Musicus en beeldend kunstenaar
Onze puzzle
De Achilleshiel van onze
nationale volkswelvaart
Rotterdams Ballet Ensemble
van Netty van der Valk
Veelomvattende Van Gogh-herdenking
Fantastisch
goed en lekker
G. H. G. von Brucken Fock
Niet te scheiden
activiteiten
HARTENDORP
Werkkleding
nodig
7
RHEUMATIEKLIJDERS
Het auteursrecht op
radioprogramma's
Effecten- en
Geldmarkt
v
mérk KLM
Debuut in Maasstad als
beroepsgezelschap
Internationaal symposium, grote exposities
nieuwe uitgave van correspondentie
Beurs voor muzikaal
begaafde jongen
en
ZATERDAG 21 FEBRUARI 1953
G. H.
von Brucken Fock
Geniet Von Brucken Fock in de wereld der muziek ruime bekendheid, voor de min
naars der beeldende kunsten zal zijn naam veelal even vreemd zijn als hij voor. mij
geweest is. tot het verrassende moment dat ik met zijn oeuvre werd geconfronteerd.
Verrassend moment, omdat ik in het huis dat hij in Heemstede tot zijn dood (15
Augustus 1935) heeft bewoond, nagenoeg al zijn schilderijen, tekeningen en studies
aantrof, evenals destijds in het woonhuis van Jacobus van Looy. Het ongelijke gehalte
van het oeuvre deed de waardemeter" hij beoordeling uitslaan van teleurstelling
wegens aarzeling of falen in de vormgeving, naar verrukking vanwege fijngevoelde
herscheppingen op hoog artistiek niveau. De strijd van deze veelbegaafde vertoont
in sommige opzichten wederom een analogie met die van de overigens uit een gans
andere levenssfeer tredende schilder-schrijver Van Looy. Tegenover diens twee
voudige begaafdheid staat de drievoudige van Von Brucken Fock, wiens impulsieve
geest werd belaagd door steeds weerkerende onzekerheid omtrent de keuze van het
medium, waarmee hij gestalte gaf aan zijn gevoelens en gedachten. Evenals Van Looy
was ook Von Brucken Fock gedesillusionneerd door veelal ongenadige critiek, die hij
bezwaarlijk kon verwerken, die hem tot vereenzaming dreef en tot twijfel bracht
aan zijn roeping. De tijd zal uitmaken in welke van de drie begaafdheden de musicus
schilder-schrijver Von Brucken Fock de kunstenaar par excellence is geweest.
Gerardus Hubertus Galen us von Brucken
Fock werd op 28 December 1859 geboren
op de buitenplaats Ter Hooge onder Mid
delburg. Reeds in zijn jonge jaren was hij
vervuld van de schoonheid der natuur, die
souvereio was in de ongerepte staat van
zijn geboorregrond. Het was hem toen al
een behoefte zich terug te trekken in die
natuur en daarin geheel op te gaan. In zijn
levensherinneringen noemt hij zichzelf een
,,eenzaamheids-fanatiker", welke kwalifi
catie in feite zijn gehele leven op hem
toepasselijk is gebleven, hetgeen echter
niet impliceert dat hij in een ivoren to
ren heeft geleefd en het sociale element
zou hebben verwaarloosd.
De Hollandse Chopin
In zijn autobiografie treedt de musicus
het meest naar voren. We vernemen dat
hij van 1877 tot 1879 in de leer is geweest
bij Richard Hol te Utrecht, daarna bij
Friedrioh Kiel te Berlijn. Vandaar trok hij
naar Amsterdam, waar een periode intrad
met belangstelling niet slechts voor mu
ziek en beeldende kunst, maar bovenal
voor de godsdienst, die zich later op wel
haast even hyper-idealistische wijze zal
uiten als bij Vincent v. Gogh, gedurende zijn
verblijf in de Borinage. In 1884 verscheen
in het Handelsblad een serie artikelen on
der de titel Brieven van een Nederlander
op reis, waarin Von Brucken Fock be
schouwingen wijdde aan zijn verblijf in
Borkum, Dresden, Praag en'Wenen. Ook
als muziekrecensent voerde hij de pen.
Op 15 October 1885 huwde de kunstenaar
Maria Johapna Pompe van Meerdervoort.
Aanvankelijk werd Middelburg als domi
cilie gekozen, doch rust werd het jonge
paar niet gegund, voornamelijk als gevolg
van het feit, dat de kunstenaar door zijn
vele reizen en trekken te onrustig was
geworden om lang in een kleinsteedse om
geving te kunnen aarden. En dan volgt
of juister dan vèrvolgt het rusteloze
hekken naar tijdelijke verblijven in bin
nen- en buitenland: Domburg, Berlijn, di
verse en langere perioden in Parijs en
Amsterdam, Baden-Baden, Leipzig, Evers-
dijk, Roy an, Aerdenhout, Laren, Katwijk-
aan-Zee, waarna omstreeks 1919
Heemstede als vastere woonplaats tenslotte
het eindpunt blijkt van deze odyssee
Op muzikaal gebied vond de dolende
zoeker onder meer contact met Julius
Röntgen en Messchaert, alsook met Men
gelberg, die jaren achtereen werken van
hem op zijn répertoire hield. Niet zonder
voldoening maakt hij in zijn levensherin
neringen gewag van de waardering van
Grieg, die hërri schertsend de Hollandse
Chopin had genoemd. Ik acht mij niet be
voegd dieper in te gaan op de werkzaam
heid en. de betekenis van de componist
Von Brucken Fock, doch wil niet nalaten
de merkwaardige omstandigheid te memo
reren dat hij in zijn jonge jaren een begin
had gemaakt met het componeren van een
Requiem dat hij in het laatst van zijn leven
voltooide en'dat kort voor zijn dood door
de H.O.V. onder leiding van George Ro
bert werd uitgevoerd.
Het is typerend voor des kunstenaars
geestesgesteldheid, dat hij over het alge
meen bij perioden uitsluitend van de mu
ziek öf van het beeldend scheppen ver
vuld was, afgewisseld door wat hij zelf
„anti-kunst-perioden" noemde. Geduren
de die anti - k uns t - p ei'iod e n heeft hij zich
ijverig bezig gehouden met problemen op
sociaal en godsdienstig terrein. Van 1892
tot 1895 was hij zelfs actief in het Leger
des Heils in Frankrijk en ging hij volko
men op in het élan van het maatschappe
lijk en idealistisch toegepaste Christendom
dezer toen nog jonge beweging.
Symphonie van kleur
Twijfel aan zijn roeping, desillusie, scru
pule, critiek, de hang naar het absolute en
ADVERTENTIE
Verdrijft Uw pijnen met
Dr. SLOAN's Liniment.
Brengt enkele druppels Sloan's op de
pijnlijke plek aan. Dit stimuleert de
bloedsomloop onmiddellijk, waardoor
de congestie verdwijnt. Geleidelijk
wordt het urinezuur verwijderd en de
pijn houdt op. Sloan's Liniment is
eenvoudig en vlug aan te brengen en
heeft een directe pijnstillende werking.
Verkrijgbaar bij alle apothekers en
drogisten.
rusteloosheid van de geest zijn hem de
welhaast onoverkomelijke obstakels ge
weest om tot harmonie te geraken in zijn
leven, dat één aaneenschakeling werd van
onverwachte besluiten, nu eens wat harts
tochtelijke overtuiging, dan weer in wan
hoop genomen om uit een geestelijke crisis
of impasse te vluchten. Hoe uitermate pro
ductief hij ook is geweest, dit alles heeft
niettemin een belemmering gevormd voor
de studieuze arbeid die de publieke er
kenning van een kunstenaarsloopbaan eist.
Behalve de korte periode dat hij in de
Académie de la grande Chaumière te Pa
rijs model tekende (1911/1912) bleef het
bij contacten met kunstenaars als Jan
Toorop, Isaac Israels, Bauer en Breitner.
Het vereenzelvigen van het autodidacti
sche eierhent met dilettantisme heeft er
bij de' beoordeling ongetwijfeld toe bij
gedragen dat zijn kunst niet altijd au
serieux werd genomen.
Ik geloof dat wé bij de beoordeling van
het levenswerk van Von Brucken Fock de
beeldende -kunstenaar niet. van de musi
cus, de musicus niet van de beeldende
kunstenaar kunnen scheiden. Het wil m;j
voorkomen dat zijn ijle zeeën en stof-ont-
togen landschappen veeleer moeten wor
den beluisterd als symphonieën van licht
en kleur, dan gezien als herscheppingen
van natuurtaferelen, gebonden aan pic
turale wetmatigheid. Van de andere kant
is het treffend dat bijvoorbeeld Breitner,
die niét muzikaal was en ook geen be
langstelling had voor muziek, gaarne naai
de muziek van Von Brucken Fock luister
de, omdat hij naar hij zeide deze
muziek visueel beleefde!
Als de tijd het oordeel zal vellen, he'o
ik goede hoop dat de rijpe scheppingen,
zoals op de thans gehouden ere-tentoon-
stelling in het Huis van Looy bijeen
gebracht, tenslotte tóch zullen worden her
kend als de gevoelige variaties op het éne
grote thema dat deze kunstenaar in mo
menten van opperste inspiratie en geluk
kige dispositie heeft verbeeld: de schoon
heid der natuur, aanvaard en weergege
ven als geschenk van bovennatuurlijke
orde. Deze waardering zal tevens de er
kenning inhouden van een onderschat
kunstenaarschap!
H. P. BAARD
Enige tijd geleden is opgericht de Ver
eniging van Radioluisteraars en de stich
ting Het Radioprogramma. Deze stichting
begon zelfstandig een radiopragramma uit
te geven, maar de omroepverenigingen, die
beweerden auteursrecht te bezitten op de
radioprogramma's, kwamen hier tegenop.
Zowel de rechtbank te Amsterdam als het
gerechtshof aldaar stelden de stichting in
het ongelijk. Voor de Hoge Raad zijn thans
in cassatie de pleidooien in deze zaak ge
houden.
Mr. W. Blackstone verdedigde namens de
stichting twee cassatiemiddelen. Hij betoog
de daarbij, dat vóór de oorlog de omroep
een zuivere particuliere zaak was, maar
dat dit na de oorlog veranderd is. De luis
teraar betaalt een retributie en daarmede
de omroep. Maar wil hij weten welke pro
gramma's worden uitgezonden, dan moet
hij ook nog eens 10 per jaar betalen voor
het omroepblad en het lidmaatschap van
een omroepvereniging. Om hieraan een ein
de te maken, is de stichting in het leven
geroepen.
Voorts betoogde mr. Blackstone dat de
auteurswet slechts het oog heeft op die wer
ken, aan welke een eigen karakter door
hun makers is gegeven. Een zodanig ka
rakter hebben de radioprogramma's niet.
Voor de omroepverenigingen pleitte mr.
C. R. C. Wijckerheld Bisdom, die de cas
satiemiddelen bestreed. Over de vraag of
de omroepverenigingen auteursrecht op de
radioprogramma's bezitten, zijn reeds tal
van uitspraken ten gunste van de omroep
verenigingen gedaan. Pleiter achtte de pro
gramma's begrepen onder een onderdeel
van artikel 10 der Auteurswet, luidende:
„Onder werken van letterkunde, weten
schap of kunst verstaat deze wet boeken,
brochures, nieuwsbladen, tijdschriften en
alle andere geschriften". Ongetwijfeld zijn
de radioprogramma's geschriften.
De bewering, dat het radioprogramma
een „nieuwstijding" zou zijn, strijdt duide
lijk met het gewone spraakgebruik, aldus
pleiter. Een nieuwstijding is een mede
deling, bestemd om de behoefte van het
publiek aan nieuws te bevredigen. Een
handleiding voor radioluisteraars heeft dit
karakter niet.
De advocaat-generaal zal over 14 dagen
conclusie nemen.
Het is een merkwaardig en verblijdend
verschijnsel dat de inlagen bij de spaar
banken, aangesloten bij de Nederiandsche
Spaarbankbond, in de maand Januari met
meer dan f 20 millioen zijn toegenomen.
Een dergelijk hoog cijfer is, volgens de
directie nog nimmer voorgekomen, hoewel
Januari in het algemeen een goede spaar-
maand is. Ook bij de Rijkspostspaarbank
kan de laatste maanden een vooruitgang
worden geconstateerd en wanneer men
hier niet met een tijdelijk verschijnsel te
doen heeft, ziet het er met de noodzake
lijke kapitaalvorming voor de toekomst
dus wat beter uit.
Er kan niet genoeg op worden gewezen
dat deze kapitaalvorming voor het behoud
en de verhoging van onze volkswelvaart
.een eis van de eerste orde is. In het ver
slag van de Twentsche Bank wordt opge
merkt dat voor uitbreiding van de investe
ringen met het oog op de groeiende be
volking jaarlijks een bedrag van f 2 mil
liard nodig is en dat voorts de noodzake
lijke afschrijvingen, ten behoeve van de
vervanging en vernieuwing van het pro
ductie-apparaat eenzelfde bedrag vragen,
zodat dus in totaal f 4 milliard per jaar
nodig is.
Het gaat tenslotte om de instandhouding
en de opvoering van de productie. De di
rectie van de Heemaf opent ditmaal haar
verslag met een aanhaling van Ludwig
von Mises die deze noodzaak scherp en
duidelijk formuleert. Er zijn geen andere
middelen, waardoor de algemene levens
standaard kan worden verhoogd, zo lezen
ADVERTENTIE
De Stofzuiger Speciaalzaak
Gen. Cronjéstr. 43 Spaarne 3
Tel. 16990 Tel. 1769G
Kruidbergerweg 51, Santpoort
Het speciale adres voor
STOFZUIGERS
Reparatiën en onderdelen
ADVERTENTIE
In de stampvolle Rotterdamse Schouw
burg heeft Dinsdagavond het Ballet-En
semble onder leiding van Netty van dei-
Valk zijn debuut als beroepsgezelschap ge
maakt met een programma van vriendelij
ke danskunst, dat met veel bloemen en een
zeer langdurig applaus werd beloond.
Eigenlijk heeft men hier te doen met een
eigenaardig geval. Mevrouw Van der Valk
geniet in de Maasstad en ook daarbuiten
een voortreffelijke reputatie als paedagoge,
speciaal voor de vorming van aankomende
krachten. Van haar vroegere leerlingen
heeft vooral Miep Vleugels zioh bekend
heid verworven. Steeds streefde zij bij
haar uitvoeringen naar een hoger peil dan
dat waarmee de meeste dansscholen, die
met een demonstratie van vorderingen vol
staan, zich tevreden stellen. Het werden
kleine uitvoeringen in fraaie costuums en
muzikaal volkomen verantwoord. Met de
leden van haar beroepsklasse onder wie
vooral Barrv Treure en Mariene Huyts de
aandacht trokken ging zij ook naar an
dere steden. Zo werden onder meer Am
sterdam en Antwerpen bezocht. Daardoor
werd het aannemen van de professionele
status tenslotte onvermijdelijk.
Voor de criticus, niet langer geconfron
teerd met amateurs, is het een moeilijk
probleem naar welke normen hij moet oor
delen. Het beschikbare materiaal is name
lijk van dien aard, dat men met enige goe
de wil in ons land zeker wel vier van der-
Hulp aan rampgebied
Het bureau voor muziek-auteursrecht
„B.U.M.A." te Amsterdam heeft van vele
buitenlandse zusterorganisaties bewijzen
van sympathie en belangrijke giften in
geld voor het Rampenfonds ontvangen. De
„Söcieta Italiana dcgli autori cd editori"
heeft een genereus aanbod gedaan. Er
wordt een beurs beschikbaar gesteld voor
een muzikaal begaafde jongen uit het
rampgebied in de leeftijd van 10 tot 14
jaar, teneinde daarmede diens volledige
muzikale opleiding (met inbegrip van
studiematei'iaal, kleren, volledig pension
en dergelijke) te bekostigen aan het of
ficiële Italiaanse muziekcollege „Forum
Italicqm" te Rome. De B.U.M.A. heeft zich
dezer dagen tot de minister van Onderwijs,
Kunsten en Wetenschappen gewend met.
verzoek een gegadigde voor deze beurs te
doen aanwijzen. -
Op 30 Maart is het honderd jaar geleden
dat de beroemde schilder Vincent van Gogh
te Zundert in Noord-Brabant werd ge
boren. Er wordt een nationale herdenking
voorbereid, bestaande onder meer uit een
grote tentoonstelling van zijn werk, die
achtereenvolgens in het Haags Gemeente
museum (30 Maart—17 Mei), het rijks
museum KröllerMüller te Otterlo (.23
Mei—19 Juli) en het' Stedelijk Museum te
Amsterdam (24 Juli—21 September) komt.
Het comité bestaat uit: mr. H. J. Reinink
(secretaris-generaal) en dr. N. R. A.
Vroom (hoofd van de afdeling kunsten)
van het ministerie van Onderwijs, Kunsten
en Wetenschappen, en de heer W. Gogh
(een neef van de schilder) en de directeu
ren van de drie genoemde musea.
Op Vrijdag, 27 en Zaterdag 28 Maart zal
in het Haags Gemeentemuseum een sym
posium onder erevoorzitterschap van dr.
H. P. Bremmer en onder leiding van prof.
dr. I. G. van Gelder worden gehouden,
waarop zeven Van Gogh-kenners uit
Europa en vermoedelijk een Amerikaan in
leidingen zullen houden over een bepaald
aspect van zijn werk of over zijn invloed
op de moderne kunst. Op Maandagmorgen
30 Maart zal de Commissaris der Koningin
in de provincie Noord-Brabant te Zundert
een gevelsteen onthullen in het huis, dat
staat op de plaats waar de familie Van
Gogh vroeger gewoond heeft. Des avonds
wordt in het Haags Gemeentemuseum de
herdenkingsbijeenkomst gehouden, die een
sober karakter zal dragen. Prof. A. M.
Hammacher zal de herdenkingsrede uit
spreken.
De vervolgens te openen tentoonstelling
zal een zo. volledig mogelijk en chronolo
gisch beeld geven van de ontwikkeling van
Van Goghs werk. Zij omvat ongeveer 160
schilderijen, waarvan er 20 uit buitenland
se musea afkomstig zijn. Het tweede deel
van de expositie omvat .documentatie,
foto's, knipsels, persoonlijke herinneringen,
Japanse prenten en dergelijke. Een anders
samengestelde expositie zal later naar de
Verenigde Staten gaan.
Behalve deze tentoonstelling zal in het
Haags Gemeentemuseum een expositie
worden ingericht van houtsneden van de
Japanner Utamaru, die twee honderd jaar
geleden werd geboren en van wiens werk
Van Gogh een groot bewonderaar was. In
het rijksmuseum KröllerMüller en het
Stedelijk Museum komt een expositie van
werken van acht grote tijdgenoten van Van
Gogh. Bovendien worden er aparte expo
sities ingericht van werk uit cle collectie
van Theo van Gogh, een broer van Vin
cent, die een overzicht geeft van het Pa-
rijse milieu vah 18801890.
De Van Gogh-film
Polygoon-Profilti heeft, zoals wij reeds
eerder uitvoerig berichtten, in samenwer
king met de Regeringsvoorlichtingsdienst,
een kleurenfilm van twintig minuten over
Van Gogh gemaakt, die tegen 30 Maart ge
reed zal zijn. De Haarlemse componist Jan
Mul heeft de muziek geschreven, die onder
leiding van Piet Heuwekemeijer door het
Amsterdams Kamermuziekgezelschap is
uitgevoerd. Het scenario is geput uit Vin
cents briefwisseling. In deze film, die is
ingeschreven voor het festival te Cannes,
komen geen personen voor. Het is de be
doeling dat zij ook in het buitenland in
roulatie zal worden gebracht.
In de heruitgave van de verzamelde cor
respondentie van Van Gogh (Wereld-
Bibliotheek, Amsterdam) waarvan het
eerste deel reeds uit is en de twee volgende
bundels binnenkort verschijnen zullen
vele nog niet eerder gepubliceerde brieven
zijn opgenomen.
Tenslotte kan worden gemeld, dat dit
jaar begonnen zal worden met de restau
ratie van de pastorie te Nuenen, waar Van
Gogh gewerkt en gewoond heeft.
gelijke ensembles, zij het dan misschien
minder gedisciplineerd, zou kunnen sa
menstellen. Daaraan bestaat natuurlijk
niet? tie minste behoefte. Doch als Rotter
dam zo graag een eigen groep wil hebben,
dan-zullen 'wij de laatste zijn om de on
dernemende koopmansstad dit voorrecht te
misgunnen. Een geheel andere vraag is
echter of deze vorm van optreden voor de
medewerkenden (of maar dat is weer
een f hoofdstuk apart de Nederlandse
danskunst 'in het algemeen) wel de meest
gewenste is. Zij zijn er strfkt genotnen
nog'niet rijp voor. Rest dus te onderzoeken
of he( choreografisch vermogen van Netty
Van der Valk de nodige waarborgen voor
de toekomst van deze jeugdige artisten
biedt.
Dat Netty van der Valk bijzondere be
gaafdheden als zodanig heeft, staat buiten
kijf. Zij bezit een fijnzinnig gevoel voor
ruimteverdelinig, maar daaraan moet on
middellijk worden toegevoegd dat zij met
haar groepen veel betere resultaten be
reikt dan met haar solisten, hetgeen in de
eei*ste plaats veroorzaakt wordt door een
herhaaldelijk in het oog vallende beperkt
heid van bewegingsmotieven. Dit euvel kan
dikwijls verholpen worden en men her
innert zich dan het voorbeeld van Yvonne
Geqrgi door een behendige regie. Overi
gens wordt er voor het trekken van ver
bindingen tussen de figuren vaak meer
gelopen, waarbij men geenszins moet den
ken aan promenades, dan gedanst. Groot
echter, soms bijna misleidend, is de door
mechanisch ten gehore gebrachte muziek
en de met bescheiden middelen voorbeel
dig uitgevoerde aankleding in stand ge
houden illusie. Vooral in Benno H. Wis
sing heeft zij een (kennelijk op het gebied
van reclametekenen bedreven) uitmun
tende ontwerper voor costuums en décors
gevonden. Daarbij ko>mt dat ook de be
lichting aan de hoogste eisen voldoet. De
gehavende arcaden van E. Nolten als ach
tergrond voor „L'Estro Armonico" op een
concerto grosso van Vivaldi herinnerden
enigszins aan de entourage voor de sym-
phonische balletten van Massine, wat ech
ter geen afbreuk aan de waardering voor
deze stijlvolle bouw behoeft te doen.
Behalve door Barry Treure wordt er
(tot schade aan de snelheid) niet op de
pointes gedanst. Deze met veel talent en
een mooie plastiek gezegende danseres
•heeft nog grote moeite met het bewaren
van evenwicht en een zuivere lijn in het
draaien, speciaal wanneer dit in attitude
geschiedt. Over het algemeen moet trou
wens gezegd worden dat de techniek (Net
ty van der Valk baseert zich op academi
sche normen, maar is zeker niet ongevoelig
voor een vrijere richting) onvoldoende
ontwikkeld is om aan de bewegingen de
gewenste expressiviteit te verlenen, het
geen vooral bleek uit een sterkere door
voering van stemming vergende „Petite
Suite" van Debussy, waarin trouwens al
lerlei schoonheidsfouten (zoals het on
handige tillen met de rug naar het pu
bliek) aangewezen kunnen worden. Beter
dan hiermee wist Mariene Huyts in het
reeds vroeger vertoonde, belangwekkende
werk „De Maagdenburcht" op zeer dan
sante muziek van Menotti van haar per
soonlijke aanleg te getuigen. Hierin liet
Netty van der Valk zich als choreografe
van haar beste kant zien door het introdu
ceren en vaardig handhaven van karakter
in de diverse rollen, zinrijk op de moge
lijkheden van de executanten afgestemd.
Men bemerkt uit het bovenstaande dat
ik een nogal afwachtende houding ten
aanzien van deze onderneming heb aan
genomen. De voornaamste verdienste is
voorlopig dat de met middelen van buiten
opgeroepen illusie, waarover ik eerder
schreef, nergens wordt verstoord. Maar het
blijft een open vraag of paedagogisehe
kwaliteiten en goede smaak een voldoende
basis voor toekomstige ontwikkeling ople
veren. De belofte is nog wat flauw.
DAVID KONING
we, dan een toenemende vermeerdering
van het kapitaal in vergelijking met de
bevolking. Alles wat een goede regering
kan doen tot verhoging van de stoffelijke
welstand van de massa is een zodanig be
leid dat er geen obstakels zijn voor een
progresieve accumulatie van nieuw kapi
taal en het gebruik daarvan voor de ver
betering van de technische methoden van
voortbrenging. Het enige middel om de
volkswelvaart te bevorderen is de ver
meerdering en de verbetering van de pro
ductie. Het enige middel om de lonen blij
vend te kunnen verhogen is het verhogen
van de productiviteit van de arbeid door
vergroting van het kapitaal dat per hoofd
van de bevolking voor de verbetering van
de productiemethoden wordt geïnvesteerd.
Tot zover het citaat.
Tegen de achtergrond van deze klassieke
wijsheid, die in het verslag van de Heemaf
in den brede wordt gecommentariseerd,
kan het oordeel over het sinds de laatste
iaren in ons land gevoerde beleid zeker
niet gunstig zijn. In het verslag van de
Twentsche Bank wordt opgemerkt dat
voor in firma-vorm gedreven ondernemin
gen de bedrijfswinst aan tot 82'X, pet. op
lopende inkomstenbelasting is onderwor
pen en van zelffinanciering in dergelijke
gevallen dus nauwelijks sprake kan zijn.
Een dergelijke firma-vorm komt veelvul
dig bij de middenstand voor en deze cate
gorie van het bedrijfsleven heeft het dan
ook de laatste jaren wel uitermate moei
lijk gehad en dit is ook thans nog steeds
bet geval. In haar verslag over 1952 wijst
de Nederiandsche Middenstandsbank er op
dat de grote geldruimte, welke uit de
gunstige ontwikkeling van de betalings
balans voortvloeit, voor de Middenstand
slechts in beperkte mate van invloed is
geweest. De belangrijke stijging in 1952
van de gelden van derden bij genoemde
instelling schijnt daarmee in strijd, maar
is in feite voor een groot deel niet van de
middenstand afkomstig. Zij spruit in hoofd
zaak voort uit fondsvorming van allerlei
soort, in het bijzonder voor sociale verze
keringen, pensioenvoorziening en derge
lijke. De voortdurende zeer omvangrijke
credietvraag wijst eveneens op het voort
bestaan van liquiditeitsmoeilijkheden.
De gewijzigde verhouding tussen geld
en goederen speelt hier uiteraard een grote
rol. Zoals in het verslag van de Heemaf
wordt opgemerkt kan aan iedere f 264 nu
slechts de koopkracht van f 100 in 1939
worden toegekend, een omstandigheid
waarmee ook bij de beoordeling van de
toeneming van de spaargelden moet wor
den rekening gehouden. Hoezeer tenge
volge van een en ander het eigen kapitaal
voor de bedrijfsfinanciering bij de mid
denstand is ingekrompen, blijkt wel dui
delijk uit het feit dat bijv. bij de schoen
winkels het eigen kapitaal in procenten
van de balanstelling van 1939 tot 1950 van
82 pet. tot 53 is gedaald, bij de textiel
winkels van 84.7 tot 49.8 en bij de meu
belwinkels van 82.2 tot 29.6. In veel ster
kere mate dan voor de oorlog moet dus
ter financiering van de bedrijven van
vreemd kapitaal worden gebruik gemaakt,
met alle daaraan verbonden moeilijkheden.
Wij hebben er vroeger op gewezen dat
het niet onverschillig is op welke wijze
de kapitaalvorming welke er ook nu ge
lukkig, zij het in te geringe mate, nog is,
tot stand komt en op welke wijze zij wordt
gebruikt. De directie van de Twentsche
Bank heeft becijferd dat gedurende de
laatste drie jaar een bedrag van niet min
der dan f 6 milliard aan het staatsvermo
gen is toegevoegd, wat wil zeggen dat de
belastingheffing de lopende uitgaven van
de. Staat met dit bedrag heeft overtroffen.
Alle investeringen in staatsbedrijven, en
andere buitengewone uitgaven zijn uit de
lopende inkomsten van de Staat gefinan
cierd en niet zonder zorg wordt de vraag
gesteld of we hiermee niet op weg zijn
mtar een geruisloze nationalisering van de
vermogensvorming en daarmee van de
particuliere ondernemingen.
Het is op zichzelf beschouwd, toe te jui
chen dat ten aanzien van de middenstand
een reeks maatregelen tot stand kwam om
aan de liquiditeitsmoeilijkheden van deze
groep tegemoet te komen. De Bijzondere
Credieten, het Werktuigencrediet, het Be-
drijfsuitrustingscrediet, het Vestigingscre-
diet en tenslotte de z.g. Borgstellingscre-
tiieten hebben ongetwijfeld een nuttig ef
fect gehad. Maar zij illustreren een onge
zonde toestand, namelijk het onvermogen
cm op normale wijze de voor het bedrijf
nodige geldmiddelen te verkrijgen. Het is
prachtig als ons volk weer gaat sparen,
doch wanneer deze besparingen in allerlei
vorm en langs allerlei kanalen naar de
Staat vloeien, zal ook de Staat in steeds
meerdere mate de middelen voor investe
ringen moeten verschaffen en de bedrijfs
risico's moeten aanvaarden. Voor dit pro
bleem dat voor velen helaas geen pro
bleem is staat men reeds nu, zoals wel
blijkt uit de vorming van een garantie
fonds ten behoeve van institutionele be
leggers, teneinde het hun mogelijk te ma
ken de hun toevertrouwde gelden als risi
codragend kapitaal uit te zetten. Voor
ieder, die de particuliere ondernemings
geest en de particuliere verantwoordelijk
heid voor de ontplooiing van de nationale
volkswelvaart van het hoogste belang acht,
is het duidelijk dat we daarmee op de ver
keerde weg zijn. En dat daarom de inves
teringen van de staatsbedrijven en de an
dere buitengewone uitgaven van de Staat
niet langer moeten worden gefinancierd
uit de lopende inkomsten, d.w.z. de belas-
t-ngen, maar dat hierin op andere wijze
moet worden voorzien. In dit verband zegt
het clan ook niet als minister Van de
Kieft ons voorrekent dat het staatsbudget
voor 1953, inplaats van een overschot, eer.
tekort zal opleveren. Want zonder die bui
tengewone uitgaven zal er op de staats
huishouding bij de thans geldende belas
tingen zeker een overschot zijn, dat voor
belastingverlaging kan worden gebruikt en
waardoor aan de kleine en grote bedrijven
meer armslag kan worden gegeven voor
de vernieuwing en uitbreiding van hun
productie-apparaat. En het was daarom
goed dat prof. Hellema in de Eerste Ka
mer nog eens weer en met klem op ver
laging van de belastingdruk heeft aange
drongen.
Want die belastingdruk is, vooral wan
neer, gelijk velen verwachten, de concur
rentie groter en de export moeilijker en
riskanter worden, de Achilleshiel van de
nationale volkwelvaart.
ADVERTENTIE
Extra toegevoegdeiwit, kalk,
phosfor, vitaminen A, B. en C.
PRODUCT VAN DE NOORD-HOLLANOSE MARGARINEFABRIEKEN ZAANDIJK
Door do zilverpapier verpakking heeli hel licht geen nade
lige invloed op de inhoud en blijven de vitamines behouden.
Horizontaal: 1. zwarte
uit Centr. Afrika; 5.
land in Azië; 10. val
lei; 12. bont (Eng.);
14. meer; 16. keet; 18.
halfbloed; 20. lijm;
21. Zuidvrucht; 23.
deel v. h. hoofd; 24.
maanstand; 25. Bij
bels figuur; 26.'Euro
peaan; 28. naschrift:
29. waard; 32. treur
spel: 34. kei; 36. groet;
37. bevel; 38. nacht
vogel; 39. zangspel;
41. helleveeg; 43. be
togen; 46. rijksbomen:
48. dwaas; 49. waan
zinnig; 50. lidwoord:
51. evenzo; 53. de af
beelding v.h. dier; 55.
web; 56. voedsel to?
zich nemen; 58. mu
zieknoot; 59. schild
knaap; 60. telwoord.
62. hond; 63. eens
klaps; 64. metaal.
Verticaal: 2. plaats in
N.-Holland; 3. on
zichtbare brandstof;
4. maat; 6. klaar; 7.
onderstuk v. voorge
vel; 8. rivier in Italië;
9. Bijbetaling bij het
verschuldigd bedrag;
11. inhoudsmaat; 13.
zwaar dragen; 15.
plukje haar; 16. ge
voel van diepe afkeer,
met de bedoeling leed
te doen; 17. ovale bak;
19. afsluiting; 21. dorp
(OI); 22. wagenspoor
(Z. Nederlands); 25.
klappeien (Z. Neder
lands); 27. tot de ritus behorende; 29. om
lijsting; 30. plaats in geannexeerd gebied;
31. hinniken (Z. Nederlands); 33. vlug; 35.
ieder; 39. opstand; 40. gewoonterecht; 41.
van (Eng.); 42. stijgbeugel; 44. godheid; 45.
voortreffelijke karaktereigenschap; 47.
vis; 50. deel van een etmaal; 52. rood
(wapenk.); 54. speelgoed; 55. woede; 57.
nieuw (Lat.); 59. speelgoed; 61. deel v. d.
Bijbel; 62. muzieknoot.
Oplossingen kan men inzenden aan onze
bureaux Grote Houtstraat 93 of Soenda-
plein 37 te Haarlem, of Kennemei'laan 186
te IJmuiden. Zij moeten voor Woensdag
a.s. te 17 uur in ons bezit zijn en zijn in
gevuld op het bijgaande puzzlediagram.
Op briefkaart of enveloppe vermelden:
„Oplossing puzzle" en geen mededelingen
toevoegen. Onder de goede oplossers wor
den weer drie geldprijzen ad 7.50, 5.
en 2.50 verloot.
NAAM INZENDER:
ADRES:
De oplossing van de vorige puzzle luidt:
Horizontaal: 1. moot, 4. rook, 7. egg, 8.
Kaïn, 10. egel, 12. als, 13. ris, 14. ark, 15.
desa, 17. snee; 18. alumnus, 21. ketel, 22.
vader, 25. pigment, 28. vore, 30. aard, 32.
ido, 33. lam, 34. Lea, 35. eest, 36. veeg, 37.
aga, 38. Otto, 39. stro.
Verticaal: 1. mikado, 2. Orissa, 3. egoïs
me, 5. ongans, 6. kalken, 9. ale, 11. ere, 16.
Algerie, 17. Susanna, 19. rei, 20. gei, 23. em
bargo, 24. Oviedo, 25. prosit, 26. talent, 27.
adagio, 29. ode, 31. ree.
Prijswinnaars vorige puzzle (no. 7):
1. J. W. Kok, Mentawistraat 4, Haarlem-
Noord, 7.50.
2. Mevr. G. van Kappen, Zonnebloemlaan
9 a, Aerdenhout, 5.
3. H. Witkamp, Pieter Kiestsraat 44,
Haarlem, 2.50.
