Geen romantiek en glorie in
hedendaags Indianenleven
Vrijwel geen „mislukte
emigranten" in Victoria
0ixctnv
7«
8.95
J. TH. KORT
J
KORT
Temidden van Winnetou's nazaten
Australië als immigratieland
Toneelgroep Theater
„Paard eet hoed"
11.45
12
Scheepvaart
11.
12.
12.
12.
16.
HAARLEMS DAGBLAD OPRECHTE HAARLEMSCHE COURANT
Koeien, koper en katoen bepalen tot op
zekere hoogte de welvaart van Arizona,
maar de vierde „k", die van klimaat, treft
de bezoeker toch het meest, vooral als hij
in de zomer komt. Er is geen streek in de
Verenigde Staten, waar de zon zo on-
br/rmhartig brandt als in de vallei in het
jifuid-Westen, die naar haar is genoemd.
In deze „vallei van de zon" ligt Phoenix
uit de woestijn verrezen een jonge
hoofdstad, ruim gebouwd en brandschoon.
Eem half uur gaans buiten deze stad begint
raèds het zand met zijn schaarse vegetatie
wam grassen, met eenzame spookachtige
cacteeën en rotsen, die als hompen rogge
brood uit de vlakte oprijzen. Hier en daar
ziet men gebleekte geraamten van vogels.
Het land dorst naar regen, maar de hemel
betrekt slechts zelden. De bewoners van
Phoenix moeten om beurten het gras van
hun tuintjes sproeien, anders loopt het mis
met de watervoorziening.
In zulk een dorre vlakte wonen sedert
onheuglijke tijden de Pima-Indianen.
Arizona is een Indianenland. Men treft
er de Navoia's aan, die bij de grote wa
tervallen in het Noorden wonen, de Hava-
supai's, het volk van het blauwe water,
dat sedert eeuwen een woonplaats heeft in
de onuitsprekelijk schone Cataract Canyon,
waarvan de zandstenen rotsen 1200 meter
hoog reiken, en verder verspreid liggen de
Apachen, de Hopi's, de Chemenhueya's en
een tiental andere stammen, te zaïmen 66634
mensen. De Indianen leven, gelijk elders in
de Verenigde Staten, voor het merendeel
in reservaten, die In Arizona een kwart van
de totale oppervlakte van deze staat om
vatten. De meesten hunner wijden zich aan
de landbouw, maar de Pima's, die nimmer
vaste voet hebben kunnen krijgen in de
vruchtbare landouwen, in het Noorden van
Arizona, slagen er slechts met de grootste
moeite in een enigszins omvangrijke oogst
binnen te halen. De aarde is vruchtbaar,
maar het gebrek aan water is fnuikend.
Een prachtige schaduwloze asfaltweg
kronkelt op enkele kilometers van het
Pima-reservaat naar het Westen.
Geen alcohol
Het centrum van het reservaat is een
oase, waar tussen palmbomen grijze wonin
gen, een school en een ziekenhuis staan.
Het is er zo warm dat de palmbladeren
vergeeld aan de bomen hangen. De aarde
is hard geworden en de plantengroei is
schaars, behalve in de schaduw van de bo
men. Er scharrelen hier en daar kippen
rond, maar verder is het er alleen maar
warm, gloeiend warm. Men ziet bijna nie-
band buiten. Alleen in de koele woningen
is de temperatuur dragelijk. Sommige zijn
uitgerust met air-conditioning, want er
zijn rijke en arme Indianen. Onder de
veranda van een der huizen zaten enkele
Indianen met een glas thee voor zich (het
is verboden alcohol in de reservaten te
brengen), gekleed in bonte blouses en
blauwe broeken, die om hun smalle heupen
spanden. Zij doen niet verrast, want het
is al eeuwen geleden dat de „witte man"
voor het eerst zijn intrede deed in het
land der Pima's.
De Indianen hebben zich reeds min of
meer aangepast aan het moderne Ameri
kaanse leven. Het stamhoofd is geen tanige
krijgsman met een geschilderd gezicht
of een kleurige veerdos. Loyde Alli
son, zo heette het hoofd, dat de titel
„gouverneur" draagt, is een stevig ge
bouwde vijftiger, gekleed in smetteloos
hemd, met brede strohoed en flanellen
pantalon met onberispelijke vouw. In zijn
functie van stamhoofd is hij eerder herder
en adviseur dan heerser. Zijn welkomst
woord was primitief en hartelijk. Hij ver
telde van de veranderingen, welke er in
het leven der Indianen hebben plaats ge
had. Veranderingen, die het leven veel
veiliger hebben gemaakt, die epidemieën
uitsluiten en een zekere levensstandaard
bereikbaar maken, maar die toch ook de
romantiek en de glorie van het Indianen-
leven hebben doen verbleken. Voor de
oude krijgsman is in de reservaten geen
plaats meer. Wel voor de moderne, want
de gouverneur wees met trots op een foto
een der bekendste uit de tweede wereld
oorlog waarop vier soldaten stonden af
gebeeld, die de stars and stripes hesen op
Iwojima. Een der vier soldaten was een
Pima-Indiaan.
Lage levensstandaard
De eerste wereldoorlog bracht 75.000 In
dianen onder de wapenen. Zij hebben zich
zodanig onderscheiden, dat zij het Ameri
kaanse burgerrecht kregen. Maar toch wor
den zij niet overal als volwaardige bur
gers beschouwd, met name niet in het Zui
den van de Verenigde Staten, waar hun
behandeling veel lijkt op die van de negers.
Hun levensstandaard is, naar Amerikaan
se opvattingen, over het algemeen laag en
zelfs hier en daar lager dan het „fatsoen
lijk minimum".
De oorzaak ligt gedeeltelijk in het feit,
dat zij als landbouwers in stamverband
niet tot grote productiviteit geraken, het
geen mede veroorzaakt wordt doordat zij
niet over de beste grond beschikken. Het
areaal der Pima-Indianen zou veel meer
kunnen opbrengen, als er maar meer wa
ter beschikbaar was. Acht keer per jaar
stroomt het water van de Coolidge-dam
naar het reservaat, waar katoen van
de allerbeste kwaliteit groeit. Maar de hoe
veelheid water, die wordt gespuid, is te
gering om de verbouw op grotere schaal
ter hand te nemen.
De geschiedenis der Indianen is oud.
Meer dan 2500 jaar geleden kwamen de
voorvaderen uit Azië naar Amerika, via
Siberië en Alaska, of met vlotten uit
Oceanië. Zij vormen thans een probleem.
Het heeft lange tijd ontbroken aan een
vast beleid van de zijde der federale re
gering.
Er zijn politici, die menen dat de fede
rale regering reeds teveel tijd en geld aan
hen heeft besteed en dat de oplossing dient
te worden gezocht door de afzonderlijke
staten, waarin zij wonen. De ervaring heeft
echter geleerd dat zo'n opvatting funest is.
Een andere opvatting het zogenaamde
Meriam-rapport geeft daarvan blijk wil
dat de Indianen verre worden gehouden
van het Amerikaanse maatschapelijke
leven en dat zij behandeld worden als
museumstukken. Ook deze opvatting wordt
als ondeugdelijk beschouwd. Er is een
WEEKABONNEMENTEN
Henen uiterlijk up Woensdag ie worden
betaald, daar de bezorgers op Donder
dag moeten afrekenen.
DE ADMINISTRATIE.
Een onze medewerkers heeft een bezoek
gebracht aan een Indianen-reservaat in
de ivoestijn van ArizonaIn een viertal
artikelen vertelt hij van het land en het
volk der Indianen, van de pogingen om
hen met behoud van hun specifieke
hoedanigheden tot volledige Ameri
kaanse burgers op te voeden en van de
vaak weinig fraaie rol, welke door de
eeuwen heen door de blanken ten aan
zien van de Indianen is gespeeld.
middenweg gekozen. Het bureau voor In
diaanse Zaken streeft naar volledige onaf
hankelijkheid voor de Indianen, geeft ad
vies in velerlei kwesties zonder dwang op
te leggen en wil de Indianen de mogelijk
heid geven om met behoud van hun spe
cifieke hoedanigheden volledige burgers
te worden.
De moeilijkheden, die zich daarbij voor
doen, zullen we trachten in volgende ar
tikelen te schetsen.
Loyde Allison, het stamhoofd van de Pima-
Indianen in Arizona.
(Van onze correspondent in Australië)
Hoewel de Australische minister voor Immigratie, mr. Holt, verklaard heeft dat de
Nederlandse emigranten in Australië goed aangeschreven staan, en de Victoriaanse
premier, mr. Cain, mij bovendien vertelde dat de Hollanders een hard werkend volk
zijn, moeten onze emigranten zich toch bezinnen om deze reputatie te behouden. De
directeur van de bouwonderneming John Peeman Ltd. (een zustermaatschappij van
do Rotterdamse firma van dezelfde naam), die bij Géelong in Victoria 200 houten
huizen heeft gebouwd, vertelde mij namelijk dat een derde deel van zijn Nederlands
personeel contractbreuk heeft gepleegd. Gelukkig is dit de enige klacht, die ik in
Victoria heb vernomen. Toch is het goed er op te wijzen dal het succes van de Neder
landse immigrant voor een groot deel afhangt van de algemene indruk, die de Hol
landers hier als groep geven. Die algemene indruk is gelukkig zo goed, dat de premier
van Victoria grote plannen koestert, die bewijzen dat de Nederlanders in hun nieuwe
vaderland niet teleurstellen. Mr. Cain wil namelijk tienduizenden hectaren grond van
goede kwaliteit ter beschikking stellen van Nederlandse immigranten, die vak
bekwame boeren of boerenarbeiders zijn. De regering van Victoria is momenteel reeds
bezig een wetsontwerp voor te bereiden, waardoor het mogelijk zal worden, dat de
Nederlandse boeren immigranten zonder kapitaal grond krijgen, en wel in eeuwig
durende pacht. De ontginning van deze terreinnen zal gesteld dat het betreffende
wetsontwerp wordt aangenomen door de immigranten zelf moeten worden uitge
voerd. Zij krijgen hiervoor echter volledige financiële steun van de Victoriaanse
regering.
Victoria, dat de kleinste staat van het
Australische vasteland vormt, is zeven
keer zo groot als Nederland, maar telt
slechts tweeëneenhalf millioen inwoners.
Melbourne slokt daarvan meer dan de
helft op. Deze metropolis mag een grootse
indruk maken, zij is echter niet de meest
geschikte plaats voor onze emigranten.
Het is waar, dat men op het Australische
„platteland" verloren dreigt te gaan in de
eenzaamheid, maar het is even waar, dat
de millioenenstad ditzelfde gevaar in zich
bergt. Ik heb er Nederlanders in krotten
zien wonen, die elke beschrijving tarten.
Men zal niet willen tegenspreken, dat een
verblijf in een zelfgebouwde schuur op
het land niet alleen verkieslijker, maar
ook gezonder is, hoe primitief zulke tijde
lijke woongelegenheden ook zijn.
De ontwikkeling van Victoria is ver
bijsterend. De Australiër neemt er hele
maal geen aanstoot aan, wanneer hem ge
zegd wordt, dat er niet hard genoeg wordt
gewerkt. Hij heeft er alle reden toe zo'n
opmerking humoristisch op te nemen.
Op een reis van meer dan 800 kilometer
per auto van Adelaide door Zuid-Austra-
lië langs de rijkste fruitgebieden (drui
ven voor de wijnfabricage, sinaasappelen
en grapefruit) van de Murray-vallei, via
Renmark naar Mildura in Victoria kan
men verbaasd staan over hetgeen daar
gepresteerd is door middel van irrigatie.
Het is geen wonder, dat de Nederlandse
immigranten er hun weg hebben gevon
den, zowel in de fruitteelt als in de kleine
industrieën en ambachten.
Wijnranken
Ongetwijfeld liggen er grote gebieden,
waar mijlen in de omtrek geen levend
wezen is te bespeuren. Wie de eindeloze
weg per auto aflegt, wordt stil door de
oneindigheid van het landschap totdat
zich weer de licht glooiende hellingen met
de wijnranken aftekenen. Het goud van
de vruchten glinstert onder de gulden
stralen van de zon en daarachter ziet men
steeds nieuwe distilleerfabrieken en fruit-
verwerkingsfabrieken, grote exportbe
drijven, onduiken.
De werkgelegenheid in Victoria, waar
nu al 10.000 Nederlanders gevestigd zijn,
baart geen zorgen, zomin voor de boer en
de landarbeider als voor de geschoolde
vaklieden in alle beroepen. General
Motors-Holden, die op het ogenblik 200
auto's per dag aflevert en dit aantal bin
nenkort op zal voeren tot 250, beslaat met
zijn fabrieken in Melbourne een opper
vlakte van 20 hectaren. Zij besteedde het
vorige jaar meer dan 90 millioen gulden
aan uitbreiding en dit jaar nog eens 60
millioen gulden aan machine-installaties.
Er werken tientallen Nederlanders ook op
de kantoren.
In Geelong, 70 km van Melbourne ver
wijderd men komt er langs een lange,
bijna rechte weg, geflankeerd door tot de
gezichtseinder reikende weilanden, waar-
ot> duizenden schapen grazen bouwt
Werkspoor voor de Shell een olieraffi
naderij, die in Maart 1954 in bedrijf zal
worden gesteld. Het is een project van
170 millioen gulden. Van de duizend ar
beiders zijn er driehonderd Nederlanders.
Wanneer het werk gereed is, kunnen zij
beslissen of zij hier zullen blijven. Veertig
grote tanks zijn gereed, vijf komen er nog
bij. De door de Shell uit Sumatra hier
heen gebrachte raffinaderij beheerst de
omgeving.
Het is merkwaardig te constateren, dat
in deze sterk geïndustrialiseerde om
geving druk gesproken wordt over wat
de Nederlandse immigrant op het platte
land bereikt. Het illustreert de ontplooi
ingsmogelijkheden, die er in deze naar
Australische begrippen al zo dicht be
volkte staat voor het grijpen liggen. Het
is daarvoor niet nodig naar het bijna
klassieke voorbeeld te verwijzen van de
Noordwijkse bollenkweker Willem Ver-
steege, die in Sassafras op een groot be
drijf werkt en daar een tot in wijde om
trek grote reputatie geniet. Er is ook een
bloemenkweker, die op niet minder dan
acht hectaren grond een schat van bloe
men teelt, welke hem een dubbele rijkdom
betekenen, als u weet dat hij enkele jaren
geleden geen cent bezat.
Succes
Voor de zelfstandige ondernemer, - tfp
alle gebied, schijnt Victoria in anj$tajïf-
digheden te verkeren, die elk initiatief
tot succes doen leiden, mits inen bereid
is zich opofferingen te getroosten in de
eerste jaren. Ik denk daarbij niet alleen
aan de Leidse kapper, die in een voor een
Nederlander weinig vererende omgeving
heeft moeten wonen (waar „Jan-Rap-en-
zijn-maat" zelfs nog door de politie als
een betere klasse worden aangemerkt) en
die nu, na drie jaar, een uitstekende kap
perszaak drijft in een der drukste voor
steden van Melbourne, maar ook aan de
metselaar uit Arnhem, die twee jaar ge
leden met 1700 gulden schuld hier aan
kwam en als zelfstandig aannemer een
rijk bestaan heeft veroverd. Hij bouwde
in de afgelopen maanden een prachtig
stenen huis voor zijn gezin in Glenroy,
15 km van Melbourne verwijderd. Vele
Australiërs uit de omgeving rijden er in
de weekeinden naar toe om het te bewon
deren.
Men kan de lof zingen van Victoria om
dat er in deze staat vrijwel geen „mislukte
emigranten" voorkomen. Dit deel van
Australië is veel minder een land van
pioniers" dan West- en Zuid-Australië, al
neemt dit niet weg dat er ook hier gezin
nen zijn, waar voornamelijk de vrouw
grote moeite heeft zich aan te passen aan
de Australische levenswijze.
Troosteloze woonwijken
Victoria is een van de weinige staten,
waar men telkens weer verrast wordt door
de aanblik van de uitgestrekte woonwij
ken, hetzij in de omgeving van Mel
bourne, hetzij in de kleine landelijke
plaatsen. Er is met vaart gebouwd. Het
zou alle reden geven tot verheugenis,
ware het niet dat deze nieuwe dorpen een
troosteloos aanzien geven van houten, dik
wijls kleurloos, eentonige boomloze wij
ken en modderige stoffige wegen, waar
van bestrating nauwelijks sprake is. Het
valt te vrezen, dat ze over dertig of veer
tig jaar tot nieuwe krotten zijn vervallen.
Maar dit is van later zorg. Victoria
heeft in een tijd van woningnood, in een
oogwenk huizen opgezet, die thans ruime
huisvesting geven aan tienduizenden ge
zinnen in streken waar het loon verdiend
wordt in alle soorten beroepen.
De Toneelgroep „Theater" heeft gister
avond de eerste voorstelling in de Haar
lemse Schouwburg gegeven van „Un Cha-
peau de Paille d'Italie" van Etigène Labiche
(en Marc-Michel) onder de aan de Amer'
kaanse versie ontleende titel „Paard eA
hoed". De bezoekers vonden in het pro
gramma een voortreffelijke inleiding afge
drukt, die blijkens de vele aanhalingste
kens voor een groot deel uit citaten be
stond. Aangezien de auteur er niet bij was
vermeld, zij hier ten gerieve van weetgie-
rigen meegedeeld dat de te pas gebrachte
uitspraken uit de pen van Emile Augier
zijn gevloeid. Speciaal de opmerking: „La
biche mist de bitterhid om te moraliseren,
de pedanterie om diepzinnig te willen zijn
hij liet zijn tanden zien om te lachen,
nooit om te bijten!" dunkt mij zeer ken
merkend.
Inderdaad, Labiche was een gelukkig
mens, die enkel schreef en niet zo zui
nig ook, want men zegt dat hij honderd
vijftig comedies in dertig jaar vervaardig
de, de meeste „terwille van de gezellig
heid" in samenwerking met anderen, die
hem vooral hielpen bij het samenstellen
der scenario's om zich en zijn mede
mensen te amuseren. Zijn werk mag dan
iedere intrinsieke waarde of diepere bete
kenis missen, het houdt met zijn speelse
oppervlakkigheid en onzinnige verwikke
lingen, met zijn gemoedelijke caricaturen
van de brave bourgeoisie en zijn charmante
momenten van tederheid, al meer dan een
eeuw alom ter wereld de lachlust gaande.
Johan de Meester, wiens vertaling men
gebruikte, heeft er voor de oorlog een ver
rukkelijke opvoering van gegeven met een
bijkans ideale bezetting. De Toneelgroep
Theater nam vooral de tintelende filmver
sie van René Clair ten voorbeeld. Misschien
kwam het ook daardoor, dat men eigenlijk
de aansluiting bij de geest van deze „co-
médie mêlée de couplets" haast voortdu
rend miste, hoeveel leuke trouvailles regis
seur Kees van Iersel (met hulp van Sonia
Gaskell voor de dansbewegingen) ook
deed. Op de een of andere manier bereikte
hij niet, dat het burleske als het ware het
schaduwbeeld van het komische werd,
hetgeen van deze kluchtige aangelegenheid
de zo aparte bekoring uitmaakt.
Een jaar of vier, vijf geleden heb ik in
de Vlaamse Schouwburg te Brussel eens
een vertoning van dit meeslepend-licht-
vaardige blijspel gezien, waarvan de ac-
teursprëstaties verre ten achter bleven bij
die welke wij thans van het Arnhemse ge
zelschap aanschouwden, maar welke toch
veel meer vermakelijk effect sorteerde, al
ware het slechts door de veel nadrukke
lijkere aanwezigheid van die door mode
huizen, deftige salons en slaapkamers slin
gerende bruidsstoet. Het was allemaal veel
ouderwetser wat men daar deed, maar ook
daardoor veel getrouwer aan de oorspron
kelijke stijl. En nu kan men over Labiche
denken zoals men wil (ik had de indruk,
dat de helft van het publiek zich amuseer
de en de rest zich eigenlijk een beetje be
kocht voelde) één kwaliteit kan men
hem niet ontzeggen: hij had stijl, al was
het misschien alleen maar een uiterlijke.
Door die te veranderen, de sfeer van de
periode te moderniseren, tast men de na
tuurlijke gratie en de pikante zwierigheid
aan.
Aardige typeringen
Zoals ik reeds opmerkte: de spelprestaties
waren doorgaans bijzonder aardig. Robert
de Vries was de veelgeplaagde bruidegom,
vlot en veroverend, zich met flair door alle
consternatie naar het gelukkige slot wer
kend. De liedjes van Annie Schmidt en Cor
Lemaire (vooral het aardige „Ze loopt zoals
de witte duiven zweven") droeg hij be
scheiden en met innemende zangstem voor.
Leuk was ook zijn parodie van een Itali-
aanse tenor in de derde acte. Een verrassing
leverde Bernhard Droog met zijn markante
typering van de door te nauwe schoenen
gekwelde schoonvader, die zich op de meest
ongelegen ogenblikken tot het houden van
een toespraak gedrongen voelde. En Johan
Schmitz was onherkenbaar vermomd als
een dove oom, zulks ter vervanging van de
in de Boerhaave-kliniek van zijn ziekte
herstellende Jo Sternheim.
De verdere medewerkenden aan het vro
lijke niemendalletje waren de dames Liane
Saalborn, Diny Sprock, Lies Franken, Ma
rijke Bakker, Mia Goossen en de heren
Jacques Snoek, Johan Walhain, Lo vpui
Hensbergen, Sacco van der Made, Piet van
der Meulen en de als een lakei opvallend
debuterende Jan Verhoeven, van de Toneel
academie Maastricht afkomstig. Wim de
Soet zat aan de vleugel en Lou van Riet
ontwierp de fleurige décors, die naar mijn
smaak niet erg toepasselijk waren, maar
voortreffelijk op snelle changementen be
rekend. DAVID KONING
Agamemnon, 15 v. Fort Liberte te Philadelphia
verwacht.
Amstelveen, 11 v. Balboa n. Yokohama.
Aagtekerk, 11 v. Colombo te Aden.
Annenkerk, 11 v. Colombo n. Penang.
Arendskerk, 10 v. New York n. Trinidad.
Alcyone, pass. 11 Ouessant n. Recife.
Al hen a, 11 v. Antwerpen te Rotterdam.
Axeldijk, 11 v. Bremen n. Rotterdam.
Aagtekerk, 12 v. Aden n. Suez.
Abbekerk, 13 Aden verwacht.
Argos, 12 v. Amsterdam te Rotterdam.
Aludra, 11 520 m. ZW. St. Vincent.
Alwaki, 11 235 m. N.NW. Paramaribo.
Amor, 11 te Kalamahi.
Amstelland. 11 80 m. W.ZW. Finisterre.
Alkaid, pas. 12 Madeira n. Antwerpen.
Alphard, 12 v. Santos n.Rio de Janeiro.
Amstelpark, pas. 13 Vlissingen n. Le Havre.
Ariadne. 12 v. Kalamata n. Algiers.
Arkeldijk, pas. 12 Vlissingen n. New Orleans,
Arnedijk. 12 v. Brownsville n. New Orleans.
Aardiik, 13 te Le Havre verwacht.
Abbedijk, 13 v. New York te Baltimore.
Axeldijk, 13 v. Bremen te Rotterdam.
Alblasserdijk, 13 v. New Orleans te Houston.
Akkrumdijk, 12 v. Visakhapatnam n. Colombo
Algeni-b, 12 v. Recife n. Bahia.
Alioth, 12 v. Rotterdam n. Hamburg.
Alnati, 13 v. Ilheos n. Bahia.
Alpherat, 13 v. Buenos Aires te Montevideo.
Adinda, 12 v. Saigon n. Singapore.
Agatha, 12 v. Pladiu n. Soerabaja.
Aldegonda, 12 v. Bangkok n. Pladju.
Amerskerk, 12 v. Marseille te Genua.
Arendskerk. 13 v. Keelung te Kobe.
Ampenan, 13 te Singapore.
Amsteldlep, pass. 12 Algiers n. Amsterdam.
Barendxecht, 13 v. New York te Curasao verw.
Blitar, 11 v. Rotterdam n. Bremen.
Baud, 12 te Sumbawabesar.
Öritsum, 11 1360 m. NO. A zo ren.
Bloemfontein, 12 620 m. ten O. Kp. Palmas.
Boschfontein, pas. 12 Stromboli n. Genua.
Boskoop, 13 te La Guaira.
Bonaire, 12 1260 m. NO. Barbados.
Banka, 12 v. Hoiiand n. Ballkpapan.
Biliiton, 13 v. Belawan te Singapore.
Bacchus. 12 v. Amsterdam te Bremen.
Caitex Delft, 11 50 m. NO. Ouessant.
Caltex The Hague, 11 50 m. ZO. Kp. St. Vincent
Cronenburgh, 10 v. Londen te Antwerpen.
Caltex Leiden, pass. 12 Algiers n. Sidon.
Caltex Nederland, pass. 12 Gibraltar n. Sidon.
Caltex Utrecht, 12 v. Sidon n. Rotterdam.
Cottica, 12 240 m. NO. Fayal n. Plymouth.
Congostroom, 11 v. Accra n. Takoradi.
Duivendrecht, pass. 11 Azoren n. Rotterdam.
Dalei-dijk, 12 v. Rotterdam n. Londen.
Diemeidijk, 1 te Vancouver.
Delfshaven, pass. 12 Kp. Race o. Montreal.
Eemdijk, li v. Mobile te New Orleans.
Lna. li 80 in. N. Ras al Hadd.
Esso Amsterdam, 11 530 m. ZW. Flores.
Etrema, 12 v. Pladju te Singapore verw.
Enggano, pass. 13 Vlissingen n. Amsterdam.
Einnna, 12 v. Dakar te Freetown.
Eos, 13 v. Rotterdam te Algiers.
Eemland, 12 v. Amsterdam n. Zuid Amerika.
Erinna, pass. 12 Lands End n. Huil.
Esso Den Haag, pass. 12 Kreta n. Antwerpen.
Friesland (KRL), 12 v. New Orleans n. Havana.
Gordias, 12 te Amsterdam.
Gaasterland, 11 500 m. Z.ZW. Kaap Verdisehe eil.
Gadila, 10 780 m. NW. Tahiti.
Ganymedes, 11 60 m. Z. Kp. Hatteras.
Garoet, 11 te Damman.
Groote Beer, 12 v. Rotterdam n. Quebec.
Garoet, 12 te Damman.
Graveland, 1.1 te Paranagua.
Hestia, 12 te Port of Spain.
Hat-hor, 11 te Patras.
Heemskerk, pass. 12 Ouessant n. Antwerpen.
Hydra, 12 v. Amsterdam n. La Guaira.
Hector, pass. 12 Ouessant n. Amsterdam.
Ilos, 13 v. Genua te Livorno.
Ivoorkust, 12 v. Mossamedes n. Lobito.
Java, 11 260 m. O. Guardafui.
Jagersfontein, pas. 13 Vlissingen n. Antw.
Joh. v. Oldenbarnevelt, pass. 12 Kp. Leeuwin
naar Aden.
Jupiter, 13 te Patras.
Kieldrecht, U te Genua.
Karimata, pass. 11 Minikoy n. Djibouti.
Kota Gede, pass. 11 Guardafui n. Belawan.
Kota Inten. 14 v. Alexandrië te Rotterdam verw.
Kedoe, pass. 11 eiland Roepat n. La Buan.
Kota Agoeng, 11 730 m. O. ten Z. Guardafui.
Kota Baroe, 12 v. Belawan n. Port Said.
Kota Inten, pass. 12 Finisterre n. Rotterdam.
Leopoldskerk 10 te Koeweit.
Langkoeas, 11 v. Port Swettenham n. Penang.
Laurenskerk, 11 v. Port Soedan n. Suez.
Laertes, pass. 11 Guardafui n. Penang.
Lemsterkerk. 11 v. Port Said. n. Antw.
Lut.terkerk, 11 v. Rotterdam 12 te Le Havre.
Lekhaven, 8 v. Montevideo te Buenos Aires.
Le Maire, 11 v. Singapore n. Djakarta.
Liseta, 11 rede Singapore.
Lombok, 11 1430 m. NW. HonoluUi.
Loppersum, 11 500 m. NW. Flores.
Lucita, 11 v. Heysham n. Ardossan.
Leuvekerk, pas. 12 Stromboli n. Genua.
Lissekerk, 12 v. Basrah n. Bahrein.
Lieve Vrouwekerk, 12 v. Genua n. Port Said.
Limburg, 11 v. Kaapstad te Port Elizabeth.
Loosdreeht, 13 v. Antwerpen te Rotterdam.
Luna, 12 v. Constantza te Oran.
Malvioa, pass. 11 Lands End n. Engeland.
Manoeran, 11 v. Amsterdam n. Frederikstad.
Mariekerk. pass. 11 Gibraltar n. Marseille.
Marpessa, 11 v. Pladju n. Ballkpapan.
Metula, pass. 11 Fernando Noronha n. Punta
Cardon.
Mitra, 12 v. Bombay te Port Okba.
Macuba, 11 80 m. N. Ouessant.
Malea, 11 160 m. N. Flores.
Mapia, 10 v. Djakarta o. Semarang.
Marken, pass. 11 Galeta eiland n. Rotterdam.
Murena, 11 120 m. ZO. ten O. Mena el Ahmadi.
Meerkerk, 12 v. Lorenzo Marquez n. Beira.
Molenkerk, 13 v. Mombassa n. Tanga.
Mariekerk. 13 v. Amsterdam te Marseille.
Mataram, 11 v. Aleppey n. Port Said.
Mentor. 12 te Candia.
Merwede, 13 v. Antwerpen te Amsterdam.
Modjokerto, 13 Hoek v. Holland verwacht.
Maas, 12 v. Piraeus n. Limassol.
Malvina, 12 te Swansea.
Maasdam, 12 v. Southampton n. Halifax.
Nieuw Amsterdam, 11 70 m. ZW. Sable eil.
Nieuw Holland. 11 160 m. N. Brisbane.
Nestor, 12 te Paramaribo.
Noordwijk, 13 te Botwood.
Notos, 13 v. San Feliu te Rotterdam.
Oranjestad, 12 te La Guaira.
Overijsel, 11 te Amurang.
Ootmarsum, 11 60 m. W. ten N. Flores.
Oranjefontein, 12 v. Kaapstad n. Port Elizabeth
Pendrecht, pass. 10 Westpunt Kreta.
Papendrecht, 11 v. Gefle 15 Rotterdam verw.
Poiydorus, 11 v. Suez n. Aden.
Prins Willem III, 11 v. Montreal n. Toronto.
Prins Willem V, 11 v. Milwaukee te Chicago.
Prins Willem v. Oranje, pass. 11 Kp. Race n.
Antwerpen.
Polyphemus, pass. Azoren n. Alexandrië.
Prins Alexander, 11 v Rotterdam te Hamburg
Prins Maurits, 8 v. Rotterdam te Chicago.
Perna, 11 60 m. v. Christmas eil. n. Fremantle
Prins Alexander. 11 dwars Spiekeroog.
Phrontis, pas. 13 Vlissingen n. Antwerpen.
Poseidon, 10 v. Baltimore te New Yoi-k.
Poelau Laut, pas. 12 Perim n. Port Soedan.
Prins Fred. Willem, pas. 12 Belle Isle n. Le Havre
Prins Joh. W. Friso, pass. 12 Belle Isle n. Quebec
Prins Philips Willem, pass. nacht 11-12 Kp. Race
n. Cherbourg.
Peperkust. 12 v. Lagos n. Takoradi.
Rondo, 12 v. Genua n. Port Said.
Roebiah, 11 v. Belawan n. Djibouti.
Riouw, 10 ten anker rede Singapore.
Radja. 11 60 m. O. Gibraltar.
Reyniersz, 11 v. Gorontalo n. Menado.
Rita. 11 in Straat Soenda n. Pladju.
Rijnberk, 11 530 m. ZW. Cocos eil.
Riouw, 11 v. Semarang te Singapore.
Rijnland, 13 te Rio de Janeiro.
Raki, 13 te Gheribon.
Ridderkerk, 12 v. Antwerpen te Amsterdam.
Rotti, 14 Djibouti verwacht.
Rijndam, 12 te St. Thomas.
Sibajak, 11 v. Aden n. Colombo.
Slamat, 11 v. Boston n. New York.
Stad Breda, 11 v. Kobe n. Canada.
Stad Maassluis, 12 v. Vlaardingen te Narvik verw.
Stad Dordrecht. 12 v. Carthagena n. Lissabon.
Salatiga, 8 te San Francisco.
Samarinda, 7 te Vancouver.
Schiedijk, 11-12 v. Belawan n. Colombo.
Sommelsdijk, 11 te Djakarta.
Saidja, 11 te Muntok.
Salawati, 11 130 m. Runsal Jebel.
Saparoea, 11 200 m. NO. Minikoy.
Seherpendreoht, 11 210 m. Z. Bahia.
Sirrah, 11 650 m. NO. Tahiti.
Stad Alkmaar, 11 360 m. W. Scilly.
Stad Schiedam, pass. 11 Philippeville n. IJm.
Stad Vlaardingen, 11 50 m. W.NW. Hammerfest.
Stan vac Benakat, 11 v. Bangkok n. Sungeigerong
Stanvac Djirak, 11 v. Haiphong n. Sungeigerong
Straat Banka, 11 270 m. ZW. Mauritius.
Straat Soenda. 11 110 m. W. Mauritius.
Sliedrecht, pas. 12 Trinidad n. Aden.
Si'baiak. pass. 12 Kp. Guardafui n. Colombo.
Stad Rotterdam, 12 te Newport Mon.
Trajanus, 10 te Santiago de Cuba verw.
Tomini. pas. 11 Malta n. Port Said.
Teucer, 12 v. Singapore n. Djakarta.
Thalatta, 12 v. Rotterdam te Port Said.
Tjitjalengka, 8 v. Yokohama n. Hongkong.
Trajanus, 11 v. Santiago de Cuba n. Kingston.
Talisse, 11 140 m. ZW. Ouessant.
Taria, 11 v. Capim n. Curasao.
Tawali, 12 te Tjilatlap.
Tibia, pass. 11 Kp. Bougaroni n. Tripoli.
T.iibodas. 11 110 m. ZO. Kp. Padaran.
Tliwanigi. 12 v. Djakarta te Soerabaja.
Tosari. 13 Rangoon verwacht.
Themisto, 12 v. St. Johns n. Montreal.
Tamo, pas. 12 Madeira n. Rio de Janeiro.
Tara, pass. 12 Fernando Noronha n. Rio de
Janeiro.
Utrecht, 12 v. Marseille n. Liverpool.
Van Linschoten, 11 300 m. N. Dakar.
Van Outhoom, 11 dwars Banka n. Palembang.
Van Spilbergen, 13 te Dakar.
Waal, 11 v. Amsterdam te Hamburg.
Westland, 12 v. Bahia te Ilheos.
Walwerang, 12 te Soerabaja verw.
Wieldreeht, 11 160 m. NW. Gibraltar.
Waterland, pas. 12 Ouessant n. Amsterdam.
Woensdreoht, 12 v. Suez n. Gibraltar,
Waterman, 1H2 320 m. O. ten N. Belle Isle.
Wonosari, 13 v. Makassar te Soerabaja.
Zonnewijk. 11 v. Kaapstad n- Lorenzo Marqpez
Zeeland (KRL), 13 te Marseille.
Zuiderkruis, 12 630 m. O. ten N. St. Helena.
Zijpenberg. 13 le New Orleans.
Zeeland (SSM), 12 v. Blyth te Kiel.
KLEINE VAART
Algarve, 11 v. Manchester n. Leixoes.
Audacia, 11 v. Requejada n. Calais.
Barracuda, vertr. 12 v. Colchester n. Alblasser-
dam.
Batavier III, 11 v. Duinkerken n. Londen.
Betty Anne, 11 nog te Santander.
Bill, 11 v. Bremen n. Kingslyn.
Beekbergen, 12 v. Grangemouth te Spezia verw.
Bad-T, 11 v. Rotterdam n. Ostrand.
Bernisse, 12 v. Hartlepool te Leixoes.
Birmingham. 12 v. Harlingen te Goole.
Casablanca, 11 v. Rouaan n. Nantes.
Citadel, 11 v. Skuru te Kotka,
Claes Compaen, 11 v. Goole te Hamburg.
Coolhaven, pass. 11 St. Vincent n. Tunis.
Cornelia b II, pass. 12 Gibraltar n. Belfast.
Cal and pass. 11 Vlissingen n. Rotterdam.
Doklaan, U v. Holmsund te Patenierni.
Dollard, vertr. 12 v. Varberg n. Porsgrunn.
Douro, 11 v. Lipari n. Gibraltar.
Dranka II, 12 v. Liverpool te Avonmouth verw.
Depa, 11 v. Rotterdam n. Aberdeen.
Elisa. 10 v. Agadir n. Caronte en Marseille.
Erebus, 11 v Oporto te Antwerpen.
Frans, 12 v. Rotterdam n. Oslo.
Fedala, 13 v. Winsor te Rotterdam verw.
Fiducia, 11 v. Hull te Antwerpen.
Follonica, 11 v. Norresundby n. Rudkoping.
Friblo, 11 v. Hull n. Amsterdam.
Gerd, pass. 11 Vlissingen n. Louden.
Harold, 15 v. Hamburg te Reykjavik verw.
Hast V, 11 v. Guernsey n. Londen.
Hoflaan, 12 v. Grangemouth n. Methil.
Hondsrug, vertr. 12 v. Fur n. Boston.
Hoop, pass. 12 Vlissingen n. Antwerpen.
Ibis. 11 v. Kopenhagen n. Duinkerken.
Import, 11 v. Oporto n. Vianna de Castello.
Ilias, 11 te Lissabon n. Tanger.
Ida Pieter, 11 v. Goole n. Hudiksvall.
Jan Kreumer, 11 v. Kopmanholmen n. Shoreham
Jutland, 10 v. Huelva te Drogheda.
Jozo, 11 v. Colchester te Amsterdam.
Jorina, 11 nog te Norrkoping.
Josien, 11 v. Stockholm n. Skutskaer.
Larix, 10 v. Hudiksvall n. Domsjo.
Lacra, 11 v. Malmö n. Hudiksvall.
Mary, pass. 11 Vlissingen n. Bremen.
Marcella, pass. 12 Lindeness n. Siglufjord.
Matthew, pass. 11 Wight n. Isle of Grain.
May Mere, 11 Gibraltar gepass. n. Carthagena.
Menkar, 11 v. Casablanca n. Agadir en Saf
Meres, 10 v. Bordeaux n. Fedala.
Myfem. 12 v. Parijs te Rouaan verw.
Mypuck, 11 v. Cardiff n. Rotterdam.
Mysou, pass. 12 Kiel n. Rotterdam.
Monica, pass. 11 Hanstholm.
Nettie, 11 v. Tunadal n. Londen.
Nero, 11 v. Samos n. Thessaloniki.
Nassauhaven, 12 v. Gothenburg te Malmö.
Nottingham, 11 v. Amsterdam n. Tyne.
Pavo, 11 v. Amsterdam n. Ostrand.
Poortvliet, 11 v. Loctudy te Casablanca.
Pamir, 12 v. Vlissingen.
Pavo, 11 v. Amsterdam n. Ostrand.
Pornza, 11 v. Gefle n. Oxelesund.
Prima, 13 v. Ellesmereport te Rotterdam verw.
Rijnhaven. 11 v. Liverpool n. Rouaan.
Saba, 11 v. Kopenhagen n. Holbeek.
Soemba, 12 v. Cardiff te Amsterdam verw.
Spora, 12 v. Bordeaux te Tyboron.
Spaarnestroom, 11 v. Fowey te Amsterdam.
Sambre, 11 v. Le Havre n. Rotterdam.
Spes, 11 v. Sarpsborg n. Dordrecht.
Sporota, 13 v. Vlissingen te Hamburg verw.
Strljpe, 11 v. Lissabon te Casablanca.
Theodora, 12 v. Drammen aan de Tyne verw.
Tromp. 11 v. Stockholm te Kotka.
Taormina, 12 v. Helsingor n. Aarhus.
Tom van der Heide, 11 v. Marseille te Casablanca
Ton, 11 v. Wicklow n. Swansea.
Van Brakel, 11 v. Gent te Stockholm.
Vindieat Atque PoHt, 11 v. Gyon n. Requejada.
Walcheren, 11 v. Antwerpen te Amsterdam.
Westersingel, 11 v. Sarpsborg n. Nakskov.
Westkust, 11 v. Domsjo te West Hartlepool.
Wiebold Bohmer, 11 v. Dakar n. Duinkerken.
Westpolder, vertr. 12 v. Duinkerken n. R'dam of
Amsterdam.
Westropa, pass. 11 Brunsbiittel n. Rostock.
Eén blik op de advertentiepagina's in onze
courant kan u overtuigen:
Een handelszaak kan niet buiten reclame,
dat is een erkend feit.
Het beste adverteren doet men In dit blad
WEDEROM GROTE PRIJS
VERLAGING!! Vanaf heden
een pracht O.F. Huiskamer
bestaande uit: groot dressoir
2 grote clubs, 4 stoelen en
tafel, geheel compleet voor
f 298, f 369, f 398, enz.
'T MEUBELHUIS, Zylweg
2628, Haarlem.
Een
interessante
collectie
bij IX r>i D T
Zeer mooie zwanendons
DAMESPYAMA'S, vlot
model m. staand boordje,
nieuwe tinten 11.95,
Zwanendons DAMES
PYAMA'S, keurig model,
staand boordje en gebor
duurde bloemgarftering
Fijne Zwanendons
DAMESPYAMA'S, hoog
gesloten kraagje met con
trasterende biesgarnering
Prima Zwanendons
DAMESPYAMA'S met
revers
50
95
Fraaie Zwanendons
DAMESPYAMA'S
in apart ruitdessin
95
55
90
Zwanendons DAMES
NACHTHEMDEN met
een frisse garnering
Keurige Zwanendons
DAMESNACHTHEMDEN
met schulpgarnering
Zwanendons DAMES
NACHTHEMDEN met
hooggesloten kraagje,
fraai geborduurd
Hetzelfde nachthemd in 4 O
EXTRA WIJDE MAAT I L
Ruime sortering
leuke modellen
kinderpyama's
Zeer mooie Zwanendons HERENPYAMA'S met donkere 11'®
paspel
Prima Zwanendons HERENPYAMA'S met contrasterende 4 O 95
garnering
Bijzonder fraaiè HERENPYAMA'S in aparte streepdessins 4 C 45
16.95, B O.
HAARLEM
HEEMSTEDE
ZANDVOORT
