functie kapitein Derkse-
ma belast, waarmee volgens de commis
sie op mede door haar aangegeven gron
den de regering wederom geen gelukkige
keuze deed. Ook later bleef het nog ge
ruime tijd sukkelen, zowel wat de leiding
betreft (kolonel De Bruyne van de mari
niers deugde ook niet voor deze functie)
als wat de organisatie aangaat, onder meer
wat betreft het onvoldoende contact met
de Engelse diensten.

De verantwoordelijkheden

Uitermate nuttig is zeker, dat de Enquête
commissie allerminst geschroomd heeft de
verantwoordelijkheden vast te leggen voor
wat er op het gebied van de inlichtingen
diensten en wat daarmee samenhing is
voorgevallen. Glashelder heeft de com
missie haar oordeel over de verantwoor-
delijkheden samengevat:

De oprichting van de Centrale Inlich
tingendienst, met betrekking tot welke op.
richting de commissie zeer ernstige critiek
heeft, komt voor verantwoordelijkheid van
de ministers van Justitie, van Defensie en
van Buitenlandse Zaken, derhalve van de
heren Gerbrandy, Dijxhoorn en Van Klef-
fens. De slechte gang van zaken bij de Cen
trale Inlichtingendienst, nadat deze was
opgericht, komt voor de verantwoordelijk
heid achtereenvolgens van de ministers van
Justitie, van Binnenlandse Zaken en van
Marine, derhalve van de heren Gerbrandy.
Van Boeyen en Furstner. De topbezetting
van de Centrale Inlichtingendienst is onder
deze drie bewindslieden, ten tijde dat deze
dienst achtereenvolgens onder hen ressor
teerde, onvoldoende geweest, de uitzending
van de agenten was minimaal en er be
stond een volkomen afhankelijkheid van
de Engelsen.

Nadat de Centrale Inlichtingendienst op
"28 November 1942 was vervangen door het
Bureau Inlichtingen, kwam er een nieuwe
en betere periode met betrekking tot het
inlichtingenwerk. De topbezetting van dit
bureau was goed, het was actief bij het uit
zenden van agenten en het heeft grote suc
cessen geboekt bij het verkrijgen van in
lichtingen uit het bezette gebied. Deze
dienst was van de aanvang af in mindere
mate afhankelijk van de Engelse dienst
S.I.S. en heeft kunnen bereiken, dat hij in
de loop van de tijd een zelfstandiger posi
tie ten opzichte van de Engelsen ging in
nemen. Verantwoordelijk voor het beleid
van deze dienst was de minister van Oor
log, de heer Van Lidth de Jeude.

Het contact met het bezette gebied ter
stimulering van het verzet was de taak van
het Bureau Voorbereiding Terugkeer
(B.V.T.), dat op 1 Juli 1942 werd georgani
seerd tot het bureau Militaire Vborberei-
ding Terugkeer (M.V.T.) De topbezetting
van deze bureaux was onvoldoende. Geen
der officieren had de vereiste deskundig
heid en er bestond een volledige afhanke
lijkheid ten opzichte van de Engelse dienst
S.O.E. Het plan-Holland is door dit bureau
opgezet. De uitvoering hiervan is totaal'
mislukt, daar de agenten tengevolge van
het England-Spiel allen onmiddellijk na
hun parachutering in handen van de Duit
sers vielen. De verantwoordelijkheid voor
deze gang van zaken wordt in eerste in
stantie gedragen door de minister van
Marine, de heer Furstner, onder wie tot
1 Juli 1942 deze aangelegenheden ressor
teerden. Immers, onder zijn verantwoor
delijkheid kwam de samenwerking tussen
de Engelse en Nederlandse diensten tot
stand en onder zijn verantwoordelijkheid
werd het plan-Holland opgesteld, terwijl
ook nog ten tijde dat de heer De Bruynë
onder hem ressorteerde,, de eerste agent, de
centrale figuur van het plan-Holland, in
Nederland met het reeds genoemde gevolg
werd geparachuteerd. Toen de uitvoerin;
,_an dit plan reeds enige tijd aan de gting
was, kwam de Nederlandse dienst, sinds
1 Juli 1942 het Bureau Militaire Voorberei
ding Terugkeer, onder verantwoordelijk
heid van de heer Van Lidth de Jeude, die
op 15 September 1942 als minister van Oor
log optrad. Zodra het deze duidelijk werd,
dat er ongelukken waren gebeurd met de
uitzending van agenten door dit bureau, is
een einde gemaakt aan de uitzendingen,
terwijl tenslotte, toen de omvang van de
débacle duidelijk was, het hoofd van het
bureau van zijn functie met betrekking tot
de uitzending van agenten werd ontheven.

De uitzending van agenten ter stimu
lering van het verzet in Nederland werd
hierna overgenomen door het op 15 Maart
1944 opgerichte Bureau Bijzondere Op
drachten. De topbezetting (generaal-
majoor Van Oorschot) van dit bureau be
stond uit deskundigen, het bureau had een
behoorlijke positie ten opzichte van de
Engelsen en de uitzending van agenten
heeft in het algemeen met succes plaats
gevonden. Een en ander is geschied onder
verantwoordelijkheid van de minister van
Oorlog, de heer Van Lidth de Jeude.

Ook de minister-president, de heer Ger
brandy, hoewel- hij in die kwaliteit niet
verantwoordelijk is geweest voor de gang
van zaken bij de verschillende geheime
diensten, is, zoals hij zelf heeft mede
gedeeld, in alle belangrijke zaken, betrek
king hebbende op bovengenoemde diensten
gemoeid geweest. Het oordeel over het be
leid van de ministers, die verantwoordelijk
waren voor de geheime diensten, geldt der
halve, voorzover zijn bemoeienis ging, ook
voor hem.

Samenvattende kan worden gezegd, dat
het beleid van de regering ten opzichte van
de geheime diensten te Londen gedurende
de eerste jaren niet zodanig is geweest als
het had moeten zijn. Men dient hierbij ech
ter niet te vergeten, dat dit probleem een
van de moeilijkste was, waarvoor de rege
ring, nadat zij zonder enige voorbereiding
op dit gebied in Engeland was aangekomen,
werd gesteld. Zij bevond zich in een vreemd
land en was geheel afhankelijk van de
Engelsen.

De commissie ziet dan ook zeer wel in,
dat het op redelijke wijze laten function-
neren van een geheime dienst onder de ge
geven omstandigheden in de eerste jaren
van de oorlog een zeer moeilijke taak was.
Tn hoeverre dit, naar het oordeel der com
missie, de regering disculpeert, blijkt in de
desbetreffende hoofdstukken van haar ver
slag. Met betrekking tot het beleid van de
regering gedurende de latere jaren van de
oorlog heeft de commissie waardering voor
het werk, dat na de oprichting van het B.I,
en van het B.B.O. is gedaan.

Slotopmerking

Reeds heb ik kenbaar gemaakt dat het
slechts doenlijk is, hier alleen enkele hoofd
punten van het jongste verslag der parle
mentaire Enquête-commissie weer te geven.
Slechts heel terloops is aangestipt, dat men
uit het nu geopenbaarde nog eens kan na
gaan om van minder fraaie dingen als
onderlinge ruzies e.d. te zwijgen welke
grote daden van heldenmoed en opoffe
ringsgezindheid, van kranig koelbloedig
optreden er verricht zijn.

Iets is er vermeld van het zogenaamde
contactwerk en van geheime diensten, zon
der dat ook maar bij benadering gepoogd
is de lezer kennis bij te brengen omtrent de
techniek van coderingen en wat dies meer
zij. Evenmin kon er worden ingegaan op
de velerlei listen van de contra-spionnage
en spionnage-afweer, van het met behulp
van provocateurs binnendringen in illegale

groepen, het op touw zetten van ontvangst
comités bestaande uit nazi's en hun hel
pers, in wier handen de argeloze agenten
vielen.

Toch meen ik, dat het in deze kolommen
afgedrukte er toe zal kunnen bijdragen te
beseffen, welk een omvangrijk, tevens
uitermate eerlijk en nauwkeurig onderzoek
de parlementaire commissie heeft ingesteld.
Met het gevolg, dat enerzijds alle mogelijke
fantasieën nu wel volkomen onhoudbaar
zijn gebleken, dat hetzelfde geldt voor heel
wat laster en kletspraatjes, dat in het alge
meen de ware feiten aan het licht zijn ge
bracht, en anderzijds de verantwoordelijk
heden zijn komen vast te liggen. In het bij
zonder mag dat ongetwijfeld van veel
waarde worden geacht. In beginsel is het
goed, dat men weet hoe nu eigenlijk de
vork in de steel zat. Tevens kan dit in
menig opzicht bovendien van practisch nut
zijn.

Bombardement van
drukkerij in Haarlem
ging niet door

Bij haar onderzoek naar de werkzaam
heden van het Bureau Bijzondere Opdrach
ten (B.B.O.) is voor de Parlementaire
Enquête-commissie ook een aantal verkla
ringen afgelegd over het bombardement
van het gebouw Kleykamp in Den Haag,
waarin de gegevens van het Centraal Be
volkingsregister waren ondergebracht.

Uit deze verklaringen is gebleken, dat
van Nederlandse zijde aanvankelijk aan
Londen was gevraagd de gebouwen van de
N.V. Grafische Inrichting Joh. Enschedé
en Zonen te Haarlem op te blazen. De En
gelse instanties maakten daar bezwaar te
gen, omdat deze gebouwen in een dichtbe
volkte buurt staan. Om dezelfde reden was
men tegen een bombardement door vlieg
tuigen.

In de gebouwen waren onder andere
distributie-bescheiden opgeslagen. Deze
werden later naar gebouw Kleykamp in
Den Haag overgebracht. Op verzoek van
Nederlandse zijde is Kleykamp daarna op
11 April 1944 des middags om half drie,
door zes Mosquito's van de RlA.F. gebom
bardeerd.

Predikbeurten

ZONDAG 16 JULI 1950.

HAARLEM. Ned. Ilerv. Kerk. Grote Kerk,

Zaterdag 7.30: Dr. A. J. Rasker, Avondgebed
in de Brouwerskapel. Zondag. 10: Ds. I. P.
van der Waal, van Den Haag. 7: Ds. F.
Oberman, van Rotterdam. Dinsdag 7.30: Li
turgische dienst v. Doofstommen en Slecht
horenden in de Consistoriekamer. Nieuwe
Kerk. 10: Ds. E. Pot. Noordcrkerk. Zaterdag
45: Bidstond in de Gerfkamer. Zondag 9
en 10.45: Ds. J. J. Ket, van Giethoorn. Oos-
terkerk 10: Ds. G. J. Waardenburg Kapel
Sarepta 9.30: Ds. B. van Gelder, Kinderkerk.
10.45: Ds. J, van der Vlugt, Em. pred, te
Bloemendaal. Bakenesserkerk 9.30: Dhr. A.
J. van Houwelingen Rijkhoek, Kinderkerk.
Diaconessenhuis 4.30: Ds. E. Dijkhuis, Rust
huis Jansstraat. 10.30: Dhr. C. D. Kousema
ker. Ver. van Vrijzinnige Hervormden, Ja-
cobstraat 6. 10.30: Ds, L. H. Ruitenberg, den
Haag, Eglise Wallonne, Begijnhof 30. Diman-
che 16 Juillet a 10 h. 15: Service présidé par
le pasteur A. Arnal, d'Amsterdam. Church
of England. Sunday, July 16th, 3 p. m. at
the Oud-Katholieke Kerk, Kinderhuissingel
Evensong Rev. R. O. Taslcer. Ned. Herv.
Evangelisatie, Parklaan 34. Woensdag 7.30:
Ds. W. L. Tukker, Delft. Stads-Evangelisatie.
Lange Herenstraat 6. 10 en 7.30: H. Schouten
Jr., Leiden. '6.30: Openluchtsamenkomst
Kruisweg-Parklaan. Woensdag 3: Opening
van vernieuwde zaal. Met koorzang Eben
Haëzer. Zuiderkapel, Zuiderstraat 15. 10:
Dhr. P. D. Bardelmeyer, Noordwijk' a. Zee.
5: Dezelfde, Evangelisatïesamenkomst. 7.45:
Jeugdbijeenkomst o.l.v. Theo Dikkes. Op
wekkingssamenkomsten, Zuiderstr. 15. Don
derdag 8: Dhr. J. Sevensma, Evangelist te
Amsterdam. Vrije Evang. Gemeente. Bake-
nessergracht 65. 9.30 en 5: Ds. F. J. Nijkamp
te Utrecht. Evang. Luth. Gemeente, W. He
renstraat. 10.30: Prof, Dr. P, Boenderma
ker. Ver. Doopsgez. Gemeente. 10.30: Ds.
Daalder. Remonstr. Gereform. Gemeente.
10.30: Ds. H. J. de Xievid. Geref. Kerk Klop
persingelkerk. 9.30: Ds. L. Hoorweg Jr. 5:
Ds. D. Bremmer, v. Bruinisse. Wilhelmina-
kerk. 9.30: Ds. P. de Ruig. 5: Ds, J. A. van
Arkel. Zuid-Oosterkerk, 9.30: Ds. J. A. van
Arkel. 5: Ds. L. Hoorweg Jr. Gereform. Kerk
Begijnhofkapel. 10.30 en 5: Ds. A. Bos. Geref.
Gemeente onder 't Kruis, Ged. Oude Gracht
47. Dinsdag 7.30: Ds, J. A. Sm,ink, van Rot
terdam. Oud-Geref. Gemeente, Ged, Oude
Gracht 47. Maandag 7.30: Ds. E. van Dijk,
uit den Haag. Chr. Geref. Kerk, Raaks. 10
en 5: Ds. M. Holtrop. Baptiste Gemeente,
Parklaan 34. 9.30 en 5: Sthdent C, Mosterd,
den Haag. 8: Jeugdsamenkomst (geb.
Salem). Leger des Heils, Schagchelstraat
26. O. 1. v. Maj. Korts. 10: Heiligingsdienst
7: Openluchtmeeting, Ged. Oude Gracht. 8:
Verlossingsbijeenkomst. Donderdag 8: Hei
ligingsdienst. Ned, Chr. Gemecnschapsbond,
Linnaeuslaan 14. Maandag 3.30: Samen
komst. Pinkstergemeente, Nw. Kruisstraat
14. 10 en 7.30: Mej. E. Scharten, zendelinge
Zeist. Donderdag 7.45: Samenkomst. Verga
dering van Gelovigen, Jansstraat 85. 10: Sa
menkomst (Broodbreken). Bijbellezing,
Jansstraat 85. Vrijdag 8: K. Rozendal. Ge
meente des Heeren, Lange Molenstraat 22.
10 en 6.30: Samenkomst. Gemeente van
Christus, Ged, Oude Gracht 47 (achterzaal)
10.15: Prediking en Avondmiaal. 7: Prediking
Pinksterevangelisatie, Ged. Oude Gracht 47
Zaterdag 8: Openluchtsamenkomst Parklaan
hoek Kruisweg Zuidzijde. Zondag 9.45: Sa
menkomst. 7: Volle Evangelieprediking.
Kruisleger, Wolstraat 7. 10: Wijdingsdienst.
12: Zondagsschool. 8: Verlossinigssamen-
komst. Donderdag 8: Verlossingssamen
komst, Kerk van Jezus Christus van de Hei
ligen der Laatste Dagen. Cornelissteeg 9.
10.30: Zondagsschool. 5: Kerkdienst. Chris
tian Science, Jansstraat 74. 10: Ned. Taal.

II.15: Engelse Taal. Hersteld Apost. Zen
dingskerk, Wilhelminastr. 21, 10 en 5: Gods
dienstoefening. Hersteld Apost. Zendïngsv
gemeente, Jacobijnestraat 15. 10 en 5: Gods
dienstoefening.

Broedergemeente, Parklaan 34. Zaterdag
geen zangdienst. Zondag 10.45: Ds. Schut?.,

HAARLEM-NOORD. Ned. Herv. Kerk.
Julianakerk. Zaterdag 7.30: Avondgebed.
Zondag 10: Dr. H. v. d. Loos. Immanuëlkerk
10: Dr. M, v. d. Voet, H. Avondmaal. 7: Ds.

Koch. Dankzegging. Ned. Prot. Bond,
Berkenstraat 1. 10.30: Ds. P. v. d. Veer, van
Amsterdam. Geref. Kerk. Noord-Schoter-
kerk. 9 en 10.30: Ds. D. Bremmer. van Brui
nisse. 5: Ds. P, de Ruig. Christ. Geref. Kerk,
Floresstraat. 10 en 5: Ds. J, C. Maris,

HEEMSTEDE. Ned. Herv. Kerk. Kerk op
het Wilhelminaplein. 10: Ds. Bartlema. Ka
pel Nieuw Vredenhof. 10,30: Ds. Oskamp,
Jeugddienst. Aula Chr. Lyceum. 10.45: Ds,
v. Nieuwenhuijzen. Ned. Prot. Bond, Post-
laan 16. 10.30: Dr. J. C. A. Fetter, Rem., Den
Haag, Geref. Kerk. Aula Lyceum. 9: Ds P.
J. Richel. 5: Ds. A. Dondorp Koediefslaan
10: Ds. J. A. Tiemens, Legerpred, 5: Dr. P.
J. Richel. Camplaan 10: Ds. A. Dondorp. 5:
Ds. J. A. Tiemens. Geref. Kerk. Herenweg

III. 9.30 en 4.30: Ds. M. Vrieze.

AERDENHOUT. Ned. Herv. Kapel. 10.30:

Ds J. E. Drost, II. Avondmaal. Religieuze
Kring, Eikenlaan 5, 10.30: Dr. H. Jansen,
Voorganger Ned. Prot. Bond, te Heemstede.

BENNEBROEK. Ned. Herv. Kerk. 10: Ds.
v. Rhijn, uit Haarlem. Geref. Kerk. 10 en 5:
Ds. T. Spilker.

BLOEMENDAAL. Ned. Herv. Kerk. 9 en
10,30: Dr. J. H. Stelma, 9: Jeugdkapel, 12 j.
e. o. „Maranatha", Donkerelaan, 11.45: Zon
dagsschool, 5 j. e. o. „Jeugdhuis", Donkere
laan, Ned. Prot. Bond, Potgieterweg 4. 10.30:

Mej. Dr. J. W. Herfst. Voorgangster der
Afd. Vrije Katholieke Kerk. Popellaan 1.
10.30: Ge-rongen H. Mis. Woensdag 19.30: Ves
pers en Lof.

OVERVEEN. Necl. Herv: Kerk. 10: Dr. Ch.
de Beus. II. Avondmaal,
den. 10: Ds. II. II. Tulp. Rehoboth, Nieuwe
Meer dijk. 10: Eerw. Hr. B. Elzinga,

SANTPOORT. Ned. Herv. Kerk, 10: Ds. P.
J. Mackaay, Haarlem. ..De Toorts". 10: Ds.
D. Visser, Zaandam. „De Kapel" 5: Ds. G.
Grootjans. Amslerdam-Oost.

Sl'AARNDAM. N'cd. Herv. Kerlc. Oost.
Oude Kerk. 10: Ds. G. II, v. d. Woord. Be
vestiging van Kerkeraadsleden. West. Kon.
Emmaschool, Raafstraat. 9: Ds. Norel, Be
verwijk. 10.30: Dezelfde. Jeugddienst.

Evangelisatie „Bethel", Oost Kolk. 10:
Dhr. A. Donker, uit Zaandijk,

nOOFDDORP. Ned. Herv. Kerk. 10: Ds.
Salverda.. 7: Ds. Tulp. Lijnden.

NIE,IJ W-VENNEP. Ned. Herv. Kerk. Dorp.
9.30: Ds. M. M. de Jong. II. Avondmaal. 6,30:
Ds. M. C. Don. II. Avondmaal en Dankzeg
ging, Abbenes 9.30: Ds, M. C. Don II. Avond
maal. 6.30: Ds, J. C. Salverda, Hoofddorp.
II. Avondmaal en Dankz. Bethel, 10: Dhr. F.
P. de Haan.

ZANDVOORT. Ned. Herv. Kerk. Kerk
plein. 10: Ds. E. Sarabcr Jr. 7: Ds. F. L.
van Duijkeren, pred. te Amsterdam-West.
Jeugddienst. Ned. Prot. Bond, Brugstraat 15.
10.30: Ds. H. Wethmar, Doopsgez. Pred. te
Zaandam. -Gereform. Kerk, Julianaweg. 10:
Ds, A, de Ruiter, Bcvest. v. ambtsdragers.
5: Dezelfde. Ned. Chr. Gemeenschapsbond,
Juli en Augustus geen samenkomsten. Pa
rochie Agatha. Gr. Krocht. II,H. Missen om
6,30. 7.30, 9 en 10.15 de Hoogmis. 7 n.m. Lof.
In de week II.H. Missen om 7 en 7.45.

Heemstede

ZONDAGSDIENSTEN

De Zondagsdiensten voor artsen worden
op 16 Juli waargenomen door: Dr. A,
Degenaar, P. de Hooghstraat 11, tel. 19920
en Dr. A, L, C. v. Lier, P. Aartslaan 6, tel.
29875.

Wijkverpleging: Zuster L. Dudok van Heel,
Jac. de Witstraat 9, Tel. 17662,

Geopende. Apotheek: Apotheek Schots
man, Binnenweg 206—208, tel. 28320.

SCHEEPVAART

Alphard, 13 v. Rlo de Janeiro.

Aleor, 14 te Rio de Janeiro.

Andijk, 14 te Tampico.

Ariadne, 13 te Derindje.

Atlas. 13 v. Mostagancm.

Aldebaran, 13 te Lnlea v. Emden.

Aletta (t). 13 v. Pladju.

Almdijk, 13 350 m. O. Bermuda.

Alpherat, 13 180 m. N.NW. Ascension.

Agamemnon, 13 v. Curacao n. Maracaibo,

Alamak, 14 nog te Bahrein.

Algorab, 13 65 m. O.ZO. Rio Grande.

Amstelstad. 14 325 m. Z.t.W. Kp. Race.

Aagtedijk 14 t.e Antwerpen v. Le Havre.

Akkrumdjjk, 15 te R'dam v. New York.

Alcyone. 14 pass. Fernando Noronha.

Amstelkerlc, pass. 14 Ouessant.

Amstelveen, pas. 14 Flores.

Asturias, 14 v. Port Said.

Aalsdijk, 14 vs Baltimore te Charleston.

Alwaki, 13 te New York v. Norfolk.

Arkeidijk, 14 te Londen v. Galveston.

Boskoop. 14 v. Cartagena.

Blijdendi]k, 14 17 u. v. Rott. n. New York.
Baud, 13 v. Belawan teSingapore verw.
Bennnekom, 13 650 m. W. Ouessant.
Blommersdijk, 13 700 m. W. Scilly.

Bengkalis, 14 v. Banjinvangi n. Makassar.
Berlage, 14 v. Pcnang n. Mombassa.

Blitar. 14 17 u. pass. Perim.

Boissevain, 13 v. Kaapstad te Port Elisabeth.
Caltex Utrecht (t.). 14 v. Gibraltar.

Ceronia (t). 15 van Curasao.

Caltex Leiden (t), 14 v. verw. Pernis.

Celebes, 14 verw. Djakarta v. Semarang.

Corilla (t), 13 v. Bahkpapan n. Miri.
Cronenburgh. 13 v. R'dam te Bremen.

Caltex Pernis (t). pass. 14 Bizerta.

Caltex The Hague (t). pass. 14 Tenez.

Ceram, 14 te Port Said.

Domburgh. 12 v. Casablanca n. Londen.
Delfland. 13 te Bahia.

Delft. 14 te Curacao.

Diemerdijk, 14 te Boston v. New York.
Duivendijk. 13 v. Coosbay n. San Francisco,
Erinna (t), 13 v, Vizagapatam n, Miri.

Esso Den Haag (t), 13 850 m. W.ZW. Flores.
Esso Rotterdam (t), 13 800 m. W.ZW. Flores,
Eendracht. 14 pass. Ouessant.

Fairsea, verm. 19 Aug. v. Djakarta n. R'dam.
Farmsum, pass. 14 Gibraltar.

Gaasterkerk, 13 te Antwerpen v. Hamburg,
Gemma (t). 14 te Heysham v. Newcastle.
Gyrotama t.350 m. NO. te Ceira
Garoet, 14 20 u. pass. Pantellaria.

General C. H. Muir, 15 te R'dam v. Djakarta.
Groote Beer, 14 450 m, W.NW. Anderhalfgraads
kanaal.

Harpathian, 13 v. Djakarta n. Rotterdam.
Hoogkerk. 13 v. Genua.

Hecuba, 13 1050 m. N.NO. Paramaribo.

Hydra, 13 v. Savanna n. Belize.

Hector, pass. 14 Gibraltar.

Hercules, pass. 14 Ouessant.

Hersilia, pass. 14 Ouessant n. Madeira.
Heemskerk, 12 v. Tanga n, A'dam.

Indrapoera, 13 200 m M.W. anderhalfgraads-
kanaal.

Jagersfontein, 14 dwars Freetown.

Joost v. d. Vondel, 13 pass. ..Karmo,

Jacob Cats, 14 nog rede Santa Maria.

Java. 14 te Brake v. Hamburg,

Jobshaven, 14 te Tabou v. Libreville.
Kamerlingh Onnes, 15 verw. Rotterdam.
Kertosono, 14 4 u. pass. Kaap de Larml.

Kota Agoeng, verw. 15 te Rotterdam.

De Tegelse kunstschilder Piet Petergj

is te Maastricht ten gevolge van een hart-
aanval overleden. Hij bereikte de leeftijd
van 61 jaar. De heer Peters heeft zich vooral
verdienstelijk gemaakt als oprichter van het
Tegelse openluchtspel, waaruit later de Pas
siespelen zijn ontstaan.

P. T. T. deelt inede dat brieven en be
schreven briefkaarten tussen Nederland en
België als binnenlands verkeer worden be
schouwd. Drukwerken worden als buiten
lands verkeer aangemerkt. De minimum-
frankering voor drukwerk van België uit is
tachtig centimes en naar België vier cent,

HAARLEM EN OMGEVING.

De jeugdgroepen van afdelingen van
het N.V.V. te Haarlem hielden voor het eerst
een gezamenlijke bijeenkomst. De opkomst
was groot. De voorzitter Cor Kuyper wees
op de belangrijke taak die de jeugd in het
maatschappelijke leven heeft. Het program
ma vermeldde culturele films, toneel, mu
ziek en zang. De jeugdleider Nico v. d. Wa
teren hield een rede over de taak van de
jeugd.

Op de Herenweg ter hoogte van de
Ritzema Boskade te Heemstede is Vrijdag
morgen om half twaalf de Haarlemmer H,
v. d. W., die op de bakfiets in de richting
Haailem ging. door een achterop rijdende
auto aangereden. Hij viel en liep wonden
op aan hoofd en benen. Per ziekenauto is
hij naar het St. Elisabeths Gasthuis overge
bracht. Getuigen van het ongeval worden
verzocht zich te melden bij de politie van
Heemstede (Raadhuisstraat).

ICeilehaven. 13 nog rede Landana.

Kertosono, 13 90 m. W. Ischia eil..

Lindekerk, 13 te Khorrumshar.

Loosdrecht, 14 v. R'dam n. Calcutta.

Larenberg, pass. 14 Ouessant.

Lissekerk, 14 v Aden n. Muscat.

Loenerkerk, 14 v. Suez n. Port Said.

Lombok. 15 te Port Swettenham.

Loppersum, 14 v. R'dam Montreal.

Langkoeas, 16 6.30 u. v. Alexandrië.

Lawak, 12 te San Francisco v. Seattle.

Leuvekerk, pass 14 Pcrim.

Manoeran, 12 te Bombay.

Mapia, 13 van Jacksonville.

Marken, 14 te Rotterdam.

Meliskerk, 34 in Suezkanaal.

Macoma, pass. 8 Thursday eil.

Macuba, 12 te Sydney.

Melampus, 11 van Houston.

Maaskerk, 13 v. Hamburg n. A dam.

Marisa, 14 v. Pladju te Miri.

Marpessa (t). 13 430 m. W. Kaapstad.

Mitra (t), 11 v. Port Lincoln n. Pladju.

Macoma (t). 15 verw. Sydney v. Miri.

Malvina, 15 v. Yokohama te Miri.

Mariekerk. 14 v Hongkong n. Kobe.

Mijdrecht pass. 14 Dover.

Maashaven. 14 v. Londen n. R'dam.

Mataram, 14 pass. Anderhalfgraads kanaal.

Mirza (t), 14 v. Miri n. Muntok.

Noordam, 13 850 m. W. Scilly.

Noordwijk. 14 500 m, O. Kp. Race.

Nieuw Amsterdam, 15 te Le Havre.

Oranjestad. 14 te Amsterdam.

Óndina (t:), 13 300 m. Z Azoren.

Omala, pass. 14 Kp. La Hague,

Orion, pass. 14 Kp. La Hague.

Ormonde (tr.). verm, 30 Aug. v. Djakarta.

Phrontis, 14 te Amsterdam.

Prins Willem III, 14 te Antwerpen.

Prins Willem V. 13 pass. Belle Islestraat.

Papendreclit (t). 13 220 m. ZW. Flores.

Planeius. 13 v. Diakarta n. Semarang.

Prins Alexander. 13 475 m. W. Valentiz,

Perna, 15 verw. Helsinki,

Poelau Laut, 15 te Aden.

Polydorus. 14 v. Belawan n. Penang.

Prins Joh. W. Friso. 14 te Antw. v. Montreal.

Prins Willem II, pass. 14 Kp. St. Vincent.

Rijnland. 13 v. Santos.

Rijnhaven, 11 v. Triest n. Propriano.

Reynolds, 12 v. Malta.

Rotti, 14 v. Suez n. Port Said.

Rijnkerk. 14 te Aden.

Ranehi, 12 v. Aden n. Sydney.

Sarangan, 11 t,e New Orleans.

Sehiedijk, 11 te New Orleans.

Stad Alkmaar, 13 v. Amsterdam.

Stad Leiden- pass. 13 Galapagos eil.

Salland, 13 te Hamburg v. A'dam.

Stanvac Benakat. 13 v. Sibarok n, Pulo Bukdm.

Schie, 13 te Laguaira v. Tampa.

Somersetshire (tr.), verw. 19 v. Djakarta.

Stad Breda, 15 te Zanzibar v. Mombassa.

Stad Dordrecht, pass. 14 Ouessant.

Stad Maasticht, 14 te R'dam v. Huelva.

Slamat, 15 4 u. Guardafui.

Theseus, 13 v. Oran.

Tjibajak, 12 te Kaapstad.

Tiberius, 14 v. Houston.

Trompenberg. 14 te New Orleans.

Titus, 13 v. R'dam n. A'dam.

Tjibasar, 13 v. Nagoya n. Hongkong.

Telamon, 13 160 m. N.NO, Kp. Hatteras.

Tabinta, 15 v, Pontianak te Djakarta.

Tiba, 14 dwars Recife.

Tjikampek. .16 v. Hongkong n. Kobe.

Tosari, 14 22 u. pass. Point de Galle.

Van Riemsdijk, 14 te Makassar.

Vrijburg, 13 v. R'dam n. Casablanca.

Veendam, 14 15 u. v. New York n. R'dam,

Wetevreden, 16 12 u. verw. te Belawan.

Waterland, 14 verw. te Rio de Janeiro.

Willem Ruys, 14 v. Southampton.

Waterman, 14 te Belawan.

IJssel, 14 te New Orleans.

Zeeland (L),14 v. Makassar te Pladju verw.

Zaan, 14 12 u. verw. H. v. Holland.

Zeeland ssm., 13 v. Londen te Blyth.

Zuiderkruis, 15 v. Semarang n. Menado.

MR. CORM'ELISSTR.33 HAARLEM TEL. t0'1l8

IE Nieuwe Gracht 74 - HAARLEM - Parklaaii 22 n

DONDERDAG a.s. aanvangende te 10 uur. J

KIJKDAG: Woensdag a.s. van 1015 uur.

Gelegenheid tot bijvoegéh van goederen des-
H gewenst na voorafgaande taxatie dagelijks.
B Voor TAXATIE en EXPEDITIE TELEF. „13845 H

«Ti""

Aangeboden:

Gem. KANTOORRUIMTE

gr. kamer met (zo nodig) kl.
kamer, pr. stand. Centr. 3
min. stat, Haarl. Br. no. 5910

Gevraagd door Landbouwk.
Ingenieur

of zit- en slaapkamer, met
pension. Brieven no. 5918.

Te huur op goede stand te;
H'stede, goed

gem.zit- en slaapk.

voor 1 en 2 pers. met voll.
pension, w, en k. water, bad
en telef. aanw., gebruik tuin
Geschikt voor ouder echtp.
of heer. Verpleging mogelijk,
ook voor tijdelijk. Brieven
no. 5919.

Te koop: TWEE BESTE
HITTEN, overkapte groen
tewagen, twoseater, B. Ford
nw. banden, prima staat
Langenhofstraat 20, tel. 14856

Aangeboden:

OPEL

Super Six Cabr., loopt 1:9 d.
o. toegest. Tel. 10637. Brie
ven no. 5920.

Uitgeverij vraagt

ADVERTENTIE-ACQUISITEUR

met ervaring, ter verzorging
van diverse uitgaven en pe
riodieken. Brieven met voll.
inlichtingen no. 5917.

Mevr. Gouda, Harddravers
laan 23, Santpoort vraagt een

net dagmeisje

voor hele dagen. Jong gezin
met kinderen.

Gevraagd te Santpoort
FLINK MEISJE
P.G. m. prima ref. niet j. dan
18 j. geh. zelfst. kunn. wer
ken en koken v. 8-19 u. Zat.
tot 2.30, Loon f 20 p. w. In
diensttreding zo sp. mog. en

EEN WERKSTER
2 x per week van 8-13 uur.
Brieven no. 5922.