„De Ondergrondse Pers
Nationale Herdenking
in de Ridderzaal
PANDA EN DE MEESTER-ALCHEMIST
7
Wereldnieuws
Publicatie van Rijksinstituut
voor Oorlogsdocumentatie
De radio geeft Donderdag
Scandinavische vissers in
de Oostzee beschoten
A
UIT ANDERE BLADEN
Toch ió Aet zo
j
2
Gevangenen ontsnapt uit
Columbiaanse gevangenis
Nadere verhoging
van pensioenen
Luitenant-kolonel
Christan onderscheiden
Hoofdambtenaar
voor de rechtbank
Nieuw schip voor
de Oranjelijn
Aanvaring maakt een
einde aan schoolreisje
Geen tegerpropaganda
op school
Fermat's
berekeningen
WOENSDAG 5 MEI 1954
ff
Ter gelegenheid van de negende her
denking der Bevrijding is als zesde uitgave
in de serie monografieën van het Rijksin
stituut voor Oorlogsdocumentatie versche
nen: „De ondergrondse pers 19401945."
In dit ruim vierhonderd pagina's tellen
de, geïllustreerde boek, samengesteld door
mejuffrouw L. E. Winkel, wordt in de in
leiding de totstandkoming en de werkwijze
van de illegale pers behandeld. Het grootste
deel van de uitgave omvat een beknopte
geschiedenis van de bijna twaalfhonderd
bladen, waarvan het bestaan aan het In
stituut bekend is geworden de historie
van de voornaamste illegale organen is uit
voeriger beschreven. Het boek is een tegen
hanger van „Het woord als wapen keur
uit de Nederlandse ondergrondse pers 1940
—1945".
„De Nederlandse illgale pers is een deel
geweest van het Europees verzet en heeft
daarin dat menen wfl wel te mogen po
neren kwantitatief en kwalitatief een
uitstekend figuur geslagen. Kwantitatief
door het aantal bladen, kwalitatief door de
betrouwbaarheid bij de weergeving van het
oorlogsnieuws en door het principieel, fier-
strijdbaar karakter van zo menige redac
tionele beschouwing. Ons volk mag trots
zijn op wat de illegale pers gepresteerd
heeft. De bezettingstijd zonder haar is on
denkbaar" zo zegt het directorium van
het Instituut in zijn woord vooraf.
In bepaalde delen van het land hebben
oorlogshandelingen het behoud van onder
grondse lectuur bemoeilijkt of onmogelijk
gemaakt. Duizenden personen hebben door
het geven van informaties bijgedragen aan
het tot stand komen van de uitgave. „De
enige uitzondering op zoveel bereidwillig
heid werd gevormd door het bestuur van
de Communistische Partij Nederland dat,
met voor het eerst, aan het Instituut alle
medewerking weigerde, als gevolg waarvan
het historische beeld dat wij van De Waar
heid hadden willen schetsen, meer lacunes
vertoont dan nodig was," zo wordt in het
voorwoord meegedeeld.
Mejuffrouw Winkel stond tijdens de be
zetting in contact met een der oprichters
van het Rijksinstituut, prof. dr. N. W. Pos
thumus, en begon in diens opdracht met het
aanleggen van een verzameling illegale ge
schriften. Het Instituut heeft een verzame
ling van vijftigduizend Nederlandse onder
grondse bladen, een collectie, die uniek is
in de wereld. Zij, het hoofd van deze af
deling, kreeg in 1949 opdracht een over
zicht van de ondergrondse pers samen te
stellen. Daartoe heeft zij met ongeveer
drieduizend personen mondeling en schrif
telijk contact opgenomen.
Het begon in Haarlem
Op de dag waarop in Rijsoord, na vijf
dagen strijd, de capitulatie-overeenkomst
ADVERTENTIE
BARTELJORISSTK. HAARLEM TEL. 13439
FfRD. BOLSTR. 48 A DAM TEL. 717162
DAMES - HEREN BADKLEDING)
BOGOTA (Reuter) Ongeveer 80 ge
vangenen uit de gevangenis van Cali in
West-Colombia zijn Zondagavond, na ge
bruik van binnengesmokkelde alcoholica
en verdovende middelen en ongeregeld
heden, die vier uur duurden, uitgebroken.
Aan de wanordelijkheden namen 300 ge
vangenen deel. De politie had Maandag
avond van de 80 uitbrekers slechts vijf man
gegrepen.
HILVERSUM I, 402 M.
7.00 Nieuws. 7.10 Platen. 7.45 Gebed. 8.00
Nieuws. 8.15 Platen. 9.00 Voor de huisvrouw.
9.40 Platen. 10.00 Platen. 10.03 Gewijde mu
ziek. 10.30 Morgendienst. 11.00 Voor de zie
ken. 11.45 Piano. 12.00 Angelus 12.03 Lunch
concert. (12.3012.33 Land- en tuinbouw-
mededelingen 12.3312.40 Voor de boeren).
12.55 Zonnewijzer. 13.00 Nieuws. 13.20 Mezzo
sopraan en piano. Intermezzo: piano. 13.45
Platen. 14.00 Bondsdag van de Nederlands
Christelijke Vrouwenbond. 14,45 Platen. 15.00
Voor de vrouw. 15.30 Platen. 16.00 Bijbel
overdenking. 16.30 Viool, altviool en piano.
17.00 Voor de jeugd. 17.30 Platen. 17.40 Voor
dracht. 18.00 Een goed woord voor een goede
zaak. 18.05 Lichte muziek. 18.35 Raadhuis
praat. 18.45 Leger des Heilsmuziek. 19.00
Nieuws. 19.10 Voor de jeugd. 19.30 Orgel.
19.55 Ga mee naar Jubo II, causerie. 20.00
Radiokrant. 20.20 Gevarieerd programma.
21.45 Platen. 21.50 Ik denk er zo over
en U? 22.00 Platen, 22.10 Reportage. 20.20
Orgel. 22.45 Avondoverdenking. 23.00 Nieuws.
23.15—24.00 Platen.
HILVERSUM I, 298 M.
7.00 Nieuws. 7.10 Platen. 7.15 Gymnastiek.
7.30 Platen. 7.50 Dagopening. 8.00 Nieuws.
8.15 Platen. 9.00 Morgenwijding. 9.15 Geeste
lijke liederen. 9.30 Voor de huisvrouw. 9.35
Platen. 10.50 Voor de kleuters. 11.00 Platen.
11.30 Jaarverslag Hervormde Vrouwengroep
C.J.V.F. 12.00 Zang en piano. 12.25 In 't spion
netje. 12.30 Land- en tuinbouwmededelingen.
12.33 Hammondorgel. 12.50 Uit het bedrijfs
leven. 13.00 Nieuws. 13.15 Mededelingen.
13.20 Platen. 13.40 Amusementsmuziek, 14.10
De man van Hatton Garden, hoorspel. 14.30
Serenaden. 15.00 Voor de zieken. 15.45 Pla
ten. 16.00 Van vier tot vijf. 17.00 Voor de
jeugd. 17.45 Regeringsuitzending: Rijksdelen
overzee: Zakenbezoek uit de Nederlandse
Antillen, door R. A. C. Henriquez. 18.00
Nieuws. 18.15 Sportproblemen. 18.25 Voor de
jeugd. 18.40 Platen. 18.55 Reportage of pla
ten. 19.00 Voor de kinderen. 19.05 Gespro
ken brief uit Londen. 19.10 Platen. 19.15 Ne
derlanders in Zuid-Afrika. causerie. 19.30
Verzoekprogramma. 20.00 Nieuws. 20.05 Voor
dracht met muziek. 20.15 Kamerorkest én
solist. 20.35 Disco-causerie. 21.20 Beschou
wing over de Conferente in Genève. 21.25
Amusementsmuziek. 22.00 Interview over rei
zen in Zwitserland. 22.15 Cabaret. 22.45 Sport-
actualiteiten. 23.00 Nieuws. 23.1524.00 Jazz
muziek.
BRUSSEL, 324 M.
11.45 Platen. 12.30 Weerbericht. 12.34 Pla
ten. 13.00 Nieuws. 13.15 Orgelrecital. 14.00
Platen. 14.30 Franse les. 14.45 Koorzang. 15.30
17.00 Nieuws. 17.10 Platen. 17.15 Voor de kin
deren. 18.15 Platen. 18.30 Voor de soldaten.
19.00 Nieuws. 19.40 Platen. 19.50 Vrije poli
tieke triubune. 20.00 Platen. 20.15 Strijk
kwartet, 20.55 Platen. 21.15 Strijkkwartet.
21.45 Platen. 22.00 Nieuws. 22.15 Vérzoek
programma. 22.55—23.00 Niéuws.
BBC
22.0022.30 Nieuws. Beste Allemaal. En
gelse litteratuurgeschiedenis. (Op 224 en
75 m.).
van het Nederlandse leger werd onderte
kend, verscheen het eerste illegale blad.
Het was een met de hand geschreven stuk,
opgesteld door Bernardus IJzerdraat, die
kort voor de Meidagen uit Dinxperlo naar
het Westen was verhuisd en die, toen de
Duitse inval kwam, als gobelin-restaura
teur in het Frans Halsmuseum te Haarlem
werkzaam was. Toen zeer velen op 14 Mei
1940 dachten, dat „nu alles voorbij" was,
begreep hij dat het pas begon. Gedreven
door de behoefte zijn landgenoten de ogen
te openen voor de gevaren die hen be
dreigden, greep hij de pen en schreef op
15 Mei 1940 bericht no. 1 van een actie,
waarvoor hij de trotse historische naam
De Geuzen koos.
Uit deze actie groeide de Geuzen-orga
nisatie, die zich het plegen van sabotage
daden ten doel stelde. In November van
het eerste oorlogsjaar werd de groep „op
gerold" en op 13 Maart 1941 werden vijf
tien Geuzen, onder wie IJzerdraat, door de
Duitsers gefusilleerd. Voorzover bekend is,
bleef het verschijnsel illegale pers onge
veer een maand lang beperkt tot de sim
pele berichten van de Geuzenactie, die van
Haarlfem uit in vijf exemplaren het land
in gezonden werden, in de hoop dat deze
door de ontvangers als een sneeuwbal ver
menigvuldigd zouden worden.
In het eerste deel van de inleiding wor
den de oprichting en de motieven daartoe
van verscheidene illegale bladen beschre
ven.
In het tweede deel van de inleiding behan
delt mej. Winkel de Garing van het nieuws
door middel van het beluisteren der radio
nieuwsuitzendingen van de BBC en andere
stations, alsmede het verkrijgen van in
lichtingen bij betrouwbare bronnen in
Nederland, voorts de grote moeilijkheden
die kwamen toen de electrische stroom
uitviel en later het Westen van ons land
werd geïsoleerd. Het was juist in deze
periode dat, hoe dan ook, de „nieuws
honger" van het hongerende Westen moest
worden bevredigd. Amsterdam was, on
danks de decentralisatie in de laatste be-
zettingswinter, het hart van de illegale
pers.
Verder wordt uitvoerig aandacht ge
schonken aan de papiervoorziening, de
vervaardiging, de verspreiding en samen
werking der bladen. Telkens moest de or
ganisatie worden gewijzigd en de tactiek
veranderd als de bezetter een bres in de
gelederen had geslagen. Naarmate de Duit
sers, die wel degelijk beseften welk een
gevaarlijk wapen de illegale pers vormde,
feller werden, des te vindingrijker werd de
ondergedoken koningin der aarde. Groot
was het legioen der onbekende mannen en
vrouwen, ja zelfs kinderen, die het woord
als wapen hanteerden.
Dat in deze strijd ook het komische ele
ment niet ontbrak, moge blijken uit het feit
dat de naam van generaal Hodges werd
verstaan als „Hotjazz" en die van Truman
als „Froomen".
Van allen, die bij de illegale pers be
trokken waren, liepen de zetters en druk
kers het grootste risico. Zij waren de
kwetsbaarste punten in de organisatie,
daar hun drukkerijen en machines niet mo
biel waren. Ook aan de titels en typografie
der bladen zijn enkele pagina's gewijd,
evenals aan de bijzondere uitgaven, waar
van een aantal fascimilés in het boek is
opgenomen. Een der merkwaardigste is wel
het bevrijdingsnummer van: Mijn schild
ende betrouwen, Oranjenieuws voor en
door blind Nederland, dat (natuurlijk in
braille) in Utrecht werd uitgegeven.
Aan het slot van het boek (uitgegeven
door de N.V. Martinus Nijhoff's boekhan
del en uitgeversmaatschappij in Den
Haag) is een samenvatting in het Engels
opgenomen.
Bij de Tweede Kamer is ingediend een
wetsontwerp ter nadere verhoging van pen
sioenen met een toeslag.
Bij de voorbereiding van het ontwerp is
er in de eerste plaats van uitgegaan, dat
de toestand, waarin velen van de zo
genaamde oud-gepensionneerden ten ge
volge van de stijging van de kosten van
het levensonderhoud zijn komen te ver
keren, het noodzakelijk maakt, dat op zo
kort mogelijke termijn een voorziening
wordt getroffen en dat in verband hier
mede niet minutieus moet worden nage
gaan hoeveel iedere gepensionneerde in
verhouding tot de huidige pensioenen te
kort komt.
De regering heeft er naar gestreefd te
komen tot gemiddelde verhogingsnercerita-
ges, die wel verschillen naar gelang van
het jaar, waarin het ontslag of het over
lijden heeft plaats gehad, maar die in be
ginsel gelijk zijn voor de verschillende ge
wezen overheids- en semi-overheids-die-
naren.
De regering heeft de percentagereeksen
op een zódanige hoogte gesteld, dat zij
geen ruimte meer laten voor een afzon
derlijke huurtoeslag op de aanpassings
toeslag.
De aan dit voorstel verbonden kosten
worden vóór het jaar 1954 geraamd op on
geveer 19 millioen.
ADVERTENTIE
ENMODE
Regenjassen
59.50
1 jaar garantie
BARTEUORISSTR 24
HAARLEM TEL. 20420
Bij Koninklijk Besluit is toegekend de
Bronzen Leeuw aan de luitenant-kolonel
van de generale staf G. H. Christan, oud
commandant van het Nederlands vrijwilli
gers détachement in Korea. In de moti
vering wordt onder meer gezegd dat luite
nant-kolonel Christan zich door het be
drijven van bijzonder moedige en beleid
volle daden in de strijd tegenover de
vijand heeft onderscheiden door als com
mandant van het Nederlandse Détachement
Verenigde Naties in Korea, gedurende de
periode van 7 November 1951 tot 20 Augus
tus 1952, uit te munten door nauwgezette
plichtsbetrachting en heldhaftig optreden
in gevechten met de vijand, waardoor hij
een ieder, die onder hem diende, inspi
reerde.
Bij voortduring was hij te allen tijde in
het gevecht bij de troep aanwezig, ook wan
neer de uitvoering van de gevechtsopdracht
was toevertrouwd aan een zijner onderge
schikte officieren, om de troep aan te spo
ren en te bezielen.
KOPENHAGEN (Reuter) Een Deen
se visser heeft de autoriteiten te Bornholm
medegedeeeld, dat een klein Russisch ma
rinevaartuig waarschuwingsschoten afge
vuurd had op Deense en Zweedse vissers
boten binnen de 12-mijlszöne bij Pilau aan
de Poolse kust.
Ongeveer 20 Deense en Zweedse kotters,
aldus de visser, waren Vrijdag bij Pilau
aan het vissen toen het oorlogsschip zon
der waarschuwing begon te schieten. De
kotters verlieten terstond het gebied, en
kele met achterlating van hun netten. Het
oorlogsschip vuurde niet meer en deed
geen poging om de vissersboten op te bren
gen.
In zijn kantoor in het ministerie van Bui
tenlandse Zaken te Londen werd deze foto
gemaakt van de heer Paul Mason, die
kortgeleden werd benoemd tot nieuwe
Britse ambassadeur in Den Haag als
opvolger van Sir Neville Butler.
„Het is jammer, dat aan deze mooie car
rière op deze wijze een einde is gekomen",
zei de officier van justitie te Rotterdam tot
de 40-jarige J. D. uit Oudewater, die zich
had te verantwoorden voor de rechtbank,
omdat hij misbruik gemaakt zou hebben
van zijn functie als directeur van de ge
meentebedrijven te Oudewater. Hij zou
zich een partijtje oud metaal hebben toe
geëigend en de opbrengst voor zich zelf
hebben gébruikt. Ook zou hij een tweetal
rekeningen hebben geparafeerd, waardoor
de gemeentekas belast zou zijn met onge
veer f 200. Voor dit geld had hij privé-
reisjes gemaakt.
Volgens de president zou het werk de
verdachte boven het hoofd zijn gegroeid en
zou hij aan de drank zijn geraakt.
De officier eiste een gevangenisstraf van
tien maanden.
De verdediger, mr. J. J. Naeff meende
dat de fouten in een roes gepleegd zijn.
Hij vroeg, gezien de vijf maanden voorar
rest, de onmiddellijke invrijheidstelling van
zijn cliënt.
De rechtbank wees dit verzoek af en be
paalde de uitspraak op 18 Mei.
„Wanneer wij wederom hier onze doden herdenken, vervuld van eerbiedige dank
baarheid voor het offer door hen gebracht, dan rijst de vraag, wat hebben wij in de
loop der jaren gedaan met de vrijheid, welke mede dank zij hen ons weer ten deel
gevallen is? Uiterst gemengde gevoelens beheersen het antwoord op deze vraag. Aan
de ene kant kunnen wij met voldoening wijzen op Nederlands in menig opzicht won
derbaarlijke herrijzenis. Aan de andere kant zien wij ons betrokken in een veront
rustende verdere ontwikkeling der wereldgeschiedenis, waarbij wij rekening houden
met de mogelijkheid van een derde wereldoorlog in nabije toekomst".
Deze woorden sprak gistermiddag de
voorzitter der Eerste Kamer, mr. J. A.
Jonkman, in de Ridderzaal, waar voor de
achtste maal de nationale herdenking werd
gehouden, gewijd aan de nagedachtenis
van hen, die tijdens de tweede wereldoorlog
het hoogste offer voor de vrijheid brach
ten. De plechtigheid werd bijgewoond door
jhr. D. G. de Graeff, die de Koningin ver
tegenwoordigde, vele ministers, leden van
de Raad van State, leden van het corps
diplomatique en van het Internationaal
Gerechtshof, vele Kamerleden, burgerlijke
en militaire autoriteiten en door vele na
bestaanden van gevallenen.
„Het stemt ons tot grote voldoening" zei
mr. Jonkman, „dat ditmaal vele leden van
het corps diplomatique deze plechtigheid
bijwonen. Onze doden herdenkende, ver
geten wij hun doden niet. Van ganser harte
geven wij hun de verzekering, ten volle ons
ervan bewust te zijn, dat tot vestiging van
een vreedzaam statenverkeer en tot bevor
dering van stoffelijke en geestelijke wel
vaart over de gehele wereld, velerlei goed
georganiseerde internationale samenwer
king verschillend naar vorm en omvang
noodzakelijk is. Tot die samenwerking
zijn wij als immer en voortdurend bereid,
en dat met vriend en vijand uit de oorlog,
met mede- en tegenstanders in de wereld
politiek van vandaag. Daarbij beamen wij,
wat wijlen prof. Huizinga in 1943 tijdens
de bezetting schreef: „De rol der kleine
staten is niet uitgespeeld, integendeel, zij
begint pas".
De opperrabbijn van de Nederlands-
Israelitische hoofdsynagoge te Amsterdam,
de heer J. Tal, hield hierna een rede, waar
in hij speciaal de honderdduizenden Joden
herdacht, die onder eindeloze smarten het
leven hebben gelaten. Hij herdacht ook de
verzetsstrijders, die een edele strijd hebben
gestreden: de strijd voor de vrijheid van
anderen.
„Doch nu zien we, een kXn aantal jaren
na die strijd, om ons heen. Onze blik glijdt
langzaam over landen en volkeren. En dan
vragen we bitter: waar is dat ideaal geble
ven van de vrijheid-van-anderen? Ellende
zien we en oorlog. De zucht naar macht
heerst. De vrijheid is vaak verloren. En
voor de vrijheid van anderen strijden wei
nigen. Maar," zo zei opperrabijn Tal, „vol
gens de Talmoed zijn de natuurkrachten
boden en herauten van God. Niet vernieti
gend en verwoestend zijn de krachten in
de wereldhistorie, die ons alleen maar ter
vernietiging schijnen te werken. Wij zien
ze vernietigend maar boden en dienaren
Gods zijn het, die de belemmeringen op de
weg van Gods Majesteit wegvagen en het
bezoedelende stof neerslaan en wegspoelen.
En duurt ook het bestaan der belemme
ringen lang en vatten wij, mensenkinderen,
de wegen en gangen der geschiedenis naar
haar einddoel niet, Hem behoren de gan
gen der naar het eeuwige leidende historie".
De plechtigheid werd omlijst door zang
van Giovanni Boyer en het Chr. Haags
Knapenkoor.
Tijdens de vaart van Amsterdam jar
Rotterdam is in volle zee het m.s. „Prins
Willem George Frederik" door de Amster
damse Droogdok Maatschappij overgedra
gen aan de Maatschappij Zeetransport N.V.
(Oranjelijn) te Rotterdam.
Dit schip meet 1599 b.r.t., heeft accommo
datie voor acht passagiers en zal gebruikt
worden voor de lijndienst van deze maat
schappij tussen Rotterdam en Montreal.
Zestig leerlingen van de Julianaschool in
Bus9um hebben op de tweede dag vam hun
schoolreisje per boot door Nederland, een
minder aangenaam avontuur beleefd. Hun
schip de „Ermelo" van de Holland-Veluwe-
lijn, is op de IJsel bij Doesburg in aanva
ring gekomen met de 349 ton metende en
met steenkolen geladen „St. Antonius" uit
Millingen. De „Ermelo" kreeg een gat aan
stuurboordzijde. De „St. Antonius" kreeg
een groot gat aan bakboordzijde, waardoor
het voorschip binnen enkele minuten zonik.
De schipper, zijn echtgenote, zijn twèe
kinderen en een knecht konden zich in vei
ligheid stellen na nog kans te hebben ge
zien wat kleding en meubilair te redden.
De „Ermelo" was eergisteden de reis, die
een week zou duren, begonnen.
32. De verwisseling van de twee brouw
sels dreigde ernstige gevolgen te hebben.
Jolliepop was stijf en hard geworden, ter
wijl het zwaard de zachte soepelheid had
verkregen, die voor Jolliepöps hals be
doeld was. En vooral over dat zwaard
maakte de koning zich erg kwaad.
„Knoeiers!", riep hij, „alchemische prut
sers! Ik geef jullie één uur de tijd, om van
dit lodderige ding weer een gezond zwaard
te maken en wee uwer, indien het u bin
nen die tijd niet lukt!" „Wij zullen het
stante pede volbrengen Majesteit", ant
woordde de alchemist, „doch sta ons toe
dan nog éénmaal uw keuken te gebruiken".
Bij het horen van dit verzoek uitte Louis
de keukenmeester een smartelijke angst
kreet. „Nee. Nee! Parbleu! Nee, niet!",
riep hij. „Sire, ik smeken u, laat nooit niet
geen vandalen meer mijn keuken bezwad
deren! Mon Dieu, ik kan niet verdragen
meer dergelijken!" „Goed, Louis", zei de
koning, „dan zullen ze hun brouwsels in
hun eigen heksenkeuken m.öeteh maken.
Uit mijn ogen jullie twee en neem die hou
ten klaas mee!!" En wee jullie gebeentè,
als jullie niet binnen het uur met het juiste
brouwsel terugkomen!"
In het onafhankelijk-katholieke week
blad „De nieuwe eeuw" schrijft Observer:
In allerlei kranten en vakbladen, en zelfs
bij de begrotingsdebatten in de Tweede
Kamer is ter sprake gekomen de kwestie
van de legervoorlichting op de scholen en
de daaraan verbonden jeugdlegerdagen.
De minister van Onderwijs heeft n.l. aan
diverse scholen voor voortgezet onderwijs
een circulaire gezonden, waai'in gewezen
wordt op de mogelijkheid voor jongelui
die in het bezit zijn van het Mulo-diploma
of het diploma van een lagere technische
school, om dienst te nemen als beroeps
militair. Tevens wordt aangespoord om
desbetreffende affiches in de scholen op
te hangen en brochures onder de leerlin
gen van de hoogste klassen te verspreiden.
Op de scholen kan bovendien vanwege het
Ministerie van Oorlog mondelinge voor
lichting omtrent dienstneming worden ge
geven, terwijl de leerlingen daarna kun
nen worden uitgenodigd tot een excursie
naar een of ander legeronderdeel.
Tegen dit soort propaganda is, en naar
onze mening terecht, van verschillende
zijden bezwaar gemaakt.
Wij moeten ons afvragen, of het belang
van het leger opweegt tegen de vele be
zwaren welke dit soort propaganda met
zich meebrengt.
Het gaat op de ulo- en ambachtsscholen
om jongens van 16 17 jaar. Zijn knapen
van deze leeftijd rijp om een beslissing te
nemen van zo ver strekkende betekenis
als het aangaan van een verbintenis bij
leger of luchtmacht? Wij betwijfelen dit
sterk. De laatste oorlog heeft ons ook in
dit opzicht het een en ander geleerd. En
vooral het bezoek aan een legeronderdeel
kan bij deze jongens, die juist in hun „ro
mantische periode" zijn, gemakkelijk de
indruk wekken, dat dienstneming in het
leger hun verwachtingen zal bevredigen,
omdat zij op zo'n dag slechts de aardige,
interessante zijden van de militaire dienst
onder ogen krijgen en niet beseffen, dat
een verbintenis ook op een teleurstelling
kan uitlopen.
De taaie der school is o.m. de kinderen
te doen deelhebben aan de cultuurwaar
den van onze Westerse beschaving. Dat
deze cultuur verdedigd moet worden, ook
dat moet onze kinderen worden bijge
bracht, maar laat dan de nadruk vallen
op het verschrikkelijke, het mensonteren
de van een moderne oorlog. Op de speciale
legerdagen voor de jeugd gebeurt dit zeker
niet; daar wordt vanzelf het militaire be
drijf te romantisch voorgesteld en wordt
dé nadruk gelegd op het interessante en
het attractieve van het militaire beroep.
Ook de wijze waarop de voorlichting
op school wordt gegeven bergt een ge
vaar in zich voor de eenheid in de ge
zinnen. Weliswaar dienen de ouders van
de betrokken leerlingen toestemming te
geven tot het bezoek aan het leger, maar
eer het zover is kunnen de hoofden der
knapen reeds op hol zijn gebracht door de
intensieve propaganda, welke daaraan is
vooraf gegaan. En als in zo'n geval de
ouders hun toestemming weigeren, wat zijn
daarvan dan de gevolgen?
Men moge er over twisten welke taken
al dan niet tot het terrein van de school
moeten worden gerekend, zeker hoort daar
niet toe het scheppen van mogelijkheden
om spanningen tussen ouders en kinderen
in de hand te werken. We zijn het dan ook
volkomen eens met degenen die beweren,
dat door bovengenoemde circulaire de
school een taak wordt opgelegd, die niet
de hare is en het ook niet kan zijn. Dat
dan ook de R.K. Schoolraad tegen deze
propaganda bezwaren heeft, behoeft nie
mand te verwonderen.
Zo heeft het ons dan ook niet verbaasd,
dat de Generale Synode der Ned. Her
vormde Kerk eveneens een ernstige waar
schuwing tegen deze voorlichting heeft
laten horen.
Uiteraard kan niemand er bezwaren
tegen hebben dat de legerleiding, gebon
den als zij is aan internationale beloften
en afspraken, pogingen in het werk stelt
om het zo onmisbare kader te krijgen. De
politieke spanningen maken een snelle en
doeltreffende opbouw van goed geënca
dreerde strijdkrachten helaas onvermijde
lijk. De slagzinnen: „Het is zó bij het le
ger" en „Zorg, dat je er bij komt", zullen
ongetwijfeld hun uitwerking niet missen.
Maar dat deze propaganda gevoerd wordt
via de school, daartegen moeten we ern
stig waarschuwen.
Voor een goed en doeltreffend onder
wijs is rust in de school een eerste ver
eiste. Een rust, die vaak niet aanwezig
kan zijn door allerlei activiteiten, waarin
zowel het onderwijzend personeel als de
leerlingen worden betrokken. In dit ver
band slaakte het hoofd van een grote volks-
Werkloze intellectuelen. Werkloosheid on
der hoofdarbeiders en arbeidsomstan
digheden van onderwijzers zullen de
twee hoofdpunten van bespreking .vor
men op de bijeenkomst van de advies
commissie voor hoofdarbeiders en vrije
beroepen van de internationale arbeids
organisatie, welke van 10 tot 22 Mei te
Genève wordt gehouden. Twintig lan
den zullen vertegenwoordigd zijn door
afvaardigingen, die elk uit twee rege
ringsvertegenwoordigers, twee werk
gevers en twee werknemers zullen be
staan. Een dertigtal internationale niet
gouvernementele organisaties zal waar
nemers zenden.
Gezondheid. Televisie is niet schadelijk
voor de gezondheid, zo heeft de afdeling
televisie van de organisatie der Duitse
electro-industrie verklaard. De televisie-
deskundigen keerden zich tegen be
weringen als zou het langdurig zien
naar televisie-uitzendingen gevaar voor
ogen en hart opleveren door de straling,
die van de televisiebuizen uitgaat. Vol
gens de verklaring heeft een onderzoek
van het radiologisch instituut van de
universiteit van Freiburg bewezen, dat
op een afstand van twee meter van het
televisiescherm geen straling meer op
treedt en dat daarom het zien naar
televisie volkomen ongevaarlijk is. De
straling, die van het televisiescherm
uitgaat, is volgens het onderzoek aan
merkelijk geringer dan die van de
lichtgevende cijfers van een polshorloge.
Versnelling. Een Vietnamees journalist,
die verklaarde noch voor de Vietnamese
regering, noch voor de Vietminh te zijn,
heeft Maandagavond een tent opgesla
gen in de tuin bij het paleis der UNO,
waar hij in hongerstaking wil gaan,
„opdat de Geneefse besprekingen snel
ler mogen vorderen." De journalist
rekent er op acht tot tien dagen in zijn
tent te zullen blijven. Hij heeft vergun
ning voor zijn kamperen gekregen.
Lustrum. Vandaag 5 Mei is het vijf jaar
geleden, dat het statuut van de Raad
van Europa te Westminster getekend
werd. Bij gelegenheid van dit lustrum
feest wordt door alle ministers van Bui
tenlandse Zakem der vijftien leden-
staten voor hun nationale radio-omroep
het woord gevoerd. De rede van minis
ter Beyen vindt men elders in dit num
mer weergegeven.
Mijn. In een bruinikoolmijn nabij Crosseto,
in Midden-Italië, heeft een ontploffing
plaats gehad, waardoor vijftien mijn
werkers om het leven zijn gekomen,
terwijl er twintig werden gewond. In
de mijn bevonden zich negentig mijn
werkers. Een veertigtal slachtoffers is
bedolven.
Tegen. De leiders van de Britse „Amal
gamated Engineering Union" heeft een
beroep gedaan op alle leden van Britse
vakverenigingen, om tot actie over te
gaan, teneinde het verbieden van de
waterstofbom te bewerkstelligen. Zij
zeggen in een desbetreffende resolutie,
dat de waterstofbom de dreiging van de
ondergang van het menselijk ras in
houdt. De resolutie roept op tot het bij
eenroepen van een conferentie van de
Sovjet-Unie, Frankrijk, Amerika, com
munistisch China, Groot-Brittannië en
India ter verbieding van het gebruik
dér waterstofbom.
Ziekelijk. De Zuid-Afrikaanse premier,
dr. D. F. Malan, heeft Dinsdag in het
parlement gezegd, dat „Nehroe de
vijand van de blanken is, die wil dat
de blanken uit Afrika zouden worden
verdreven." Malen noemde drie ge
varen op, die het Afrikaanse werelddeel
bedreigen, in de eerste plaats directe of
indirecte inmenging door de UNO, ten
tweede het communisme, tenslotte India.
Er zou een psychologische revolutie
moeten plaats vinden om deze gevaren
het hoofd te kunnen bieden, meende
Malan. „Er wordt in de wereld in het
algemeen en in het bijzonder in Enge
land een ziekelijke sentimentaliteit voor
de zwarten gevonden."
ADVERTENTIE
lil- B illtllt
helpen promptt
school eens de verzuchting: „De school
vraagt tegenwoordig zoveel tijd voor aller
lei zaken, die met de school niets hebben
uit te staan, dat ik bijna niet meer weet,
waneer ik de kinderen lezen, schrijven en
rekenen moet leren". Deze uitspraak moge
dan wat overdreven zijn, ze bevat zeer
zeker een kern van waarheid.
We zouden de Overheid dan ook ernstig
willen vragen haar standpunt terzake te
herzien. Is propaganda voor het leger nodig,
hqt zij zo, maar laat de school er buiten.
Zij heeft een andere taak.
HET zal ook u wel èens zijn opgevallen,
dat de mening van de ene mens zoveel
meer gehoor vindt dan precies dezelfde
mening van een ander. Zouden u en ik
morgen naar de Leidse Sterrenwacht stap
pen om daar te vertellen dat de zon een
draaiende kubus is, dan komen we niet
verder dan de portier, die ons haastig zal
wegwerken. Maar zou prof. J. H. Oort de
zelfde mening verkondigen, dan zal hij die
zelfde avond nog op een stamp
volle zaal met een belangstel
lend wetenschappelijk audito
rium kunnen rekenen. Dit is
misschien wel wat onbillijk
tegenover ons, maar toch wel
begrijpelijk.
Wanneer u dit begrijpelijk
vindt, m.oet u zich ook kunnen
voorstellen waarom mathematici aan de
beweringen van Fermat zoveel aandacht
hebben besteed. Zouden in de nalatenschap
van een willekeurig mens wat losse aan
tekeningen en wiskundige stellingen zon
der enig bewijs worden aangetroffen, dan
is de pru.llem.and daar goed voor. Maar de
aantekeningen en onbewezen stellingen van
Fermat hebben hele generaties van wis
kundigen in beroering gebracht. Daar was
alle reden voor, want Fermat was een
wiskundige van formaat.
Maar góed, Fermat meende in 1640 een
formule te hebben ontdekt, waarmee tot
in het oneindige de priemgetallen zouden
kunnen worden opgespoord. Zij zag er
nogal eenvoudig uit:
2-n 1
waarbij voor de letter n achtereenvolgens
de gehele getallen 1, 2, 3, 4, 5, enz. kunnen
N
worden ingevuld. Deze formule geeft in
derdaad de priemgetallen 5,17, 257 en 65537
te zien, wanneer voor n resp. 1, 2, 3 of 4
wordt ingevuld. Maar een eeuw later wist
de grote wiskundige Euler aan te tonen
dat de formule al spaak loopt bij het getal
n 5, want dat levert 4294 967297 op. een
product van de getallen 641 en 6 700417,
dus géén priemgetal.
Een andere formule, n.l. n2 n -f 41
bleek na dien eveneens bruik
baar, althans wanneer n klei
ner is dan 41. Want bij n 41
loopt de zaak scheef.
Nog een andere merkwaar
dige formule kan met succes
worden beproefd, t.w. n2 79n
-f 1601, die priemgetallen op
levert voor alle waarden van
n beneden 80. Maar voor n 80 gaat zij
niet op.
Al m.et al: een algemeen geldende for
mule voor berekening van priemgetallen
is niet gevonden. Misschien iets voor ama
teurs?
Dan zullen we t.z.t. beslist niet onver
meld laten de 100.000 Mark die te ver
dienen vallen door het bewijs te leveren
op de grote stelling van Fermat, de man
waarmee we vandaag aanvingen en die
tevens als sluitstuk dient.
Maar eerst zullen we eens spreken over
de beloning die ééns door Nederland werd
uitgeloofd maar die niet werd uitgekeerd
toen het op betaling aankwam. Ja, zo zijn
wij!
Daarover morgen.
(Nadruk verboden)
H. PéTILLON;
