STOUTENBEEK
CJp-d-Broek
Cruquius-museum bergt nu ook machine
van vroeger stoomgemaal aan de Linge
gfa'MQRRB "UtemL!
Onze puzzle
techniek van het verleden
Arsenaal van oude wapenen voor de strijd tegen
het water is nog voor verdere uitbreiding vatbaar
Schermer te Stockholm gedood
Omvangrijke textieldiefstal
in Borne ontdekt
Een zege voor het Spaarne
Het programma voor morgen
THANS
IMMERS
TERWIJL
MANTEL
COSTUME OF
REGENMANTEL
AMERIKAANSE
NYLON-KOUSEN
ZEXBANKEN
en
PIJPENWALSEN
Morgen eindelijk de start van
Heerenveen en Willem II
Derde en vierde kiassers
Voetbal programma
voor Zondag
Wijziging in de competitie
van K. N.H.B. niet uitgesloten
De KNAU viert haar
gouden jubileum
OVER MUZIEK
PETER BENOIT
Agenda voor Haarlem
3
De indrukwekkende, sprongsgewijze ontwikkeling van de moderne techniek heeft
de aandacht van de meesten afgeleid van haar eigenlijke historische uitgangspunt: de
eerste toepassing van stoom als aandrijvingskracht omtrent het begin der vorige eeuw.
Men heeft van deze revolutionnaire ontdekking dat de mens zonder tussenkomst
van wind of vallend water in staat is energie op te wekken op velerlei manieren
en voor velerlei doeleinden gebruik gemaakt. In ons land diende de stoom zeker niet
alléén om het vervoer ter zee en te land te versnellen. De Nederlanders hebben de
uitvinding van hun overzeese buren ook gecombineerd met hun eeuwenoude worste
ling-om-land tegen het water. En hoe zij dat deden, is vandaag nog tot in détails
le zien in het Cruquius-museum.
Daartoe staat deze oude droogmakers-
„burcht" er nog altijd, dicht bij de monding
van het Spaarne in de Ringvaart. Toen dit
gemaal in 1933 na een 84-jarige staat van
dienst overbodig werd dpor de moderni
sering van de twee andere gemalen van de
Haarlemmermeerpolder Lynden en
Leeghwater en de nieuw aangelegde
Kruisweg als een streep onder deze car
rière door zijn toeleidingskanaal werd ge
trokken, heeft men besloten, er een museum
van te maken. Het Koninklijk Instituut van
Ingenieurs bedoelde hiermee het nage
slacht gelegenheid te geven om kennis te
nemen van de technische hulpmiddelen,
waarmee onze voorouders hun gevaarlijkste
vijand: het water hebben beteugeld en
zelfs dienstbaar hebben gemaakt aan hun
wil. Het Haarlemmermeer, dat in 1836
tijdens een storm nog een geduchte uitval
deed tot voor Amsterdam na in de voor
gaande eeuwen dorpen en landstreken te
hebben verzwolgen, was zestien jaar later
droog en ter beschikking voor de land
bouw. Eeuwenlang was de onderneming
gewikt en gewogen, bepleit en bestréden,
en binnen tien jaar werd zij uitgevoerd,
de periode van de bouw der drie gemalen
dan nog meegerekend. Dat deze grootse
drooglegging, die voor die tijd minstens
even belangrijk was als de Zuiderzeewer
ken voor onze generatie, tenslotte in deze
korte tijd tot stand kwam, was hieraan te
danken, dat de commissie voor de uitvoe
ring ervan niet aarzelde om gebruik te
maken van de modernste middelen in die
tijd. Van het aanvankelijke plan, om het
meer te garneren met een grote serie wind
molens, die wind en weder dienende
het werk dan maar moesten doen, werd,
verstandig genoeg, afgezien.
Pompen
Men profiteerde bij de bouw van de drie
stoomgemalen van de nieuwste construc
ties der Engelsen, die op dit terrein toon
aangevend waren voor de gehele wereld.
Deze berustten op het zogenaamde „Corn-
wall-principe". In Cornwall, het gebied
van de tinmijnen, was men. in het begin
van de negentiende eeuw genoodzaakt om
water van grote diepte op te pompen en
de stoommachines, die daartoe de energie
moesten leveren, voldeden zo goed, dat zij
in steeds meer gemoderniseerde vorm wer
den gefabriceerd en uitgevoerd. De Engel
se ingenieurs Dean en Gibbs ontwierpen
de stoommachines voor de gemalen bij de
Haarlemmermeer en zij kwamen op het
geniale denkbeeld, de hoge- en de lage
druk-cylinders, die bij 't Cornwall-systeem
behoorden, in elkaar te schuiven. Door deze
constructie en vooral ook door het feit, dat
hier voor het eerst stoombemaling op grote
schaal is toegepast, werd de drooglegging
van het Haarlemmermeer een unicum in
de wereld, dat dan ook internationaal sterk
de aandacht trok. Van de drie gemalen is
alleen de Cruquius in de oorspronkelijke
staat gebleven en het is niet alleen voor
technici, maar ook voor leken interessant
genoeg om zijn gigantische stoomcylinder,
zijn zware balansen en zijn pompen eens te
komen bekijken. Daarbij zij nog vermeld,
dat het Cornwall-systeem zelfs honderd
jaar later nog dankbaar werd toegepast
onder meer bij de hoge drukeylinders van
het grote provinciale Friese stoomgemaal
bij De Lemmer.
En scheppen
De Stichting „De Cruquius", die, helaas
met uiterst beperkte middelen, tracht dit
museum in stand te houden en de collectie
uit te breiden, heeft nu nog een andere
kostbare herinnering uit de eerste tijd van
de stoombemaling ten toon gesteld. Het is
een der machines van het vroegere stoom
gemaal aan de Arkelse Dam in de Vijf-
hérenlanden. Dit schepradgemaal is van
bijna twintig jaar oudere datum dan de
Cruquius en werd door twee Nederlandse
experts ontworpen, echter naar een Engels
model in Lincolnshire. De installaties zijn
vervaardigd in de bekende fabriek van
Cockerill bij Luik in de toenmalige Zuide
lijke Nederlanden. Dit gemaal heeft een
einde gemaakt aan de eeuwenlange tobbe
rijen met het boezemwater van de Vijf-
herenlanden. Sinds de vroege Middeleeu-
Ilmari Vartia. de wereldkampioen sabel
van het vorig jaar is tijdens de wereldkam
pioenschappen schermen die te Stockholm
worden gehouden, gedood.
De geneesheren verklaarden later, dat
Vartia nog in leven was toen hij in het zie
kenhuis arriveerde. Een onmiddellijk ver
richte operatie mocht echter niet meer baten.
Het ongeluk gebeurde tijdens de voorwed
strijden om het wereldkampioenschap équipe
degen. De Finse ploeg trok zich terug toen
bekend werd dat Vartia was overleden.
.De Zweedse organisatoren van de kam
pioenschappen, die alle getuigen van het on
geluk hebben ondervraagd, zullen later een
officiële verklaring afleggen.
Zijn tegenstander in de noodlottige partij,
de Deen Luckow. had in 1950 te Monaco het
wereldkampioenschap personeel degen ge-
Wonnen.
wen was dit geloosd op de Zederik, van
waar het via sluizen in de Arkelse dam
en in de Lekdijk bij Ameide door de grote
rivieren werd afgevoerd. Maar in de zes
tiende eeuw steeg het water in Lek en
Linge zodanig, dat men in de Vijfheren-
landen te kampen kreeg met een water-
bezwaar. Daarom werden in 1576 aan de
Lek zes windmolens gebouwd, die bij ge
stremde vrije lozing de boezem van de
Zederik afmaalden op de Lek. De Franse
legers, die in 1672 ons land binnendrongen,
hebben deze molens aan een soort ver
schroeide aarde-taktiek ten prooi doen
vallen. Aanvankelijk leek het ook wel
weer zonder deze molens te gaan,'doordat
het peil in de rivieren weer daalde. Doch
in het begin der achttiende eeuw. keerde
het waterbezwaar terug: door de aanleg
van het Pannerdens Kanaal was de water
stand in de Lek opnieuw verhoogd. Er ver
rezen wéér vijf molens, maar deze konden
het niet aan. Er kwamen er nóg acht bij,
maar ook die konden de problemen niet
opheffen. In de twintiger jaren van de
vorige eeuw maakte de bouw van een
„stoom-schepradgemaal" door het Rijk op
de Arkelse Dam een eind aan al deze moei
lijkheden. Het is tot 1947 in gebruik ge
bleven.
Voor de eerste maal in ons land leverde
da stoommachine de drijfkracht voor schep
raderen. Zij was direct verbonden met een
balans, aan welker andere zijde een drijf
stang de op- en neergaande beweging om
zette in de draaiende beweging van een
scheprad. Nadat dit gemaal buiten werking
gesteld werd, is een van zijn drie machines
ten geschenke aangeboden aan de vervaar
digers: de firma Cockerill in Seraing en
een andere is bij stukjes en beetjes per
zolderschuit naar het Cruquius-museum
gezonden. Zij vormt thans de imposante
achtergrond van de bekende maquette, die
op realistische wijze te zien geeft, hoezeer
Nederland eeuwenlang heeft geleefd bij
de gratie van het water. Op welke wijze
zijn bewoners de rollen zijn gaan om-
draaiep, zodat het water nu bestaat bij de
gratie van Nederland, leren de machines,
modellen, tekeningen èn kaarten, die in
dit museum aan het tijdperk, waarin deze
machtsverschuiving plaatsvond, herinneren.
Dat de Stichting „De Cruquius" thans
te krap in haar financiën zit om deze tech
nische expositie verder uit te breiden, is
mede een gevolg van het onbegrijpelijke
gebrek aan belangstelling voor dit museum,
dat toch zo gemakkelijk bereikbaar is en
op zulk een riant plekje natuur aan de
zoom van de Haarlemmermeer ligt. De
buitenlanders en uiteraard vooral de
Engelsen besteden er naar verhouding
veel meer aandacht aan dan de Hollanders.
Wellicht kan men een bezoek aan dit mu
seum het best beginnen door het dak van
de Cruquius te bestijgen. Daar heeft men
een prachtig vergezicht over het vruchtbare
landbouw-„dar\ waarin het eens zo ver
vaarlijke Haarlemmermeer werd herscha
pen.
In een stoomspinnerij en -weverij te
Borne is een omvangrijke textieldiefstal
ontdekt. Zeven arbeiders, afkomstig uit
Borne, Almelo, en Hengelo, werden gear
resteerd. Zij zouden gedurende geruime
tijd lakens en slopen uit de fabrieken heb
ben ontvreemd. Bij huiszoekingen werden
aanzienlijke hoeveelheden textiel in be
slag genomen. Een grote partij had reeds
haar weg gevonden naar enkele helers. Ook
een aantal helers bevindt zich in arrest.
Roeien
In Alphen aan de Rijn werden gisteren de
eerste series geroeid van de jaarlijkse Hol-
landia-roeiwedstrijden, waaraan 26 vereni
gingen deelnemen.
Er werd een nieuw baanrecord gevestigd
door mejuffrouw Van. der Burg van „Maas".
Zij roeide de 1000 meter jonge skiff in de
lijd van- 4 minuten 15.6 sec., waarmede zij
haar eigen record van het vorig jaar met
bijna 20 seconden verbeterde.
De uitslagen luiden: Overnaadse vier: 1ste
heat: 1. Aegir. 2de heat: 1. Triton. 3de heat:
1. Hunze. 4de heat: 1. Laga. Bij de dames
gcht won het Spaarne de tweede heat. In de
finale oude twee kwam Njord als eerste aan
in 8 min. 28.8 sec.
Het nummer jonge vier A werd in drie
heals geroeid. 1ste heat: 1. Argo; 2de heat:
1. Njord; 3de heat: 1. Dort.
Motorsport
Grote kans voor Knijnenburg
Piet Knijnenburg. de Nederlandse kam
pioen in de 500 cc. klasse, die zich tijdens de
motorraces op 6 Mei in Zandvoort onder
scheidde, heeft van de B.M.W.-fabriek de uit
nodiging ontvangen om op Zondag 3 Juni te
starten in de Eifelrennen, een nationale
wedstrijd om het kampioenschap van
Duitsland.
Als Knijnenburg daar een goede indruk
maakt is de mogelijkheid niet uitgesloten,
dat hij de beschikking over een fabrieks-
machine zal" krijgen.
Handbal
Grote strijd op het EDO-veld
Nu de competitie zover is afgewerkt, dat
de kampioenen en degradatiecandidaten be
kend zijn, vragen de promotiewedstrijden
onze aandacht.
Het programma voor de promotie-hoofd
klasse geeft twee wedstrijden. Voor dames:
Hellas—HCG en ZAC—Sagitta. Bij laatst
genoemde wedstrijd geven wij het sterke
ZAC een goede kans op haar derde zege in
successie. Bij de heren slechts een wedstrijd,
die voor de Haarlemmers van groot belang is.
namelijk ConcordiaTurnlust (Den Haag).
Deze wedstrijd, die als onderdeel van de
Concordia-openluchtuitvoering op het EDO-
terrein wordt gespeeld, belooft een spannend
duel te worden. Het is nog lang niet zeker,
dat de rood-witten door een zege een rol in
deze promotiecompetitic blijven spelen.
De BGV-dames, die wij verleden week in
een zeer goede vorm zagen spelen, gaan bij
JHC op bezoek. Door een overwinning kun
nen zij zich kampioen van geheel Noord
holland noemen, waarna er promotiewed
strijden tegen de titelhouders van Amster
dam en Utrecht op het programma staan.
BGV is goed op dreef en het zou ons niet
verwonderen als het cr thans in slaagde
JHC op eigen veld te kloppen. Het Velsense
IJmond speelt zijn eerste promotiewedstrijd
in Utrecht tegen UD.
Cricket
Rood en Wit speelt Zondag de eerste com
petitiewedstrijd op eigen terrein en krijgt
bezoek van hel Rotterdamse VOC. Haarlem
gaat naar HCC I en zal het vermoedelijk
niet tot een zege kunnen brengen.
Het programma luidt: eerste klasse: HCC I
—Haarlem: HDVS—HCC II; Rood en Wit—.
VOC; KampongExcelsior; Quick (N.)
Sparta; VRAHBS. Tweede klasse B:
CVHV—Ajax (A.); ZCC—Rood en Wit II.
Tweede klasse D: Rood en Wit 3UW.
Derde klasse B: Haarlem 3—Kampong 3.
Horizontaal: 1. toegangs
kaart, 10. deel v.h. gelaat,
11. voor, 13. sierplant, 15.
smalle weg, 17. openge
sprongen naad, 19 proper,
20. wijnglas, 22. aanw.
voorn, woord, 23. uitroep,
24. deel v.e. ei, 25. bitter
vocht, 27. vereenvoudiging
van mij,28. tam, 29. bouw
materiaal, 31. voeg, 32. in
houdsmaat, 33. telwoord, 34.
krijgsmacht, 36. onderricht,
37. en anderen, 39. spinne-
web, 40. raamscherm, 41.
per procuratie, 42. een
smal stuk hout, 44. kweker,
46. huisdier, 47. Ned. rivier.
49. jong zoogdier, 50. god
v.h. vuur (noorse myth.),
51. achting, 53. jongens
naam, 54. lomp.
Verticaal: 2. harde vrucht
3. gesloten, 4. Rijks Grens,
5. piaats in N.holland, 6.
waterpeil, 7. deel v.e. wet
(afkorting), 8. kleur, 9.
trouw, 12. onderbreking, 14.
dochter v. Laban, 15. meis
jesspeelgoed, 16. steekwa
pen, 18. man. zoogdier, 20.
kledingstuk, 21. knaagdier,
24. bedrijver, 26. gebladerte,
28. dwaas, 29. erg, 30. in
ham, 32. meetkundig li
chaam, 35. opening, 36. vod,
38. lokmiddel, 40. persoonl.
voornaamw. 41 costuum,
43. deel v.d. voet, 45. schaap
kameel, 46. groep zangers,
43. eierproductie, 50. riviertje in Engeland, 52.
zangnoot, 53. Chin, lengtemaat.
Oplossingen moeten ingezonden worden
aan onze bureaux: HAARLEM, Grote
Houtstraat 93 en Soendaplein 37, IJMUI-
DEN, Kennemerlaan 154. Oplossingen moe
ten uiterlijk Woensdagavond in ons bezit
zijn. Wij verzoeken op de enveloppe te
schrijven: „Oplossing Puzzle".
(S.v.p. geen mededelingen voor redactie
of administratie bij de oplossingen in
sluiten).
Oplossing van de vorige puzzle
De oplossing van de puzzle van de vorige
week is:
Horizontaal: 1. klep (of klem), 4. log, 7. aker,
11. rad, 12. kemel. 13. Lea, 14. atap, 16. gal, 17.
wang, 18. mode, 20. Ares, 23. renstal, 26. pint,
28. die, 29. pret, 32. ara, 33. Leens, 35. Ada,
36. dra, 37. enk, 38. Eva, 40. kraan. 43. Ede,
45. tets, 47. aan, 48. stel, 49. mandaat, 53. vals,
54. laan, 57. kool, 59. Uno. 61. dier, 63. Epe,
64. riool, 65. eng, 66. rats, 67. leg, 68. Otto.
Verticaal: 1. kram, 2. lat, 3. Edam. 4. legende,
5. oma. 6. gelaten, 8. klas, 9. een. 10. rage, 15.
port, 17. welp, 19. de 21. ra, 22. sir, 24. sieraad,
25. bed, 26. palet, 27. nadat, 30. raket. 31. tafel,
33. lak, 34. sen, 39. vel, 41. ransuil,'42. analoog,
ADVERTENTIE
is het juiste moment aangebro
ken voor het kopen van een
nieuwe mantel of costuum.
onze collecties, gecompleteerd
met de laatste snufjes op het
gebied der zomermode, garan
deren U de juiste keuze, geheel
passend bij Uw persoonlijkheid.
vanaf Zaterdag 26 Mei
elke klant bij
CONTANTE AANKOOP
van een
een paar origineel
TEN GESCHENKE ontvangt.
HOUTPLEIN 10
HAARLEM
ADVERTENTIE
Een beeld van landelijke rust in Bloemendaals groene weiden.
Voetbal
In de strijd om het kampioenschap van
Nederland start thans ook de Tilburgse
candidaat Willem II. De speciale maat
regelen, die het KNVB-bestuur in overleg
met de Inspecteur van de Volksgezond
heid heeft genomen, maken het mogelijk
dat de Tilburgers morgen op eigen terrein
PSV als eerste tegenstander ontmoeten.
Van de uitslag is weinig te zeggen, alhoe
wel. we de Eindhovenaren door hun goede
vorm wel iets hoger aanslaan.
Heerenveen komt eindelijk ook in actie.
De club van Abe Lenstra gaat op bezoek
bij Blauw Wit in het Olympisch stadion.
De Herenveners zijn ditmaal meer dan ooit
gebrand op de landstitel en zij zullen dit
ongetwijfeld willen bewijzen. Of Blauw
Wit echter een willig slachtoffer zal zijn,
is vooralsnog niet te verwachten. In ieder
geval krijgen de Friezen de overwinning
niet cadeau.
DHC, dat verleden week niet zonder ge
luk van EBOH won, moet thans in Dor
drecht de return wedstrijd spelen. De Delfte
naren hebben aan een gelijk spel genoeg
om zich eerste klasser te noemen. Het zou
overigens niet te verwonderen zijn, wan
neer het op een derde ontmoeting op neu
traal terrein uitdraait.
Voor diverse Haarlemse clubs is het
I morgen een belangrijke dag. In de derde
klasse speelt DIO tegen HBC in het Heem-
steedse Sportpark (om zeven uur) en wan
neer daar niet de volle winst wordt ver
overd dan is DIO andermaal vierde klas
ser. Als DIO wint en WP verliest van
HPSV, wordt er een beslissingswedstrijd
gespeeld tussen de Haarlemse club en VVP.
Een optimistischer geluid kunnen we
laten horen over Ripperda, dat door een
overwinning op Lijnden kampioen is.
Onze Gezellen en THB verkeren echter
nog in gevaar. De Gezellen moeten bij
Wilskracht op bezoek en als deze wedstrijd
wordt verloren is degradatie vrijwel zeker.
Want zowel ASV als ZRC kunnen een of
meer kostbare punten behalen respectieve
lijk op DSS en St. Pancratius. THB heeft
het iets gemakkelijker. Ook hier is de volle
winst nodig om vierde klasser te blijven.
Kampioenschap van Nederland: Blauw Wit.
Heerenveen; Willem IIPSV.
Promotie-comp. West II: EBOHDHC.
District I. 3 A: IW—Hollandia; DTS
QSC; GVO—CSV 3 B: De Meer—DEC. 3 C:
KVV-APGS; JOS—SDW.
District II. 3 A: VVP—HPSV; HBC—DIO.
District I. 4 F: SDZBPC: De Germaan
Ontwaakt; NASTHB. 4 G: Wilskracht
Onze Gezellen; ZRCSt. Pancratius; ASV
DSS; LijndenRipperda.
District. II. 4 A: RouwkoopLugdttnum;
Tonegido—SJC.
HVB-programma
1 A: BSMZandvoortmeeuwen 3: Concor
diaSpaarndam; Haarlem 4Heemstede;
RCH 4—Kinheim 2.
1 B: OG 2Zandvoortmeeuwen 4; Nw.
Vennep—RCH 5; VVD—DSK.
2 A: TYBB 2Zandvoortmeeuwen 5; VI.
Vogels 3—Spaarnevogcls.
2 D: Spaarndam 2Haarlem 5.
3 F: IEV 3—Waterloo 3.
3 G: TYBB 5—THB 4.
Jeugdafdeling
A. Kennemerland aWijk aan Zee a;
VSV a—DEM a.
B: TYBB aEDO a; Kennemers a
Velsen a.
Zat erdagmiddagcompetitie
A: De Tweede Jeugd—IJmuiden 2; WRA
—Kinheim.
B: VEW 2—SIZO 4.
C: Kennemerland 5Concordia: Kenne
merland 6Telefonia 2; VEW 3IJmuiden 5.
44. den, 46. smal, 48. stad, 50. al, 51. Aa, 52.
oker, 53. voet, 55. niet, 56. ergo, 53. opa, 60.
Noë, 62. ent.
De prijzen werden als volgt toegekend:
7,50: mevrouw van Dobben, Oranje Nas-
saulaan 75, te Overveen.
5,-: P. J. Hof, Voorhelmstraat 35 rood,
te Haarlem.
2,50: D. v. d. Raay, J. Kostelijklaan 4, te
Velsen.
Hockey
Naar het ANP uit Den Haag verneemt
hebben de heren J. W. Schuit en P. M. J.
Bromberg het initiatief genomen om tot een
ingrijpende wijziging in de competitie van de
Koninklijke Nederlandse Hockeybond te
komen. De eerste klasse verenigingen en de
kampioenen der promotieklasse hebben een
schrijven ontvangen, waarin de voorstellen
zijn omschreven en tevens een uitnodiging
is verwerkt om een bijeenkomst bij te wonen,
die op 7 Juni in Den Haag wordt gehouden.
De heren Schuit en Bromberg zijn van
het standpunt uitgegaan, dat de noodzaak
van een kortere competitie wel bewezen is
door het grote aantal tournooien en beker
wedstrijden, die het seizoen een veel te over
laden karakter geven.
De ontwerpers van het plan hebben zich
inmiddels in verbinding gesteld met enkele
leden van het bondsbestuur der KNHB en
het bleek dat men het in principe volkomen
eens is met een competitiewijziging. Hier
kwam nog bij, dat het bestuur van de KNHB
gaarne iets voor veelbelovende spelers van
de promotie-klassers zou willen doen, omdat
dit voor de opbouw voor het Nederlands
elftal van het grootste belang wordt geacht.
Beide uitgangspunten hebben geleid tot de
voorstellen van de heren Schuit en Brom
berg, die op het volgende neerkomen: Voor
het seizoen 1951/1952 wordt de westelijke
eerste klasse gesplitst in twee gelijkwaardige
afdelingen. De indeling geschiedt met wille
keurig, maar men neemt de eindstand van
de competitie 1950/1951 als basis. De vier
kampioenen van de promotieklassen worden
aan de eerste klasse verenigingen toe
gevoegd. Verder wordt voorgesteld de com
petitie voor het kampioenschap van Neder
land met een elftal uit te breiden, zodat het
westen met twee teams aan de kampioens
competitie zal deelnemen. Dat geeft dan
automatisch een betere weergave van de
werkelijke kracht van het Westen.
De heren Hooft Graafland. Geyl en Quarles
van Ufford zullen op de vergadering aan
wezig zijn en aan de besprekingen deel
nemen.
Ter gelegenheid van haar 50-jarig be
staan hield de Koninklijke Nederlandse
Athletiek Unie gisteravond een perscon
ferentie in Amsterdam, om een historisch
overzicht te geven van het belangrijke
werk, dat in de afgelopen vijftig jaar door
haar is verricht en om enige mededelingen
te doen over de jubileumwedstrijden, die
3 Juni in het Olympisch Stadion worden
gehouden.
Het is overigens frappant, dat men het
nog steeds niet eens is over de werkelijke
oprichtingsdatum. Enerzijds neemt men
aan," dat het 28 Maart 1901 in het Zuid
hollands koffiehuis te Rotterdam geweest
moet zijn, anderzijds, en dit is waarschijn
lijker meent men dat de oprichting 28
April 1901 in café De Karseboom (Am
sterdam) is geschied. Als bijzonderheid
mag wel worden vermeld, dat de oprichter
W. C. Hartman, thans ere-voorzitter, nog
steeds actief is als voorzitter van de
Financiële Commissie. Het vele werk van
de N.A.U. in d'e voorafgaande jaren v/erd
beloond toen H. M. de Koningin in 1926
aan de bond het praedicaat „Koninklijke"
schonk.
Spannende wedstrijden op
3 Juni
Na een korte uiteenzetting van de heer
F. Hutte, secretaris van de jubileumcom
missie, vertelde de secretaris van de Na
tionale Technische Commissie. J. Moerman
het een en ander over de Nederlandse en
buitenlandse deelneming aan de jubileum
wedstrijden op 3 Juni in het Olympisch
Stadion. Voor ons land komen bijna alle
prominenten aan de start. Hoewel er aan
vankelijk sprake was, dat Fanny Blankers-
Koen vanwege vacantie niet zou starten,
is er nu zekerheid dat de veelvoudige Ne
derlandse en wereldkampioene zal deel
nemen. Ook staat vast, dat Wim Slijkhuis,
die Vrijdag, 1 Juni nog in Los Angelos
loopt, tijdig'in het stadion aanwezig is.
Van de buitenlandse ploegen is die van
Engeland verreweg de sterkste. Hierin ko
men onder andere uit Donald McBailey,
Arthur Wint, (de Olympische kampioen
400 meter) en Maureen Dyson-Gardner,
die tijdens de Olympische Spelen 1948
tweede werd op de 80 meter horden ach
ter Fanny Blankers-Koen, België. Zwit
serland en eventueel Frankrijk of Zweden,
de inschrijving van deze landen is nog
niet bekend, sturen eveneens hun hoogste
troeven.
Van Nederlandse zijde zijn de belang
rijkste deelnemende athleten op de loop
nummers: Heren: 100 en 200 meter: Lam-
mers en Klein; 110 meter horden: Van der
Hoeven; 400 meter: De Kroon; 800 meter:
Kist; 1500 meter: Harting: en op de 3000
meter: Wim Slijkhuis en La", .aster. Bij de
dames: 80 meter horden, 100 en 200 meter:
Fanny Blankers-Koen, die het op zal moe
ten nemen tegen sterke Nederlandse en
buitenlandse dames op die nummers. Als
bijzonderheid zij nog vermeld, dat de
Tsjech Zatopek alle uitnodigingen uit. West-
Europese landen, wegens de vele te lopen
wedstrijden in eigen land heeft afgeslagen.
De stad Antwerpen vierde in de laatste
tijd verscheidene muzikale feesten, welke
gewijd waren aan de nagedachtenis van de
Vlaamse componist Peter Benoit, die vijftig
jaar geleden stierf. In hem vieren de Vla
mingen hun eigen muzikaal volkskarakter
niet minder dan de persoonlijkheid van de
componist. En wat de Vlamingen tot eer
strekt is dat ze in de muziek van Benoit
een levend element huldigen; dat hun feest
viering geen museum-aangelegenheid is.
Peter Benoit is hun, muzikale held, niet
omdat hij tot de origineelste meesters zou
behoren, maar omdat zijn muziek de weer
klank van de ziel der Vlamingen is. De
Nederlanders kennen een dergelijke ver
tegenwoordiging niet, zij kunnen er de
waarde nauwelijks van begrijpen en waar
schijnlijk in het geheel niet gevoelen. Als
wij zeggen: Peter Benoit was een groot
Vlaams componist, dan betekent dit dat
hij met krachtige, overtuigende stem die
gevoelens der Vlamingen, waarin zij eens
gezind zijn, heeft weergegeven; en dan zijn
hier geen politieke gevoelens maar onaan
getaste karakter-eigenschappen mee be
doeld. Een van nature verantwoorde com
positie kan namelijk een levenshouding
vertegenwoordigen voorzover deze in een
karakter is gegrondvest en door het senti
ment vitaliteit heeft. Geen enkele verstan
delijke overtuiging kan in zichzelf de bron
van een kunstwerk zijn. Geen bedoelingen,
geen strevingen noch regelingen kunnen
het leven geven aan een kunstwerk waar
van wij moeten kunnen zeggen dat het
waarde heeft omdat het leeft.
Welnu, de muziek van Peter Benoit leeft.
Benoit was een geïnspireerd man; wat hem
bewoog werd muziek en als hij een vol
tooid werk de Vlamingen als een stralende
spiegel voorhield dan herkenden de tijdge
noten hun sentiment. Dat er van oudsher
muziek zit in de Vlamingen zal wel nie
mand ontkennen. Dat zij altijd zijn warm
gelopen voor hun meester Benoit betekent
dat hun muzikaliteit een stem hoorde in
Benoit's muziek. Een dergelijke volks
stemming is niet ingepeperd maar spon
taan.
Was Peter Benoit nooit ergens geweest
dan in Vlaanderen? Was zijn gezichtsveld
altijd beperkt geweest en was daarom zijn
muzikaal karakter binnen de nationale aard
gevormd? Neen, Benoit had vele jaren in
andere landen geleefd en gestudeerd, hij
had allerlei soorten van mensen leren ken
nen, met allerlei aard van musiceren ken
nis gemaakt; hij had als ail-round musicus
op verschillende manieren het vak be
oefend en hij had daarbij wetenschappe
lijke studies gemaakt, maar na verloop van
tijd sprak de Vlaming in hem zijn eigen
taal met volle warmte, met alle kracht.
Hij studeerde aan het Brusselse Conser
vatorium en verkreeg in 1857 als compo
nist de Prix de Rome. Hij verbleef daarna
geruime tijd in Duitsland, maakte bijzon
dere studies over het naturalisme in de
muziek en zond een geschrift „musique de
l'avenir" aan de Koninklijke Academie te
Brussel. Na zijn terugkeer in België werd
er van de jonge componist een Frans
zangspel opgevoerd: Le roi des Aulnes, dat
evenals zijn zogenaamde Quadrilogie reli
gieuze bij de vakmensen veel waardering
vindt. Daarna volgde zijn tweede reis: hij
werd_ in 1862 orkest-dirigent bij het
.Theatre des Bouffes parisiens" in Parijs.
Het was in de tijd dat Jacques Offenbach
dit theater bestuurde.
Het is juist gedurende deze jaren in
Duitsland en Frankrijk dat Benoit zich
bewust werd een Vlaams componist te zijn.
Hij was dus niet begonnen met principes
op te zetten, maar met musiceren en stu
deren. Hij leerde een Duitse en een Franse
muziekwereld kennen; hij beoefende stijl
en techniek der onderscheiden nationale
karakters. Hoeveel talenten verliezen zich
niet in de hitte der omstandigheden; Benoit
echter doorstond de vuurproef en toen hij
voorgoed terug was in België voelde hij
zich voor de toekomst der Vlaamse muzi
kaliteit verantwoordelijk. Een reeks van
grote werken leerde het volk kennen: het
oratorium „De Schelde", de Rubenscantate,
het Drama Christi, De Oorlog, de Rhijn
Karei van Gelderland, Lucifer; daarbij
kleinere werken: kindercantaten, liederen.
De musicus Peter Benoit heeft een eer
vol leven geleid en het is niet te verwon
deren dat de Antwerpenaren hem niet ver
geten. Zelfs degene, aan wie het niet ont
ging dat er Germaanse invloeden in de
muziek bleven, kon met bewondering aan
de enthousiaste componist denken; men
dient de zelfkant der prestatie te veront
schuldigen. Benoit was geen geniaal mu
sicus als de Luikenaar César Franck, geen
zuiver poëet als de Vlaming Guidó Ge-
zelle,_ maar er waren stormende krachten
in zijn werk die zijn geslacht zijn ruige
vurige stem deed klinken. Wij Nederlan
ders moeten een dergelijke macht niet on
derschatten. De Vlamingen zouden op een
laatdunkende opmerking uit het Noorden
met alle recht kunnen vragen: „Waar is
uw Benoit? Gij kunt voortreffelijke ar-
tisten aanwijzen, maar wie was of is de
man die uw volk zo laat genieten als
Benoit het Vlaamse? Waar is uw eenvoud,
uw hartelijkheid, in welke plaats kunt gij
een volksenthousiasme voor uw componis
ten verwachten?" De Noorderling zou zich
met veel gewichtigheid kunnen verdedigen
maar hij zou beter doen de Vlaming de
hand te reiken en ten hoogste met voor
zichtige bescheidenheid murmelen: 's lands
wijs 's lands eer.
HENDRIK ANDRIESSEN
ADVERTENTIE
BART£LJ0RISSTRAAT 20 TEL. 13439
SPORTCOLBERTS
ZATERDAG 26 MEI
Stadsschouwburg: „Potasch en Perlemoer",
(Toneelgezelschap Johan Kaart), 8 uur.
Rembrandt: „Duel met de dood", 18 j„ 2, 4.15,
7 en 9.15 uur. Palace: „De grote inzet", 18 j.,
2, 4.15, 7 en 9.15 uur. Luxor: „Het complot
van het houten paard", 14 j„ 2, 4.15, 7 en
9.15 uur. Frans Hals: „Road to Utopia", 14 j.,
14 j., 2.30, 7 en 9.15 uur. City: „Twee bolhoe
den naar Londen". 14 j., 2.15, 4.30, 7 en 9.15
uur. Spaarne: „Broederstrijd" en „De macht
over leven en dood", 14 j„ 2.30, 7 en 9.15 uur.
ZONDAG 27 MEI
Stadsschouwburg: „Potasch en Perlemoer",
(Toneelgezelschap Johan Kaart), 8 uun»
Operette „Een dag Khalief", 2.30 uur. Bioscos
pen: Middag- en avondvoorstellingen.
MAANDAG 28 MEI
Stadsschouwburg: „Verwikkeling in Grand
Hotel" (Thalia), 3 uur. Bioscopen: Middag
en avondvoorstellingen.
