nooit
Ruim zes percent der kiezers
liet verstek gaan
IN DE WERELDPOLITIEK
Ilperveld, moerassig domein van
eenden, aalscholvers en grutto's
Russisch schip in de stroomversnelling
D.D.D.
Slotconcert van internationale
dirigentencursus 1953
Een Eeuw Geleden
VAN
HOUTENS
'"Hoe is het ontstaan?^1
In Haarlems Concertgebouw
3
Omzwervingen in Noordholland
Toekomstig natuurreservaat van grote waarde
Eenden in ere
MELK
CHOCOLADEKORRELS
Agenda voor Haarlem
Na aan het hart
Het autobusongeluk
in Keulen
Examens
Eindcijfers raadsverkiezingen
GAAT U MET VACANTIE?
Kort geding tegen de
Staat der Nederlanden
Dit woord:
BREM ZOUT
P.B.F.-plan tot subsidie»
bij de aankoop van
schilderijen
Clandestiene zenders
bezigden Belgische
roepletters
Uit de Opregte Haarlemsche
Courant van 14 Julij 1853
DINSDAG 14 JULI 1953
OP DE STRALENDE Zaterdagmiddag
welke achter ons ligt, hebben wij
aan het Amsterdamse Tolhuis het rode
busje gepakt dat ons langs de grauwe ha
venindustrieën het Noordhollandse laag
land inreed tot het stilhield bij het café
„De drie zwanen" van de heer Lelie in Den
lip.
We troffen daar een klein gezelschap
leden van de stichting „Het Noordhollandse
landschap", dat onder aanvoering van zijn
voorzitter, prof. ir. T. H. van Wisselingh
uit Aerdenhout, en zijn secretaris, mr. H.
Westerman uit Amsterdam, zijn gezamen
lijk bezit in het Ilper veld ging inspecteren.
Want dat voor de haastige en niet altijd
even opmerkzame passant onaanzienlijke
vlakland ten Noorden van de oude Water-
landse en Oostzaner Zeedijk is wel wat
meer dan alleen maar een drassig veen
gebied van een weinig afwisselende opeen
volging van watergangen en rietlanden.
Wie daar wat meer van wil weten die
kan bij „De drie zwanen" terecht, waar hij
een boot kan huren om daarmee door te
dringen in de geheimen van het Ilper veld.
Hij zal dan al spoedig ervaren, dat deze
moerasterreinen niet alleen uit landschap
pelijk oogpunt, maar ook voor de beroeps-
en ambachtsbioloog een fraai geheel vor
men.
Het grasland verheft zich hier namelijk
boven de waterspiegel van de Burg, de
Gouwsloot, het Keeswaalsewijd of hoe al
die vaarten en sloten nog meer mogen
heten, met de twee torens van Ilpendam in
het vooruitzicht en de constante rookpluim
van de Hollandiazuivelfabriek in Purmer-
end aan de einder. De liefhebber van het
oer-Hollandse waterland (maar met een
typisch eigen, Zaans karakter) kan hier
zijn hart ophalen. Wie er om deze tijd van
het jaar komt zal genieten van de zachte
tinten van de bloeiende Valeriaan, de
paarse distel, de kamille, de witte klaver
of de zachte dravik en hij zal zich wellicht
niet kunnen bedwingen om een bos stevige
rietsigaren mee naar huis te nemen.
Maar ook in het water en in de lucht
valt hier wel zo het een en ander te ont
dekken. In Landsmeer en Den lip zijn de
eenden in ere: tal van bewoners verdienen
hun brood in de eendenfokkerij. Maar de
geduldige speurder heeft kans een nest
van tafeleend, pijlstaart of kuifeend in het
riet aan te treffen: alleen niet nu, want
begin Augustus gaat de eenden jacht open
en dat schijnen die beesten te wéten.
Intussen hebben wij ons Zaterdagmiddag
verlustigd in de ranke duikvluchten der
talrijke aalscholvers, in het wonderlijk
keelgeluid der grutto's en in de sierlijke ge
vormde fuut, al mag dat dan een schan-
ADVERTENTIE
DINSDAG 14 JULI
Grote Kerk: Orgelbespeling door George
Robert, 8—9 uur. Concertgebouw: Orkest
klasse Haarlems Muziek-instituut, 8 uur.
Luxor: „Limelight", op het toneel Burlisto,
14 jaar, 8 uur. Lido: Reportage Sparta-RCH
met bijprogr. 11 en 12 u. „Meisjes in het wit",
14 jaar, 7 en 9.15 uur. City: „Een koningin
wordt gekroond", alle leeft., 7 en 9.15 uur.
Spaame: „De wraak der Quantaro's, 14 jaar,
7 en 9.15 uur. Frans Hals: „Het uur der
wrake", 18 jaar, 8 uur. 3Iinerva: „De kleine
wereld van Don Camillo", alle leeft., 8.15
uur. Rembrandt: „Förster-Christel", alle
leeft., 7 en 9.15 uur. Palace: „De lokkende
wildernis", 14 jaar, 7 en 9.15 uur. Tentoon
stelling: Minerva, Miniatuur-spoorweg 7—9
uur.
Stadhuis: Marionettenspel: Capriola en
Troostvogel, 7.30, 8.30 en 9.30 uur.
WOENSDAG 15 JULI
Grote Kerk: Orgelconcert, 8 uur. Luxor:
„Limelight", op het toneel Burlisto, alle
leeft., 2 en 8 uur. Lido: „Meisjes in het wit",
14 jaar, 2, 4.15, 7 en 9.15 uur. City: „Een ko
ningin wordt gekroond", alle leeft., 11. 2.15,
4.30. 7 en fl.15 uur. Spaarne: „De wraak der
Quantaro's", 14 jaar, 7 en 9.15 uur. Frans
Hals: „Het uur oer wrake", 18 jaar, 2.30, 7
en 9.15 uur. Minerva: Hoffman's vertellin
gen, 14 jaar, 8.15 uur. Rembrandt: „Förster-
Christel", alle leeft., 2, 4.15, 7 en 9.15 uur.
Palace: „De lokkende wildernis", 14 jaar,
2, 4.15, 7 en 9.15 uur. Tentoonstelling: Mi
nerva. Miniatuur-spoorweg 1.30—5.30 en
7—9.30 uur. Openluchttheater: Kindervoor
stelling: Het wonderpaard van Marjoleintje,
2.30 uur.
Stadhuis: Marionettenspel: Capriola en
Troostvogel, 2.30, 3.30, 4.30, 7.30, 8.30 en
9.30 uur.
delijke visdief zijn, die de broodvissers in
de Purmerenderpolder iedere dag twee tot
drie pond afhandig maakt. Want er zit
nogal wat paling, aal en karper in het
water van het Ilperveld en dat zal zeker
nog beter worden wanneer er eens flink
gebaggerd wordt. Nu is het zo, dat in som
mige sloten de vis met de hand gevangen
kan worden
Dat zal anders kunnen worden wanneer
de stichting „Het Noordhollandse Land
schap" een flink deel van dit moerasgebied
in handen krijgt. Want dan zullen de wa
tergangen voor een deel goed op diepte
worden gehouden, voor een ander deel
kunnen zij afgesloten worden ten faveure
van de planten-sociologen, die hier de
resten van een brakwatervegetatie kunnen
bestudéren. Dat het zeldzame orchideetje
Malaxis paludosa hier is gevonden zal de
meesten die er met de botaniseertrommel
op uit trekken niet onbekend zijn.
Het Ilperveld ligt de stichting „Het Hol
landse Landschap" een soort meerder
jarig geworden regionale dochter van de
Vereniging tot behoud van Natuurmonu
menten na aan het hart en dat heeft
zijn reden.
Voor de oorlog strekte een dergelijk wa
tergebied zich ook uit ten Westen van de
Ilperrijweg en de Zaan. Het werd door
sneden door de Twiske, een schilderachtige
stroom. En dus was het daar voor de wa
tervogels ook goed broeden. Toen is men
op het onzalige idee gekomen het Twiske-
land te gaan ontginnen, hoewel de kwali
teit van de grond nu niet bepaald je dat is.
Enfin, wie nu dit toekomstige tuinbouw
gebied van drieduizend hectaren betreedt
zal vergeefs zoeken naar iets dat nog maar
in de verste verte aan de vroegere bekoor
lijkheid van de Twiske herinnert.
Men zal begrijpen, dat een dergelijke
landschapsverknoeiing vooral als die
niet door een dwingende noodzaak, zoals
bijvoorbeeld de Zuiderzeewerken, wordt
gerechtvaardigd aan de Oostkant van
de Ilperrijweg voorkomen moet worden.
„Het Noordhollandse Landschap" heeft er
dan ook al tien hectaren aangekocht en die
oppervlakte zal, met steun van rijk, provin
cie en gemeenten, in de toekomst veel
meer dan vertienvoudigd worden. Daarbij
Een aalscholver rust van een
vermoeiende vlucht.
zal de Stichting profiteren van een voor
genomen ruilverkaveling, waarbij haar dan
de uit agrarisch oogpunt wellicht minder
interessante stukken, maar voor de natuur
liefhebber des te waardevoller terreinen en
eilandjes zullen worden toegewezen.
Wie dit streven ter harte gaat, kan de
Stichting natuurlijk steunen: het adres
luidt: Herengracht 508, Amsterdam (C.).
(De foto's bij dit artikel zijn van Ke
ai-
KEULEN (D.P.A./A.N.P.). Naar
thans wordt bericht bevinden zich in het
ziekenhuis te Keulen nog de chauffeur en
elf pasagiers van de Nederlandse autobus,
die Zondag met een koelauto in botsing
is gekomen. Bij de namen die gisteren
werden gepubliceerd moeten nog worden
gevoegd die van mej. De Roos en mej. De
Noo uit Amsterdam. Geen der Nederlandse
slachtoffers verkeert in levensgevaar. De
andere gewonden, die na behandeld te zijn
het ziekenhuis konden verlaten, zijn met
taxi's naar Nederland teruggebracht. Twee
hunner hebben echter de reis naar huis per
ambulance-auto gemaakt, namelijk de
dames Holst uit Breda, van wie een een
been had gebroken. De Duitse leider van
dit ziekentransport toonde zich verrast
over de égards, waarmee de Nederlandse
weggebruikers ziekenauto's behandelen.
Geslaagd voor het schriftelijk examen
MULO 1953: W. H. F. van Dok, Beverwijk;
T. v. Orden, J. Peper, M. E. Landwier, H.
R. v. Elk, J. C. Möhringer, H. Rodenburg,
E. W. Hart, allen Haarlem; N. Busink, Haar
lemmermeer; I. Bijleveld, Haarlem; H. Oost
indiër, Overveen; H. F. Dukker, B. Uljée,
J. C. L. v. Roon, G. Möhring, allen Haarlem;
E. Ki-auweel, Bennebroek; J. T. Ochse Frei-
wald. Haarlem; J. H. Visscher, Bloemendaal;
F. C. M. Stroosnijder, Haarlem; J. I. Timmer,
Haarlem; D. J. T. Constandse, Heemstede;
M. den Haan, Heemstede; J. Derogee, H. v.
Guldener, T. Veldkamp, W. G. Koeleman,
allen Haarlem; A. v. Aalst, J. Flack, L. Boot,
H. Wildeman, S. A. Boot, F. M. Tromp, allen
Lisse; H. Bekker, A. L. v. Riessen, H. S.
Kamphorst, allen Haarlem.
Afgewezen 7 candidaten.
Het Centraal Bureau voor de Statistiek
heeft totaalcijfers samengesteld van de in Mei
gehouden gemeenteraadsverkiezingen.
Deze gegevens hebben betrekking op 939
van de 1011 gemeenten. In 39 door de over
stromingsramp getroffen gemeenten kon nog
geen verkiezing worden gehouden. Voorts
heeft geen verkiezing plaats gehad in twee
Utrchtse gemeenten, waar, wegens een grens
wijziging, reeds op 1 Januari 1952 nieuwe
raden zijn opgetreden. Voorts is de verkie
zing in 31 gemeenten geschied bij enkele ean-
didaatstelling.
iHÉÉÉ
Totaal waren in de 939 gemeenten 5.760.078
personen kiesgerechtigd, waarvan aan de
stemming hebben deelgenomen 5.423.699 kie
zers (93,7 pet-), zodat 6,3 pet. verstek heeft
later. gaan. Van het aantal uitgebrachte stem
men waren er 5.223.657 (96,3 pet.) geldig,
blanco waren 102.966 (1,9 pet.) en verder van
onwaarde 97.076 (1,8 pet.).
De 5.223.657 stemmen zijn als volgt uit
gebracht
stemmen 1953 °/o 1949
P. v. d. A1.465.871 28,1 25,2
K. V. P1.066.772 20.4 21,3
V. V. D423.289 8,1 7,6
A. R384.985 7,4 8,1
C. H. U351.177 6,7 6.6
C. P. N274.873 5,3 6,9
Ct. Geref72.158 1,4 1,4
K. N. P31.774 0.6
R.K. lijsten 603-269 11,5
Prot. Chr. comb. 330.570 6,3
Andere ge
mengde comb. 30.750 0,6 22,9
Afz. Prot.
Chr. lijsten 27.787 0,5
Overige plaatse
lijke groepen 131.173 2,5
Bij vergelijking met de Tweede Kamer
verkiezing 1952 blijkt, dat toen een groter
deel (95 pet.) van het kiezerscorps aan de
stemming heeft deelgenomen. Het aantal gel
dige stemmen was toen 97 pet. Het aantal
blanco stemmen was 1.4 pet. en de overige
stemmen van onwaarde 1,6 pet.
•Het aantal kiezers, dat thans bevoegd was
om bij vo" macht te stemmen bedroeg rond
122.000 (2.1 pet.) en was aanmerkelijk hoger
dan in 1952 (1,6 pet.) Aan ongeveer 51.000 kie
zers is deze bevoegdheid verleend wegens hun
lichamelijke toestand en aan ongeveer 71.000
wegens vermoedelijk verblijf buiten de ge
meente.
Bedrijf en sport in plassenland.
Wij verzoeken onze weekabonnés. die
met vacantie gaan het abonnements
geld vooruit aan de bezorger te vol
doen.
DE ADMINISTRATIE
De politieke gebeurtenissen van grote draagwijdte voltrekken zich in snel
tempo. Een week geleden werd op deze plaats het bestaan van twee
tegengestelde stromingen in het Kremlin verondersteld intussen heeft
zich de uitbarsting al voltrokken en is de ene stroming, tegelijk met haar
kampioen Beria, in de duisternis van de Moskouse verdoeming gevallen.
Een week geleden werd op deze plaats de onzekerheid gesignaleerd over de
kwestie, of het in feite wel Malenkov was die de verzoeningspolitiek leidde
in het Kremlin en thans is die onzekerheid al een vraagstuk van de eerste
rang omhooggerezen uit de gebeurtenissen, die zich in deze afgelopen
week in Moskou hebben afgespeeld. Voor de houding van de Sovjet-Unie
tegenover het buitenland is het natuurlijk van het grootste belang, wélke
stroming thans geliquideerd is, doch hierop kan alleen de toekomst ant
woord geven. Tot nu toe is er van een wijziging in het beeld der recente
toenaderingspogingen van Moskou tot de buitenwereld geen sprake. Het
zou echter voorbarig zijn daaraan een conclusie te verbinden.
Een van de laatste reacties van het Wes
ten is de tamelijk onverwachte beslissing
der ministers van Buitenlandse Zaken van
Amerika, Frankrijk en Engeland, die in
Washington vergaderen, om toch naar een
conferentie van vier mogendheden dus
met Rusland te streven, ondanks de
oorspronkelijke neiging om te wachten tot
de Russische interne verwikkelingen tot
een stabilisatie zouden hebben geleid.
Dit besluit is ongetwijfeld een gevolg
van rijp overleg, wellicht beïnvloed door
mededelingen van Bohlen, de Amerikaan
se ambassadeur in Moskou, die in Wash
ington is gearriveerd. Het geeft aanleiding
om te vermoeden, dat de Westelijke staats
lieden willen profiteren van de critieke
situatie, waarin het Moskouse regiem zich
zonder enige twijfel bevindt. De kracht
van Moskou tegenover het Westen steunt
voornamelijk op zijn grote invloedssfeer,
die zich tot in het hart van Berlijn uit
strekt en nagenoeg heel Oost-Europa om
vat. Een krachtige houding tegenover het
Westen en eventueel een aggressieve
houding! zou het Kremlin zich enkel
kunnen veroorloven wanneer het opaan
kan van de onwankelbare verbondenheid
der satellieten, die Ruslands Westelijke
grenzen beveiligen.
Het zou mogelijk zijn dat Moskou in een
conferentie met de grote Westelijke mo
gendheden tot grote concessies zou komen
onder de dwang van de overtuiging, dat
zijn invloedssfeer niet langer houdbaar is en
dat het zou moeten retireren in zijn eigen
belang.
Het is wel duidelijk dat een conferentie
van vier Moskou op het ogenblik zeer on
gelegen zou komen. Misschien is het daar
om dat de Westelijke ministers er haast
mee willen maken. Zij riskeren dan een af
wijzing of een vertragende actie van Rus
land, doch die kunnen zij prachtig gebrui
ken in hun anti-Sovjetpropaganda tegen
over de rest van de wereld. Moskou heeft
zijn aandrang tot een viermogendheden-
conferentie steeds vergezeld doen gaan van
de bewering dat een vredesstreven de in
tentie tot deze conferentie was. Welnu, als
het thans de verwezenlijking van zulk een
conferentie zou tegenwerken omdat de
binnenlandse situatie van heden het daar
toe zou nopen, ontzenuwt het zelf zijn be
weringen en geeft het de Westelijke we
reld koren op de propagandamolen wat
sommigen zeer belangrijk schijnen te
achten.
Stemt Moskou toe in de conferentie, dan zal
het voor de groene tafel moeten verschij
nen met de handicap van een wankelende
binnenlandse toestand op de achtergrond.
De onderhandelingen over de regeling van
de Duitse kwestie, die immers het hoofd
punt van een eventuele viermogendheden-
conferentie zou uitmaken, zou in dat geval
voor de Russen het gevaar inhouden, dat
zij gedwongen zouden kunnen worden tot
concessies tegenover de Oost-Duitsers om
de heersende ontevredenheid over hun be
wind in de Oost-zóne geen nieuw voedsel
te geven.
Dit alles wijst er op, dat de gang van
zaken in Oost-Europa ontglipt is aan het
initiatief van Moskou en dat de bewind
hebbers van de Sovjet-Unie op het ogen
blik trachten een houvast te vinden in de
maalstroom van ontwikkelingen, die zich
van hun „schip van staat" heeft meester
gemaakt. De verzoeningspolitiek van de
laatste tijd moet een zoeken naar dit hou
vast zijn geweest de liquidatie van
Beria zou, logisch geredeneerd, een afsnij
den van het gevaar tot verhaasting van
een catastrofe hebben kunnen zijn, Als
Beria door zijn denkbeelden de verhaas
ting van de catastrofe zou hebben bevor
derd, zou hij dus niet de voorstander, maar
de saboteur van de verzoeningspolitiek
moeten zijn geweest. Dit laatste zou men
uit het hoofdartikel van de „Pravda" kun
nen concluderen, die zegt dat Beria be
paalde opdrachten niet uitvoerde en andere
verhinderde.
Afgezien van de onzekerheid in dit op
zicht zou het ook op zijn zachtst uitgedrukt
verbazingwekkend zijn geweest, wanneer
een oud en beproefd bewonderaar en mede
stander van Stalin plotseling met een
nieuwe koers zou zijn gekomen, en er in
geslaagd zou zijn die nieuwe koers tege
lijkertijd in de binnen- en buitenlandse
politiek in praktijk te brengen tegen de zin
van Malenkov en Molotov.
Integendeel de noodzakelijkheid tot
afschaffing van de geweldpolitiek, de
methode van terreur en onvrijheid, lijfs
dwang en marteling, politiële willekeur en
isolatie door ijzeren gordijnen, waartoe in
onze beschouwing van vorige week werd
geconcludeerd als een onvermijdelijk ge
volg van de beëindiging der Stalinistische,
revolutionnaire episode, zou de val van
Beria als een bijna onvermijdelijke conse
quentie moeten meebrengen.
Als Molotov en Malenkov de volgorde
is onduidelijk! inderdaad hebben beslo
ten de les der geschiedenis ter harte te
nemen en de profetische woorden van
Marx („Iedere revolutie ontketent een
nieuwe, tenzij het verstand en de wijsheid
van de revolutionnaire leiders op tijd de
plaats innemen van hun fanatisme") te ge
denken, dan staan zij op dit ogenblik voor
de gigantische taak om een nieuw Sovjet-
Rusland te bouwen op de grondvesten van
het oude, Stalinistische. Een taak die be
moeilijkt wordt door de erfenis van het
verleden, de revanchegedachten van hen
die zij hebben doen lijden, de afkeer van
het buitenland tegen de uitwassen van de
proletarische dictatuur, de omvang van een
met geweld verzameld rijk, het fanatisme
van verblinde bruten in hun eigen gelede
ren, de gecompliceerdheid van de wereld
politieke verhoudingen, de wereldvreemd
heid van hun eigen volk en de onbetrouw
baarheid van hun bondgenoten en satel
lieten.
Dat het Westen het uiterste zal doen om
het hun nog extra moeilijk te maken, be
hoeft niet te worden betwijfeld. J. L.
New Yorkse advocaat acht zich
benadeeld
De president van de Haagse rechtbank
heeft Maandag een kort geding behandeld,
dat was voortgevloeid uit de zaak-Adonis
en waarin de Staat der Nederlanden ge
daagde en de New Yorkse advocaat E. L.
Pglmieri eiser was.
De heer Palmieri beschuldigt het Neder
landse ministerie van Buitenlandse Zaken
ervan dat dit in een nota aan Amerikaanse
autoriteiten zou hebben medegedeeld, dat
hij een bezoek had gebracht aan Adonis,
toen de zaak betreffende diens uitlevering
gaande was, en deze sindsdien had gewei
gerd met de procureur-generaal van de
staat New-Jersey naar zijn land terug te
reizen. Door deze brief, zou volgens de
heer Palmieri ten onrechte de indruk ge
wekt zijn, dat hij op Adonis aandrang zou
hebben uitgeoefend om in Nederland te
blijven. Hierdoor zou hij in zijn advocaten-
practijk nadeel ondervinden, aangezien een
dergelijke handelwijze van een advocaat
in Amerika als ontoelaatbaar wordt be
schouwd.
Voor de heer Palmieri trad op mr. J.
Roggeveen uit Haarlem, voor de Staat der
Nederlanden mr. G. J. Scholten.
Mr. Roggeveen betoogde dat de staat in
zijn beleid rekening moet houden met de
belangen van derden. Het ministerie van
Buitenlandse Zaken had volgens pleiter
publicatie van de nota goedgekeurd. Het
was naar zijn mening niet nodig geweest
in de nota het bezoek van de heer Palmieri
aan Adonis te vermelden. In een telefoon
gesprek met Buitenlandse Zaken was mr.
Roggeveen medegedeeld dat het niet in de
bedoeling had gelegen in de nota oorzake
lijk verband te laten blijken tussen de
weigering van Adonis naar Amerika te gaan
en het bezoek van de heer Palmieri.
Het ministerie had echter volgens plei
ter geweigerd een nadere verklaring af te
leggen. Als de rechtbank zou weigeren de
eis van de heer Palmieri in te willigen zou
dit door het publiek toch uitgelegd worden
ten nadele van de Amerikaanse advocaat.
De eis was dat het ministerie van Bui
tenlandse Zaken zal mededelen dat het
niets weet van een advies van de heer
Palmieri aan Adonis om niet terug te keren
naar Amerika.
Mr. Scholten, die optrad voor de staat,
verklaarde dat het diplomatieke verkeer
buiten het civiele verkeer staat en daar
over geen inlichtingen worden gegeven aan
particulieren. De Staat der Nederlanden
heeft niet de bedoeling gehad de nota te
doen publiceren. Mr. Scholten meende dat
de eis niet kan worden toegewezen.
De president haalde tijdens de replieken
de moeilijkheden van een rechterlijke con
trole op het overheidsbeleid aan. Daarbij
rees de vraag of een rechterlijke beslissing
kan worden genomen als een nota wordt
opgesteld in niet gelukkig gekozen bewoor
dingen.
De president zal Woensdag uitspraak
doen.
ADVERTENTIE
TTITTT^ Niet krabben. De helder vloei-
ll I I I tL bare D.D.D. kalmeert de jeuk
VJ JJ U JL\ In enkele seconden, doodt de
ziektekiemen, geneest tot diep in de huidporiën.
GENEESMIDDEL TEGEN
HUIDAANDOENINGEN
Brem is de naam van een op zand
grond voorkomende heester met een
schat van heldergele bloemen. Wat de
reden mag zijn, dat wij deze struik in
verband brengen met iets dat wansma
kelijk is door het zout, schijnt op het
eerste gezicht duister. Maar wij hebben
hier te maken met het veelvuldig in de
taal voorkomende verschijnsel, dat een
in onbruik rakend woord klakkeloos
door een ander wordt vervangen dat er
in klank enigszins op gelijkt. Nu kende
het Middelnederlands het woord brine
voor: pekel. Dialectisch leeft dit in de
vorm: brijn nog voort. Brijnzout is dus:
zo zout als pekel. Maar zij die het
woord niet kenden, vervingen het een
voudig door brem. Misschien heeft daar
toe medegewerkt dat de knoppen van
de brem, in zout gelegd, vroeger werden
^gegeten.
Het Prins Bernhardfonds heeft een plan
ontworpen om te trachten de beeldende
kunst weer die plaats in het Nederlandse
culturele leven te doen innemen, die zij
verdient.
De koopkracht op het ogenblik ten aan
zien van kunstwerken moet als practisch
nihil worden beschouwd, hetgeen in hoge
mate een gevolg kan worden geacht van
maatschappelijke oorzaken. Uit het feit im
mers, dat er museumkringen bestaan met
tienduizend en meer leden, welk aantal nog
voortdurend toeneemt, moet worden afge
leid, dat er in ons land zeker een intense
belangstelling voor beeldende kunst aan
wezig is.
Een oplossing voor het probleem is uiter
aard minder eenvoudig dan bijvoorbeeld bij
toneel en muziek, waar een overheidssub
sidie het onmisbare voortbestaan waar
borgt. De vraag is nu opgeworpen of het
mogelijk zou zijn, in plaats van de beelden
de kunstenaar maatschappelijk te steunen,
het publiek in staat te stellen, door middel
van een subsidie, volwaardige kunstwerken
aan te schaffen tegen een gereduceerde
prijs. Hierdoor zou de kunstenaar weer het
gevoel kunnen krijgen ergens voor te wer
ken, doordat er dan een grotere markt zal
zijn voor zijn werk. Besprekingen hierover
zijn gaande met deskundigen en met de
kunstenaarsorganisaties, die een grote be
langstelling aan de dag leggen.. De alge
mene conclusie van alle tot nog toe gevoer
de besprekingen is dat een proefneming
zeker tal van nu nog onbekende gegevens
kan opleveren.
Uiteraard vergt dé practische uitvoering
van een dergelijke proef een grote voorbe
reiding, omdat voorop moet staan dat de
vrije kunst zo goed mogelijk wordt gediend,
teneinde het schilderij en het beeld weer
hun normale functie te laten innemen door
de vrije wisselwerking van de beeldende
kunstenaar en het opnemend publiek, aldus
het Prins Bernhardfonds.
Zoals men wellicht weet, heeft de Ne
derlandse Radio Unie deze zomer voor het
eerst een internationale dirigentencursus
georganiseerd, met Paul van Kempen (de
leider van het Radio Philharmonisch Or
kest) en de Italiaanse pianist en dirigent
Carlo Zecchi als docenten. Van de 68 can
didaten, die zich voor de cursus aanmeld
den, zijn er na schifting 23 tot de practische
leergangen toegelaten, zeventien andere
deelnemers mochten de lessen alleen als
toehoorders volgen.
Een strijkkwartet, een strijkkwintet, het
Omroepkamerorkest, het Radio Philhar
monisch Orkest en het Omroep Vrouwen
koor hebben van 14 Juni tot 11 Juli in de
studiogebouwen te Hilversum ten dienste
van de cursisten gestaan. Het resultaat van
deze eerste dirigentencursus, waarvan men
een jaarlijkse traditie wil maken, is nu dat
de beste acht candidaten aangewezen wer
den om met het Radio Philharmonisch Or
kest in het openbaar op te treden; vier van
hen (allen discipelen van Paul van Kem
pen) op Maandagavond in de Haarlemse
Concertzaal, de overige vier (leerlingen
van Zecchi) op 15 Juli in Musis Sacrum te
Arnhem.
Deze eerste avond heeft met wisselende
aspecten de kwaliteiten van de vier uit
verkoren cursisten van Paul van Kempen
aangetoond. Arpad Gerecz, een 28-jarige
Hongaar, die thans in Zwitserland woont,
dirigeerde met veel pathos en élan het
symphonisch gedicht „Don Juan" van
Richard Strauss. Aan zijn ijver en muziek-
drift viel niet te twijfelen, maar wel bleek,
dat hij vooralsnog de beheersing mist om
met zuivere klankverhouding orde te
scheppen in zijn interpretatie. De 26-jarige
Engelsman Gerald Gentry had de Drie
Nocturnes van Debussy te vertolken, waar
toe voor het laatste deel het Omroep-
Vrouwenkoor meewerkte. Rustig, beheerst
en haast zakelijk in zijn aanduidingen, kon
men in deze dirigent iemand herkennen,
die al vrij wat practische ervaring heeft.
Het resultaat van zijn correcte leiding was
een zeer doorzichtige verklanking, die ech
ter vooral in „Sirenes" (met vrouwen
koor wel wat koel aandeed, 't Was ove
rigens knap werk.
De Nederlander Kees Stolwijk, die te Roo
sendaal organist, koorleider en directeur
van de plaatselijke muziekschool is. stond
voor de taak, met Jo Juda als solist, het
Concert voor viool en orkest van Rudolf
Mengelberg te laten horen. Dit was een
opgave, die haar eigenaardige moeilijk
heden meebracht, want de handigheid om
als dirigent met een solist te concerteren
kan slechts de vrucht zijn van veel erva
ring op dit gebied. Het Concert van Rudolf
Mengelberg stelt weliswaar geen ingewik
kelde problemen, maar is juist door haar
klare conceptie vrij verraderlijk en eist
een sterke gebondenheid der concerterende
elementen en dus een uiterst correct rea
geren. Hieraan ontbrak nog wel het een
en ander. Overigens bleef de muzikaliteit
van de 35-jarige dirigent niet onopgemerkt.
Dat Jo Juda het melodieuze Concert zeer
overtuigend interpreteerde, mag hier niet
onvermeld blijven.
Tenslotte kwam de 28-jarige Italiaan
Carlo Damevino een brillante prestatie le
veren met niets minder dan het Concert
voor orkest van Béla Bartók. Dat deze
jonge man niet aan zijn proefstuk was,
doch reeds heel wat directiepraktijk achter
de rug heeft, was uit zijn vertolking dui
delijk te merken. Bij alle bewogenheid
van zijn interpretatie sprak er een souve-
reine beheersing van de dirigeertechniek
uit. Temperament toonde de Italiaan in
voldoende mate te bezitten, maar hij wist
het zodanig te beheersen dat hij zijn kruit
niet voorbarig verschoot en altijd genoeg
reserve behield om een climax logisch op
te bouwen. De geweldige opgave om Bar-
tóks Concert technisch en muzikaal te rea
liseren bleek hem best toevertrouwd. Ook
had hij een stevig overwicht over het or
kest, dat onder zijn duidelijke en sug
gestieve leiding deze zeer moeilijke parti
tuur verrassend mooi vertolkte. Geen won
der dan ook dat het publiek met een uit
bundige ovatie reageerde op het werk van
de Italiaanse cursist.
Het Radio Philharmonisch Orkest heeft
deze avond met succes zijn kwaliteiten ge
toond.
JOS. DE KLERK.
Reeds enige tijd werden in de 80 meter
radio-amateurband clandestiene zenders
gehoord, die Belgische roepletters gebruik
ten, maar die vermoedelijk in Nederland
uitzonden.
Opsporingsambtenaren van PTT hebben
in samenwerking met de Tilburgse ge-
meente-politie een nader onderzoek inge
steld. Zij spoorden in Tilburg vier zenders
op, die misbimik maakten van Belgische
roepletters. De zenders werden in beslag
genomen. Proces-verbaal werd opgemaakt
tegen de 72-jarige H. P. S., de 29-jarige
bankwerker J. M. W., de 38-jarige horloge
maker A. M. en tegen de 40-jarige L. v. H.
LONDEN. Nu Russische troepen een
inval hebben gedaan in Turksche provin
ciën om kracht bij te zetten aan de
eischen, welke de Czaar aan den Sultan
heeft gesteld, verklaart de Morning Post,
dat de Britsche en Fransche vloten bij de
Dardanellen liggen. Zoodra de Sultan dit
noodig acht, zijn de gezanten van Enge
land en Frankrijk gemagtigd, last te geven
tot het binnenzeilen der vloten in de zee
straat, teneinde Konstantinopel te ver
dedigen, indien deze hoofdstad bedreigd
mogt worden, of om over te gaan tot
actieve operatiën in de Zwarte Zee, in
dien dit door den Sultan noodig wordt
geacht.
