Kort en bondig
Er is haast niets te vinden
dat men móét gaan zien
Taxi? 18000
Romantisch concert
onder Marinus Adam
Het kinderkoor van
Radio Hamburg
Nieuwe uitgaven
Minister Albregts
over productiviteit
Ter leniging van de
ramp in Italië
Roofoverval bij
Bandoeng
Een toneelminnaar in Londen
Sï'
immenaed
WOENSDAG 28 NOVEMBER 1951
HAARLEMS DAGBLAD - OPRECHTE HAARLEMSCHE COURANT
5
Burgerlijke stand
van Haarlem
Ook voor Kinderboeken
van CITTERT
Ontheffing winkelsluiting
Onbewoonbaarverklaring
pand Spaarnwoud er straat
Beroep bij Ged. Staten
C. J. Kroon vijftig jaar
werkzaam bij de Griffie
Utrechtse efficiency
dagen geopend
Het Rode Kruis collecteert
aanstaande Zaterdag
Dulles maakt reclame
W. D. Rous vermoord
In de Vishal is Dinsdagmiddag een Sint Nicolaasbazar begonnen ten bate van de
loopschool voor invaliden. De bazar is voorbereid door de afdeling Haarlem van de
Algemene Nederlandse Invalidenbond. De Vishal biedt een goede gelegenheid voor
het houden van een bazar. Op de banken zijn vele voorwerpen uitgestald. Gister
middag is de bazar officieel geopend, waarbij de heer A. G. Degenaar. arts te Heem
stede, het woord voerde. Er zijn verscheidene attracties. De bezoekers kunnen een
tekening van zich laten maken. Dat liet de heer Degenaar ook doen, zoals uit de foto
blijkt. Vanavond wordt de bazar gesloten.
In het vierde Dinsdagavondconcert der
H.O.V. werd onder leiding van Marinus
Adam rijkelijk tol betaald aan de volbloed-
romantiek, met werk van Peter Benoit,
Mendelssohn en Berlioz.
Hoewel de naam van Weber niet op het
programma voorkwam, was hij er toch
voor een goed deel bij betrokken, want zijn
invloed is naar techniek en geest duidelijk
waar te nemen in elk der drie uitgevoerde
composities. Toen Benoit de komische
opera „De Elzenkoning" schreef, waarvan
nu de ouverture gespeeld werd, was hij nog
verre van zijn grote werken, die (zoals
bijvoorbeeld „De Oorlog") opgevat zijn als
een soort muzikale strategie; hij was toen
nog een jonge man van amper 24, die na
zijn studietijd bij Fétis in Brussel als win
naar van de „Prix de Rome" in Duitsland
en later in Frankrijk zijn licht ging opste
ken en blijkbaar onder invloed kwam van
Webers „Freischütz", met zijn natuurpoëzie
en duivelarijen. De ouverture van „De
Elzenkoning" heeft wel reeds de brede
melodische allure, die het latere, originelere
werk van Benoit kenmerkt, maar de ka
rakteristieke effecten die de verschijning
van een gewaande spookgestalte muzikaal
illustreren, zijn kennelijk aan Weber schat
plichtig. Het is niettemin een dankbaar en
nog zeer te aanvaarden stuk.
Van Berlioz weten we niet alleen, dat
hij door de indruk die „Der Freischütz" op
hem maakte de studie in de medicijnen
vaarwel zei en componist werd. Maar ook
menig orchestraal effect in zijn „Symphonie
Fantastique" zou zonder Webers invloed
ondenkbaar zijn. Het is waar dat de ro
mantiek van stonde af aan hand in hand
ging met bovenzinnelijkheid, spokerijen en
wat dies meer, maar het was niet de mu
ziek van de grote fantast E. T. A. Hoff
mann, maar die van Weber, welke de weg
wees, ook in Frankrijk en vooral aan Ber
lioz, die, door deze richting te volgen, de
geweldige instrumentator werd, die we nu
nog bewonderen, doch waarin we Weber
altijd terugvinden, zoals wij er ook de
Beethoven van de pastorale symphonie
(ook vroeg-romantisch) in ontdekken.
En Mendelssohn (Herman Krebbers
speelde deze avond zijn Vioolconcert)
moge dan al door zijn aristocratische hou
ding dichter bij het klassieke ideaal blij
ven, de kobolden en nymphen dartelen
toch in zijn muziek, die de verwachting
wekt dat Öberon er uit te voorschijn zal
springen, evenals aan het slot, van de
ouverture „Een Midzomernachtdroom",
waar de componist het thema letterlijk van
Weber overnam. Zo regeerde de geest van
een niet aan de orde zijnde componist op
deze romantische avond.
Herman Krebbers liet zich vooraf ver
ontschuldigen, daar hij wegens ongesteld
heid niet volkomen fit was. Inderdaad was
zijn spel in het begin wel een beetje mat,
doch correct en technisch verantwoord als
altijd. In de finale scheen hij echter alle
remmingen te hebben overwonnen en liet
HAARLEM, 27 November 1951
ONDERTROUWD: 27 Nov., A. van den
Berg en L. M. van de Kerkhof; H. Koppers
en B. Fiege.
GEHUWD: 27 Nov., A. P. L. M. Neelissen
en A, C. M. Bos; C. Bossers en E. van der
Barre.
BEVALLEN van een zoon: 26 Nov., J. W.
D. Vermeulenvan Kleef; W. A. Bachofner
■-Korebrits; R. van der VeenMolenaar; C.
B- VreenegoorLestrade; A. M. Planteijdt
van Gogh; J. P. HaasLangeveldG. Ak
kermans—Br andsen; P. M. MetzOckers.
BEVALLEN van een dochter: 26 Nov., M.
J. Content—Balk; B. Knook—Diekmann; H.
van Baekel—.Schoon; J. G. Heitlager—den
Ronden; A. C. Booij—van Schouten; 27 Nov.,
L. G. HeemskerkGeppert.
OVERLEDEN: 24 Nov., C. Speelman, 85 j.,
Muiderslotweg; G Steeman, 89 j., Midden
man; 25 Nov., J. de Goede, 62 j., Magdalena-
straat; 26 Nov., A. de Roos, 78 j., Gasthuis-
Vest; 27 Nov., P. Brander, 71 j., Kerkhofstraat.
hij zich stuwen door de wondere kracht
dezer onvergankelijke frisse muziek. Solist
en orkest hadden daar de vonk te pakken
en het resultaat was een meesterlijke her
schepping, waar het publiek zeer hartelijk
op reageerde. Het orkest, dat ook op zijn
best was in de melodieuze gedeelten van
de Benoit-ouverture, gaf een bijzonder ge
slaagde uitvoering van de Symphonie Fan
tastique. Opvallend was het wisselspel
van hobo en Engelse hoorn in dé „Scène
aux champs", maar van bijzondere beteke
nis was toch het onderling sterk gebonden
en toch vlotte samenspel, waar een wel
begrepen „tempo rubato" dit vereiste. Om
dit meesterwerk van Berlioz waar te ma
ken moet men fantasie genoeg hebben om
er in te kunnen geloven, benevens een
technische vaardigheid die niet te onder
schatten is. Marinus Adam heeft deze
avond getoond er volledig tegen opgewas
sen te zijn.
Het publiek loonde de dirigent en het
orkest met een ovationeel applaus.
JOS, DE KLERK
ADVERTENTIE
SPEKSTRAAT 14 - TEL. 10839
Voor het kinderkoor van de Nordwest-
deutsche Rundfunk, Radio Hamburg, is in
de maand November een tournée door ons
land georganiseerd. Het koor bezocht ook
Haarlem, ifraar het in de gemeentelijke
Concertzaal voor slechts weinig belang
stellenden voortreffelijke kinderzang heeft
doen horen. De leider, Erich Bender, heeft
van de veertig meisjes, die het koor vor
men, een prachtig ensemble gemaakt. Het
is daarbij een echt kinderkoor gebleven,
gelukkig niet star-gedisciplineerd of afge
richt als zang-automaat, maar volkomen
natuurlijk, reagerend op de gezond-muzi-
kale inzichten van de dirigent. Even na
tuurlijk is het gevoel van saamhorigheid,
de ware team-geest, die dit kinderkoor be
zielt. Met glasheldere, ongerept zuivere
stemmen brachten de jeugdige zangeresjes
een uitgebreid programma van vrijwel
voortdurend belangrijke rrtuziek ten ge
hore.
Werken van Hans Leo Haszler (1564-1612)
Adam de la Halle (1220-1287), Antonio
Scandello, het beroemde „Landsknechts-
standchen" van Orlando di Lasso, „Inns
bruck, ich muss dich lassen" van Heinrich
Isaac (1450-1517), werden in een voortref
felijke stijl, tintelend-levendig, geestig of
verfijnd expressief vertolkt. Een sober
„Jesu meine Freude" van J. S. Bach werd
gevolgd door een klankschoon „Hebe dei-
ne Rugen auf" van Felix Mendelssohn
Bartholdy. Een buitengewone prestatie
werd de uitvoering van Psalm 23 van
Franz Schubert, een compositie, die qua
toonzuiverheid vele moeilijkheden biedt,
die prachtig werden overwonnen.
Paul Hindemith schreef in 1930 een „spel
voor kinderen" onder de titel: „Wij bou
wen een stad". De tekstdichter Robert
Seitz en ook de componist zijn met dit spel
geheel in de sfeer van het kind gebleven.
Het past bij zijn fantasie en ook bij zijn
uitingsdrang in spel en in nabootsingen.
Al was het voor volwassenen wel amusant
het gedoe op het podium gade te slaan, het
bleef toch, overeenkomstig Hindemiths be
doeling met dit toneelwerkje, meer voor
de kinderen zelf aantrekkelijk. Ongewoon
belangwekkend is echter de muziek, die het
spel vaart verleent en een heel eigen sfeer.
Na de pauze kwam er weer een lange reeks
kleine koorliederen, canons van Mozart,
volksliederen of composities in volkslied-
trant. Ook zong het koor zeer geslaagd
werkjes van Erich Bender zelve, waarbij
een paar zangstertjes met heel mooie
sopraan- en alt-stemmen zich bijzonder
konden onderscheiden. Zeer in de smaak
vielen de uitvoeringen van de Franse
volksliedjes „Sur le pont d'Avignon" en
„Au clair de la lune". Er volgde nog een
paar fragmenten uit de opera „Hans en
Grietje" van Humperdinck, waarna het
koor met een gevoelig gezongen „Guten
abend, gut' Nacht" van Joh. Bramhs af
scheid wilde nemen. Maar de toehoorders
lieten het koor pas gaan, nadat vijf toegif
ten waren gezongen.
Het koor, dat op dit concert grotendeels
a cappella zong, werd voor enkele werken
begeleid door de pianiste Fraute Pallet. Zij
verrichtte haar taak uitstekend. Speciaal
mag haar aandeel bij de opvoering van
Hindemiths toneelspel genoemd worden.
P. ZWAANSWIJK
B. en W. hebben bepaald, dat op 29 en 30
November en op 1, 3, 4, 20, 21 en 22 De
cember alle winkels open mogen zijn en de
de straat- en markthandel is toegestaan tot
9 uur des avonds en dat op 24 en 31 De
cember alleen de winkels waarin uitslui
tend of in hoofdzaak banket, suikerwerk
of chocolade ten verkoop in voorraad is,
tot des avonds 9 uur open mogen zijn.
B. en W. van Bloemendaal hebben be
sloten dat op bovengenoemde data alle
winkels tot negen uur geopend mogen zijn.
Jan Helder: Pieter Dourlein, Ridder
M.W.O. De Bezige Bij, Amsterdam.
In dit boekje worden de avonturen verteld
van de matroos Dourlein, die in 1941 naar
Engeland ontsnapte, toen tot September 1942
op de torpedojager Isaac Sweers voer, in
Maart '43 als geheim agent in Nederland
terugkeerde, als slachtoffer van het England-
spiel gevangen genomen werd, uit Haaren
weer ontsnapte en het eind van de oorlog zag
als korporaal-vliegtuigschutter in de R.A.F.
De schrijver heeft zich uitvoerig laten in
lichten over wederwaardigheden en omstan
digheden en hij gebruikt weinig kunst
matig effect bij het presenteren van zijn
held; zo is het een levendig verhaal gewor
den, dat de lezer met gulle hand stof biedt
om door zijn eigen verbeelding te laten be
werken. „In Brussel moeten zij een paar
uur wachten. Ze nemen plaats in de stations
wachtkamer en drinken een glas bier. Ze zien
wel verscheidene Duitse militairen, maar van
een of andere controle is niets te bespeuren.
In de loop van de middag komen zij in Mons
aan. Niet dat er overal zó spaarzaam verteld
wordt, maar het scheelt niet veel; de gebeur
tenissen zelf, niet de ondervindingen die
Dourlein er bij op doet, zorgen voor de
afwisseling.
Als hij na zijn tweede ontsnapping in
Engeland terug is, wordt Dourlein in ruil
voor zijn verdiensten zijn geheim-agentsrang
van sergeant ontnomen en daarna dient hij
weer als korporaal bij de luchtmacht. Dat
staaltje van officiële waardering komt aan
het slot van het verhaal zeer goed tot zijn
recht. Maar goed, in 1950 is Dourlein dan toch
tot ridder 4e klasse van de Militaire' Wil
lemsorde benoemd. S. M.
De gemeenteraad van Haarlem heeft op
29 Augustus besloten tot onbewoonbaar
verklaring van de woning aan de Spaarn-
wouderstraat 128 rd. De eigenaar, de heer
H. F. van der Zwet, was tegen dit besluit
in beroep gegaan bij Gedeputeerde Staten
van Noordholland. Een commissie uit dit
college heeft vanmorgen een onderzoek in
de woning ingesteld en daarna in een open
bare vergadering in het gebouw van de
Provinciale Griffie gelegenheid geboden
bezwaren mondeling toe te lichten.
Namens de eigenaar trad de heer H. J.
van Goor, voorzitter van de Bond van
Huiseigenaren, afdeling Haarlem, op. Hij
herinnerde er aan, dat de vroegere bewo
ners evacués waren. Deze waren niet te
vreden over de woning en trachtten elders
huisvesting te verkrijgen. Dat gelukte niet,
omdat er geen woningen beschikbaar wa
ren. Om zo vlug mogelijk aan een beter
huis te komen hebben de bewoners, vol
gens de heer Van Goor, aan Bouw- en Wo
ningtoezicht klachten meegedeeld. Boven
dien hebben zij door het maken van gaten
lekkage veroorzaakt. Later werden pan
nen van het dak gehaald en de bewoners
wendden zich dan weer tot Bouw- en
Woningtoezicht. Er ontstond een gespan
nen verhouding tussen verhuurder en
huurder. De spreker merkte op, dat Bouw
en Woningtoezicht er tenslotte geen raad
meer mee wist en daarom heeft de dienst
geadviseerd de woning onbewoonbaar te
verklaren. Er woont op het ogenblik een
dame in het huis; zij heeft geen klachten.
De heer Van Goor besloot met te zeggen,
dat het raadsbesluit een gevolg is van het
doordrijven van Bouw- en Woningtoezicht.
Ir. R. G. Ve en enb o s, directeur van
Bouw- en Woningtoezicht, lichtte het
standpunt van het gemeentebestuur toe.
Hij gaf toe, dat er inderdaad vele klachten
van de vroegere bewoners bij de dienst
zijn ingekomen, doch of de aanleiding er
van was, dat zij zelf dakpannen weghaal
den en gaten maakten, kon hij niet zeg
gen. De dienst is echter zodanig ingericht,
dat hij wel weet of een huis goed of slecht
wordt onderhouden en al of niet bewoon
baar is. De woning is voor bewoning niet
meer geschikt. Er zijn vele gebreken, o.a.
te kleine kamers, weinig licht en lucht,
een ongeschikte keuken en de zolderruimte
en de trap daarheen zijn niet in overeen
stemming met de voorschriften in de
bouwverordening. De kap van het huis is
niet goed meer en de pannen zijn oud. Het
besluit de woning onbewoonbaar te ver
klaren is niet een gevolg van de klachten.
In 1938 heeft de gemeente een lijst van zes
a zevenhonderd woningen, welke in de
toekomst voor onbewoonbaarverklaring in
aanmerking zouden komen. Op die lijst
stond ook het huis in de Spaarnwouder-
straat.
Nadat nog verschillende vragen beant
woord waren, waarbij bleek, dat de tegen
woordige bewoonster in de woning mag
blijven wonen, mits er geen klachten
komen, deelde de voorzitster, mejuffrouw
mr. A. E. Ribbius Peletier, mee, dat de
beslissing van Gedeputeerde Staten later
bekend gemaakt zal worden.
I December zal de heer C. J. Kroon, re
ferendaris ter Provinciale Griffie, vijftig
jaren in dienst van de Provincie Noord-
holland werkzaam zijn. Na in 1901 zijn
ambtelijke loopbaan te zijn begonnen, is
hij de eerste helft van dit langdurige tijd
vak in hoofdzaak verbonden geweest aan
de afdeling Onderwijs. Daarna heeft hij,
als hoofd van het in 1927 opgerichte Bu
reau rij- en nummerbewijzen, opnieuw ge
durende bijna een kwart eeuw zijn arbeids
kracht in dienst van de provincie gesteld
en daarmede tevens de belangen van het
publiek op uitstekende wijze behartigd.
Nog steeds leidt hij zijn bureau, waar zeer
omvangrijke arbeid is en wordt verricht,
met toewijding en onverflauwde energie.
Zijn verdiensten vonden, behalve door
belangrijke bevorderingen in rang mede
erkenning door zijn benoeming, enkele
jaren geleden, tot ridder in de Orde van
De minister zonder portefeuille, belast
met de verhoging van de productiviteit,
prof. dr. A. H. M. Albregts, heeft heden
morgen in Urecht de door het Nederlands
Instituut voor Efficiency georganiseerde
„,efficiency-dagen" geopend.
„Het schijnt niet lichtvaardig", zo zei de
minister in een toespraak, „als kinderen
van deze tijd te spreken van een tweede
industriële revolutie van verder reikende
aard dan de eerste, die aan het einde der
18e eeuw begon. Het gaat in de diepste
zin om de bepaling van de verantwoorde
lijke plaats van de arbeidende mens in het
moderne bedrijfsleven, die niet alleen van
beslissende betekenis zal blijken te zijn
voor de ontwikkeling van de industriële
verhoudingen, maar, meer-omvattend, van
de gehele gemeenschap".
Minister Albregts waarschuwde voor het
gevaar van een eenzijdig streven naar op
voering der productiviteit, dat de mense
lijke waardigheid geweld aandoet.
De juiste geestelijke instelling voor de
bevordering van de productiviteit, die naar
hij zeide, haar basis vindt in doelgerichte
samenwerking, houdt de opvatting in, dat
de productiviteit, die in economisch en so
ciaal opzicht goed is, ook goed is in alge
meen menselijk opzicht. Indien de mens
in dit opzicht zijn macht om de natuur te
beheersen ziet toenemen, groeit hij ook
zelf in gelijke mate. „De productiviteit kan
er dus toe medewerken het leven van de
arbeidende mens in en buiten het bedrijf
gelukkiger te maken", aldus minister Al
bregts, „maar daartoe vraagt zij om een
versterking van de gemeenschapsgeest in
de vervulling van de taak".
Hij deed tenslotte een beroep op de aan
wezigen om de samenwerking juist wat
betreft de opvoering der productiviteit zo
veel mogelijk te bevorderen en te verdie
pen. De „harde" middelen, die gelegen zijn
in winst- en loonprikkel, achtte hij even
min toereikend voor het welslagen als
overheidsdwang.
Wegens de watersnood, welke thans de
Po-vlakte in Italië teistert, zal het Neder
landse Rode Kruis in Haarlem en omstre
ken een collecte organiseren op Zaterdag
1 December.
Waar deze ramp ons Nederlanders wel
in het bijzonder aanspreekt, omdat ook ons
land meermalen door een watersnood is
geteisterd, meent het Rode Kruis, dat het
Nederlandse volk verplicht is op ruime
wijze aan de actie „Helpt Italië" deel te
nemen.
ADVERTENTIE
DETROIT (Reuter). John Foster Dul
les, reizend ambassadeur der Verenigde
Staten, heeft Dinsdagavond aangedrongen
op het opbouwen van een machtige strijd
macht om een Russische aggressie af te
schrikken door de bedreiging met een ver
nietigende tegenaanval. Dulles stelde dit
voor als „stok achter de deur", ingeval in
ternationale overeenstemming over beper
king van de bewapening tenslotte zou uit
blijven. De voorgestelde strijdmacht zou in
staat moeten zijn het binnenlandse com
municatiestelsel van de Sovjet-Unie zoda
nig te treffen, dat „haar uiterst gecentra
liseerde, despotische politiestaat uiteen zou
vallen". Uiteraard, aldus Dulles, zou duide
lijk gemaakt moeten worden, dat de strijd
macht op zichzelf nimmer een bedreiging
zou zijn, doch slechts gebruikt zou worden
bij wijze van représaille voor „openlijke,
onuitgelokte aggressie".
Dulles verklaarde een en ander in een
toespraak tot een vergadering van verte
genwoordigers van reclame-bureaux te
Detroit.
BINNENLAND
Multlfllm te Haarlem heeft in opdracht
van de VW „Nijmegen Vooruit" (financieel)
gesteund door het gemeentebestuur en enkele
grote bedrijven) een toeristische propaganda
film onder de titel „De stad aan de rivier"
vervaardigd. Handel, industrie en verkeer
nemen een belangrijke plaats in, doch natuur
en cultuur zijn evenmin vergeten.
Dinsdagmiddag is de eerste electrische
locomotief der Nederlandse Spoorwegen van
de serie 1200 in gebruik genomen. Deze serie
bestaat uit 25 stuks, die alle vóór Mei zullen
zijn afgeleverd. De electrische locomotieven
zijn bestemd voor het trekken van zware
goederentreinen.
Aan de heer L. van Sterkenburg, direc
teur van de N.V. Nederlandse Verenigde
Hotels, is bij decreet van de Franse minister
van Openbare Werken, Transport en Touris
me het „Croix de Chevalier du Mérite Tou-
ristique" Verleend. Deze onderscheiding
wordt verleend- aan personen, die zich voor
de bevordering van het touristen-verkeer
bijzonder hebben onderscheiden.
Op de Weteringschans in Amsterdam is
Dinsdagavond een wielrijdster onder een pas
serende vrachtauto met aanhangwagen ge
raakt en om het leven gekomen.
In de 514e Staatsloterij, 5e klasse, derde
lijst, is op nummer 8060 een prijs van f 50.000
gevallen.
HAARLEM EN OMGEVING
Als advocaat en procureur bij de recht
bank te Haarlem werd beëdigd mr. J. P'. M.
Hermans te Haarlem.
DJAKARTA (Aneta). Op enkele kilo
meters van de plek, waar verleden jaar de
Amerikanen Doyle en. Kennedy werden
vermoord, namelijk tussen Bandoeng en
Cheribon nabij kampong Boegol, werd
Dinsdag door een bende van 200 man een
hinderlaag gelegd. De bende hield acht
auto's aan die werden geplunderd en ver
moordde de bekende sportvlieger W. D.
Rous. De heer Rous, die vertegenwoordiger
was van de „General Motors", weigerde te
voldoen aan de sommatie om te stoppen,
waarna de bendeleden de weg versperden
met een brandende vrachtauto. Toen de
heer Rous uit zijn auto sprong en trachtte
te ontvluchten, werd hij door acht kogels
getroffen en op slag gedood.
De inzittenden der acht aangehouden
auto's, waaronder drie autobussen, in
totaal ongeveer 100 personen, werden door
de bende de djatibossen ingedreven. Vol
gens de eerste berichten op Woensdag
ochtend zijn allen terecht.
Vermoed wordt, dat de bende deel uit
maakt van de „Tentera Islam Indonesia"
en dat deze daad is verricht door dezelfde
groep, die onlangs een aanslag pleegde op
de expressetrein van Soerabaja naar Dja
karta.
Van officiële zijde vernam Aneta, dat
de achtervolging is ingezet door een mo
biele brigade van leger en politie. De bende
nam de wijk in de richting van Indrama-
joe, uit welke richting zij ook gekomen
was.
De heer Rous wordt hedenmiddag ter
aarde besteld. Deze bekende sportvlieger
was de eerste, die met een „Hermoth
Moth" in September 1936 van Indonesië
naar Nederland vloog. Hij was drager van
een kruis van verdienste voor tijdens de
oorlog verrichte daden.
ffl tegenwoordigheid van hoge Noorse en Nederlandse autoriteiten is heden het
atoomreactor-instituut, dat in Nederlands-Noorse samenwerking in Kjeller bij Oslo
tot stand is gekomen, officieel geopend. Wij zien hier dr. Laurence R. Haf stad (links),
directeur van de afdeling „Ontwikkeling Atoomreactors" van de Amerikaanse Com
missie voor Atoomenergie, en de Noorse ingenieur Hilde voor het contrölebord van
de atoomreactor in het instituut te Kjeller.
Staande op Piccadilly Circus, voor de met foto's en affiches volgehangen étalage
van één der talrijke bespreekbureaux voor de ruim veertig schouwburgen in het
West-End van Londen, kregen mijn verwachtingen een gevoelige knauw, want on
danks al die min of meer beroemde namen en veelbelovende slagzinnen kon ik de
indruk niet van mij afzetten dat er bij dit alles zo goed als niets te vinden was dat
ik nu beslist moést gaan zien. Misschien was dit een natuurlijke reactie na de uit
zonderlijk verhoogde inspanning van de beste krachten van het Engelse toneel ter
gelegenheid van het Festival of Britain, aldus mijn eerste gedachtengang. Maar die
overweging hield niet lang stand, want waarmee worden deze zomer de grote successen
geboekt? Met stukken van Shakespeare, Tsjechof en Shaw in hoofdzaak. Het zojuist
gepubliceerde zesde jaarverslag van de invloedrijke Arts Council bevat trouwens de
volgende, niets aan duidelijkheid te wensen latende passage: „Onze toneelkunstenaars
hebben bev/ezen over buitengewone capaciteiten te beschikken. Aan de andere kant
was het bepaald teleurstellend dat het répertoire met zo weinig nieuwe aanwinsten
van enige betekenis werd verrijkt!" Zo ongeveer het enige stuk dat tot op heden heeft
standgehouden is de hier te lande door het A.T.G. gespeelde tragi-comedie „Het man
netje in de maan" (Waters of the moon) van N. C. Hunter in het vanouds vermaarde
Haymarket Theatre, maar dit succes komt voornamelijk op rekening (alweer!) van
de schitterende bezetting. De beide zo rijk met talent gezegende en met de eretitel
„Dame" onderscheiden actrices Edith Evans en Sybil Thomdike vervullen er onder
regie van Frith Banbury de voornaamste rollen in.
En nu moet men uit deze enigszins som
ber ten aanzien van de hedendaagse dra
maturgie gestemde inleiding niet de gevolg
trekking maken dat de schrijvers stil zou
den zitten en het aan ernstige pogingen
ontbreekt. De import van talrijke middel
matigheden van overzee door de Neder
landse gezelschappen kan reeds het tegen
deel bewijzen. Maar sterker nog spreekt de
mededeling van Ronald Adam, de directeur
van het Embassy Theatre, in zijn inleiding
tot de nieuwste bundel der onder zijn be
heer vertoonde werken, dat hij na de oor
log per jaar gemiddeld 1500 stukken kreeg
aangeboden, waarvan er misschien tien
bruikbaar waren. Evenmin mag men zeg
gen: „Nu ja, dit geldt speciaal voor het
West End, waar het alleen om het winnen
gaat. Het wagen gebeurt elders." Want
wat de naar vernieuwing strevende, finan
cieel onafhankelijke theaterclubs de laatste
tijd te zien hebben gegeven was weinig be
langwekkend, al mag men de ontdekking
nu alweer enige jaren geleden van
de woordenrijke, zeer dichterlijke Christo
pher Fry natuurlijk niet vergeten. In de
kleine schouwburg The Lyrie, Hammer
smith, werd eind September diens spel
over het doorbreken van het Christendom
in Engeland onder de titel „Thor, with
angels" met Jack Hawkins in de hoofdrol
ten doop gehouden, in één programma met
de bijzonder amusante schets „A Phoenix
too frequent", die binnenkort door een
ensemble met Jean Wilson en Walter Hudd
ook in Haarlem zal worden vertoond. Twee
nieuwe stukken van de nog jonge Peter
Uskinov, die „toneel voor de gewone man"
wenst te schrijven en van wie men voort
durend niet geringe verwachtingen blijft
koesteren, maken het weinig opzienbarende
lijstje vol.
Oude zorg en glorie
Doch dit alles biedt gelukkig nog geen
aanleiding om het vertrouwen in de toe
komst van het toneel te verliezen. Derge
lijke zwartgallige balansen worden nu een
maal altijd opgemaakt zolang men de pe
riode waarin men verkeert niet kan over
zien en met een voorgaande vergelijken.
Tot vertroosting moge verder de eens door
Bernard Shaw gemaakte opmerking gelden:
„Het theater is er onder alle omstandig
heden beroerd aan toe." In de loop van de
vorige eeuw zijn er trouwens in Frankrijk,
volgens een opgave van Sarcey, tientallen
brochures verschenen over de vraag of de
dramatische kunst nog wel te redden zou
zijn. Daarbij kwam in twaalf alarmerende
titels het woord „achteruitgang" voor! En
omstreeks 1840 schreef de Engelse geschied
schrijver Thomas Carlyle: „Al twintig jaar
lang horen wij bijna dagelijks zeggen dat
het toneel dood is, althans op apegapen
ligt!"
Maar wie nu als belangstellend waar
nemer door de straten van Westminster
loopt, bemerkt hoeveel er intussen deson
danks tot stand werd gebracht. In talrijke
theaters immers wordt de herinnering aan
het roemrijke verleden levend gehouden.
Bij het zien van die over het algemeen van
buiten zeer lelijke gebouwen voelt men tal
loze associaties opkomen met beroemde na
men uit wat men thans als bloeiperioden
erkent. Meestal zijn dit namen vanac
teurs, slechts een en'kele keer van schrij
vers. Zo is het onmogelijk langs de konink
lijke schouwburg in Drury Lane te komen
zonder te denken aan de brillante maar
onbetrouwbare Sheridan, die hier na zijn
eerste successen in Covent Garden de scep
ter zwaaide en in 1777 zijn meesterwerk
„Lessen in laster" (The school for scandal)
schreef en onder toezicht van David Gar-
rick liet opvoeren. De repetities waren al
begonnen, toen het stuk nog lang niet ge
reed was. Daardoor ontstonden er vaak
heel wat moeilijkheden als er geen nieuw
materiaal voor de spelers uit zijn pen
vloeide. Maar Sheridan, vast besloten het
succes van zijn leven te boeken, liet zich
door niets en niemand overhaasten. Toen
hij eindelijk in zijn grote werkkamer (die
men ondanks de grote brand van 1809 en
de verbouwingen nog steeds bezichtigen
kan, want de Engelsen houden van zulke
monumenten) de laatste zinnen haastig
had neergepend, voegde hij daar de woor
den aan toe: „Eindelijk klaar. Gode zij
dank." De souffleur Hopkins nam het ma
nuscript direct mee naar zijn hok en schreef
er, na de tekst te hebben gelezen, nog één
woord bij: „Amen!"
Van datzelfde Drury Lane zouden nog
tientallen historische anecdotes te vertel
len zijn als daar ruimte voor beschikbaar
was. Het theater is gesticht door Thomas
Killigrew in 1663, de man die vijf jaar
later echte paarden ten tonele liet ver
schijnen onder het motto: „Geef het publiek
wat het buiten voor niets kan zien en het
succes is verzekerd." Wie een paar jaar
terug Comedia het blijspel „De roep van
de tortel" heeft zien opvoeren, weet uit er
varing hoe waar dit nog altijd is, want de
daarin vertoonde echt-werkende keuken
inrichting met water, gas en licht, oogstte
luide kreten van verbazing uit de zaal! In
de tijd van Killigrew werden de stukken
van de onlangs door T. S. Eliot warm ver
dedigde John Dry den voor het eerst opge
voerd, met als ster de aantrekkelijke Nell
Gwynne, die ieders hart veroverde en na
als sinaasappelenverkoopster begonnen te
zijn tenslotte de minnares van koning Char
les de Tweede werd.Tegenwoordig is Drury
Lane een theater voor pantomime en muzi
kale shows, dat zich vooral dank zij de kort
geleden gestorven Ivor Novello nieuwe
roem verwierf.
Met het „Lyceum" van Henry Irving
die iedere Zaterdagavond zijn toespraak
tot het publiek besloot met de woorden:
„uw nederige, zeer verplichte en gehoor
zame dienaar" is het minder gunstig ge
steld, want dat eens zo hoog in aanzien
staande theater is thans een mondaine
dansgelegenheid. Is de belangstelling voor
het toneel misschien aan het afnemen? Ik
geloof het niet, al kan men voor alle voor
stellingen gemakkelijk plaatsen krijgen, op
een enkele uitzondering na. En al zijn op
het ogenblik zestig van de honderd acteurs
in Londen zonder werkOf wordt er
zoveel minder goed gespeeld? Wij zullen
het gaan zien.
DAVID KONING.
LOONCOMPENSATIE VOOR IIET
OVERHEIDSPERSONEEL
Naar het A.N.P. verneemt is te verwach
ten, dat ook voor het overheidspersoneel
compensatie zal worden gegeven voor de
loonachterstand over het tijdvak van April
1951 tot nu toe. Vermoedelijk zal door het
rijk een bedrag worden gegeven, dat na af
trek der loonbelasting uniform is over de
gehele linie.
In de Waalhaven in Rotterdam is Dins
dagnacht een 38-jarige Engelse stoker van
het Britsche stoomschip „Wychwood" bij het
overstappen van een bootje, dat hem naar
zijn schip bracht in het water gevallen eu
verdronken.
Maar dan met zo'n
exclusieve wollen
van:
S K 11 A lVi-t HERENMODES
Spaarnwouderstraat 47-80 Haarlem
