Drukker ijgebouw Haarlems Dagblad-OHC
nadert zijn voltooiing
Hillegomse kalkzandsteenfabriek jubileert
T. V. Service
Bouwmeester loste problemen
van uiteenlopende aard op
3
Materialen en gros
Aantal personenauto's
in 5 jaar verdubbeld
HOEKSTEEN VAN DE WONINGPRODUCTIE
In vijftig jaar werden 31 milliard stenen afgeleverd
ZATERDAG 18 DECEMBER 1954
Onzichtbaar denkwerk
Ruime
personeelsvertrekken
Papier parade
Laatste fase
N.V. MIJ. „HOLSTER"- OVERVEEN
Centrale verwarming
Airconditioning
Aut. oliestook
Twaalfjarige jongen ging er
met vrachtauto vandoor
Op 1 Augustus waren
er ruim 219.000
H. J. MAERTENS N.Y.
In tien uur
Bollengrond
Sociale evolutie
Heringa Wuthricn
CENTRALE VERWARMING
JOHNSON OLIEBRANDERS
DERTIEN MAANDEN GELEDEN op 13 November klonken de eerste moker
slagen welke een einde maakten aan het bestaan van de ongeveer zestig jaar
oucle voormalige Doopsgezinde school aan het Groot Heiligland in Haarlem.
Thans rest A an dat gebouw alleen nog de lraaie kroonlijst en de kap, welke
de bovenste begrenzing vormen van het nieuwe drukkerijgebouw van onze
bladen Haarlems Dagblad/O.H.C., IJmuider Courant en Kennemer Courant,
waarvan de voltooiing binnen enige 'weken een feit zal zijn. Hetgeen*
nog niet wil zeggen, dat Uw krant dan reeds tussen Groot en Klein Heiligland
gezet, gedrukt en geëxpedieerd zal worden, want ook de installatie van de
flieuwe apparatuur, waartoe ook een 32-zijdige Winkler-Fallert-rotatiepers
van de Zwitserse fabriek Graphic Art behoort, zal veel berekening en veel
beleid vergen.
Wikken en wegen is ook ruimschoots het
deel geweest van de architect de heer
K. Jonkheid, van zijn bekwame direc
tie-opzichter, de heer F. H o 11 e e, van
de Bataafse Aannemingsmaatschappij en
haar toegewijde uitvoerder, de heer W. G.
Bakker.
De heer Jonkheid heeft tal van uiteen
lopende problemen op te lossen gehad. Dat
van de aanpassing van het uiterlijk van
een gebouw voor een modern bedrijf aan
een juist door de aanwezigheid van vele
historische geveltjes gekenmerkte omge
ving was wellicht nog het gemakkelijkste
vraagstuk, omdat de heer Jonkheid zich
aan een traditionele architectuuropvatting
verwant weet.
In dit geval werd de ingewikkeldste
puzzle gevormd door de zorg om de buren
geen overlast te bezorgen. De buren: dat is
immers in de eerste plaats de dépendance
van het St. Elisabeth's gasthuis aan het
Groot Heiligland. De bouwheer had er
voor te waken, dat er geen hinderlijk ma-
chinegedreun de stilte om de witte bedden
zou kunnen verstoren, dat het zonlicht
niet verduisterd zou worden door hoog-
oprijzende muren, dat geen schadelijke
dampen de lucht zouden verpntreinigen.
Men mag vertrouwen dat aan al deze,
terecht gestelde eisen voldaan is. Tegen de
33 centimeter dikke buitenmuren en tegen
de plafonds van de rotatiekamer wordt
een laag van geluidsabsorberende platen
van ruim negen centimeter bevestigd. De
muren aan de Zuidzijde van de dépendance
werden afgeschuind en de grote centrale
hal, waar de zetterij wordt ondergebracht,
wordt hermetisch afgesloten: de luchtver
versing zal er geschieden door middel van
een vijftal ventilatorkamers.
Het derde grote probleem deed zich al
dadelijk bij het begin der werkzaamheden
voor, nadat de Doopsgezinde school ge
sloopt was en de kelder uitgegraven
werd: sommige delen daarvan, bijvoor
beeld de stookkelder, bereikten een diepte
van vier meter, zodat de bouwers ver on
der de fundamenten der belendende per
celen kwamen. Men zal begrijpen welke
gevolgen een onvoorzichtig te werk gaan
had kunnen hebben voor die huizen, wel
ke al enige eeuwen hadden getrotseerd.
Tenslotte had de architect zich uiter
aard ook het hoofd te breken over de in
deling van de hem-ter beschikking staande
ruimte, welke door de vier inspringende
hoeken veel vernuft eiste.
De wijze waarop de heer Jonkheid tot
in de finesses ernaar gestreefd heeft in
het nieuwe drukkerij gebouw een zo soepel
mogelijk reilen en zeilen van ons bedrijf
te verwezenlijken heeft bij een rondgang,
welke wij dezer dagen onder zijn leiding
in het gebouw maakten, onze oprechte be
wondering afgedwongen.
Maar men moet goed beseffen, dat aan
een leek heel watdenkwerk van een ar
chitect en zijn medewerkers ontgaat, omdat
hij het eenvoudig niet: ziet; dat hele inge
wikkelde buizen- en kabelnet voor kracht,
licht, lucht en verwarming, dat zich kilo
meters lang, vaak achter en in muren ver
borgen, door het bouwwerk slingert.
De technische medewerkers aan onze
krant zullen voortaan via een op de por
tiek uitkomende zacht glooiende trap,
waarover op andere tijdstippen eveneens
de papieiTollen zullen afdalen, in de voor
hun fietsen bestemde kelderruimte ko
men, waar ook een kleine garderobe,
speciaal voor regenkleding en dergelijke,
is uitgespaard. Vanuit die kelderruimte
kunnen zij binnendoor via twee trappen
de grote garderobe met waslokalen (in
clusief douches) op de eerste verdieping
bereiken. Op diezelfde étage bevinden
zich enige toiletten en een aan ongeveer
honderd personen plaats biedende cantine
met groot buffet.
Die cantine kan ook gebruikt worden
voor cursussen, voor het ontspannings- en
ontwikkelingswerk van onze personeels
vereniging en zo voort. De „spreker-van-
vanavond" kan er in een eigen vertrekje
op zijn verhaal komen. Blijven wij nog
even bij de personeelsverblijven: op de
tweede verdieping, die een prachtige re
serveruimte omvat, dan vinden we daar
voor zomerse dagen een ruime loggia,
Voor de liefhebbers van grote getallen
geven wij hier een staalkaartje van ver
werkte materialen: 650.000 bakstenen,
540 kubieke meter beton, zeventig ton
wapeningsstaal, 35 ton constructiestaai,
1400 vierkante meter dakbedekking,
1300 vierkante meter betonplaten, 75
kubieke meter hout, duizend vierkante
meter geluidswerende platen.
Er komt heel wat kijken voor het on
derdak gereed is, waaronder uw dag
blad gedrukt kan worden!
:xx>coocc<xcooccc<xxxxxxcxxxxxxxxoax>coooccc>coccoocccccoc
waar men, beschut tegen een motregentje
of een kille wind, in de pauze een luchtje
kan scheppen met éen uitzicht over een
deel van oud-Haarlem.
Keren wij terug naar de kelder, waar
van verreweg het grootste deel dienst zal
.doen als opslagplaats voor krantenpapier.
Niet minder dan 300.000 kg. kunnen hier
een plaats vinden. Aan de Westzijde van de
kelder bevinden zich twee schuifdeuren:
zijn die geopend, dan kan een rol worden
bevestigd aan elk van de twee grote per
sen die in de rotatiekamer op een door
In de grote hal, welke voor de zetterij
bestemd is, wordt nog hard gewerkt. Maar
als alles klaar is, zal het er daar niet
rustiger op worden.
acht kolommen gesteunde betonnen vloer
komen te rusten.
Aan de zijde van het Groot Heiligland
bevindt zich de kelder met de twee ketels
sterke oliestookinrichting. De tank gaat
achter een zijwand schuil: zij kan van de
straat af gevuld worden. Zijn de mensen
van Heringa en Wuthrich, die de centrale
verwarming aanlegt, met hun gedachten
vooral in de kelder aan de voorzijde van
het gebouw, die van Keiler en Macdonald,
welke firma de electrische installatie ver
zorgt, hebben hun domein aan de achter
zijde aan het Klein Heiligland, waar zich
de kelders voor transformatoren en meters
bevinden.
Het wordt tijd, dat wij naar boven gaan.
Het hart van de parterre wordt gevormd
door de grote hal, waarin de vlakpersen
en de zetmachines een plaats zullen vin
den met geheel rechts daarvan de afzon
derlijke stereotypie-afdeling, waar de tot
lood gestolde kopij zijn laatste bewerking
ondergaat, alvorens aan de razendsnel
wentelende rotatiepersen te worden toever
trouwd.
Aan de Oostkant van de zetterij bevin
den zich een aantal vertrekken voor toe
zichthoudende, schrijvende en corrigeren
de medewerkers. Natuurlijk zijn er ook
toiletten, een wachtkamertje voor be
zoekers en een tochtportaal. Ook hier valt
het op, dat de architect er steeds naar
streefde alle bij de productie van de krant
Een modern bedrijf in een oude omgeving:
van de daktuin van de dienstwoning af
heeft men een aardig uitzicht op de
pittoreske geveltjes aan de Heiliglanden.
betrokkenen de kortste weg naar hun
doel te verzekeren.
Als een gebouw in een gebouw bevindt
de rotatiekamer zich aan de Westelijke
zijde van de zetterij.
Zoals wij reeds schreven: goed ingepakt om
alle storende geluiden voor de omgeving
te weren. Vandaar ook, dat de vensters in
de boven de overspanningen van de zet
terij uitstekende muren der rotatiekamer
in glazen bouwstenen zijn uitgevoerd. Aan
de zijde der zetterij worden de van beide
zijden toegankelijke schakelkasten gemon
teerd, in nissen worden de rubberrollen
voor de inktgeving opgeborgen. De stereo
typie-afdeling, we schreven het reeds, is
vlak bij de hand. Zo vormt de rotatieka-
ADV ERTENTIE
Tel K 2500 - 15597 en 19057
In Bussum is een 12-jarige jongen ach
ter het stuur van een grote vrachtauto
gaan zitten en met de wagen weggereden.
Op de rijksweg Eemnes-Hoevelaken wil
de hij de auto aan de kant van de weg
neerzetten. In de mist reed hij echter te
ver door, waardoor de wagen van de berm
gleed. De jongen, die geen letsel had op
gelopen, wilde het hazenpad kiezen, maar
werd door personeel van een nabij gele
gen benzine-tankstation gepakt en aan de
politie overgegeven.
De vrachtauto werd ernstig beschadigd.
De tegelzetter is nu nog aan het werk in
de loggia op de tweede verdieping, waar
straks het personeel in de xoerkpauze een
luchtje zal kunnen scheppen.
mer met haar twee snelle persen de laat
ste fase van het eigenlijke productieproces
van de krant en tevens de overgang naar
de distributie: expeditie en bezorging.
Want onmiddellijk nadat de nog naar de
drukinkt geurende exemplaren van uw
dagblad de persen zullen hebben verla
ten zullen zij zich op de tafel in de expe
ditieruimte aan het Klein Heiligland be
vinden. De bezorgers zullen daar in één
richtingsverkeer langs de tafel worden ge
leid om hun stapel mee te nemen, waarbij
zij op hun weg het kantoortje van de chef
van de zo belangrijke expeditie-afdeling
zullen passeren. De bezorgers zullen er
tevens een overdekte ruimte vinden om
hun fietsen te stallen.
Vermelden wij volledigheidshalve nog,
dat zich op de eerste verdieping nog een
opslagplaats voor stapelpapier ten behoe
ve van de handelsdrukkerij bevindt en dat
aan de achterzijde aan het Klein Heilig
land een ruime en gerieflijk ingedeelde
bovenwoning is gebouwd.
Zo zal de nieuwe drukkerij van Haar
lems Dagblad/Oprechte Haarlemsche Cou
rant een belangrijke aanwinst betekenen
niet alleen voor het eigen bedrijf, maar
ook voor het grafische bedrijf in het al
gemeen.
Volgens de telling van het Centraal Bu
reau voor de Statistiek bedroeg het aan
tal personenauto's in Nederland op 1
Augustus 219.411. Dit betekent, dat gedu
rende de laatste vijf jaar het aantal perso
nenauto's in ons land vrijwel is verdub
beld. Op 1 Augustus 1949 waren er 113.477.
Ten opzichte van de stand op 1 Augustus
van het vorige jaar bedraagt de toeneming
van het aantal personenauto's 31.803
(17 pet.).
De verdeling van de personenauto's is-
lichte personenauto's (t/m. 1000 kg.)
54.9 pet., 1001-1500 kg. 34.7, 1501-2000 kg.
10.1 pet. Slechts 0.3 pet. is zwaarder dan
2000 kg.
Het grootste aantal personenauto's hoort
thuis in de 'provincie Zuid-Holland, na
melijk 56.983, waarvan 16.431 in Rotter
dam en 16.081 in Den Haag. Noórdholland
telt 53.659 personenauto's, waarvan 26.158
in Amsterdam. De cijfers voor de overige
provincies luiden: Noord-Brabant 20.725,
Gelderland 19.467, Utrecht 13.666, Over-
ijsel 13.095, Limburg 11.714. Groningen
10.444, Friesland 8.352. Zeeland 6.630 en
Drente 4.671.
ADVERTENTIE
Nassaustraat 5 - Haarlem - Telefoon 15220
De rustige, tien meter hoge voorgevel aan
het Groot Heiligland verraadt door zijn
lengte iets van de omvang van het
bedrijf daarachter.
„Met water, druk en warmte schiep natuur in eeuwen tijd wat
hier thans door de mensenhand per etmaal wordt bereid".
DEZE DICHTERLIJKE ontboezeming over het productieproces staat te lezen
op een der wanden van het vergaderzaaltje van de op 22 December van dit jaar
jubilerende kalkzandsteenfabriek (een onderneming van de N.V. Van Herwaar-
den's Kalkzandsteenfabrieken) op de grens tussen Hillegom en Lisse.
„De" steenfabriek zegt men gewoonlijk in deze omgeving van een bedrijf dat
duizenden automobilisten meermalen passeren zonder dat zij beseffen, dat zij
daarmee voorbij 's werelds grootste, thans vijftigjarige kalkzandsteenfabriek
rijden. Weinigen weten, dat elke dag een millioen stenen op vrachtauto's en in
schepen de witte wereld van een vroeger algemeen als ,,De Arnaud" bekend
staand bedrijf verlaten, waarmee een bijdrage wordt geleverd van 25 van de
voor de huidige Nederlandse woningproductie nodige stenen.
Buiten de bollenstreek is nog minder bekend, dat de kalkzandsteenindustrie
juist voor die bollenstreek een dubbele functie vervult, namelijk als stabiliseren
de factor op een altijd door het seizoenbedrijf wat wankele arbeidsmarkt, maar
vooral als schepper van nieuwe, waardevolle cultuurgronden, welke verkregen
worden door zandafgravingen. In de halve eeuw dat de kalkzandsteenfabriek
bestaat werden op die wijze vierhonderd hectaren aan het bollenareaal toege
voegd.
Wie eenmaal doorgedrongen is op het
fabrieksterrein zelf dat min of meer schuil
gaat achter een wand van witte, uiteraard
geheel uit kalkzandsteen opgetrokken per-
soneelswoningen, bemerkt al spoedig uit
de gigantische afmetingen van het tech
nische apparaat, dat hij hier te doen heeft
met een bedrijf van moeilijk te overschat
ten economische betekenis.
Het procédé van de bereiding van de
kalkzandsteen is in wezen weinig gecom
pliceerd, maar de schaal waarop het wordt
toegepast maken een indrukwekkende
technische outillage onontbeerlijk. De
Hillegomse kalkzandsteenfabriek is in
hoge mate kapitaalintensief, ook al wer
ken er 350 arbeiders aan de jaarlijkse pro
ductie van.250 millioen millioen stenen.
Het aandelenkapitaal bedraagt twee
millioen, maar de waarde der fabriek
wordt, naar de maatstaven van dit ogen
blik gerekend, op 20 tot 25 millioen ge
schat.
Onafgebroken wentelt het raderwerk
dat de kilometerslange transportbanden in
beweging houdt: zo verdwijnen kalk en
zand naar de menginstallaties, vandaar
naar de persen, waar het nog zeer broze
mengsel van kalk en zand in steenvorm
door drie man in een soepel geroutineerd
rhythme van de persen op vlakke wagens
wordt gestapeld, die de steen-in-wording
naar de cylindervormige ovens rijden,
waarin bij twintig wagens van 1100
stenen tegelijk het verhardingsproces
met behulp van stoomdruk plaats vindt.
De stenen, die geel en zacht erin zijn ge
gaan, komen er uren later wit en hard uit.
De weg naar de verlaadinrichting levert
geen problemen meer op. Nogmaals komt
men daar het in deze steenfabriek blijk
baar magische getal 1100 tegen: de grij
pers van de kranen, die het onontbeer
lijk bouwmateriaal op de gereedstaande
vrachtauto's laden, kunnen precies 1100
stenen verplaatsen.
Het gehele productieproces van zand tot
steen heeft zich in minder dan tien uur
afgespeeld: in tien uur dan de hoeveel
heid zand die in de binnenduinen van
Noordwijkerhout door een dragline in een
zandschip werd geworpen als witte kalk
zandsteen op een bouwwerk in de Rand
stad Holland liggen.
Uit een voor de bollenstreek economisch
oogpunt vormt het zand het interessantste
materiaal bij deze steenfabricage. Kalk
komt uit het Luikse district en wordt met
schepen aangevoerd die eerst stenen recht
streeks van de fabriek naar Limburg heb
ben gebracht, zodat ook het transport
daarvan op zo economisch mogelijke wijze
verloopt.
Maar het andere hoofdmateriaal, het
zand, komt uit de onmiddellijke omgeving
van de fabriek. Men kan rustig zeggen,
dat juist de aanwezigheid van voor dit
doel geschikte zandgronden, welke ove
rigens uit een oogpunt van natuurschoon
geen waarde schijnen te hebben, in 1904
tot de stichting van de „Arnaud" juist op
deze plek hebben geleid.
Wat er na afgraving en omwoeling res
teert is voortreffelijke bollengrond, welke
door grote en kleine kwekers om strijd
wordt begeerd. De kalkzandsteenindustrie
wordt op die wijze ook grondexploitant, zij
het niet onder eigen naam, maar in de
vorm van de dochteronderneming N.V.
Maatschappij tot exploitatie van gronden
„Veenburg-Elsbroek". Het beleid van deze
maatschappij is de laatste jaren sterk ge
wijzigd. Verkocht zij vroeger de vrij
komende grond van de zanderijen aan de
grote kwekers, tegenwoordig wordt de
grond per hectare aan kleine kwekers ver
pacht, waardoor tegemoet wordt gekomen
aan de juist in die kringen heersende
schaarste aarr voldoende grond voor een
rendabel bedrijf. Door de zanderijen van
Van Herwaardens kalkzandsteenfabrieken
ontwikkelt Noordwijkerhout zich tot een
belangrijk centrum voor de bloembollen
cultuur en wordt de deviezenindustrie van
ons land versterkt.
Ook het zanderij bedrijf is sterk geme
chaniseerd: vijf draglines, drie zandzui
gers, bulldozers en andere werktuigen ge
tuigen daarvan. De vloot omvat een zestig
tal grote en kleine zandbakken, sleep
boten, een drijvende werkplaats om in de
zanderij reparaties te verrichten, een drij
vend schaftlokaal.
Bij de fabriek bevinden zich een eigen
machinefabriek, een bankwerker ij, een
smederij, een electrische en autogene las
ser ij, alsmede een overdekte scheepswerf
en een inrichting voor houtbewerking.
De laatste jaren is de ontwikkeling van
het bedrijf gepaard gegaan met een evo
lutie op sociaal gebied. Toen de heer J. A.
H. van Herwaarden, de oudste directeur
van de N.V., 43 jaar geleden bij de toen
malige „Arnaud" in dienst kwam, werk
ten de arbeiders gedurende zes dagen tien
uur per dag tegen zestien cent per uur,
hetgeen een weekloon van f 9.60 uitmaak
te. Maar daar ging weer f 1.60 huishuur
van af.Van hygiënische voorzieningen
zoals die thans bestaan in de vorm van
een ruim personeelsverblijf met wasbak
ken en douches, was niets te bespeuren:
de werknemers gingen stoffig en vuil
naar huis. Thans verdient de minste ar
beider van Van Herwaarden zestig gulden
per week. Uit de winst wordt gereserveerd
voor een oudedagvoorziening. Aan ge
zamenlijke ontspanning waarbij Raad
van beheer en directie zich niet onbetuigd
laten wordt veel gedaan.
Dat zal ook bij de viering van het jubi
leum tot uiting komen. Op Dinsdagmiddag
21 December zullen ter inleiding van het
feest een groot aantal vertegenwoordigers
van overheid, handel en bedrijf de Hille
gomse kalkzandsteenfabriek, die in de
vijftig jaar van haar bestaan 3 milliard
stenen produceerde, bezoeken.
Op Woensdag 22 December wordt
's morgens in „Treslong" een herdenkings
samenkomst met het voltallige personeel
en zijn gezinnen in totaal achthonderd
personen gehouden. Daar zal ook de
man gehuldigd worden, die van de op
richting af de fabriek is trouw gebleven:
de kassier, de heer W. D. Oudolf.
's Middags is er een receptie in „Tres
long" en een kinderfeest in „De Nachte
gaal", waarna het gehele personeel zich
aan een gemeenschappelijke maaltijd, ge
volgd door een cabaretvoorstelling, zal
verenigen in „Treslong".
En daarmee zal dan op waardige wijze
herdacht zijn hoe in 1904 de „Arnaud"
zijn eerste kalkzandsteenproductie ze
ven millioen per jaar met 25 arbeiders
begon.
ADVERTENTIE
Haarlem
