Gunstige resultaten
van de najaarsbeurs
Volgens Von Rundstedt was
de weg naar de Ruhr open
Kort en bondig
Bezoek aan Rijksmuseum Kröller-Müller
Gorters werk verzameld
Kunst temidden van ongerepte natuur
Benedict Siibermann
leidde zomerconcert
Bromfietsen komen in trek bij
Amerikaanse studenten
Montgomery schijnt gelijk te hebben gehad
Herman Gorter: vader
van Amsterdamse cricket
Beslag gelegd op
de „Ommelanden'
Herinnering aan Krietis
Totale bezoek geschat
op 120.000 personen
Plan voor RK-school
bij Zomervaart
Nog een hockeyveld
aan de Delft
Na de geallieerde in vasie in 1944
Dichter en sportman
Makelaar acht zich door
Heidemaatschappij
gepasseerd
Luitenant Tajana na
100 meter uitgeput
Onderlinge wedstrijden
van G.I.T.A.
LITTERAIRE KANTTEKENINGEN
De spoorslag van het onbereikbare
ZATERDAG 13 SEPTEMBER 1952
HAARLEMS DAGBLAD - OPRECHTE HAARLEMSCHE COURANT
Als u, met uw voeten zacht gedrukt in
de veerkrachtige heidegrond van het na
tionale park de Hoge Veluwe, gaat staan
terzijde van de autoweg die een rechte lijn
in het paars der erica trekt, hoort u een
zachte, veeltonige muziek opstijgen. Dui
zenden grotere en kleinere bijen willen niet
beschaamd worden en doen hun spreek
woordelijke ijver op deze Septemberdag
eer aan. Boven het droevig-groen der den-
nebossen aan de gezichtseinder is een
streep ondefinieerbaar gekleurde lucht, die
zonder merkbaar verschil overgaat in een
helder pruisisch blauw, gemengd met een
tikje citroengeel en véél wit. In grote over
moed zijn daarboven paars-zwarte wolken
vol heimelijke grotten en vals belichte
sneeuwvelden aangebracht. Om het oog
geen geweld aan te doen heeft September
het paars, der heide getemperd met het
zilvergrijs, dat een net van herfstdraden
over de heuvels trekt.
De stilte van de namiddag wordt plotse
ling doorbroken door een snelvuur van
mitrailleurs. Even onverwacht als het be
gonnen is, wordt het getatel afgebroken.
!jgr
:*va; Wm&Ms&i. 'H
oHHiiii
Mevrouw H. E. L. J. Kröller-Müller
(Foto uit de catalogus)
Onverstoord gaat het strijkkwartet der
kleine bijen voort. Aan de nabijheid van
het militaire kamp wordt u echter op de
Hoge Veluwe steeds herinnerd, want nau
welijks is de stilte weergekeerd, of een
straaljager schiet voor het geluid uit als
een zwarte pijl langs de heldere koepel
van de herfsthemel.
In een heuveldal is de grond ontgonnen
en de omgeploegde akkers schuiven zich in
ernstige rechthoeken tegen een bosje van
laag eikenhout.
In de trein zit ik tegenover een jong
meisje, dat juist geslaagd is voor het toe
latingsexamen van de Academie. Ik vertel
haar over mijn bezoek aan het Kröller-
Miiller-museum bij Otterloo.
„Als ik kunst wil zien ga ik niet naar de
hei maar naar het Stedelijk", vindt zij.
Haar jeugdige visie vertoont nog benij
denswaardig rudimentaire trekken. Het
gevoel voor nuance" is een remming voor
de gulzigheid der jeugd, die vlug wil ru
briceren en even snel oordelen. Ik doe geen
poging haar duidelijk te maken dat zij,
Met Benedict Siibermann als gasldiri-
gent, kreeg het achtste zomerconcert der
H.O.V. een betrekkelijk licht-klassiek ka
rakter. Het programma met werk van
Rossini, Delibes, Johann Strauss, enzo
voorts bracht ons de tijd in herinnering
toen de Haarlemse Oi-kestvereniging in de
volksmond nog het Kriens-orkest heette,
des zomers in harmonie-bezetting in Den
Hout of in het Brongebouw speelde en des
winters als symphonie-orkest abonne
mentsconcerten gaf ifi de Concertzaal, on
der leiding van de uiterlijk strakke en
weinig bewogen, maar zeer correcte diri
gent Kriens, die in die dagen ik spreek
van meer dan 35 jaar geleden het or
kest voor eigen risico exploiteerde. Derge
lijke nummers als die welke Siibermann
gisteravond bracht, ontbraken bij Kriens
zelden op het programma; men kon er zo
wat op rekenen na een klassieke sympho-
nie nog een opgewekte balletsuite te- mo
gen beluisteren.
Het was nog de gangbare stijl van de
concerten van vóór de stichting van het
Amsterdamse Concertgebouw-Orkest, toen
het bezoeken van orkestconcerten in
hoofdzaak een amusements-aangelegen-
heid was waarbij ook rondscharrelende
kellners en een biertje te pas kwamen. Ge
lukkig behoort die concertstijl tot het ver
leden; reeds bij Kriens waren er in de
winter geen consumptietafeltjes meer. In
tussen heeft de amusementsmuziek een an
dere richting genomen en werd de lichte
muziek van destijds zowaar ingedeeld bij
het „klassieke" genre. Of die klassering
altijd verantwoord is, kunnen we gerust
in het midden laten, maar zij wijst in
ieder geval (en niet ten onrechte) op
eigenschappen van een fijnere beschaving
en op een nauwe verwantschap met wat
met recht „klassiek" heet in de toonkunst.
Zo konden een paar fragmenten uit „Don
Giovanni" van Mozart, gezongen door José
Candel, best. de nabijheid van balletmu-
zieken van Delibes en van Lortzing ver
dragen. En zelfs het lichtere genre van
Johann Strauss en Millöcker (uit wiens
„Bettelstudent" José Candel en Leo Lar-
sen met succes een fragment uitvoerden)
kon door een goede plaatsing op. het pro
gramma in dit gezelschap aanvaardbaar
worden genoemd. En de smakelijke roman
tische ouverture van Mail!arts opéra-co-
miquo „Les dragons de Villars" is waar
achtig ook niet misplaatst op een zomer
concert.
De tenor Leo Larsen vulde dit alles aan
met eeri dramatisch voorgedragen aria uit
„Der Freischütz" van Carl Maria von
Weber. Het orkest schikte zich vrij goed
naar de directie van Benedict Siibermann,
die toonde zich in dit répertoire thuis te
voelen als een vis in het water.
De belangstelling voor deze avond was
maar matig. Ten slotte geloof ik dat Tsjai-
kofsky voor het doorsnee-publiek een be
tere trekpleister is. "Welnu, dan krijgt men
volgende week een royale kans.
JOS. DE KLERK
ouder geworden, de verrukkingen der eer
ste ontdekkingen zal gebruiken als het stra
mien om er een rijk geschakeerd landschap
op te borduren.
Mevrouw Kröller-Müller, die in 1906 be
gon met het vei'zamelen van schilderijen
en kunstvoorwerpen, werd in haar keuze
door H. P. Bremmer geadviseerd. Zowel
een spontaan gevoel voor het echte als een
bezonnen oordeel moet de verzamelaars ge
leid hebben, want hoewel er een uitgespro
ken zéér persoonlijke lijn door de collectie
heenloopt, raakt men nergens verstrikt in
een eng dogmatische methode. De kern
van de collectie wordt gevormd door een
reeks van uitgelezen tekeningen en schil
derijen van Vincent van Gogh.
Hieromheen zijn gegroepeerd de Franse
en Hollandse meesters sinds I860: Courbet,
Corot, Daumier, Millet, Fantin Latour,
Jongkind en Allebé. Dan komen de impres-
sionnisten: Manet, Cézanne, Monet, Sisley,
Pissarro, Renoir, Monticelli, de Marissen,
Breitner, Verster, de Israëls. Voorts de
symbolisten: Redon, Gauguin, Degouvé de
Nunques, Jan Toorop, Thorn Prikker en de
divisionisten: Seurat, Signac, Van Ryssel-
berghe. Tenslotte vindt men er de cubisten
en abstracten: Picasso, Braque, Léger, Gris,
Herbin, Metzinger, Van der Leek en Mon
driaan.
Moet het reeds uniek genoemd worden
dat een particulier een dergelijke schat
van moderne schilderkunst verzamelt,
haast nog origineler is het denkbeeld om
deze rijke collectie onder te brengen in een
museumgebouw, gelegen temidden van een
ongerept stuk natuur, in volstrekte een
zaamheid.
Dit seizoen werden 63000 bezoekers ge
registreerd. Direct na de bevrijding was het
aantal bezoekers nog hoger. Toen trad een
daling in, maar de laatste drie jaren gaat
de curve weer in stijgende lijn.
In een volgend artikel zullen wij ten ge
rieve van de velen voor wie „de Hoge Ve
luwe" reeds bekend en geliefd terrein is,
zowel als voor hen die er slechts van heb
ben horen spreken, enige hoogtepunten van
de collectie afzonderlijk belichten.
OTTO B. DE KAT
„De huidige economische situatie kan getypeerd worden als een periode, waarin vrij
wel over de gehele linie een neiging valt te bespeuren tot consolidatie en stabilisatie,
waarbij getracht wordt een zo goed mogelijke aanpassing te verkrijgen bij de. be
staande, steeds gecompliceerder wordende productie- en consumptieverhoudingen.
Er is een zekere mate van rust ontstaan op het gebied van de grondstoffenprijzen en
bijgevolg van de gehele productiestructuur. Een daling vap de prijzen kan dus niet
worden verwacht. Dit. heeft de kooplust aangewakkerd, hetgeen een levendige stem
ming heeft veroorzaakt". 4
Dit zei mr. J. Milius, directeur van de
Utrechtse Jaarbeurs, in een overzicht van
de resultaten der Donderdag geëindigde
najaarsbeurs.
De dalende lijn in het aantal kijkers
heeft zich ook op deze beurs voortgezet.
Het gehalte van de kopers was zoveel
te beter. Mr. Milius schreef dit toe aan de
speciale afdelingen op de beurs, zoals de
medisch-pharmaceutische- en de efficien-
cy-afdeling. Op de medische afdeling was
het bezoek tweemaal zo groot als bij de
vorige najaarsbeurs.
Er kwamen ook veel bezoekers uit het
buitenland, onder meer uit India, Marokko,
Nieuw Guinea, België en West-Duitsland.
Ofschoon in de groep woninginrichting
geen grote orders zijn genoteerd, is men
hier over het algemeen gesproken tevreden
met de resultaten. Opmerkelijk is hét, dat
het met de doorbraak naar de moderne
stijl nog niet erg hard gaat.
De groep huishoudelijke artikelen heeft
geen goede zaken gedaan, omdat er in deze
sector van oververzadiging kan worden
gesproken. Ook de Japanse concurrentie
liet hier haar invloed gelden.
Op de speelgoedafdeling waren de om
zetten zeer hoog.
In de sector van de electrische artikelen
ging de belangstelling vooral uit naar de
betere kwaliteiten radio's en wasmachines.
Opmerkelijk was hier de geringe verkoop
van televisietoestellen. Ondanks de ver
laagde belasting is de vraag er naar gering.
In de technische sector op het terrein aan
de Croeselaan was er veel belangstelling
voor nieuwe machines en nieuwe appara
ten. Aan ketels voor slagerijen zijn grote
orders geboekt voor België en Brazilië.
Met de bromfietsen gaat het nog steeds
in stijgende lijn. Merkwaardig is het dat in
Amerika de bromfiets in trek komt bij
studenten.
Het totale bezoek aan de najaarsbeurs
wordt geschat op 120.000 geïnteresseerden.'
Er is buitenlands bezoek geweest uit zestig
landen. Vooral het bezoek uit de Zuid-
Amerikaanse staten en het midden- en na
bije Oosten was groot. Dit noemde mr.
Milius verheugend, omdat met deze ge
bieden onze export moet worden uitge
breid.
Het R.K. kerkbestuur der parochie van de
H. Joannes den Dooper in Haarlem-Oost
heeft de medewerking van de gemeenteraad
verzocht om te komen tot de stichting van
een bijzondere school voor voortgezet lager
onderwijs in de omgeving van de Zomer
vaart. Reeds is een lijst met 131 toekomstige
leerlingen ingediend.
De school zal bestaan uit zes klassen, elk
bestemd voor ten hoogste 48 leerlingen.
B. en W. zijn van mening dat de gevraagde
medewerking moet worden verleend.
In 1943 is de Delft in Haarlem door de
Duitsers aanzienlijk verbreed. Na de bevrij
ding is deze verbreding grotendeels onge
daan gemaakt, doch het hek langs het sport
terrein achter de huizen aan de Westzijde
van de Kleverparkweg, dat eveneens was
verplaatst, is op ruim dertien meter uit d,e
walkant blijven staan.
In verband met de grote behoefte aan
sportvelden is nagegaan of door verplaatsing
van het hek in de richting van de Delft
een zodanige herindeling van het sportter
rein zou kunnen plaats hebben, dat een ver
ruiming van de speelgelegenheid zou kunnen
worden verkregen. En dit bleek inderdaad
het geval. Naast de twee bestaande velden
zou dan nog een korfbalveld kunnen worden
uitgezet. Aan de Kleverlaan zou dan het
korfbalveld kunnen vervallen, waardoor de
mogelijkheid ontstaat om een extra hockey
veld uit te zetten.
Het college van B. en W. stellen nu aan
de raad voor 2200.beschikbaar te stellen
voor het uitvoeren van het werk.
Van onze correspondent in Londen)
Volgens Von Rundstedt had Montgomery het bij het rechte eind toen hij na de
landing in Normandië met een speerpunt wilde doorstoten naar de. Ruhr. Dit wordt
duidelijk uit de in Londen verschenen biografie over Von Rundstedt, geschreven door
zijn stafchef Giinther Blumentritt. Het Duitse front was in chaos en vormde, nog
siechts een dunne linie. De oorlog had toen snel gewonnen kunnen worden. Het is
bekend dat ook Churchill zo snel mogelijk Berlijn wilde bereiken, ook uit politieke
overwegingen. Eisenhower en andere Amerikaanse legerleiders waren tegen dit. plan
omdat zij de voorkeur gaven aan een uitwaaieren van het geallieerde front over een
breedte van Zwitserland tot de. Noordzee.
Eisenhower geeft in zijn boek „Kruis
tocht in Europa" toe dat ook hij geaarzeld
had bij zijn beslissing. Bradley, die onder
Eisenhower als opperbevelhebber van de
Amerikaanse legergroep, Montgomery's
partner was, is in een recente publicatie
eveneens tot de slotsom gekomen dat
Eisenhower er verkeerd aan heeft gedaan
Monty's plan af te keuren. Von Rund-
stedt's, in deze biografie weergegeven op
vattingen vormen een bevestiging van de
door de vroegere Britse oorlogscorrespon
dent Chester Wilmot met zoveel vuur en
materiaal verdedigde these in zijn „Worste
ling om Europa", waarin hij de Amerikaan
se strategie in de laatste fase van de oor
log aan de kaak stelt.
Von Rundstedt schreef in het begin van
September 1944, dat het zwaartepunt van
de strijd in Noord-Duitsland lag. De Brit
ten waren door België naar de beneden-
Rijn in de richting van Noord-Duitsland
opgerukt, de Fransen naar de Elzas in de
richting van Zuid-Duitsland. Von Rund
stedt verwachtte dat bij de nadering van
de Duitse grens het overgrote deel van de
Amerikaanse troepen scherp in Noord-
Oostelijke richting zou oprukken om via
Trier en Aken, Keulen en de Ruhr, Noord-
Duitsland te bereiken. Zuid-Duitsland, dat
men links zou hebben laten liggen, zou dan
afgesneden zijn. Dit was het beste opera
tieplan voor de geallieerden.
Von Rundstedt valt ook Hitier aan we
gens zijn bevel tot een nutteloos offensief
in de richting van de hoogvlakte van
Langres, in de rug van de Amerikanen.
Het Duitse front in Frankrijk was volko
men gedesorganiseerd, maar Hitler had de
losse troepenonderdelen zo ver mogelijk in
het Westen moeten houden terwijl in grote
haast een nieuwe linie langs de Rijn werd
opgebouwd. Pantsertroepen welke drin
gend als reserve nodig waren in het cen
trum voor het doen van een tegenaanval,
werden voor een onbelangrijk offensief ge
bruikt. Ze waren bovendien onvoldoende
uitgerust.
Von Rundstedt heeft de Westwall altijd
als een propaganda-stunt beschouwd,
welke veel te veel eigen troepen vast hield.
Hitler's bevel om elke meter grond te hou-
•den, betekende de nagenoeg volkomen, ver
nietiging van alle beschikbare frontafde
lingen. Het vertrouwen in het opperbevel
verdween. Elke soldaat voelde dat het
Duitse front moest ineen storten.
Gedurende de Septemberweken ver
wachtte Von Rundstedt elke dag de defini
tieve geallieerde doorbraak. Voor Von
Rundstedt was de oorlog onherroepelijk
verloren op het moment, dat Rusland aan
viel. Von Rundstedt gelooft zelfs dat een
invasie op bescheiden schaal over het Ka
naal in 1942 in enkele maanden een einde
aan de oorlog zou hebben gemaakt.
Hiertegenover kan worden geplaatst dat
in 1942 de Duitse duikboten de geallieer
den op de Oceaan nog formidabele verlie
zen toebrachten, welke toestand tot diep in
1943 zou voortduren, zoals Churchill in het,
zo juist verschenen, vijfde deel van zijn.
mémoires uiteen zet, Von Rundstedt's op
vatting is wellicht de mening van een ty
pisch Duitse landrot.
Volgens de schrijver zou Von Rundstedt.
de invasielegers in Normandië een dag na
Elders op deze pagina geeft onze litte
raire medewerker, de heer C. J. E. Dinaux,
een bespreking van het werk van de dich
ter Herman Gorter. Dat Gorter echter be
halve dichter ook een actief en bekend
sportman is geweest bewijst wel het
geen de heer J. C.
Schroder over
hem schrijft in het.
gedenkboek, uit
gegeven ter gele
genheid van het
vijftigjarig be
staan van de Ne
derlandse Cricket
bond.
In het hoofd
stuk „Aanvoer
ders die ik gekend
heb" schrijft de
heer Schroder:
„Er waren in die
H| tijd (omstreeks
1890) drie Am
sterdamse aanvoerders, die in deze op
somming niet ontbreken mogen. In het
Vondelpark speelde er een roodzwarte
club „Sport" geheten en de aanvoerder er
van was een niet al te groot jongetje, dat
luisterde naar de naam Waller. Veel later
bleek hij de penningmeester te zijn van
ons Olympisch Comité, een fel cricketer
die overging naar „Quick" dat als leider
had Leembruggen, in die jaren een krach
tig bat die zessen sloeg als de beste".'
„Doch deze twee speelden een on
dergeschikte rol vergeleken bij die
van Herman Gorter, de latere dich
ter, die captain was van R.U.N. Men
zou Gorter de „vader van het Amster
damse cricket" kunnen noemen".
„Gorter had vooral oog voor de jongere
spelers uit de vele kleine clubs die toen
achter het Rijksmuseum speelden en hij
was degene die ons behoorlijk vooruit
spelen leerde en de geheime knepen van
het bowlen. Hij was het ook die ergens in
oen uithoek van het Amsterdamse veld een
jong, klein ventje ontdekte dat voor zijn
leeftijd en zijn kortheid ongehoord hard
sloeg niet alleen, maar een balletje bowlde
dat door zijn vriendjes niet was te krijgen".
De almanak van de Nederlandse Cricket
bond over vijftig seizoenen eerste klasse
cricket (18911940) geeft bovendien cij
fers over de prestaties van de dichter.
Gorter speelde tussen 1891 en 1914 min
of meer geregeld in de N.C.B. voor Am-
stel's, Hercules en Hilversum en speelde
in die periode tien wedstrijden voor het
Nederlands elftal. In achtennegentig in
nings scoorde hij zevenhonderdtweeën
dertig runs en bleef negen maal not out.
Zijn hoogste score bedroeg 40.
Ook als bowler staat Gorter nog vermeld.
Hij nam in totaal twaalf wickets voor
tweehonderdtweeëntwintig runs. Voorts
deed hij achttien vangen en stumpte als
wicketkeeper in totaal drie batsmen.
Gistermiddag heeft de Nederlandse Hei
demaatschappij in Middelburg haar 62ste
algemene vergadering gehouden. In deze
vergadering werd zonder hoofdelijke stem
ming besloten tot wijziging der statuten,
waarbij de Heidemaatschappij de mogelijk
heid wordt verleend om ook in het buiten
land projecten te ondernemen.
Bij de rondvaag vroeg de heer A. J. W.
Cronjé uit Dieren toestemming om een
verklaring af te leggen over een menings
verschil tussen hem en de maatschappij.
Hij gaf hierbij een uitvoerige uiteenzetting
van de gang van zaken met het landgoed
„De Voorst" bij Zutphen, dat door hem als
makelaar voor de eigenaar zou worden ver
kocht. Het gevolg van een vertrouwelijk
schrijven, waarin hij inlichtingen had ge
vraagd over drainage, kanalisatie, enzo
voort, was volgens hem geweest, dat de
maatschapij onmiddellijk aan de eigenaar
verzocht de heer Cronjé als makelaar uit
te schakelen. Daarna had de Heidemaat
schappij het landgoed zelf gekocht. De heer
Cronjé beschuldigde de directie van mis
bruik van vertrouwen en oneerlijke concur
rentie. Hij eiste een ere-raad die deze zaak
objectief zou onderzoeken. Nadat de ver
gadering had besloten deze zaak aan het
bestuur te renvoyeren verliet de heer
Cronjé uit protest de vergadering
Kanaalzwetnmen
Luitenant Tajana van het Zwitserse leger
heeft van Kaap Gris Nez uit een poging ge
daan om Het Kanaal over te zwemmen, die,
nadat hij slechts 100 meter had gezwommen,
mislukte.
Tajana, die door een Franse motorboot
werd begeleid begaf zich te water toen er
een sterk opkomend tij was. Na enkele
slagen te hebben gedaan werd hij door de
golven weer terug gedreven naar het punt
van uitgaan. Opnieuw ging de Zwitser de
zee in, maar hij kon het tegen deze sterke
stroming niet bolwerken. Nadat hij 100 meter
had gezwommen werd hij geheel uitgeput in
de volgboot gehesen. Binnenkort wil hij het
nog een keer proberen.
Morgen zullen op het sportveld aan de
Kleverlaan de jaarlijkse onderlinge wedstrij
den gehouden worden van de dames athle-
tiekvereniging G.I.T.A.
Er zal een zes-kamp worden verwerkt voor
dames en meisjes, namelijk de nummers 100
m. hardlopen, vèr- en hoogspringen, discus-
en speerwerpen en kogelstoten. De wedstrij
den beginnen om tien uur.
BINNENLAI
Een Harvard van de Rjjksluchtvaa:
school is Vrijdagmiddag bij een noodlandir
in een weiland op Texel over de kop geslr.
gen en ernstig beschadigd. De piloot, de hee.
F. E. van der Geest uit Groningen, en ec.
passagier kwamen er met een paar schram
men af. Het ongeval gebeurde, doordat d*
piloot het weiland voor het vliegveld Texe'
aanzag.
De Nederlandse regering heeft aan dc
Fokkerfabrieken een voorlopige opdracht
gegeven voor de bouw van twintig straal-
trainers van het type S 14.
Namens een onbekende Amerikaanse
philantroop zal de secretaris van de Jeugd
Vrienden Associatie in Nederland een be
zoek brengen aan alle Amsterdamse wedu
wen, die in Mei 1902 in het huwelijk zijn ge
treden en na het overlijden van haar echt
genoot niet zijn hertrouwd. Aan elk van haar
zal een pakket lekkernijen en een geschenk
bon worden overhandigd. Ook de weduwen
boven 65 jaar in Kapelle-Biezelinge, waai
de moeder van de Amerikaan geboren werd,
krijgen een geschenk.
De ambtenaar van het Openbaar Mi
nisterie bij het kantongerecht in Den Haag
heeft verklaard, dat het berijden van brom
fietsen door personen beneden 16 jaar in
strijd is met de letter en geest van de wet.
In daartoe aanleiding gevende gevallen zal
de politie proces-verbaal opmaken. Een
strafvervolging leidde reeds tot een ver
oordeling.
De burgemeester van Eindhoven, mr. H
A. M. T. Kolfschoten, heeft Vrijdag de
eerste Zuid-Nederlandse Beurs te Eindhoven
geopend. De beurs is ondergebracht in drie
grote tenten. Er zijn ruim honderd stands,
waarvan ongeveer de helft is ingericht door
middenstanders uit Eindhoven.
De Koningin zal Maandagmorgen ten
paleize Noordeinde in Den Haag de nieuwe
ambassadeur van Canada, de heer Th. A.
Stone, ontvangen, die Hare Majesteit zijn
geloofsbrieven zal overhandigen.
De schout bij nacht F. T. Burghard,
Commandant Zeemacht Nederland, heeft in
Den Helder 88 marine-officieren beëdigd, die
hun opleiding genoten aan het Koninklijk
Instituut voor de Marine te Den Helder.
De Commissaris der Koninein in de pro
vincie Zeeland, jhr. mr. A. F. C. de Casem-
broot. heeft te Goes de Haj'uto geopend, de
jubileumtentoonstelling, die de Goese mid
denstandsvereniging ter gelegenheid van
haar 50-jarig bestaan van 13 tot 20 September
houdt.
De heer T. Wever te Franeker, die be
noemd werd verklaard tot lid van de Pro
vinciale Staten van Friesland in de vacature-
mr. J. Algera. heeft de benoeming in beraad
gehouden. Tot opvolger van mr. Algera als
lid van Gedeputeerde Staten wordt in A.R.
kringen genoemd mr. D. Okma te Leeu
warden.
HAARLEM EN OMGEVING
Vrijdagavond werkte een achtenveertig-
jarige schoonmaakster in de Teylerschool
aan de Haarlemmerliedestraat. Toen zij bezig
was een podium te boenen viel zij er af en
liep een hersenschudding op. Per ziekenauto
is zij naar het Sint Elisabets Gasthuis over
gebracht.
JUIST EEN KWARTEEUW na zijn heengaan Herman Gorter overleed de vijf
tiende September 1927 onverwacht in Brussel, op de terugreis naar Zwitserland
is met het verschijnen van „De grote dichters" de achtdelige uitgave van zijn „Verza
melde Werken" voltooid. Dit is, dit blijft dus Gorter, voor goed. Wat in veertig
jaren dichterlijk leven tot poëzie werd en hier duurzaam bijeen werd gebracht, is
Gorter, in lijfelijke gedaante. Hier staat Gorter, als iets onverzettelijks, iets machtig-
natuurlijks, dat de seizoenen heeft ondergaan en daarvan de tekenen draagt: gekerfd,
verweerd .ontbladerd in het eind als een boom, maar diep en onwrikbaar geworteld
in de aarde die hij zo lief had. Als iets ongenaakbaars, maar ook met een'sterke, een
heldere tederheid. Dit is, wat na het lezen en steeds weer herlezen van dit levenswerk
als onvergetelijk beeld nablijft: Gorter-zelf, de mens Gorter, die geen poëzie schrééf,
maar poëzie was, poëzie lééfde.
Zijn dichten was voor hem een haast
even natuurlijk proces als het ademen. Het
was een ademen. Wie lang en aandachtig
genoeg luistert, hoort het door de woorden
gaan, onstuimig-verrukt of hunkerend,
soms bezwerend, soms ook vermoeid, her
haaldelijk stokkend. En wat daarvan tot
geluid wordt, wat zich verstaanbaar maakt,
is kristal of ruwe erts van het groot
ste dat in alle tijden tot dichtkunst werd.
Voor ons en voor het nageslacht zal hij
vóór alles de dichter van „Mei" blijven,
van de heidens-extatische levensdrift, die
alle verrukking om.de heerlijkheid van het
ontluiken, dat leven is, tot het hoogste ge
luksgevoel wilde opvoeren, om er zich in
de roes van alle zinnen mee te verenen, tot
opperste genieting. „Mei" stierf, en met dat
sterven ging er iets voor Gorter verloren
dat hij nooit meer heeft weergevonden.
Er zijn grenzen die men niet straffeloos
overschrijden kan. Grenzen van ontroerin
gen. Grenzen ook van de taal. Gorter
vergde er meer dan 't uiterste van. van zijn
extase zowel als van de woorden. Zijn „ge-
ADVERTENTIE
Laat uw breiwerk
geen prooi
van de motten
worden. Koop
uitsluitend
geMlTI Niseerde
motvrfje wol.
Na het eten van paddestoelen, die zij
zelf had gezocht, is een 55-jarige inwoonster
van Hilversum overleden. Ook bij haar echt
genoot deden zich vergiftigingsverschijnselen
voor, welke van minder ernstige aard waren.
De gemeenteraad van Bergen (N.H.)
heeft met 75 stemmen een door een lid
van de P. v. d. A.-fractie ingediend voorstel
verworpen om met het. P.E.N. besprekingen
te openen over de overneming van het ge
meentelijk electriciteitsbedrijf door de pro
vincie.
hun landing in zee hebben kunnen wer
pen, als er geen vertraging was ontstaan,
doordat Hitler tot in de middag sliep en
niet mocht worden gestoord. Zijn toestem
ming om twee pantserdivisies bij Parijs in
gereedheid gehouden, naar het invasiefront
te zenden, kwam 12 uur te laat, waardoor
de geallieerden bij de aankomst der Duitse
reserves reeds over stevige bruggenhoof
den beschikten. Is dit geen Duitse bluf
achteraf? De geallieerde luchtmacht was
er ook nog!
Blumentritt onthult ook. dat Goering
Von Rundstedt had gezegd, dat Hitier niet
werkelijk Engeland had willen binnenval
len. De zogenaamde operatie Zeeleeuw zou
alleen om prestigeredenen zijn voorbereid
na Engelands afwijzing van Hitler's vre
desaanbod. Hitier wilde zich alleen meester
maken van het Europese vasteland en de
E'- -dsen verder met rust laten.
lukshonger" was niet verzadigd door het
betrekkelijke. Hij verlangde, hij wilde het
absolute: een taal die alles zou zeggen, ook
het onzegbaarste; een geluk dat alles zou
omvatten: natuux-, muziek, licht, liefde,
mensheid, heelal; en een poëzie die deze
alleszeggende taal van dit allesomvattende
geluk zou zijn. Maar, heet het, de goden
dulden hunsgelijken niet: in „Mei" waagde
zich een dichter tè hoog en verbeurde het
aards pai-adijs.
Poëzie van volmaakt geluk
Geen van de krachten die hem bespeel
den heeft hij ongebruikt gelaten om het te
herwinnen: de uiterste gevoeligheid der
zxntuigen, de köel-beheerste waarneming,
de diepst-vex'borgen intuïtie, de wijsgerige
bespiegeling, de wetenschappelijke ont
leding de één na de ander heeft hij be
proefd met de hevigheid hem eigen, om het
onvatbare te vatten: de muziek die hij
hoorde, de lichtmuziek die hij zag als een
jubelend bewegen van nieuw-gebox-en men
sen, geluksmensen, die alles in één zouden
zijn: heelal, natuur, maatschappij poëzie.
Dat was de gx-ote eenheid waarvan hij
droomde. Of droomde? Hij moet dit men
selijk en dichterlijk onverwezenlijkbare
hebben aanschouwd in het lichtste van zijn
verbeelding. Maar een dichter als hij, voor
wie het onbereikbare de felste spoorslag
was, joeg het na om het in taal, in verzen
te achterhalen; om het vast te leggen opdat
men zou weten dat het er was, dit geluk.
Ergens, als iets diepers onder de zichtbare
schoonheid. In één van zijn „socialistische
verzen" „De dag gaat open als een gou
den roos". Zo begint het had hij het uit
geroepen als een triomf, als een grote ver
vulling: „Maar zo zeker als daarbuiten de
zon de wereld befloerst, heb ik 't geluk
gevonden." Dat was een belofte, die hij
zichzelf deed.
Gorter was socialist, communist gewor
den. De „geest der muziek", „geest van een
nieuwe mensheid" werd zijn groot geloof,
zijn nieuwe „Mei". Wat de wijsgerige be
schouwelijkheid hem had onthouden, hoop
te, geloofde hij, in zijn „dorst naar schoon
heid", te vinden in een sociale geluksver-
beelding, waartoe „de school der poëzie"
hem gevoerd had. Hij wilde het vinden. En
zijn wil was het, die hem „Pan" deed
schrijven en het „Klein Heldendicht",, in
latere jaren „De Arbeidersraad" zijn
gelükswil.
„Bij het denken aan de liefde heb ik de
liefde lief," dichtte hij in één van zijn
„Liedjes". En zo was het met het geluk: hij
wilde het, onbuigzaam als hij was, lief
hebben en er poëzie van maken, poëzie van
een verre, onbereikbare heerlijkheid. Ze
was tè ver voor de menselijke daad, te on
bereikbaar voor het dichterlijk woord.
Zelden, tragisch zelden, werd zijn mens-
heidsideaal tot poëzie, en zo al, dan toch
nooit van een zo hoge vlucht, van een zo
ijl° r? -al;; f3
ling waarmee hij werd wat hij bleef „Mei"
natuur.
Beschroomd ontzag
Luister naar het derde deel van „Lied
jes", gedicht „bij de nedex-laag der revolu
tie." Het zijn verzen van enkele regels,
enkele woorden soms. Nauwelijks verzen.
Stamelingen. Fluisteringen. Gorter mocht
ongebroken zijn, hij was gehavend en diep
bezeerd „een krachtig schipbreukeling."
Koor hoe deze dichter, die zo bitter had
moeten ervaren dat „eerder de kou van
den eeuwigen dood" hem zou vatten dan
dat hij het aards-hoogste, het mensengeluk,
verwerkelijkt zou zien, beschroomd, als een
nuchter kind bijna, aan de poort van het
Mei-pax-adijs van zijn jeugd klopt, en hoe
hij „eenzaam, alleen, vergaan" met alle
tederheid, met alle ontzag, nog eens met
ogen en handen streelt wat hein zo lief was
gebleven. Zijn „vrouwe" mag, bij wijze
van aanspraak zoals in zijn laatste sonnet
ten, de toekomst der mensheid zijn
evenals Dan te, Beatrice toezingend, de
liefde tot poëzie maakte ze is iets heel
nabij's hier, als een nobele ingetogenheid,
een persoonlijke och, eigenlijk zo on
politieke verering van een mens die
schrijven kon: „mijn liefde heeft geen hoop,
maar als de zee, eindelozen loop." Een ein
deloze liefde, die hem niet het schrijven
van deze regels besparen kon: „Mijn woon
leit bij eenzame stormkapen, bij eenzame
stox-mwegen, waar het gras nat ligt van de
x-egen" een woon diep in de natuur,
waai'toe hij terugkeerde exx inkeerde.
„Een oneindig verlangen schijnt nu langs
de duinen te waaien" dat is Gorter ge
heel, dat blijft Gorter voor goed. Zó rijst
zijn beeld op uit zijn verzamelde werken,
getekend door het vervulde èn onvervulde,
en daardoor groots, zoals ook zijn poëzie
groots, zijn ontmoeting met „de grote dich
ters" der eeuwen groots is, door het on
vervulbaar begeren van het hoogste. En
deze moedige onvervulbaarheid van deze
kx-achtige schipbreukeling is het geweest,
die Max-sman deed besluiten tot dit waar
dige woord „dat alleen mannen als hij een
land, een tijd en een mensheid ervoor kun
nen behoeden onder te gaan en verdoemd
tot het kleine te zijn."
C. J. E. DINAUX
Heiman Gorter: „Verzamelde Werken" in
acht delen (eerste en enige volledige uitgave
van zijn litteraire werk, bezorgd door prof. dr.
Garmt Stuiveling). (Uitgeversmaatschappij C.
A. J. van Dishoeck te Busseum en N.V. Err.
Querido te Amsterdam).
De A.N.A.B. heeft aan de president van
de rechtbank te Groningen verzocht om
beslag te doen leggen op de melkproduc-
tenfabriek „De Ommelanden". Dit verzoek
is door de president van de rechtbank in
gewilligd.
In een request dat de A.N.A.B. aan de
president van de rechtbank te Groningen
heeft gezonden wordt opgemerkt, dat de
A.N.A.B. van de Coöperatieve Vereniging
„De Ommelanden" te vorderen heeft een
som van ten minste f29.164 wegens scha
de, geleden door leden van de A.N.A.B..
werknemers van „De Ommelanden" e:
door de A.N.A.B. zelf tengevolge van nie.
nakoming door de fabriek van artikel 15
der beschikking van het College van
Rijksbemiddelaars van 3 November 1945,
dat handelt over de regeling van lonen en
arbeidsvooi-wa arden voor de zuivel
industrie in Nederiand.
Voor verder nieuws omtrent „De Omme-
