Dr Evatt stelt zijn politieke
leven in de waagschaal
„RITSA"
PANDA EN DE MEESTER-SCHURK
Wereldnieuws J
Twee zijner secretarissen verwikkeld
in de geruchtmakende zaak-Petrov
STOFZUIGERS
TocU ió het zo
VRIJDAG 3 SEPTEMBER 1954
2
Crisis in de Australische Labourpartij
DE GROOTSTE SORTERING VINDT U BIJ
De radio geeft Zaterdag
„Zwarte Zee" versleept
„Empress of Canada"
Rehabilitatie Indische
oorlogsslachtoffers
Stichting Gezondheidszorg
voor studenten
Toestand van een Japanse
visser verergert
Spoedig uitbetalingen aan
Indische oorlogsslachtoffers
Nieuwe loonregeling
bioscoopbedrijf
Standaard-sleutel
Verbod tegen Neo-Destour
in Tunesië opgeheven
UIT ANDERE BLADEN
Times: Chaos in West
Nieuw Guinea vermijden
Bouw van R.K. kerk
mèt gemeentesubsidie
Indonesisch handelsaccoord
met China
V-
EB EN
VLOED
J
Van onze correspondent in Australië)
Het spionnage-geval „Petrov" begint een zaak te worden, die wel eens de val van de
leider der Australische Labour-oppositie, dr. Herbert Evatt, tot gevolg kan hebben.
De onthullingen, die de koninklijke commissie van onderzoek In de afgelopen weken
over deze zaak heeft gedaan, zijn schokkend, en men moet vertrouwd zijn met de
rauwheid van de Australische politiek, zoals deze in het parlement en de pers tot
uiting komt, om als Nederlander, die dit alles van nabij meemaakt niet tot de ver
zuchting te komen, dat het er toegaat als in een Poolse landdag. De onbevangenheid
van mannen met grote publieke verantwoordelijkheid wekt verbazing. Het ver
bazingwekkendste is echter wel, dat de voorzitter van de Labourpartij, dr. Evatt, de
regering openlijk verwijt dat minister-president Menzies de zaak-Petrov ten bate van
zijn partij, de liberalen, en van de coalitiepartij, de boerenpartij, heeft gebruikt als
een verkiezingsstunt.
Men vraagt zich af, wat er met de zaak-
Petrov zou zijn gebeurd', als dr. Evatt's
partij de verkiezingen gewonnen had. De
„doe" wordt als een onkreukbare figuur
beschouwd, maar in zijn partij is een
scheuring ontstaan. Binnenskamers is een
hevige strijd gaande tussen de links- en
de rechts-georiënteerde groepen, waarbij
men niet moet vergeten, dat een grote
schare rooms-katholieken lid van de partij
is. De strijd tussen de beide groepen is zo
hevig, dat dr. Evatt op het nippertje in de
partijraad opnieuw tot partij-leider werd
gekozen. De tegenkanting tegen zijn ver
kiezing was grotendeels het gevolg van de
nederlaag bij de verkiezingen in Mei.
Addertie
Maar er zat nog een addertje onder het
gras en men kan er zeker van zijn dat
daarover hard gevochten is binnen de mu
ren van het gebouw, waar de partijraad
het beleid van de voorzitter besprak. Tij
dens de verhoren in de Petrov-zaak is aan
het licht gekomen, dat een zekere Fergan
O'SuIlivan, die tót na de verkiezingen
Evatt's pers-secretaris was, zich heeft ge
blameerd en daarbij dr. Evatt en de partij
veel schade heeft berokkend.
O'SuIlivan heeft bekend een rapport over
zijn collega's op de perstribune van het
Lagerhuis te hebben uitgebracht aan de
vroegere correspondent van het Russische
persbureau Tass. In dat rapport staan aller
lei minder fraaie (geheel of gedeeltelijk
onjuiste) dingen over die collega's. Het
rapport wordt, vooralsnog, geheim gehou
den als één van de documenten, die Petrov
aan de Australische geheime dienst over
handigde, toen hij politiek asyl vroeg en
verkreeg. Er is echter al zoveel uitgelekt,
dat men weet dat het veel achterklap be
vat (zo zegt O'SuIlivan zelf) over het par
ticuliere leven van de genoemde journa
listen.
Het kinderlijke van dit geval is niet al
leen, dat O'SuIlivan beweert het rapport
alleen maar te hebben geschreven om het
de Rus gemakkelijker te maken Russisch
nieuws in de Australische pers te krijgen,
maar ook dat dr. Evatt een pers-secretaris
in dienst had, die meer contact met com
munisten onderhield dan voor zijn beroep
strikt nodig geacht kon worden. De 27-
jarige O'SuIlivan was Evatts perssecre-
ADVERTENTIE
vanaf 1.60 p. week. zonder voorultbet
Gr. Hontstr. 132. Haarlem Tel. 16693
Ook voor reparatie en onderdelen
HILVERSUM L 402 M.
7.00 Nieuws. 7.13 Platen. 8.00 Nieuws. 8.18
Platen. 8.35 Orgel. 8.55 Voor de huisvrouw.
9.00 Gym. v. d. vrouw.. 9.10 Platen. 9.40 Pla
ten. 10.00 „Tijdelijk uitgeschakeld", caus.
10.05 Morgenwijding. 10.20 V. d. arb. i. d.
Continubedrijven. 11.30 Platen. 12.00 Idem.
12.30 Land- en tuinb.meded. 12.33 Orgel. 12.50
Europese zwemkampioenschappen te Turijn.
13.00 Nieuws. 13.15 VARA-varia. 13.20 Fla-
ten. 13.45 Sportpraatje. 14.00 Filmland. 14.30
Dansmuziek. 14.55 Kamermuziek. 15.15 „Van
de wieg tot het graf", caus. 15.30 Platen. 16.00
Omr.ork. en solist. 16.45 Act. 17.15 Wereld
muziekconcours te Kerkrade. 18.00 Nieuws
en comm. 18.20 Dansmuziek. 18.45 „Het opi
nie-onderzoek naar het gebruik van de
Radiogids", vraaggespr. 18.50 Platen. 19.00
Artistieke staalkaart. 19.30 „Tien jaar Bene
lux", klankb. 20.00 Nieuws. 20.05 Nationaal
Programma: 10 jaar Benelux. 20.25 Platen.
21.05 Cabaret. 21.35 Socialistisch comm. 21.50
Weense muziek. 22,20 „Moord met muziek"
hoorsp. 22.50 Europese zwemkampioenschap
pen te Turijn. 23.00 Nieuws. 23.15 Schaak
olympiade.. 23.20-24.00 Platen.
HILVERSUM H, 298 M.
7.00 Nieuws. 7.10 Platen. 7.15 Gym. 7.30
Geestelijke koorwerken. 7.45 Morgengebed
en lit. kal. 8.00 Nieuws en weerber. 8.15 Pla
ten. 9.00 Voor de huisvrouw. 10.00 Voor de
kleuters. 10.15 Platen. 11.00 Voor de zieken.
11.45 Platen. 12.00 Angelus. 12.03 Platen. 12.30
Land- en tuinb.meded. 12.33 Amus-muziek.
12.55 Zonnewijzer. 13.00 Nieuws en Kath-
Nieuws. 13.20 Amus.ork. en solist. 13.45
Wereldmuziekconcours Kerkrade. 14.00 Boek-
bespr. 14.10 Platen. 14.25 Amateursuitz. 15.00
Kron. v. letteren en kunsten. 15.40 De
schoonheid van het Gregoriaans. 16.10 Voor
de jeugd. 13.40 Promenade-ork. en solist. 17.00
Voor de jeugd. 17.40 Platèn. 17.45 Europese
zwemk. te Turijn. 18.00 Lichte muziek. 18.15
Journalistiek overz. 18.25 Lichte muziek.
18.40 Regeringsuitz.: Atlantisch allerlei. Een
en ander over de 14 landen van het Atlan
tisch Pact. 19.00 Nieuws. 19,10 Platen. 19.20
Van het Binnenhof. 19.30 Platen. 20.05 Natio
naal progr.: 10 jaar Benelux. 20.25 De ge
wone man. 20.30 Lichtbaken. 20.50 Omr.ork.
en soliste. 21.25 Wereldmuziekconcours
Kerkrade. 21.55 Act. 22.05 Gevar. muziek.
22.30 Wij luiden de Zondag in, avondgebed
en lit. kal. 23.00 Nieuws. 23.15 Nieuws in
Esperanto. 23.22-24.00 Platen.
BRUSSEL, 324 M.
11.45 Platen. 12.30 Weerber. 12.34 Amus.
muziek. 13.00 Nieuws. 13.15 Radio-Almanak.
14.30 Oostenrijkse volksliederen. 14.50 Pla
ten. 15.00 Oostenrijkse volksliederen. 15.15
Platen. 15.45 Accordeonmuziek. 16.00 Platen.
16.15 Accordeonmuziek. 16.30 Platen. 16.45
Engelse les. 17.00 Nieuws. 17.10 Platen. 17.20
Liturgische gezangen, 17.30 Platen. 18.30
Voor de sold. 19.00 Nieuws, 19.40 Platen. 20.00
Omr.ork. en sol. 20.45 Platen. 21.00 Omr.ork.
en sol. 21.45 Platen. 22.00 Nieuws. 22.15 Verz-
progr. 23.00 Nieuws. 23.05-24.00 Platen.
BBC EUROPEAN SERVICE.
17.00-17.15 Engelse les voor beginnelingen,
(op 224 en 42 m.). 22.00-22.30 Nieuws. Spiegel
v. d. week. Sportjourn. (op 224 en 75 m.).
taris, toen bijna de helft van de Austra
lische kiezers Evatt had uitverkoren als
mogelijk nieuwe minister-president.
Geruisloos
Het is niet verwonderlijk dat men zich
afvraagt wat er van het geval-Petrov te
recht zou zijn gekomen, indien thans dr.
Evatt aan het bewind zou zijn in plaats
van Robert Menzies. Dr. Evatt zou niet
veel anders hebben kunnen doen dan ge
ruisloos van het toneel verdwijnen omdat
zijn naaste medewerkers teveel in het
geval verwikkeld waren. Het is vreemd
dat de jeugdige pers-secretaris pas en
kele dagen na de verkiezingen, toen het
duidelijk was dat dr. Evatt's kans om pre
mier te worden, verkeken was, zijn rol in
de Petrov-zaak aan dr. Evatt opbiechtte.
De „doe" ontsloeg hem prompt, maar
sindsdien is hem de lust tot lachen ver
gaan. Hij is rood van kwaadheid en op
winding geworden toen tijdens de ver
horen door de koninklijke commissie ook
nog de namen werden genoemd van zijn
particuliere secretaris Alan Dalziel, en
van zijn tweede secretaris Albert Grunde-
man. Volgens O'SuIlivan is Dalziel tegen
woordig geweest bij een ontmoeting met
een journalist van de (communistische)
„Tribune", Rupert Lockwood inhet
huis van dr. Evatt.
Van Lockwood wordt beweerd, dat hij
aan Petrov rapport heeft uitgebracht over
tal van vooraanstaande personen, ook par
lementsleden. Dr. Evatt beweert dat hij
van die ontmoeting van zijn particuliere
secretaris Lockwood en zijn perssecretaris
O'SuIlivan niets heeft geweten, omdat hij
toen op reis was naar Europa. Hij had zijn
pers-secretaris verzocht tijdens zijn afwe
zigheid ,.op het huis te passen" en er te
wonen. Men kan zich Evatt's verontwaar
diging voorstellen, toen hij achteraf hoorde
van het bezoek dat zijn pers-secretaris had
ontvangen.
Verlof geweigerd
Dr. Evatt zit echter nog meer in de
knoop, omdat hij op eigen houtje, zonder
door zijn partij te zijn gemachtigd, beslo
ten heeft zijn beide particuliere secretaris
sen voor de koninklijke commissie te gaan
verdedigen. De Labour-fractie heeft het
verzoek van het partijbestuur geweigerd
om Evatt „verlof" tot getuigen te geven.
Evatt heeft verklaard, dat er een „sa
menzwering" is om hem in kwaad gerucht
te brengen. Het is best mogelijk, dat die
secretarissen niets kwaads op hun gewe
ten hebben en alleen naïevelingen zijn.
Maar al is het een mooi gebaar van Evatt
om zijn eigen mensen te verdedigen, poli
tiek gezien kan het wel eens leiden tot zijn
politieke dood.
Onder zijn partijgangers heerst al grote
verdeeldheid over zijn politiek beleid. En
zoals het in dergelijke gevallen gaat, her
innert iedereen zich plotseling, dat dr.
Evatt als advocaat vroeger ook eens een
i berucht communist heeft verdedigd. In het
Lagerhuis heeft een liberale afgevaardig
de dr. Evatt verweten communistisch ge
zind te zijn, waarop Evatt antwoordde: „Jij
vuile kleine leugenaar". Er werd nog meer
gescholden en Evatt verweet premier
Menzies zelfs een mogelijke vervalsing van
de Petrov-papieren.
Het hele Lagerhuis verviel in diep stil
zwijgen. Het was angstig en het vermoe
den rees, dat alle leden, van alle kleur,
dachten aan Evatts politieke begrafenis.
Vrijwel niemand durft aannemen,
dat dr. Evatt de zaak-Petrov nu nog
onbevooroordeeld kan bekijken. Dat
is jammer voor hem, voor de Labour
partij en voor Australië, want de eni
gen die zich verheugen over de ver
deeldheid welke Petrov in de politiek
en in het bijzonder in de Labourpartij
heeft gebracht zijn de communisten.
ADVERTENTIE
GEEF 7E VROUW EEN TRAP!
Alle soorten en maten. - Bij aankoop van een
wringer een WRINGERBOK voor 10.
TILLEY STRAALKACHELS 47.50
Vele koopjes
DE KLOMPENCENTRALE
Dr. Leydsstraat 10 - Haarlem - Tel. 11784
Uitgebrand casco naar
Italiaanse sloper
LONDEN (A.F.P.) De Nederlandse
sleepboot „Zwarte Zee" is Woensdag uit
Liverpool naar Italië vertrokken met op
sleeptouw de „Empress of Canada", het
passagiersschip dat in Januari 1953 in de
haven van Liverpool is uitgebrand.
Het karkas is voor een bedrag van onge
veer 1.4 millioen gulden door een maat
schappij te Genua gekocht voor de sloop.
De overtocht, die 21 tot 40 dagen zal duren,
kost de kopers 125.000 gulden. De „Em
press of Canada" zal te Spezia worden ge
sloopt.
Op het 20.325 ton metende schip is kwar
tier'gemaakt voor twaalf Nederlandse
runners, die met kapitein Vet van de
„Zwarte Zee" radiografisch of door mid
del van seinlampen contact zullen houden.
De „Zwarte Zee", die 836 ton meet, is
eigendom van de Internationale Sleep
dienst L. Smit en Co.
Minister mr. J. M. A. H. Luns heeft in
het departement van Buitenlandse Zaken
de commissie van bijstand voor de rehabi
litatie van Indische oorlogsslachtoffers ge
ïnstalleerd.
In zijn installatierede zei minister Luns,
dat het er thans om gaat het bedrag van
196 millioen, dat op de begroting is uit
getrokken, een juiste bestemming te geven.
Van grote invloed zal het oordeel van de
commissie zijn bij de uitvoering van de
geprojecteerde maatregelen. Daarom zal
zij met een wijs hoofd en een warm hart
deze gevoelige materie dienen te behan
delen.
De voorzitter van de commissie, de heer
L. Neher, zei onder meer, dat de commissie
steeds indachtig zal moeten blijven, dat
binnen de vastgestelde grenzen redelijk
heid en billijkheid voor alle Indische
slachtoffers moeten zijn gewaarborgd.
Drie medische studenten, een meester
in dé rechten en een huisarts, allen uit
Amsterdam, hebben de „Stichting Studen
ten Gezondheidszorg" (S.S.G.Z.) in 't leven
geroepen met de bedoeling de Nederlandse
studenten in de gelegenheid te stellen zich
tegen een gering bedrag te verzekeren te
gen financiële gevolgen van ziekte.
DE S.S.G.Z. heeft een grote Nederlandse
verzekeringsmaatschappij tot samenwer
king bereid gevonden. Tegelijk met de in
schrijving voor de universiteiten en hoge
scholen, behalve Utrecht en Rotterdam,
waar plaatselijke regelingen bestaan, zul
len de studenten zich bij de S.S.G.Z. kunnen
aanmelden
Er is bovendien een noodfonds opgericht,
waarvoor men de steun heeft gekregen van
de Nederlandse pharmaceutische industrie,
om hulp te bieden in die gevallen, die niet
onder de ziekte-verzekering vallen maar
niettemin tot ernstige financiële gevolgen
aanleiding geven. Voorlopig zijn nog van
de voorzieningen uitgesloten tandartskos
ten, therapeutische psychiatrische hulp en
consultatieve hulp van de huisarts. In dit
laatste wordt in de meeste universiteiten
voorzien door de plaatselijke organisatie
voor universitaire gezondheidszorg
TOKIO (Reuter) De toestand van een
van de 22 Japanse vissers, die ziek werden
ten gevolge van de radio-actieve stof van
de waterstofbomontploffing bij Bikini op
1 Maart, „wordt langzamerhand slechter",
aldus een bulletin van het. eerste nationale
ziekenhuis te Tokio. Uit serumtesten is ge
bleken, dat zijn geelzucht verergert. Al zijn
medebemanningsleden toonden tekenen
van geelzucht sinds het ongeval. De Ame
rikaanse ambassadeur, John Allison, heeft
de Japanse minister van Buitenlandse Za
ken bezocht om uiting te geven aan zijn
bezorgdheid en alle mogelijke hulp aan te
bieden voor het herstel van de visser en
zijn medepatiënten. De toestand van de
man wekt grote beroering in Japan.
ADVERTENTIE
verrukkelijk van smaak en geur - rijk aan
voedende bescanddelenMaar let op dat
blauwe etiketde garantie voor het béste
van het béste!
alléén echt met blauw etiket op iedere kam!
Op vragen van het Tweede Kamerlid
de heer De Graaf over de instelling van
de commissie van bijstand inzake de ach
terstallige betalingen aan Indische oorlogs
slachtoffers heeft minister Luns geant
woord, dat deze commissie van bijstand
inmiddels is ingesteld. De instelling heeft
vertraging ondervonden, maar deze ver
traging heeft generlei invloed gehad op
de uitvoering van de voorzieningen tot
voltooiing van de rehabilitatie van Indische
oorlogsslachtoffers. De administratieve]
verwerking van de binnengekomen aan
vragen, tot dusverre ruim 48000, heeft veel
tijd gekost. Niettemin wordt gehoopt, dat
voor zover betreft de normale gevallen
reeds deze maand met de uitbetalingen een
begin kan worden gemaakt.
Na langdurig onderhandelen is door de
erkende vakbonden van werknemers in
het bioscoopbedrijf overeenstemming be
reikt met de Nederlandse Bioscoopbond
over verbeteringen van de sinds 1 Januari
1950 bestaande bindende loonregeling
voor dit bedrijf.
Op 1 September heeft de Stichting van
de Arbeid na de betrokken werkgevers-
en werknemersorganisaties gehoord te
hebben, besloten het College van Rijksbe
middelaars te adviseren deze regeling, on
der aanbrenging van enkele kleine wijzi
gingen, goed te keuren.
Tot de belangrijkste verbeteringen be
horen verhoging der lonen variërend van
ƒ1.tot 5.per week, invoering van
een vacantietoeslag ter hoogte van één
week loon, ingaande 1 Mei 1954, een gun
stiger loonaftrek naar leeftijd voor opera
teurs en aanvulling van de uitkering bij
ziekte.
De Noord-Limburgse gemeente Grub-
benvorst heeft haar woningbouw zoda
nig gestandaardiseerd, dat van een
aantal gemeentewoningen zelfs de huis
sleutels van hetzelfde type zijn. Tot nu
toe hebben de bewoners dezer panden
eikaars huis nog gerespecteerd. Niette
min achtte de raad bij nader inzien het
toch nuttig mogelijke vergissingen van
late thuiskomers en dergelijke te voor
komen. Daarom is besloten de voordeu
ren van andere sloten te voorzien.
PARIJS (Reuter) De Franse regering
heeft besloten het verbod tegen de Neo
Destour, de nationalistische partij van Tu
nesië, op te heffen. Frankrijk zal ook een
aantal gevangen genomen Tunesische na
tionalisten voorlopig in vrijheid stellen als
onderdeel van een amnestie ter gelegen
heid van het begin der Frans-Tunesische
onderhandelingen.
Hoewel de Neo Destour de laatste zes
tien jaar officieel verboden was, is zij
steeds actief geweest. De Franse autoritei
ten hebben haar activiteit over het alge
meen toegelaten, ofschoon de leiders her
haaldelijk zijn gearresteerd.
Ongeveer 650 man van het classificeer-
bedryf N.V. Junius en Zoon te Rotterdam
zijn in staking gegaan. Er wordt 10 percent
loonsverhoging gevraagd en uitbetaling van
twee uur extra per dag, die nodig worden
geacht om van en naar het werk te gaan.
Voor de woningen van enkele werkwilligen
wordt gepost. Ongeregeldheden doen zich
niet voor.
47. „Hela! Ho! Stop! Ahoy!", brieste ka
pitein Paverits, achter Panda en neef
Mario aan snellend, „geef mijn horloge
terug!" „Dat gaat niet, kapitein", hijgde
Panda, omkijkend zonder zijn vaart in
te houden, „we moeten het overboord
gooien! Het is de hoogste tijd!" „Wat
drommel is dat voor onzin?!", bulderde de
oude zeerob, „het is de hoogste tijd, dat
jullie je bovenkamertjes eens na laten
kijken. Hier mijn horloge, zeg ik! Niet
gooien! STOP!" Maar reeds had zijn neef
de verschansing bereikt en met een zucht
van verlichting wierp hij de tijdbom in
zee. Kapitein Paverits gaf met enkele
zoute termen zijn misnoegen over deze
daad te kennen. Met gebalde vuisten kwam
hij naderbij. „We MOESTEN dit doen, ka
pitein", zei Panda haastig. „Dat horloge
was geen horloge, maar...". „Jullie heb
ben een zonnesteek te pakken", stelde
kapitein Paverits vast. „Maar dat zullen
we straks wel even behandelen. Eerst wil
ik mijn horloge terug. OPZIJ!" En voor
Panda hem kon tegenhouden of een
nadere uitleg geven, sprong hij overboord,
achter het gevaarlijke uurwerk aan.
In de Woensdag versohenen editie van
het invloedrijke Britse blad „The Times"
is een hoofdartikel gewijd aan de kwestie-
Nieuw Guinea. „The Times" schrijft: „De
onlangs door de president van de Indone
sische republiek gedane bekendmaking, dat
de eis van zijn land op Nederlands Nieuw
Guinea (dat de Indonesiërs West-Irian
noemen) voor de Algemene Vergadering
der UNO gebracht zal worden, heeft in Den
Haag en Canberra scherpe reacties teweeg
gebracht.
Het is gemakkelijker in te zien waarom
Australië en Nederland er de voorkeur aan
geven de huidige status te handhaven, dan
om te begrijpen, waarom de Indonesiërs
sinds zij onafhankelijk werden voortdurend
getracht hebben dit (Westelijk Nieuw-Gui-
nea) te verkrijgen." Australië oefent onder
het beheerschapssysteem van de UNO het
bestuur uit over ongeveer 180.000 vierkante
mijl van Nieuw-Guinea, dat een bevolking
van ongeveer anderhalf millioen zielen
telt.
Het land is primitief en voor een groot
deel nog niet in kaart gebracht. Een aan
zienlijk deel van de bevolking is nog zeer
onbeschaafd. De taak om hen te gewennen
aan een ordelijk leven is verre van gemak
kelijk. Maar het Australische volk is te
recht trots op de successen, die het Austra
lisch bestuur in deze heeft weten te boe
ken. Het laatste, wat zij zouden willen, is
om te zien hoe deze succesvolle pogingen
in gevaar worden gebracht door het uit
breken van chaos in het naburige Neder
lands Nieuw-Guinea, waar ervaren Neder
landse bestuursambtenaren hetzelfde soort
werk verrichten onder de ongeveer 700.000
mensen, die in een gebied leven, dat slechts
weinig kleiner is dan Australisch Nieuw-
Guinea.
In Australische zowel als in Nederlandse
ogen behoeft men voor de taak om de na
tuurlijke hulpbronnen van Nieuw-Guinea
tot ontwikkeling te brengen, terwijl ter-
zelfdertijd de belangen van de grotendeels
primitieve bevolking beschermd worden,
een goede verstandhouding en samenwer
king tussen de autoriteiten van beide delen
van Nieuw-Guinea en tevens een betere
bestuurstechniek dan de Indonesiërs die
nog steeds met ernstige onrust in hun eigen
land te kampen hebben, blijken te bezit
ten."
De Kroon beslist:
De Kroon heeft beslist op het beroep
van de raad der gemeente Nijmegen tegen
het besluit van Gedeputeerde Staten van
Gelderland, waarbij machtiging voor het
doen van een uitgaaf van 64.580.
wegens subsidie aan het kerkbestuur van
Onze Lieve Vrouw van Fatima ten be
hoeve van de stichting van een nieuw
kerkgebouw is geweigerd. Gedeputeerden
oordeelden, dat het hier geen belang be
treft dat in de bemoeiingssfeer van de
gemeente is gelegen. Het raadsbesluit
maakte naar het oordeel van Gedeputeerde
Staten inbreuk op het beginsel van schei
ding van kerk en staat.
De Kroon heeft echter het besluit van
Gedeputeerde vernietigd en het raadsbe
sluit goedgekeurd uit overweging, dat het
verlenen van subsidie door een gemeente
voor de bouw van een kerk niet in strijd
is met enige wettelijke bepaling. Niet ont
kend kan bovendien worden, dat het be
lang der gemeente Nijmegen betrokken is
bij de bouw van een in de stadsuitbreiding
passend kerkgebouw, waaraan, dringend
behoefte bestaat, zo wordt in het Konink
lijk Besluit gezegd.
Géén rubber, géén olie
DJAKARTA (United Press) Indone
sië en de Chinese volksrepubliek hebben
gisteren een handelsverdrag gesloten dat
een looptijd heeft van een jaar en uitwis
seling van goederen ter waarde van het
equivalent van zeventien millioen dollar
regelt. Indonesië zal de Chinese volks
republiek onder meer leveren suiker, kof
fie, hout, copra, kapok, kinine, peper,
rotan, en in ruil daarvoor ontvangen ma
chinerieën, textiel, garens, electrische ap
paraten, krantenpapier, levensmiddelen en
dranken.
Peking is er kennelijk niet in geslaagd
Indonesië te bewegen ook rubber en olie
te leveren. Waarnemers alhier beschouwen
dit als een gevoelige nederlaag van de
communistische wereld in de slag om stra
tegisch belangrijke grondstoffen.
Afgelopen. Het provinciale bestuur van da
Kaapprovincie (Zuid-Afrika) heeft be
paald dat nieuwe leden niet langer de
eed van trouw aan de Britse vorst zul
len afleggen, of betuigingen van ge
trouwheid zullen uitspreken. Ook is be
sloten dat in het gebed, waarmede bij
eenkomsten van de provinciale raad
worden geopend, niets meer zal worden
gezegd over het Britse Koninkrijk.
Dumping. De voorzitter van de Nieuw-
Zeelandse. commissie voor de afzet van
zuivelproducten, William Marshall,
heeft de Verenigde Staten beschuldigd
van dumping van overtollige zuivelpro
ducten, door verkoop tegen prijzen,
welke veel lager zijn dan de productie
kosten. De geweldige Amerikaanse
voorraden vormen volgens Marshall een
sombere bedreiging van de export van
Nieuw-Zeeland.
Geschil. Verscheidene leiders van de Por
tugese nationale democratische oppo
sitiebeweging, onder wie de wiskundige
Ruy Luiz Gomes, zijn aangehouden. D«
beweging is reeds sinds lange tijd ver
boden en de leiders er van hebben
verscheidene malen terechtgestaan. On
langs gaf de beweging een geschrift uit,,
waarin werd voorgesteld het geschil
met. India langs de weg van onderhan
delingen on te lossen.
Fabelachtig. De Washingtonse correspon
dent van de „New York Post", Robert
Allen, schrijft dat „fabelachtige nieuwe
middelen" zijn ontwikkeld voor de op
sporing en vernietiging van duikboten,
ook die met atoomaandrijving en
atoombewapening.
Kenmerk. Een Britse commissie heeft een
verzoek afgewezen van landbouwers o-m
voor te schrijven, dat buitenlandse pe
ren, kersen, broccoli en bloemkool een
kenmerk van herkomst moeten dragen,
ter bestrijding van buitenlandse con
currentie en ter handhaving van winst,
geiende prijzen voor het binnenlandse
product. De boeren beweerden, dal
Britse verbruikers de voorkeur geven
aan het binnenlandse product en daar
om dienden te weten of een product
werd ingevoerd. De commissie zeide,
dat verbruikers meer belangstelling
hebben voor prijs en kwaliteit dan voor
herkomst der goederen.
Boemerang. Tass meldt, dat bij opgravin
gen in het district Alsoeng in Letland
in praehistorische woonplaatsen boeme
rangs van 4000 jaar her zijn gevonden.
Voorspel. De Britse regering heeft een
aantal documenten vrijgegeven over de
pogingen, welke de Zweedse industrieel
Birger Lahlerus in de weken voor het
uitbreken van de tweede wereldoorlog
in September 1939 heeft gedaan om een
vreedzame regeling tot stand te bren
gen tussen Duitsland en Groot-Brit-
tannië. De documenten omvatten 767
telegrammen, die in twintig dagen tijds
bij het Foreign Office in- en uitgingen.
Dahlerus vloog in die dagen heen en
weer tussen Londen en Berlijn en
bracht daarbij Duitse voorstellen over
aan de Britse ministers, die er echter
geen heil in zagen.
Onschadelijk. Dr. Guyler Hammond, di
recteur van het statistisch onderzoek
van het Amerikaans kankergenootschap
en professor in de biometrie aan de
Yale universiteit, heeft de mogelijkheid
geopperd van het kweken van voor
hart en longen onschadelijke sigaretten-
tabak door middel van behandeling met
Röntgenstralen. Dit acht hij een betere
methode dan achteraf de tabak van
schadelijke bestanddelen proberen te
zuiveren.
Stalin Allee. De Franse en de Duitse vlag
zijn Donderdag in de Oost-Berlijnse
Stalin Allee naast elkaar gehesen bij
een rood spandoek met de woorden:
„Het Franse parlement heeft de EVG
vei-worpen".
Ford. Een woordvoerder van de Ford Mo
tor Company heeft het bericht in het
Amerikaanse blad „Fortune" waarin
wordt voorspeld dat de maatschappij,
welke thans nog een familievennoot
schap is, spoedig in een naamloze ven
nootschap zou worden omgezet, „rede
lijk betrouwbaar" genoemd. Volgens
„Fortune" zou Ford voornemens zijn
tot een publieke aandelenemissie over
te gaan in een poging om de eerste
plaats te veroveren op de Amerikaanse
automarkt.
Zes Van betrouwbare zijde te Athene
wordt het bericht tegengesproken, dat
de 20-jarige prinses Maria Pia van
Italië en prins Christian van Hannover
zich zouden hebben verloofd. De zegs
man verklaarde wel, dat zich aan boord
van de „Agamemnon" zes romances
hebben ontwikkeld, die vermoedelijk tot
huwelijken zullen leiden.
U WEET hoe gemakkelijk het is een
oude Friese klok op te winden. Je trekt
het gewicht naar boven, en het uurwerk
loop weer een dag, of een etmaal, al naar
gelang de afstand die het gewicht kan af
leggen. Tijdens de daling verricht dit ge
wicht n.l. arbeid en daarop loopt de klok.
Het ligt in de reden dat veel tuitvinders,
die toestellen ontwierpen om de bewe
gingen van eb en vloed in nuttige arbeid
om te zetten, daarbij aan het
principe van de Friese klok
hebben gedacht. Immers, alles
wat drijft wordt door de vloed
kosteloos omhoog getild, zodat
het er alleen maar op neer
komt dit verworven arbeids
vermogen te gebruiken.
Vóór we ons in allerlei heer
lijke fantasiën gaan verdiepen, is het wel
nuttig de zaak eerst eens op een papiertje
te zetten. Stelt u zich voor, dat we een
schip hebben van 100.000 ton en dit in
de Zeeuwse wateren voor anker leggen,
waar het getijverschil ongeveer 4 m. be
draagt. Dan heeft dit schip door de hoog
ste vloedstand een arbeidsvermogen van
plaats verkregen van 400.000 ton/meter.
We laten nu geheel in het midden welke
ingewikkelde stelsels van raderen en hef
bomen we moeten verzinnen om deze op
en neer gaande beweging in bruikbare
energie om te zetten. We stellen alléén
vast, dat dit schip na ongeveer 6 uur weer
op het punt van uitgang dus de eb-stand
is teruggekeerd en dan 400.000 ton/meter
arbeid heeft verricht. Per seconde is dus
ruim 18000 km/m gepresteerd, hetgeen
overéénkomt met iets méér dan 240 paar-
dekracht. Zelfs al zou het rendement van
onze installatie 100 procent bedragen (het-
geen onmogelijk is), dan zal toch een ieder
moeten toegeven dat voor een dergelijk
gering arbeidsvermogen geen schip van
100.000 ton kan worden gebouwd.
Een betere oplossing voor het gebruiken
van de getijdebeweging kan worden ge
vonden door het bij vloed instromende, en
bij eb uitstromende water van een bassin
de arbeid te laten verrichten. Op dit ge
bied hebben de Nederlanders al het een
v en ander gepresteerd, want
omstreeks 1637 waren in
Brooklyn, bij New York, een
drietal vloedmolens in ge
bruik die, voor de eisen
van die tijd althans, bijzonder
goed schenen te voldoen,
zodat in 1713 ook bij Duinker
ken en in 1871 op de kust van
Dithmar eveneens soortgelijke vloedmo
lens in gebruik werden gesteld. In prin
cipe kwam hun werking hierop neer: een
bassin wordt van de zee afgesloten door
een dam, waarin zich een opening bevindt.
In deze opening staat een waterrad opge
steld. Bij vloed dringt het opstuwende
water door de opening van de dam en
brengt het rad in draaiende beweging, ter
wijl bij eb het water langs dezelfde weg
terug vloeit, waardoor het rad in tegen
gestelde zin gaat draaien.
We kunnen ons uiteraard onmogelijk
bezig houden met de bijna 100 ontwerpen
die alleen al tussen 1837 en 1917 zijn in
gediend door allerlei uitvinders die de ver
schillen tussen eb en vloed aan de mens
heid wilden dienstbaar maken. Belangrij
ker zijn de mogelijkheden van vandaag.
Daarover morgen.
H. PéTILLON.
(Nadruk verboden)
