fem
„TEMPO"
Instrumentale solisten bij de H.O.V.
in de maanden October en November
Engeland bouwt een reeks modelsteden
Bloedproeven in donker Afrika
Zaterdag 9 September 1950
Haarlems Dagblad en Oprechte Haarlemsche Courant
3
A. MARJA: „De Bajesballade van Wilde Oseair" (Podium-Reeks,
De Driehoek, 's-Graveland); „Binnendijks.Buitendijks" (Uitg.
Kroonder, Bussum); „Van miens tot mens" (N.V. Arbeiderspers,
A'dam).
DAT MARJA (pseudoniem van Th.
Mooy) het bij sommige critici en dich
ters grondig heeft verbruid door de
felheid van zijn polemiek en de beurtelings
tartende weerbaarheid en norse terughou
dendheid van zijn poëzie, kan als een be
vestiging van ijn betekenis gelden. Op
gegroeid in een „wereld" die de dreun van
spijkerlaarzen al in de oren had voor zover
zij even gespitst luisterde naar het nader-
rommelend onheil als de Forum-kern (Ter
Braak, Du Perron) en volwassen geworden
in een tijd van „pantserhelmen en gas
kamers", is er voor Mar ja een fagade in
eengestort waarachter zijn jeugdig' idealis
me een nog met ere bewoonbaar huis ver
moedde. Deze „dreun van spijkerlaarzen"
is méér dan een begeleidend oorlogsrumoer,
hij is en blijft symbool van elk gedrild
L-ferbarisme dat de beschaving bedreigt en
daar zijn kansen krijgt, waar de geeste
lijke weerstand het geringst is, maatschap
pelijk en persoonlijk. Schuld en onschuld,
ze zijn niet door een landgrens van elkan
der gescheiden; Thomas Manns woord
„Neergeslagen moet hij worden, de schurk",
doelde niet alleen op Nazi-Duitsland, maar
op elk onzer, op ons aller tekort. En in die
geest klaagt ook Mar ja aan, zichzelf in
cluis. Door aanleg en afkomst doordrongen
van gevoelens van zonde en medeschuld
is het verklaarbaar dat hij zich aan de
zijde van hèn schaarde die zich geroepen
voelen het door de Forum-mannen aan
gevangen werk der ontmaskering van
„schijnwaarden" voort te zetten. Noem
hoge beginselen als humaniteit, gerechtig
heid, schoonheid: toets ze aan de ervaring
van de massale bombardementen, de con
centratiekampen,' de Jodenvervolging", de
atoombom. En vraag dan dat is het
dilemma dezer jongeren of het geloof
in een dichterschap, dat zijn idyllisch
isolement (schoon, op zichzelf!) tooit met
rozen, „nymphen, thym en heideozelein",
nog ongeschokt kan zijn.
Men zal er, alvorens de gedichtenbundel
„Van Mens tot Mens" (verzen uit de jaren
19351946) en de zeer rauwe, in het bar-
goens bewerkte, fel-aanklagende, „naar de
vorm zeer orthodoxe, naar de geest zeer
vrijzinnige herdichting" van Oscar Wilde's
onoveidrefbare „Ballad of Reading Gaol"
te lezen, goed aan te doen eerst Marj a's
verzamelde essays „Binnendijks-Buiten
dijks" tot op hun kern te peilen. Eerlijk
en daardoor grimmig, onverschrokken en
daardoor militant, levert hij daar, zo goed
als in zijn gedichten, 'een gevecht niet
alleen met zijn Muze, maar met de Muze,
die Maria in zijn jeugd even lief heeft ge
had als elk ander dichter. Wie hem niet
enkel verstaat in wat hij uitspreekt, maar
óók (en daar. vooral) in wat hij verzwijgt,
zal er in al wat hij schreef van horen ge
tuigen. En als hij dan de volbloed-aesthe-
ten onder de jongeren, voor wie de „schoon
heid" het eerste en laatste woord heeft,de
dichterkroon van het hoofd stoot, als hij in
dit tijdsgewricht de menselijke waarde van
het dichterschap voor dubieus verklaart
(en daarmee de regel is ontleend aan
Wilde's Ballade „doodt wat hij lief
heeft", of zoals Marja's bajesklant het
zegt: „molde dat waarvan-ie hield")
goed, dan mag hij nog zo dwalen als hij
in elk tot „ideaal" geworden Idee een
„idool" ziet, hij heeft dan tenminste de
zuiverheid, de eerlijkheid, van de dicht
kunst verdedigd tegen de valse schijn.
Is er, heeft hij zich afgevraagd, in dit
tijdsbestek nog plaats voor een „jongeren-
poëzie", die lyrisch-aesthetisch en onver
dacht tegelijk kan zijn? Neen, zegt zijn ge
weten. Hoe volstrekt oprecht Marja is,
blijkt uit deze essays waarin hij niet al
leen op meer dan één plaats het schoon
heidsideaal van vroegere generaties er
kent en onvoorwaardelijk eerbiedigt op
grond van de onvervalstheid, waarmee het
toen nog beleden werd en beleden kon
worden maar ook van zijn waardering ge
tuigt voor de „aesthetische'! tijdgenoten
(de dichters van het inmiddels door fusie
opgeheven tijdschrift „Het Woord"), voor
zover zij onverdacht, voor zover zij
„echt" zijn.
Wat er over deze crisis der cultuur.waar
aan ook clc poëzie deel heeft, valt te zeggen,
heeft Marja in een even bondige als spits
vondige tweespraak' met zichzélf ontleed
en samengevat: in het essay „Symbool en
Paradox", een dialoog naar aanleiding van
Achterberg's verzenbundel „Afvaart". Hoe
is het mogelijk, aldus de vraag, dat een
dichter als Achterberg in een lyrisch-
romantisch-aesthetische verzenstroom één
en hetzelfde thema bezingt en ons toch niet
loslaat, omdat we met zekeiiie'id weten: dit
is groot? Kierkegaard gaf Marja (al is hij
geen existentialist) daarop, naar zijn zeg
gen, het antwoord: omdat de „duistere
wereld" die wi.i in ons meedragen Achter
berg voor de keuze stelde zijn menselijk
geweten te verzaken door een vlucht in de
lusthof der schoonheid óf het liefste te offe
ren en in vertwijfelde schuldgevoelens de
verlossing te vinden in het berouw an
ders gezegd: de ethiek (het „buitendijkse")
te stellen boven de aesthethiek (hier het
„binnendijkse" genoemd, met. een sneer
aan het adres van de „aestheet" D. A. M.
ADVERTENTIE
Voor alle merken STOFZUIGERS
vanaf 2.50 per week
GEN, CRONJéSTRAAT 43
KRUIDBERGERWEG 51 - SANTPOORT
TEL. ïoaao—17696
Agenda voor- Haarlem
ZATERDAG 9 SEPTEMBER
Stadsschouwburg: „Drie jongens en een
meisje" (Het Vrije Toneel), 8 uur. Gemeente
lijk Concertgebouw: Dahliatentoonstelling
10 tot 22 uur. City: „Met muziek door 't
leven", alle leeft., 2.15; „Dossier 649", 18 j.,
4.15,' 7 en 9.15 uur. Spaarne: „De laatste dei-
roodhuiden", 14 j„ 2.30, 7 en 9.15 uur. Frans
Hals: „Opstand op Cuba", 18 j., 2.30, 7 en
9.15 uur. Rembrandt: „De verlaten stad", 18
j., 2, 4.15, 7 en 9.15 uur, Palace: „Het meisje
van het stille strand", alle leeftijden. 2, 4.15,
7 en 9.15 uur. Luxor: „De macht van
duivel", 14 j., 2, 4.15, 7 en 9.15 uur.
ZONDAG 10 SEPTEMBER
Openluchttheater, Bloemendaal, Concert
HOV, 3 uur; Ballet Recital, 8 uur. Gemeen
telijk Concertgebouw. Dahliatentoonstelling,
10 tot 22 uur. Bioscopen: Middag- en avond
voorstellingen.
MAANDAG 11 SEPTEMBER
Bioscopen: Middag- en avondvoorstellingen,
Binnendijk). Hiermee heeft Marja niet
zozeer het „geheim" van Achterbergs' poë
zie onthuld dan wel zijn lezers een sleutel
in de hand gegeven, elie toegang verschaft
tot, zijn eigen werk. Het is duidelijk:'Mar
ja's ménselijk en sociaal geweten doet hem
in zijn gevoel van mede-schuldigheid het
onverbloemde woord van „mens tot mens"
verkiezen boven e'en „vlucht in de schoon
heid", boven het „papieren-rozen-rijm dei-
arcadische dichters".
Men kan de noodzaak daartoe betreuren
en toch voor de ernst, de „opbouwende
ernst" van dit aggressïef dichterschap
waardering gevoelen, ook al kan men het
al te wrevelig sarcasme waarmee hij in het
voetspoor van Ter Braak en Du Perron de
leugenachtigheid tracht te attraperen en de
schoonheid ontmaskert allerminst van harte
bewonderen.
Wie Marja voor een déf altist, een nihilist
houdt en hem op één lijn stelt met de ver
bitterden die met een zeker welbehagen
ontluisteren wat er maar te ontluisteren
valt, heeft hem misverstaan. Hij is een
dichter met een verontrust geweten, een
mens-in-verzet, die met Kafka „de moed
had niet te wanhopen, zelfs niet aan het
feit dat hij niet meer wanhoopte". Daaróm,
daarvan, daaruit heeft hij-gedicht. Is het,
denkend aan Baudelaire, niet verantwoord,
deze met strenge verstechniek tot strakke
vorm getuchtigde bekentenissen van „mens
tot mens", deze bitter-schampere (mees
terlijk gedichte) aanklacht van de bajes-
man die hangen moet, „fleurs du mal"
(„bloesems van het kwaad") te noemen of
duidelijker: dichterlijke getuigenissen van
ons aller zonde, ons aller tekort, waarvan
niet lyrisch gezongen, maar alleen „in par
lando" gewaagd kan worden?
Marja's gedichten zijn niet d e poëzie,
evenmin de „nieuwe" poëzie, zelfs niet d e
poëzie van Marja. 'Ik houd ze voor een
episodische uitdrukkingsvorm, een over
gangsstadium, een worsteling om zelfbe
vrijding, die Marja eens tot Mooy zal bren
gen en dan laten we hopen die an
dere snaar vrij zal laten zingen „die hij
verbergt, diep en vreesachtig", terwille vah
de zuiverheid van geweten en dichtkunst.
C. J. E. DINAUX.
ADVERTENTIE
Gaat U verhuizen?
staat voor U klaar!
Wij leveren prima vakwerk en zijn voordelig
Goederen zonder prijsverhoging: verzekerd
Expeditie en Besteldienst
ROZENSTRAAT 13 - TEL. 20030 - HAARLEM
Prijsopdrijvings- en Hamsterwet
treedt weer in werking
Evenals de Distributiewet
De Prijsopdrijvings- en Hamsterwet
1939 wordt bij Koninklijk Besluit met in
gang van 27 September opnieuw in wer
king gesteld.
Voorts zal de Distributiewet 1939 even
eens met ingang van 27 September op
nieuw in werking treden. Op grond hier
van kan zonodig op de bestaande organi
satie van distributiekringen een nieuw
distributieapparaat worden opgebouwd.
De wederinvoering der .wet betekent
geenszins, dat de regering opnieuw tot
distributie zal overgaan. De Distributie
wet bevat regelen, die zijn bedoeld om „in
geval van oorlog, oorlogsgevaar of andere
buitengewone omstandigheden een doel
treffende distributie van goederen in het
belang van de volkshuishouding, landsver
dediging en veiligheid van niet-militaire
personen of lichamen mogelijk te maken".
Bond van gemeente-ambtenaren
houdt in Enschede een congres
Gedurende drie dagen, wordt te En
schede een congres gehouden van de Ne
derlandse Bond van Gemeente-ambtena
ren. De voorzitter van de bond, de heer
K. de Boer, burgemeester van Hardinx-
veld, deelde meder®at de bond thans 5400
leden heeft. Er is een. commissie ingesteld
om te rapporteren over de bezoldiging der
burgemeesters. Deze bezoldiging wordt
onvoldoende geacht en de salarissen der
secretarissen zijn - derhalve ook te laag.
Het rapport van deze commissie zal als
grondslag dienen voor actie, welke de
bond voornemens is te voeren. Ook de sa
larissen van de ambtenaren zijn naai- de
mening van de heer De Boer te laag. Als
een onbillijkheid wordt het beschouwd,
dat deze salarissen gebaseerd zijn op die
van de gemeentesecretai'issen.
De dans-academie Martin gaat in de komende weken haar 75-jarig bestaan vieren.
Op deze foto ziel men twee van de drie generaties die aan ganse Haarlemse geslachten
het. dansen hebben bijgebracht. Van links naar rechts staan Henri MartinF. A.
Eekhof-Martin, Simon Martin en J. G.. Martin voor de schouw die iedere oud-leerling
zich nog wel zal herinneren.
Een keur van solisten werkt xnede aan
de beide series van tien concerten (onder
de letters D en V respectievelijk te geven
'op Dinsdag en Vrijdag) door de H.O.V. in
het komende winterseizoen. Over het ge
deelte in de maanden October eh Novem
ber kunnen wij thans nadere bijzonder
heden publiceren. Op één na staan alle
concerten in die periode onder leiding van
Toon Verhey.
De Italiaanse violiste Wanda Luzzato.
Op de eerste avond (3 October) speelt
de solist Geza Anda het Tweede Pianocon
cert van Brahms en bevat het programma
verder het Adagio voor strijkorkest van
Samuel Bax-ber en de Vijfde Syiriphonie van
Henk Badings. Op 17 October wordt rnede-
werking verleend door de Paganini onder
de cellisten, Edmund Kurtz. Behalve het
Celloconcert van. Dvorak worden uitge
voerd de ouverture „De verkochte bruid"
van Smetana eix de Derde Syiriphonie van
Beethoven.
Edmund Kurtz werd geboren in Lenin
grad, dat toen nog St. Petersburg heette.
Na de verhuizing van zijn familie naar
Duitsland kreeg hij gratis lessen van de
cellist Julius Klengel in Leipzig, waarna hij
op 13-jarige leeftijd in Rome debuteei-de.
In 1931 werd hij benoemd tot eerste cellist
van de Duitse Opera in Praag, in 1933
maakte hij als lid van het Spivakovsky Trio
een tournée naar Australië en van 1936 tot
1944 was hij als eex-ste cellist verbonden
aan het Symphonie Orkest van Chicago.
Sedertdien treedt hij op als solist.
Het Belgische pianoduo Janine Reding
en Henry Piette vex-tolkt op 7 November
het Tweede Concert in ut-majeur voor twee
piano's van Bach en het Concerto van Bax--
tök. Op het door Marinus Adam geleide
concex-t van 21 November brengt Jo Juda
het Vioolconcert van Tsjaikofski ten ge
hore. Voorts wox'dt uitgevoerd de Piccola
Sinfonia (Tweede Symphonie). van Léon
Orthel en de Marche Ecossaise van Deb.ussy.
De Vrijdagavond-serie
Voor de V-concerten bestaat reeds thans
een grote belangstelling, onder meer ver
oorzaakt doordat op deze serie zogenaamde
„personeelsabonnementen" (voor. werk
nemers in gemeentediensten, of grote be
drijven) genomen kunnen worden tegen ge
reduceerde toegangsprijzen. Deze reeks be
gint op Vrij dag 13 October met „Ma mère
l'oye" van Ravel, gevolgd door „Les Djinns"
voor piano en orkest van César Franck met
Hans Osieck als solist, die ook zijn eigen
Pianoconcert ten uitvoer brengt. Met de
suite „Oud-Nedei-land" van Röntgen
wox-dt dit eei'ste concex-t besloten.
Experiment van grootse allure
(Speciale reportage van onze correspondent
in Londen).
HARLOW (Essex). In Engeland is een
onderneming aan de gang van gx-ootse
allui-e. Teneinde de zich uitbreidende ste
den als Londen en andere bevolkingscentra
te decentraliseren, is men thans doende een
aantal geheel nieuwe steden te bouwen,
welke, als zij over vijftien of twintig jaar
gereed zijn, in economisch opzicht geiieel
op zichzelf zullen kunnen staan. Deze ste
den, waarvan het grootste deel in een wijde
kring om Londen zal komen te liggen,
hoQfdzakelijk aan de Noordkant, zijn be
stemd voor hen, die er werk zullen vinden.
Het is immers een volksverhuizing, waarbij
niet alleen mensen, doch ook fabx-ieken
betrokken zijn. Bovendien is aan uitbrei
ding van deze gloednieuwe plaatsen, als
hun bouwplan voltooid is, paal en perk ge
steld. Zij mogen niet in de fout van Londen
vervallen, dat meedogenloos zijn omgeving
opslokt. De meeste der nieuwe steden slui
ten zich aan bij een bestaand dorp of stadje,
maar zij zijn -geprojecteerd in het open
landschap, waarin zij passen.
In 1946 nam het Britse parlement de wet
aan, die de bouw der nieuwe steden on
geveer veertien in getal regelt en die
speciale bepalingen bevat om grondspecu-
latie tegen te gaan.
Ruim twintig mijl ten Noorden van Lon
den in het romantische Essex met zijn
bossen en golvende 'korenvelden ligt het
stille dorpje Hai'low. Wie het nadert ont
waart in de omringende landerijen met hun
eeuwenoud geboomte een daverende activi
teit. Tussen wiegende papavers en max-grie-
ten liggen lioge, rechthoekige, stapels bak
stenen. Er is een beweging van hijskranen
en lorries, er wordt, geklopt en gemetseld.
Een half voltooide wolkenkrabber van
tien verdiepingen, geflankeerd door een
strak gelijnd flatgebouw, waaronder een
ruimte als een soox-t poort is opengehouden,
staat wat vreemd temidden van de vrije
natuui\
De kerken, die er natuurlijk ook komen,
zijn in Engeland doorgaans laag. Wij be
geven ons dieper het land in en aanschou
wen de eerste, reeds door bouwvakarbei
ders bewoonde, wijken. Moderne lage wo
ningen van harmoniërende kleuren en ge
heel onconventioneel neei-gezet.
Ruimte, licht en lucht is de stelregel der
vier architecten, die elk één van de stads
wijken voor hun rekening nemen. Ook op
die manier wordt de verscheidenheid in de
hand gewerkt. Het lijkt wel een sprookje,
vooral als men even tevoren het overbe
volkte Londen met zijn vele naargeestige
voorsteden/ waar grauwe, smakeloze lage
woningen zich als kippenrennen aaneen
rijen, heeft verlaten. Eiken, grillig en ma
jestueus, vormen het décor van de nieuwe
stad, welke dertig millioen pond zal kosten
en eens tachtig duizend inwoners zal tellen.
Alles vooruit bedacht
Wanneer men de maquette van het plan
bekijkt, vraagt men zich af of dit nu wer
kelijk een stad zal worden in de geijkte be
tekenis van het woord. Want alles is, op het
griezelige af, van tevoren bedacht. Niet
alleen ontbreken het rommelige en onlogi
sche, dat de meeste steden kenmerkt, die
nu eenmaal van lievei-lede hun vorm
kregen hebben of die l^ter scheef gegro'eid
zijn. doch ook het historische element, als
algemeen bindmiddel, is afwezig. Boven
dien snijdt de landelijke omgeving als een
wig tussen straten en pleinen dooi'. Desniet
temin zal Haxiow alles krijgen, waar het
als stad recht op heeft. In het centrum
komen, behalve gemeentegebouwen,
schouwburg, twee musea, een leeszaal, een
middelbax-e school en een ziekenhuis. Daar
komen natuurlijk ook de grote winkels en
bankinstellingen, terwijl alle wonxng-
gx'oepen eigen winkelcentra krijgen. Er is
al pi'ecies uitgerekend hoeveel slagers, bak-
kex-s, kruideniers er. groentehandelaren
nodig zullen zijn, zodat de clientèle
tevoren verzekerd is, al blijft er een be
paalde concuiTentie bestaan.
Dit alles wordt georganiseerd door
„Development Corporation?", liet lichaam,
dat verantwoordelijk is voor de bouw van
de stad en dat later zijn bevoegdheden aan
de gemeenteraad zal overdragen.
Slechts twintig px-ocent van het aantal
huizen zijn flatgebouwen. De meeste wo
ningen hebben .niet meer dan één étage.
Er wordt naar gestreefd elke buurt een zo
gemengd mogelijke bevolking te geven om
eenzijdigheid te vermijden en het sociale
contact te bevorderen. Door zo weinig
mogelijk aan het toeval over te laten, wil
men op elk gebied een evenwicht scheppen.
Ondanks de vele tegenslagen van het
ogenblik zet Engeland het project der
nieuwe steden door, niet als luxe, doch als
noodzakelijkheid en tevens doordrongen
van het begrip, dat wonen iets te maken
heeft met schoonheid en cultuur.
Het nieuwe Harlow: de metamorfose van
stil dorpje tot „modelstad" bezig, zich te
voltrekken.
De Australische pianiste Eileen Ralf ver
leent medewerking op 27 October in het
Vierde Pianoconcert van Beethoven, met
wiens Egmont-ouverture het progi-amma
geopend wordt. Eileen Ralf won op 15-
jarige leeftijd een studiebeurs, die haar in
staat stelde aan de Koninklijke Academie
voor Muziek in Londen te studeren. Zij
debuteerde in 1934 met een serie recitals
en bereisde sindsdien alle werelddelen.
Vooral veel moderne werken staan op haar
répertoire, zoals composities van Alban
Berg, Busoni, Strawinsky en Schönberg.
Op 17 November wordt een Mendelssohn
programma uitgevoerd, te beginnen met de
ouverture „Een Midzomernachtdroom".
Daarna speelt Wanda Luzzato het Viool
concert opus 64. De Vierde of Italiaanse
Symphonie besluit het concert. De soliste
behaalde reeds op amper twaalf-jarige leef
tijd het einddiploma van het naar Verdi
genoemde conservatoi-ium in haar geboorte
stad Milaan en verwierf de eerste prijs op
het internationale concours te Wenen in
1932. Zij voltooide haar studie aan de aca
demie „Férènc Liszt" te Boedapest.
Het concert van 1 December is aan
Brahms gewijd en wordt geopend met de
Eerste Symphonie. Daaxma spelen Jan Hes-
merg en Eduard Biele met het orkest het
Concert voor viool en violoncel. Na de
pauze vex'lenen Annie Hermes en het man
nenkoor Caecila medewerking aan een uit
voering van de Altrhapsodïe.
Dat deze programma's geen of weinig
noviteiten bevatten is een gevolg van het
grote aantal begeleidingen dat de H.O.V. in
deze periode heeft te verzorgen. Alleen in
de maand October worden daar al twintig
avonden door in beslag genomen.
Yehudi Menuliin
Voor het buitengewone concert op Vrij
dag 27 April, waarop Yehudi Menuhin
waarschijnlijk vioolconcerten van Bach en
Een recent portret van Yehudi Menuhin.
Beethoven zal spelen, bestaat reeds thans
gelegenheid tot plaatsbespreking. De be
langstelling hiervoor is zeer groot: de zaal
is reeds voor de helft volgeboekt.
ADVERTENTIE
Werkgelegenheid nam toe
in de maand Augustus
Ofschoon in vorige jaren de werkloos
heid gedurende de maand Augustus steeds
toenam, is thans gebleken dat het aantal
ingeschreven werkloze mannen ditmaal
daalde van 56.443 tot 56.027. Van deze
56 027 werklozen waren er 42.808 geheel
werkloos (vorige maand 42.531), 13.070
waren tewerkgesteld bij een object van de
Dienst Uitvoerig Werken (13.687) en 149
trokken wachtgeld (225).
De oorzaak van deze verbetering der
wei-kgelegenheid dient gezocht te worden
in het toenemend aantal in uitvoei'ing ge
nomen woningen, de voorbereidingen voor
industrialisatie-projecten, waardoor o.m.
veenarbeiders in Drente tewex-kgesteld
konden worden bij de wegenbouw en bij
het bouwrijpmaken van industrieterreinen
en een opleving in de voedings- en genot
middelen-industrie.
Door de aardappeloogst en de dorscam-
pagne daalde het aantal werkloze landar
beiders van 4813 tot 4194. Het aantal werk
loze veenarbeiders daalde van 1828 tot
1222. In de voedings- en genotmiddelen
industrie daade het aantal werklozen van
2614 tot 2296.
Onder de bouwvakarbeiders nam de
werkloosheid af van 5195 tot 5022.
Het aantal werkloze metaalarbeiders
steeg van 5332 tot 6266. In 1949 evenwel
was deze stijging in de metaalnijverheid in
dezelfde maand rond 350 hoger, terwijl nu
toch ook vele personen, die zojuist van de
ambachtsscholen kwamen, in deze bedrijfs
tak moesten worden ondergebracht en
daarnaast nog een groot aantal gedemo-
mobiliseerden voor inschrijving als metaal
arbeiders in aanmerking kwam. Eveneens
door toedoen van het eindigen van de
schooltijd steeg het aantal ingeschrevenen
in de categorie handels- en kantoorperso
neel van 8294 tot 8850. Het aantal werk
loze, losse, ongeschoolde arbeiders daalde
van 8547 tot 8341.
Het aantal ingeschreven gedemobiliseer-
den daalde van 3837 tot 3528. Zij genieten
prioriteit bij de arbeidsbemiddeling. De
vraag naar mannelijk personeel daalde
van 21.249 tot 20.985.
Per 1000 mannelijke inwoners waren er
op 31 Augustus in ons land 11 wexidozen.
Het laagste gemiddelde vertoonden Zee
land en Overijsel, nl. 6, terwijl het hoogste
gemiddelde, 23, voorkwam in Drente.
Het aantal geheel werkloze vrouwen
nam toe van 4330 tot 5413. De vraag naar
vrouwelijk personeel daalde van 18.225
tot 18.030.
Dr. Paul Juliens verschijnen wekte ontzetting
reis door Centraal en Oost-Nigeria zover dit in hun vermogen lag. In gebieden
Na een reis door Centraal en Oost-Nigeria
is dr. Paul Julien, voorzitter van het Ne
derlands genootschap voor anthropologie,
in Nederland teruggekeerd.
Het doel van deze expeditie, zo deelde
dr. Julien mede, was het instellen van een
anthropologisch bloedonderzoek, zoals bij
alle voorafgaande reizen. Tijdens een twee
tal vorige expedities was namelijk komen
vast te staan dat zich ergens in West-Afrika
een zogenaamde „B-pool" moest bevinden,
daar enkele door dr. Julien vroeger onder
zochte stammen een opvallend hoog per
centage der bloedgroep B vertoonden. De
opsporing hiervan was nu het voornaamste
doel van de expeditie.
Een zeer grote moeilijkheid was de keuze
van de te onderzoeken negergroepen. Al
leen het Bauchi-plateau telt meer dan 200
verschillende stammen, de meeste nog zeer
primitief, sommige met elkaar verwant,
andere geheel geïsoleerd. In feite vormt dit
gebied, te zamen met het aangrenzende
Adamawa en het Kameroenscheidings-
gebergte het in volkenkundig opzicht ge-
compliceex'dste deel van geheel Afrika,
waarvan in anthropologisch opzicht nage
noeg niets bekend is. Tenslotte viel de
keuze op de bex-g Angas, in het Zuiden van
het plateau en de Sura's welke beide stam
men slechts weinig ver-menging en beïn
vloeding van buitenaf hébben ondergaan.
Met een dragerskaravaan drong dr. Julien
in het onherbei-gzame en koude bergland
door om te trachten van een zo groot mo
gelijk aantal van deze primitieven bloed
monsters te verzamelen, welke taak door
de uitex'ste schuwheid der inbooi-lingen en
door de regentijd die juist zijn hoogtepunt
bereikte, haast onuitvoerbaar scheen. On
danks enorme moeilijkheden en passief ver
zet van de roerige en nog zeer onafhanke
lijke bergstammen gelukte het de onder
zoeker echter zijn doel te bereiken. In
totaal werden bloedmonsters van meer dan
1500 pei'sonen onderzocht, hetgeen ruim
6000 analyses eiste, welke alle in de wilder
nis werden uitgevoerd.
In tijdelijke kampementen werd een 011-
derzoekbasis ingericht en met behulp van
negerhelpers, die voor het schoonmaken
van het labox-atoriumglaswerk zorgden,
werd veelal tot diep in de nacht het een
tonige agglutinatiewerk verricht bij het
schijnsel van petroleumlampen. Sommige
onderdelen van het onderzoek moesten bij
lage, andere bij hogere temperaturen wor
den verricht, maar steeds was er haast bij
het wex-k want onder tropische omstandig
heden bederven bloedmonsters zer spoedig.
In bepaalde gevallen bleek het nodig te zijn
het bloed onmiddellijk na monstername te
onderzoeken en dat terwijl- intussen grote
groepen inboorlingen in het oog dienden te
worden gehouden of de re'gen neei-gutste
over het primitieve laboratorium in de wil
dernis.
Britse medewerking
Vol lof was dr. Julien over de medewer
king van de zijde der Engelse autoriteiten
ondervonden, die zich alle moeite hebben
gegeven het onderzoek te doen slagen, voor
zover dit in hun vermogen lag. In gebieden
waar de bevolking van onbetrouwbaar of
onrustig karakter was, kreeg dr. Julien ge
wapend geleide mee, maar door rustig en
tactvol optreden konden alle moeilijkheden
worden voor-komen en zeer pi-imitieve be
volkingen massaal in het onderzoek worden
ingeschakeld. Dit aldus dr. Julien is
natuux-lijk een kwestie van ervaring in de
loop van vele jaren opgedaan.
Het tweede gedeelte van zijn reis bracht
de onderzoeker naar het Tchebtchi-
gebergte, waar hij een onderzoek uitvoerde
onder het uiterst primitieve stam complex
der Mumuyé. De reis in dit gebied vormde
het moeilijkste deel der expeditie en werd
grotendeels te paard afgelegd in een wild
berggebied. De berg-Mumuyé bleken een
zeer onhandelbaar volk te zijn, maar ook
hier slaagden de onderzoekingen boven
verwachting.BijdezeMumuyé kon dr. Julien
tevens een onderzoek instellen naar de ge
heime Vabong-cultus, samenhangende met
de hier algemeen voorkomende voorouder
verering. Zelfs slaagde hij erin, in de wil-
dex-nis enkele verborgen Vabong-heilig-
dommen op te spox-en waar de geheime
maskers van deze erqdienst worden be
waard en de overblijfselen der voorouders,
gebox-gen in grote aarden potten,worden
vereerd.
Ook op ax-chaeologisch terrein had de ex
peditie succes. In het gebied van de stam
der Jaba worden in de bodem ringvormige
stenen structuren aangetroffen, waarvan
de herkomst onvex-klaax-baar scheen.
Dr. Julien besloot een dezer structuren uit
te graven en kon aantonen dat deze bouw
sels resten waren van oude hoogovens voor
ijzer-winning. Bij de plaatselijke bevolking
was echter elke herinnering aan deze oude
ijzerwinnirig verdwenen. De ringvormige
structuren waren bij de huidige inboor
lingen slechts als „duivelhuïzen" bekend
en gevreesd.
Tenslotte voerde dr. Julien enige oriën
terende ondei-zoekingen uit onder de Batta
en Vere-stammen aan de voet van het
Alantika-gebergte en kon hij doordi'ingen
tot enkele geïsoleerde kampen der Bororo-
nomaden. waarvan sommige nimmer blan
ken hadden aanschouwd. De ontzetting die
zijn verschijnen hier te weeg bracht was
onbeschrijfelijk. Dr. Julien beschreef deze
Bororos als vex-reweg de schuwste stam die
hij in zijn veeljarige ervaring had ontmoet.
Van een bloedonderzoek der Bororo moest
helaas worden afgezien.
Deze expeditie was dr. Juliens zestiende
reis in Afrika.
ADVERTENTIE
„LABO R" DEMONSTREERT
iedere Woensdagavond van 7-9 uur de nieuw
ste technieken in SMYRNA- en SOUDAN-
HANDKNOOP. Patronen-show. Voor inlich
tingen zijn deskundigen aanwezig. Toegang
vrij.
Haarlem, Rijksstraatweg 127, telefoon 24642
