Ex-lijfarts van Himmler vraagt gratie voor ex-kamparts Uitgaan in Haarlem „De verboden vrucht" bevestiging van talent Pil Op het nippertje mJt. Jtüoémscadeau! IOOstüks in Luxedoos m....tbck niet duu/idei! A wenda voor Haarlem Een Eeuw geleden Nieuwe uitgaven 't SILVER STOEPKE Femandel als ernstig filmacteur Expressieve innerlijke kracht r RR Hoe is het ontstaan?"^ J Verschoningsrecht voor journalisten CORDUROY PLUSFOURS Dr. Kersten schreef aan de minister over goed werk van drVan Nieuwenhuijzen K1ENZLE jongenshorloge Dit woord: GRIETJE Er komt een ministeriële mta aan de Tweede Kamer Regering wil een aantal nog één jaar handhaven I M. DOUWMA EN ZOON VRIJDAG 28 NOVEMBER 1952 Naar wü vernemen is een door dr. N. van iijeuwenhuyzen, tijdens de bezetting mparts te Amersfoort, en deswege na de rjjding veroordeeld tot een vrijheids traf van 20 jaar ingediend verzoek om tie bij «ie gratieadviescommissie thans in 'eljandeling, waarbij behalve dr. Van Nieu- venhuyzen ook de voormalige lijfarts van limmler, dr. Felix Kersten uit Stockholm r de justitie zijn gehoord. De eerste aan- eiding tot deze behandeling vormt een op September tot de minister van Justitie gericht schrijven van dr. Kersten. Dr. Kersten vertelt daarin dat hij bij zijn •erugkeer in Nederland tot zijn leedwezen vernam, dat dr. N. van Nieuwenhuyzen door een bijzonder gerechtshof was veroor deeld en nog steeds in de gevangenis ver- oeft. Dr- Kersten refereert aan de belang rijke' diensten die hij zelf aan het Neder- andse volk heeft kunnen bewijzen, en aan iet feit dat hij deswege door de Koningin enoemd is tot groot-officier in de Orde an Oranje-Nassau. „Zoals u duidelijk Jiwge zijn, had ik veel van mijn reddings werk mogen uitvoeren naar aanleiding van rapporten, die mij uit bezet Nederland be- eikten", aldus dr. Kersten. „Hiertoe had k enige vertrouwensmannen om mij heen •erzameld. Onder diegenen, die mij de be- angrijkste inlichtingen verschaften, moge kdr. N. van Nieuwenhuyzen noemen. Tij- 'ens een onderhoud, dat ik in 1942 in Ber- ijn met hem mocht hebben, kwam naar 'oren, dat hij een weg zocht om zijn ver eerde houding jegens het Nederlandse deze was meer tot uiting gekomen door' zijn optreden in kamp Amersfoort ieder goed te maken. ADVERTENTIE Een door mij gedaan voorstel om als in formant op te treden werd door hem dan ook met beide handen aangegrepen. Zo heb ik naar aanleiding van door hem gedane mededelingen over het optreden der nazi's in Nederland door intensieve pogingen bij Himmler kunnen voorkomen, dat, ten eerste Nederlandse kunstschatten naar Duitsland overgebracht zouden worden. Hieronder vielen alle schilderijen üit het Rijks museum en andere musea. Zo ook de meu belen uit de koninklijke paleizen en het andere bezit der Koningin, bijvoorbeeld het zilverwerk, dat naar een slot in Posen weg gevoerd zou worden. Ten tweede: Neder landse ziekenhuizen in beslag genomen werden en vele instrumentaria en belang rijke en kostbare installaties naar Duits land weggesleept zouden zijn. Ten derde: het plan om duizend Nederlandse artsen naar Polen te verslepen, geen doorgang heeft gevonden. Tenslotte kon door ge noemde mededelingen het leven van zes Joodse Nederlanders gered worden". Dr. Kersten schrijft verder: „Uwe Excellentie moge daarom met mij van oordeel zijn, dat door dit alles de verdiensten van dr. Van Nieuwenhuyzen voor de Nederlandse zaak zeer groot zijn geweest. Naar aanleiding van het hierbovenstaande doe ik dan ook een dringend beroep op dr. Van Nieuwen huyzen voor begenadiging bij Hare Majes teit de Koningin te willen voordragen. Door zijn informaties toch ben ik in de gelegen heid geweest een weinig van het vele leed, dat de bezetter het Nederlandse volk heeft aangedaan, dit volk te kunnen besparen". Nederlandse adhaesie Tot zover dit schrijven. Voorts heeft de federatieve raad van het voormalig verzet in Nederland besloten het gratieverzoek te steunen. Van de zijde van de familie van dr. Van Nieuwenhuyzen vernamen wij, dat de kroongetuige bij de behandeling voor het bijzonder gerechtshof, prof. dr. J. G. G. Borst te Amsterdam, een schrijven heeft gericht tot prof. dr. G. E. Langemeyer, waarin hij het gratieverzoek van dr. Van Nieuwenhuyzen eveneens steunt. Prof. Borst, die als promotor van het art- senverzet in het kamp Amersfoort ge vangen werd gezet, zou gebleken zijn, dat de arts Nieuwenhuyzen de kennis en de be kendheid miste om de medische praktijk in zulk een omvang uit te oefenen en dat bovendien het organisme totaal ontbrak om de verzorging van een dergelijk grote ge meenschap te regelen. Dr. van Nieuwen huyzen zou hem voorts hebben geholpen de kampreglementen te ontduiken en tel kens er bij hem op te hebben aangedrongen om zoveel medicamenten te verschaffen als er te krijgen waren. Financiële bezwaren mochten daarbij niet gelden. Dr. van Nieu wenhuyzen wilde ze persoonlijk betalen. Volgens verdere mededelingen van de twee zoons van dr. Van Nieuwenhuyzen wordt het gratieverzoek ook door tal van andere intellectuele oud-gevangenen van het kamp Amersfoort ondersteund. Prof. dr. C. J. Bleeker, Op zoek naar het geheim van de godsdienst N.V. Noord-Hollandse Uitg. Mij, Am sterdam. Professor Blocker's „Inleiding tot de gods dienstwetenschap" is een zeer deskundig werk, en er is verbazend veel kennis in bijeengebracht. Op een korte inleiding over de godsdienstwetenschap volgt het hoofd stuk godsdienstgeschiedenis, waarin de voor naamste trekken van een twintigtal vergane en bestaande godsdiensten worden aange geven. Dan komen de hoofdstukken Sociolo gie van de godsdienst en Psychologie van de godsdienst, die zeer summier zijn, en ten slotte is er het hoofdstuk over de Phaeno- menologie van de godsdienst. Professor Bleeker zegt zelf in zijn voor woord, „dat vele stellige uitspraken vraag tekens verbergen, die in een gedrongen be toog geen kans kregen naar voren te komen". Wanneer hij niettemin van de „cultuur mens" in het algemeen belangstelling vergt voor het werk, is hij niet bescheiden. Wat de cultuurmens zal interesseren is niet in de eerste plaats een streng academisch over zicht van de godsdiensten der wereld en van de werkmethoden der wetenschap, maar een beter begrip van de functie van de godsdienst voor individu en samenleving. Daarom is de beknoptheid van de psychologische en socio logische hoofdstukken te betreuren; die zouden in een weinig „godsdienstige" tijd juist het meest geschikt zijn om de gods diensten enigermate begrijpelijk te maken. Dat er tenslotte in de godsdienst iets onher leidbaars is, zoals professor Bleeker nadruk kelijk stelt, zou op die manier nog niet ont kend worden. S. M. ADVERTENTIE ADVERTENTIE binnengekomen een nieuw type met zeer mooie wijzerpla ten, degelijke kast, solied uurwerk, onbreekbaar glas, radiumcijfers voor 20.90. Een zeer goed DAMES HORLOGE, 15 st. anker, voor 35.50. Eveneens een gesteend HERENPOLSHORLOGE met stalen band v. 31.75 Alles onder volle garantie en verzekerd tegen VERLIES en DIEFSTAL. Grote Houtstraat 49 Tel. 20049 De KLEINE ZAAK met de GROOTSTE KEUZE De beide mannen, die naar aanleiding van de moord op de Woerdense politieagent Van Eek zijn gearresteerd, D. van H. uit Oudewater en K. V. uit Woerden zijn voor de officier van justitie te Utrecht en daarna voor de rechter-commissaris geleid. Er zijn termen aanwezig gevonden hen in verzeker de bewaring te houden. TONEEL Vrijdag 28 November, Stadsschouwburg, 8 uur: De Nederlandse Comedie speelt „De Koopman van Venetië" van Shakespeare voor de vereniging „Geloof en Weten schap". Zaterdag 29 November, Stadsschouwburg, 8 uur: „De Koopman van Venetië" van Wil liam Shakespeare in de vertaling van Bert Voeten door de Nederlandse Comedie onder regie van Johan de Meester met Ank van der Moer als Portia en John Gobau als Shylock. Décors vah Nicolaas Wijnberg. Zondag 30 November, Stadsschouwburg, 8 uur: „De Koopman van Venetië (zie Za terdag). Maandag 1 December, Stadsschouwburg, 8 uur: Abonnementsvoorstelling door de Haagse Comedie onder regie van Paul Steenbergen van „Stalag 17" met zogoed als alle acteurs van dit gezelschap. Dinsdag 2 December, Stadsschouwburg, 8 uur: „Stalag 17" voor houders van abon nement B. Woensdag 3 December, Stadsschouwburg, 8 uur: Het Nederlands Volkstoneel speelt onder regie van Ferd. Sterneberg „De we reld heeft geen wachtkamer" van Maurits Dekker, met Jan Hundling, Bé Schenk en anderen. ,)C>' - - Niet, lang na zijn opzienbarende verschijning in de film „Don Camillospeelt de Franse filmacteur Femandel wederom een serieuze rol: die van dokter in Henri Verneuil's film „De verboden vrucht". De transformatie, die met Femandel in „Don Camillo" plaatsgreep, betekende een aangename verrassing. Tot dan toe was hij de bioscoopbezoeker slechts bekend als daverende komiek. Hij werd als zodanig in de films, waarin ik hem zag, steevast misbruikt. Die films waren er dan ook naar en niemand, die ooit had verwacht, dat deze man „met zijn paardenhoofd" ooit nog iets anders zou uithangen dan de malloot, de kolderfiguur, die van dik 'hout planken zaagde, hele ellen celluloid lang. En niemand, die had verwacht dat hij nog iets anders kon, maar van het overdreven komieke naar het bijna tragische is voor het talent maar één stap. Zeker voor het talent van Femandel. Plotseling zien wij hem als een karakterspeler van de eerste orde. Julien Duvivier bood hem in Don Camillo" daartoe de kans. Henri Verneuil' schenkt hem in „De verboden vrucht" opnieuw de gelegenheid. En al stel ik persoonlijk de film van Duvivier boven „De verboden vrucht", voor wat Femandel betreft: hij is in beide even bewonderenswaardig. De metamorphose is geslaagd. En hoe! VRIJDAG 28 NOVEMBER Concertgebouw: Concert H.O.V., 8 uur. Vishal: Vogeltentoonstclling tot 22 uur. Lido: „Twee vrouwen", 18 jaar, 7 en 9.15 uur. City: ..Guerrilla op de Philippijnen", 14 jaar, 7 en 9.15 uur. Spaarne: „Spoken", alle leeft., 7 en 9.15 uur. Frans Hals: (Theater deze week ge sloten). Minerva: „Al Jolson sings again", alle leeft, 8.15 uur. Rembrandt: „Marva's Ahoy", 7 en 9.15 uur. Palace: „De zonen van de musketiers", 14 jaar, 7 en 9.15 uur. Luxor: ..Verboden jungle", 18 jaar, 7 en 9.15 uur. ZATERDAG 29 NOVEMBER Stadsschouwburg: „De koopman van Ve netië". (Nederlandse Comedie), 8 uur, Lidoj ..Twee vrouwen", 18 jaar, 2, 4.15, 7 en 9.15 uur. City: „Guerrilla op de Philippijnen", 14 jaar, 2.15, 4.30, 7 en 9.15 uur. Spaarne: „Spo ken", alle leeft., 2.30, 7 en 9.15 uur. Minerva: I,Jolson sings again", alle leeft., 2.30, 7 en 915 uur. Rembrandt: „Marva's Ahoy", 2, 4.15, 7 en 9.15 uur. Palace: „De zonen van de musketiers", 14 jaar, 2, 4.15, 7 en 9.15 uur. Luxor: „Verboden jungle", 18 jaar, 2, 4.15, 1 en 9.15 uur. Du sublime au redicule il n'y a q'urr pas. De stap, die Femandel zet, is precies in de omgekeerde richting. Het is wel waarschijnlijk, dat hij onder dezelfde doem leefde als zo vele kunstenaars, die zo gemakkelijk als apothekersflaconnetjes met een etiketje werden beplakt en sinds dien niet anders meer veroorloofd wer den te doen dan de geestigaard spelen of de tragicus, de wijsgeer of de ellendeling. Buster Keaton bijvoorbeeld kent iedereen als een levend geworden verschrikking, maar zie hem eens in „Limelight". Daar speelt hij een pianist, een klein onhandig gewoon 'burgermannetje. Nergens de af zichtelijke Buster Keaton, die in het op schrijfboekje van onze verwachtingen ge noteerd staat. Er zijn nog meer voorbeel den aan te halen. Het toneel, Cor Ruys, dien het Nederlandse schouwburgpubliek ging zien om te lachen en aan wien het toch een onvergetelijk gevoelige mon sieur Topaze te danken heeft. Ook de lit teratuur kent die voorbeelden. Breero is lange tijd alleen gekend als losbol, tot men zijn serieuze verzen ging lezen en ontdekte, dat hij heel wat meer was. Nog zou misschien de komiek Femandel als de Franse George Formby in onze herinne ring voortleven (en er uit verdwijnen) wanneer hij niet plotseling door Duvivier als de geschikte man werd bevonden om de pastoor te spelen in „De kleine wereld van Don Camillo". Was het een waagstuk? Zijn komische gaven waren genoeg be leend, maar was dit komisch geweld ge nuanceerd genoeg om de soutane niet tot een aanfluiting te maken en zou de film niet een profanatie in extenso geworden zijn als Femandel in de gesprekken met zijn geweten niet de wijze maat der be perking had gekend? Duvivier was er bij om er op te letten, maar beteugel maar eens een volbloed draver, die tot dan tot alleen lachsalvo's had opgewekt en voor wie de beloning der glimlach nooit scheen weggelegd. De regisseur kan veel, maar niet alles. De i-egisseur is de laatste en zeker ingrijpende factor voor het welsla gen van een film, de acteur is echter evengoed beslisend. Hij is geen dood ma teriaal. Hij is een levend wezen, dat een levende bezielde figuur gestalte geeft. Dal onderscheidt hem van de dode dingen. Hun dramatische functie blijft beperkt tot het gebruik, dat de regisseur ervan maakt. De regisseur heeft aan een acteur, die zijn vak niet verstaat, niets. Femandel ver staat zijn vak. De regisseur, die zijn crea tie in het proces van de film verwerkt, moet het wel heel slecht doen wil er niet iets uitkomen. En zeker, wanneer die creatie van zo'n expressieve innerlijke kracht is als men van de „ehemalige" dwaas Femandel lachen, gieren, brul len! ziet. Ik merkte reeds op, dat „De verboden vrucht" (te zien in Cineac-Damrak te Amsterdam) in filmische betekenis voor „Don Camillo" onderdoet. Dat ligt niet aan Femandel, die in deze film een dokter speelt, geneesheer in een klein Frans pro vincieplaatsje, misschien wat al te goed voor zijn omgeving, maar er op vertrou wend, dat men zijn waarde zal onder kennen. Hij heeft geen andere ambities dan in die waarde gelaten te worden. Hij streeft niet naar aanzien en eer. Hij is getrouwd en houdt van zijn echtgenote, maar zij wil meer zijn dan zijn vrouw, zij wenst zijn kameraad te zijn. Daardoor wordt zij minder dan zijn vrouw. Zij zoekt zijn erkenning op wegen, die hij niet bewandelt, zij laat hem het leven leiden, dat zij voor hem uitkiest. De dok ter verdraagt het tot hij een jong meisje ontmoet, dat hem schadeloos stelt voor wat hij miste aan genegenheid en harte lijkheid. Het is een illusie van het geluk, maar hij klampt er zich aan vast, betaalt er voor tot het ogenblik der scheiding. Hij keert terug tot zijn vrouw. Met de be lofte van een beter begrip wordt de film afgesloten. Het is jammer, dat „De verboden vrucht" niet overal even sterk is en der halve niet altijd overtuigend. Henri Ver neuil schildert uitvoerig de jacht achter het geluk, maar de achtergrond, waar tegen 's dokters daden hun tragisch as pect krijgen, roept hij niet op. Hij maakt haar niet beklemmend voelbaar. Het is Femandel, die dat doet. Het is zijn mas ker. H:j zet zich in met heel de intensiteit van zijn klaarblijkelijke dichterlijke ver beeldingskracht. De uitwerking slaat men in „De verboden vrucht" met.bewonde ring gade. De film had een ordinair lief- deshistorietje kunnen worden. Zij is het niet. Overigens zou ik deze acteur wel eens in werk van groter allure willen zien. Ik zou hem graag eens willen zien als Cyrano de Bergerac. Ik geloof, dat hij zelfs na de creatie van José Ferrier op nieuw geen gek figuur zou slaan. P. W. FRANSE Donderdag 4 December, Stadsschouwburg, 8 uur: „De wereld heeft geen wachtkamer" (zie Woensdag). MUZIEK Vrijdag 28 November, Concertgebouw, 8 uur: Onder leiding van Marinus Adam speelt de H. O. V. de Symphonie no. 88 van Haydn, het Pianoconcert in Es K. V. 482 van Mo zart, de Harche Ecossaise en La Mer van Debussy. Soliste is de Franse pianiste Henriette Faure. Dinsdag 2 December, Concertgebouw, 8 uur: Tsjechisch programma door de H. O. V. met medewerking van Jan Damen, con- Jan Damen speelt Dinsdag in het Tsjechi sche programma van de H.O.V. het Vioolconcert van Dvorak. certmeester van het Amsterdams Concert gebouw-Orkest. Uitgevoerd worden het symphonisch gedicht „Die Moldau" uit de suite „Mijn Vaderland" van Bedrich Sme- tana, benevens het Vioolconcert en de symphonie „Uit de nieuwe wereld" van Dvorak. Dirigent is Marinus Adam. DIVERSEN Vrijdag 28 November, gebouw Domi, Over- veen, 8 uur: Lezing met lichtbeelden door dr. J. Baart de la Faille over Vincent van Gogh voor Bloemendaals Muzenforum. Vrijdag 28 November, Zomerlust, Santpoort 8 uur: Nederlandse première van het blij spel „Het nestje van de antiquair" van Hans Nesna door de toneelvereniging Amicitia ten bate van de Stichting voor het gebrekkige kind. Zaterdag 29 November, Stadsschouwburg, uur: Tweede schoolvoorstelling door de Nederlandse Comedie van ..De Koopman van Venetië" door William Shakespeare. Zaterdag 29 November, Concertgebouw, 1.30 uur: Kindermiddag van de speeltuinver eniging Buitenrust met medewerking van een Amsterdams Poesjenelletheater. Zaterdag 29 November, gebouw Zang en Vriendschap, 7.30 uur: Propaganda-feest- avond ter gelegenheid van het 40-jarig be staan van de afdeling Haarlem van de Snelverkeers-Onthoudersvereniging, met medewerking van de West-Friese Toneel vereniging. Verder zang, volksdansen en declamatie. Maandag 1 December, Concertgebouw, 8 uur. Jaarlijkse herdenking van Hannie Schaft. Spreker de heer Ed. Althoff uit Amster dam. Er wordt voorgedragen uit nog on gepubliceerd werk van Theun de Vries. TENTOONSTELLINGEN Huis Van Looy: Najaarstentooonstelling van het genootschap „Kunst Zij Ons Doel" tot 15 December. Werken van C. van Baaren, H. F. Boot. di-. D. M. Hoogeveen, G. H. Huijssen. C. Kloes, dr. A. Melchior, C. W. Mandei-sloot en mevrouw G. A. Verdenius. Dagelijks van 10—15 uur, des Zondags van 1417 uur. Kunsthandel Leffelaar, Grote Markt: Au bonheur des dames. Expositie van immor tellen, ceramiek, handweefsels en kunst naaldwerk. Op werkdagen van 10—17 uur, des Maandags alleen van 1417 uur. Kunsthandel Leffelaar, Wagenweg: Tot 22 December „De kunst van het edelsmeden". Jaarlijkse sicradententoonstelling van het atelier Martinshof. Openingstijden als boven. Vishal, Grote Markt: Tot 2 December ten toonstelling van kanaries en volièrevogels door „De gekleurde zanger" en „Vogel- club Haarlem". Geopend van 10—12 en van 13.3022 uur. ADVERTENTIE Het meisje en de dokter (Frangoise Arnoul en Femandel). SSTR Wollen Tweedjassen 39 50 Een aardig Grietje is de moderne be naming van een leuk meisje. Dit is wat men in de taalkunde een neologisme zou noemen: een nieuw woord dat aan de taalschat wordt toegevoegd. Maar 't woord Griet als eigennaam is al stokoud. Eigenaardig is, dat men de naam Griet in vroeger tijd juist bezigde voor: een kwaad wijf. Talrijke spreek woorden en zegswijzen bevestigen dat. Men zei bijvoorbeeld: Waar een Griet in huis is, behoeft men geen hond; Grie ten zijn deugnieten, en met een zin speling op de vis die griet heet: 'n Griet is goede vis, maar kwaad vlees. Natuurlijk is de naam Griet een af korting van Margriet en Margriet komt van Margaretha. De Heilige in de R.K. Kerk die Sint Margaretha heet, moet volgens de overlevering eens de duivel zelf hebben vastgebonden en was dus kennelijk een vrouw die voor geen kleintje vervaard was. De overgang van potige, fikse vrouw naar boosaardig .wijf is heel begrijpelijk. De voorzitter der Tweede Kamer heeft Donderdagmiddag, wegens de omstandig heid dat de motie-Van Rij ckevorsel inzake het verschoningsrecht voor journalisten op de agenda voor die volgende week is ge bracht, medegedeeld, dat de minister van Justitie hem heeft te kennen gegeven een nota te willen indienen waarin het pro bleem volledig wordt behandeld. Daarmede zal een maand gemoeid zijn. De nota zal dan tegelijk met de motie aan de orde ge steld werden. De Kamer heeft daarna besloten de motie voorlopig van de agenda af te voeren. W oltersom-organisaties Volgens de wet op de bedrijfsorganisatie zou aan het bestaan van zogenaamde Wol- tersom-organisaties, voor zover zij nog niet zijn opgeheven, met ingang van 15 Februari een einde komen. In tegenstelling tot de bij de totstand koming van de wet uitgesproken verwach ting zou het echter op zeer grote bezwaren stuiten, indien op 15 Februari alle dan nog bestaande Woltersom-organisaties kwamen te vervallen. De regering heeft nu in een wetsontwerp voorgesteld, na advies van de Sociaal-Economische Raad, de mogelijk heid te openen een beperkt aantal dier or ganisaties ten hoogste nog één jaar te handhaven. ADVERTENTIE en LANGE PANTALONS voor jongens in diverse kleuren. Gen. Cronjéstraat 42—44 Tel. 15438 iiiiaaaiscimiiiiBiii Uit de Opregte Haarlemsche Courant van 27 November 1852 HAARLEM. De Gemeenteraad heeft de uitgaafposten van de stedelijke begrootdng voor 1853 vastgesteld. Bij het verleenen van de vereischte sommen voor liet onderhoud der kazerne hebben eenige loden gemeend, dat deze kosten op de begrooting van het Departement van Oorlog behooren. Andere leden hebben daarmede geenszins ingestemd en gewezen op het belang van de stad bij eene militaire bezetting en op de ongunstige uitwerking van betoonde karigheid op dit stuk. De eisch der kerk meester en, hun eene schadeloosstelling van 1500 gulden te verleen en, nu het begraven in de kerken heeft opgehouden, zal door eene com missie van vijf regtsgeleerden worden onderzocht, evenzoo de vraag of het onderhoud van den straatweg naar Am sterdam nog, volgens de wet, ten laste "an de beide steden kan worden ge bracht.

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

Haarlem's Dagblad | 1952 | | pagina 5