Russen zijn de toestand in Berlijn
althans uiterlijk meester
Indrukwekkende herdenking van
250-jarig bestaan
Oost-Berlijn
Tanks en troepen met bajonet op het geweer
veegden de straten schoon: reeds 16 doden
Overeenstemming over
de bestandslijn
Het woord is aan
Ook in andere
steden onlusten
Fouten bij woningbouw
in Ede
Vakcentralen opperen
loonsverhoging van 5%
Q7e JAARGANG No 287 DONDERDAG 18 JUNI 1953 297e JAARGANG No 134
Binnen- en buitenmuren
vertonen scheuren
Compensatie huurverhoging
Globemaster neergestort,
honderdzevenentwintig
doden
Rechtszaak tegen leerling
journalist uitgesteld
FEEST BIJ JOH. ENSCHEDé EN ZONEN
Hoofdkantoor Grote Houtstraat 93, Haarlem. TT "UT "1 11 1 Uitgave Grafische Bedrijven Damiate N.V.
Telefoon 15295 (zes lijnen) Directie, Hoofd- LI W I -wr-h l~> -TU I 1 nj Bj-j I m+m g-J Verschijnt dagelijks beh.opZon-enFeestdagen.
redactie, Redactie en Administratie. Bijkantoor f |r I C! 1 B M 1 élïï 1 E 1 Hl Abonnement per week 47 cent, per kwartaal
in Haarlem-Noord, Soendaplein 37, Tel. 12230. L %_JI I JL lil 1 V Ji j, jj |L 1 V 1 L J 6.10, franco per post 6.60. Postgiro 273107.
Drukkerij Zuider Buitenspaarne 12, Tel. 15295. Advertentietarieven op aanvraag verkrijgbaar.
Directeur Hoofdredacteur: Robert Peereboora OPRECHTE HAARLEMSCHE COURANT
Directie: P. W. Peereboom en A. D. Huijsman
WASHINGTON (Reuter). Naar ge
meld wordt, zu'n de onderhandelaars van
beide partijen te Panmoendjom het eens
over een bestandslijn. Deze is vastgesteld
op basis van de huidige frontlijn.
Gedurende de afgelopen nacht is de strijd
aan het Westelijke gedeelte van het cen
trale front fel opgelaaid,zo heeft het hoofd
kwartier der UNO bekendgemaakt. Aan het
Oostelijke gedeelte van het centrale front
duren de gevechten nog steeds voort.
(Reuter). De Russische bezettingsmacht heeft de toestand in Oost-Berlijn, die
gisteren nog alle kenmerken van een revolutie droeg, althans uiterlijk, weer in
handen. Grote troepencontingenten, voorzien van zwaar materiaal, waren giste
ren de stad binnengetrokken en zij slaagden er op den duur in de betogersmassa's
in het regeringscentrum te verspreiden. Zij hadden kennelijk opdracht daarbij
slechts in uiterste noodzaak te schieten. Wel openden Russische tanks het vuur op
een menigte West-Berlijners bij de Potzdamerplatz. Plet salvo dal vermoedelijk
als waarschuwing bedoeld was, maar te laag lag, verwondde twintig personen.
Ook bij het Brandenburger Tor werd door de Russen geschoten. Tot nu toe zijn in
YVest-Berlijnse ziekenhuizen reeds 16 betogers overleden. Het totaal zal echter
veel hoger zijn. Het aantal gewonden wordt op meer dan 200 geschat. De werk
staking, die gisteren nog algemeen was, was dat vanochtend niet meer. Transport
arbeiders zijn althans vanochtend weer ten dele aan het werk gegaan.
United Press meldt uit Berlijn het nog
niet bevestigd bericht, dat in geheel
Oost-Duitsland de staat van beleg is af
gekondigd.
Al konden de grote betogingen van
gisteren worden onderdrukt, het "blijft
onder de oppervlakte gisten. Nog steeds
werd gisteravond de dreigende sfeer onder
streept door het geratel van machine
geweren in Oost-Berlijn, dat sinister werd
verlicht door de rosse gloed van commu
nistische gebouwen, die door de betogers
in brand waren gestoken. Nog steeds ook
zijn de Russen bezig met grote troepenbe
wegingen naar Berlijn, waar hun tanks alle
toegangswegen afsluiten. Colonnes stakers
uit de omgeving van Berlijn, die naar de
stad opmarcheerden, werden hier groten
deels tegengehouden. Nochtans werd ook in
andere Oost-Duitse steden gestaakt en ge
demonstreerd, zoals in de staalfabrieken in
Brandenburg en in Maagdenburg, Erfurt en
Leipzig.
De Russische troepen stonden voor een
moeilijke taak, want de betogers hadden al
gauw begrepen, dat de Russen strikte
orders hadden geen bloedbad te veroor
zaken. De betogers klommen op de tanks,
rukten de antennes af en staken balken
tussen de rupsbanden. Zij stichtten brand
in regeringswinkels en -restaurants, rukten
propaganda-materiaal van de muren en
jouwden de Russen en de Volkspolitie uit.
Russische troepen met de bajonet op het
geweer, drongen tenslotte kalm en stelsel
matig de betogers achteruit.
Nuschkc in de knel
Bijzonder hard kreeg Otto Nuschkc, de
leider van de Oost-Duitse „Christen-demo
cratische" partij het te verduren. Hij be
landde in een mensenmenigte, waarmee hij
tegen wil en dank West-Berlijn werd bin
nengedrongen. De 70-jarige Nuschke werd
geducht uitgescholden en kreeg enkele rake
klappen. Nuschke verklaarde zo spoedig
mogelijk naar Oost-Berlijn terug te willen
keren. Toen men hem vroeg wat hij van
het schieten op de demonstranten dacht,
zei hij: „Ordnung muss sein". Nuschke
werd voor verdere ondervraging overge
dragen aan de Amerikaanse autoriteiten.
Radio-Oost-Berlijn riep vanochtend een
regeringsverklaring om, waarin er bij de
arbeiders op aan werd gedrongen het werk
te hervatten. Premier Grotewohl heeft
gisteravond in een rede gezegd dat de
maatregelen om de productie op te voeren,
onjuist waren geweest. De scheppende
kracht van het volk, vooral van de midden
stand en de kleinhandel, was daardoor ver
lamd. De gerechtvaardigde ontevredenheid
van de arbeiders en de massale ontvluch
tingen naar het Westen hadden dit be
wezen. Grotewohl zei, dat de regering
nieuwe economische maatregelen over
weegt. „Er is geen andere mogelijkheid dan
een nieuw hoofdstuk te beginnen," zo
meende hij.
In een regeringscommuniqué werd ge
zegd, dat provocerende relletjes geleid door
fascistische agenten uitgevoerd werden vol
gens in West-Berlijn opgestelde plannen."
Volgens het blad „Neues Deutschland"
werden de betogers aangemoedigd en op
geruid door Amerikaanse officieren, radio
wagens en vliegtuigen met strooibiljetten.
De Franse en Britse troepen in Berlijn
zijn inmiddels in hun kazernes geconsig
neerd en in staat van paraatheid gebracht.
De drie Westelijke commandanten zijn gis
teren drie keer bijeengeweest. Zij besloten
de rust en orde in West-Berlijn te zullen
handhaven.
Reacties
Bondskanselier Adenauer heeft gisteren
zijn sympathie betuigd met de mannen en
de vrouwen in Oost-Berlijn, die hun wens
om van de onderdrukker bevrijd te worden,
tot uitdrukking brachten. Hij hoopte ech
ter, dat de betogers zich niet zouden laten
verleiden tot daden die hun leven en vrij
heid in gevaar zouden kunnen brengen.
Diplomatieke kringen in Londen menen,
dat de opstand de Sovjet-Unie wellicht tot
nadenken zullen stemmen aleer zij in Oost-
Duitsland haar aangekondigde nieuwe
koers gaat varen. De Russen hoeven er nu
in ieder geval niet meer op te rekenene, dat
na een hereniging van Duitsland de Oost-
Een Russische tank richt op de menigte.
Een man, een ijzeren staaf in de handen
(rechts), nadert het voertuig.
Duitse communisten veel kans zouden
maken. In Parijs blijft men zeer voorzichtig
met commentaar. Men gelooft echter dat de
Oost-Duitse regering de controle over de
gebeurtenissen kwijt is. In Amerika is de
opstand als een historisch feit begroet. De
New York Times schrijft, dat de Oost-Eer
lij*', ers een gebaar hebben gemaakt, dat
hoog zal worden aangeschreven in de ge
schiedenis van Duitsland en van de Euro
pese civilisatie.
Onoverzichtelijk
De toestand in Oost-Berlijn is nog on
overzichtelijk, zo meldde D.P.A. van
ochtend. Vooral is niet te overzien, in hoe
verre het werk is hervat. De stadsspoor
wegen, aldus het West-Duitse nieuws
bureau, liggen nog geheel stil. Ook de
trams, de ondergrondse en de bussen rijden
nog niet.
West-Berlijnse en geallieerde politie,
heeft een veiligheidsgordel van 450 meter
breedte tussen Oost- en West-Berlijn af
gezet.
Van West-Berlijn uit bood de Oostelijke
sector vanochtend een doodse aanblik. Er
waren slechts politiemannen en Russische
soldaten te zien. Af en toe kon men geweer-
en machinegeweervuur horen.
Het Russische leger heeft vanochtend de
staat van beleg uitgebreid tot gebieden
rondom de stad, zo deelt de Oost-Duitse
politie mede. De uitzonderingstoestand
geldt thans ook voor Potsdam, een stad van
130.000 inwoners 15 km. buiten Berlijn, en
voor Babelsberg, een voorstad van Potsdam
met 15.000 inwoners.
De politie heeft een cordon rondom Ber
lijn gelegd.
Volgens A.F.P. zijn in Karl Marx-stadt
(Chemnitz) in Oost-Duitsland ernstige
ongeregeldheden uitgebroken en is de uit
zonderingstoestand afgekondigd.
Te Berlijn aangekomen reizigers zeggen,
dat de actie in Maagdenburg, een industrie
stad met 240.000 inwoners, zeker zo hevig
was als die in Berlijn. Een tienduizend-tal
demonstranten had daar gisteren het stad
huis, het politiebureau en de gevangenis
stormenderhand bezet. De gevangenen wer
den vrijgelaten. In vele gevallen was de
Volkspolitie op de hand van de betogers.
De beweging werd door Russische troepen
de kop ingedrukt.
Er zouden tientallen doden en honderd
tallen gewonden gevallen zijn. De reizigers
zeiden deze mededelingen te hebben ge
kregen van leden van de Volkspolitie op de
autoweg van Berlijn naar Hemstedt.
Op vragen van het Tweede Kamerlid
Andi'iessen over constructiefouten bij te
Ede gebouwde woningen, heeft de minister
van Wederopbouw en Volkshuisvesting ge
antwoord, dat bij een complex van in to
taal 97 woningen, gebouwd in 1947 en
1948 in de z.g. „wethoudersbuurt" aldaar,
na voltooiing inderdaad enige gebreken
zijn geconstateerd, bestaande in het scheu
ren van enige buiten- en binnenmuren.
Dat deze scheuren instortingsgevaar zou
den impliceren is echter niet in overeen
stemming met de feiten.
De oorzaak van de scheuren in de bui
tenmuren moet vooral gezocht worden in
de ongelijke zettingen, ontstaan als gevolg
van het funderen van de kelders op vaste
grond en hec funderen van de overige mu
ren op „geroerde" of zwarte grond. De
'scheuren in de binnenmuren moeten mede
geweten worden aan de verwerking van te
verse kalkzandsteen.
Ten aanzien van de financiële conse
quenties van deze gebreken is, naar de mi
nister meedeelde, reeds een regeling getrof
fen tussen het bestuur der woningbouw
vereniging, de architect en de aannemer,
waarbij laatstgenoemde zich bereid heeft
verklaard, de schade aan de woningen te
herstellen. De kosten zullen voor zover zij
de normale onderhoudskosten overschrij
den, door de aannemers worden gedragen.
Addison:
Goed schrijven komt voott uit ge
voelens, die natuurlijk zijn zonder
voor de hand te liggen.
(Van een Haagse medewerker)
Naar wij vernemen, is bij de Stichting
van de Arbeid een suggestie van de Raad
van Vakcentralen gedaan, die mede zou
kunnen dienen als basis van de discussie,
ter voorbereiding van het advies over de
aangekondigde loonsverhoging.
De regering heeft voorgesteld de com
pensatie voor de huurverhoging voor de
helft te zoeken in een verhoging der lonen.
Van de zijde van de raad van vakcentra
len schijnt men zich op het standpunt te
stellen, dat de belastingvoorstellen, die
thans ter tafel liggen te weinig soulaas
bieden ter compensatie van de huurver
hoging. Met deze belastingvoorstellen wordt
teruggekomen op de maatregelen, welke in
1951 in verband met de verhoogde defensie
inspanning werden genomen.
Wordt de opheffing van de consumptie-
beperking op 2 a 3 procent geschat, de
zuivere compensatie bedraagt in feite niet
meer dan ongeveer 1 percent. In de voor
lopige conclusie van de Raad van Vakcen
tralen is men op grond van deze globale
berekeningen tot een loonsverhogingsper
centage van vijf gekomen.
Nu de voorstellen der. regering de ver
eveningsheffing buiten beschouwing heb
ben gelaten, schijnt men in werkgevers
kringen wel geneigd te zijn een loonsver
hoging van 2 a 2*/2 percent niét als de uiter
ste grens te beschouwen.
De suggestie van de Raad van Vakcen
tralen is meer bedoeld als een gedachte-
bepaling voor de komende onderhandelin
gen, dan dat men er een concreet voorstel
in zou mogen zien.
TOKIO, (Reuter) Een groot trans
portvliegtuig van het Amerikaanse leger is
Donderdag bij Kodaika, bijna vijftig km
ten Noorden van Tokio, neergestort.
Men gelooft, dat 127 personen zijn om
gekomen. Het toestel is een „Globemaster"
met drie dekken.
De Globemaster vervoerde 120 passagiers
en 7 bemanningsleden.
Dit is de ernstigste vliegramp, die ooit is
voorgekomen. In December 1952 kwamen
87 personen om bij het neerstorten van een
Globemaster in de V.S.
De rechtszaak tegen de leerling-iourna-
list L. J. E., werkzaam bij „Het Rotterdams
Parool", die op 23 Juni aanstaande door de
rechtbank m Rotterdam zou worden be
handeld, is wegens ziekte van een der ge
tuigen voor onbepaalde tijd uitgesteld.
Hoewel de viering van het 250-jarig be
staan van de Grafische Inrichting Joh.
Enschedé en Zonen N.V. op bescheiden
schaal gevierd zou worden, is de her
denkingsbijeenkomst in het Concert
gebouw vanmorgen tot een indrukwek
kende manifestatie geworden van de
hoge achting en grote waardering, die
men het bedrijf allerwege toedraagt.
Daarvan getuigden het bezoek van
Zijne Koninklijke Hoogheid Prins Bern-
hard, de toekenning van vijf koninklijke
onderscheidingen aan leden van directie
en personeel, de aanbieding van een ge
brandschilderd raam door de directeur-
generaal der P.T.T., de toekenning van
de gouden médaille der stad Haarlem
voor het eerst aan een onderneming ver
leend door de burgemeester en de
aanwezigheid van verscheidene hoge
gasten, onder wie de Commissaris der
Koningin in Noordholland, de minister
van Financiën, de president-directeur
der Nederlandse Barik en een vertegen
woordiger van de waarnemend Hoge
j Commissaris van de Republiek Indonesië.
Na de bijeenkomst in het Concertge
bouw werd een door het personeel aan
geboden gedenksteen aan het Klokhuis
plein onthuld.
Daarna werd een krans gelegd op het
graf van de grondlegger van het bedrijf,
Izaak Enschedé, in de kerstkapel van de
Grote Kerk.
Aan de genodigden werd in de Vlees
hal een lunch aangeboden.
Voor een uitvoerig verslag verwijzen
wij naar pagina 9.
Prins Bernliard toonde grote belangstelling voor een album letterproeven. Links de gedelegeerd Commissaris der Grafische
Inrichting, de heer A. D. Huijsman, rechts de directeur jhr. W. van Andringa de Kempenaer
MEER WIND
Verwachting, medegedeeld door het
K.N.M.I. in De Bilt, geldig van Don
derdagavond tot Vrijdagavond, opge
maakt om 10 uur:
Veranderlijke bewolking met aanvan
kelijk enkele plaatselijke buien, maar
morgen tijdelijke opklaringen. Matige,
later af en toe vrij krachtige wind. in
hoofdzaak tussen Zuid en Zuid-West.
Over het algemeen iets hogere tempe-
•aturen.
19 Juni
'on op 4.19 uur. onder 21.03 uur.
Taan op 12.53 uur. onder 0.14 uur.
Hoog en laag water in IJmuiden
Donderdag 18 Juni
Hoog water: 8.03 en 20.30 uur.
Laag water: 3.35 en 15.51 uur.
Vrijdag 19 Juni
Hoog water: 8.54 en 21.20 uur.
Laag water: 4.13 en 16.37 uur.
DIT JAAR 1953, nog niet ten halve ver
streken en ingezet met het optreden van
Eisenhower en zijn republikeins bewind in
Amerika, spoedig gevolgd door Stalin's
dood en het optreden van een comité van
heersers in de Sovjet-Unie, is reeds een
zeer bewogen jaar in de wereldpolitiek ge
worden. Er zijn zoveel potten te vuur ge
zet dat men zich in spanning afvraagt welk
brouwsel daar nog meer uit zal opborrelen
eer het jaar teneinde is. Een dier potten is
overgekookt in Oost-Berlijn. De Oost-
Duitsers, vervuld van verbazing over de
ver-gaande concessies, hun na het optre
den van de Russische Hoge Commissaris
Semjonof onverwachts toegezegd, hebben
die concessies kennelijk als een bewijs van
zwakheid van hun overheersers opgevat.
Het berouw over begane fouten en de er
kenning van schuld, door de Oost-Duitse
marionetten-regering in geenszins klassiek-
Duitse trant ten beste gegeven, moesten
hen in deze gedachte wel stijven. Waarop
de bouwvakarbeiders in Oost-Berlijn een
staking hebben ontketend wegens verho
ging van de prestatie-norm zonder bege
leidende loonsverhoging, die ten snelste
tot een algemene staking met opstandige
demonstraties uitgroeide. Pogingen tot
tegen-demonstratie door de blauwhemden
van de communistische Freie Deutsche Ju-
gend haalden niets uit;deze jongelui werden
van de straat geveegd en spoedig ontwaarde
men nergens meer .een Duits communis
tisch partij-insigne. Als iets de Russen op
deze dag volkomen duidelijk is geworden
dan moet het wel zijn, dat de Oost-Berlijn-
se bevolking allerminst van geestdrift voor
het communisme vervuld is, dat zij integen
deel ten snelste van dit régime verlost wil
worden en dat de Sovjet-getrouwen tegen
over de vertoornde menigte geen andere
kans hadden dan ten snelste het hazenpad
te kiezen. Berichten uit andere Oost-Duit
se steden zoals Maagdenburg, Erfurt en
Leipzig duiden trouwens op overeenkom
stige stemming, al zijn zij verre van vol
ledig. Ook daar is gestaakt en met name
in Maagdenburg schijnt krachtdadig dooi
de demonstranten te zijn opgetreden, waar
bij evenals in Berlijn een aantal
slachtoffers onder hen moet zijn gevallen.
Het staat vast dat dit in de hoofdstad is
geschied. De Russen zijn tegen betogingen,
waarbij in totaal wellicht honderdduizend
demonstranten betrokken waren, met mili
taire macht gaan optreden. Zij hebben er,
na een milde inzet, een aantal met hun
tanks overreden en op anderen geschoten.
De demonstranten, aanvankelijk weinig
respect voor de militaire macht tonend,
poogden houten balken tussen rupsbanden
te schuiven om de tanks tot stilstand te
brengen en de antennes eraf te slaan, maar
het slot was dat enige tientallen doden
vielen en een paar honderd gewonden.
Berichten van deze morgen geven de in
druk dat de stakingen nog geenszins ten
einde zijn, al is wellicht hier en daar de
arbeid hervat. De Russische troepen heb
ben natuurlijk met hun overmacht de si
tuatie voor het overige wel in handen,maar
blijven zekere reserve tonen en zijn voors
hands niet tot krasse représailles overge
gaan, die trouwens niet in de lijn van hun
nieuwe beleid zouden passen. Misschien
wachtte men vanmorgen op orders, van
welke inhoud dan ook, uit Moskou.
Het zijn intussen de Russen die de staat
van beleg hebben afgekondigd en niet de
Oost-Duitse regeerders, die zij in hun pro
clamatie niet eens hebben genoemd en wier
positie nu wel uiterst dubieus is geworden,
temeer omdat de Volkspolizei op vele
plaatsen de geweren heeft weggeworpen
en gemene zaak met de demonstranten ge
maakt. Dat de Oost-Duitse vice-premier
Nuschke over de grens van West-Berlijn is
gewerkt en daar door de politie in een soort
„Schutzhaft" is genomen zoals dat in de
jaren 19401945 geheten zou hebben
mag hierbij als een veeleer komische dan
tragische noot gelden en ook als een in
zulke omstandigheden nogal ongewoon
geval.
Wat de verdere gevolgen zullen zijn is
niet te voorspellen. In Londense diploma
tieke kring meent men dat de Russen nu
wel zullen aarzelen met de beloofde con
cessies uit te voeren. Dat lijkt nog zo zeker
niet; het Westen is altijd van prestige-over-
wegingen vervuld, die de Russische ge
aardheid niet plegen te kenmerken, zoals
door kenners van Rusland meermalen
in het verleden zowel als in deze tijd
niet zonder verwondering is genoteerd.
Parijs toont zich gereserveerd; de West-
Duitse Bondskanselier Adenauer heeft zijn
sympathie met de verzet-plegende demon
stranten betuigd en in Amerika is men
geestdriftig gestemd. Het lijkt mogelijk
dat het gebeurde Bondskanselier Ade
nauer's politiek in de kaart heeft gespeeld.
Premier Grotewohl, van de Oost-Duitse
regering, heeft er bij de arbeiders op aan
gedrongen het werk te hervatten. Hij lijkt
niet de aangewezen man om daarop invloed
te doen gelden. Hij heeft nu weer erkend
dat de maatregelen, genomen om de pro
ductie op te voeren, onjuist zijn geweest,
dat de scheppende kracht van het volk
erdoor verlamd is en dat de gerechtvaar
digde ontevredenheid van de arbeiders en
de massale vlucht naar het Westen dit heb
ben bewezen. Het antwoord der Oost-
Duitsers ligt voor de hand: die ontevreden
heid was al zolang merkbaar en die massale
vlucht al zolang gaande, dat dit berouw
hem eerder had moeten vervullen. „Er is
geen andere mogelijkheid dan een nieuw
hoofdstuk te beginnen," heeft Grotewohl
omgeroepen en daar zullen de Oost-Duit
sers wel mee instemmen. Maar met de
commentaar: „Zonder jou en je kornuiten."
R. P.
