GOED Churchill's ster schitterde ruim een halve eeuw Eden - geboren diplomaat met een onverzettelijk karakter HORLOGES VAN NIEL Politicus die een gegronde afschuw van oorlog heeft de BETERE CAMERA Tweemaal premier en houder van acht portefeuilles Moskou slaat alarm over een Westelijke nota aan Wenen en de BESTE 3^1 FILM Grote Drie wijzen op hun belangen bij eventueel Oostenrijks staatsverdrag WOENSDAG 6 APRIL 1955 3 AGFA CLACK een ideale camera l! Lokkend avontuur Jeugdig minister Politieke kringloop Romantische inslag Churchill ligt er uit Economisch Russisch blad geeft zijn fouten toe Billy Graham spreekt in Feijenoord-stadion AGFA FILMS Aspirientje Door pakijs n r» met ingebouwde portret- JJ lens, verrekijkerzoeker sierlijk-sportief voor Van onze correspondent in Londen) Winston Leonard Spencer Churchill is afgetreden. De bekendmaking van uckingham Palace is voor velen toch nog als een schok gekomen, hoe stellig de ;ruchten ook klonken. Ondanks touwtrekken in de conservatieve partij-burcht pogingen van Labour om de Grijze Eminentie uit zijn tent te lokken komt dit 'i' de ganse wereld belangrijke besluit als een verrassing. Aan een groeiende onzekerheid, aan een beklemmend wachten niet in het minst gestadig gevoed door Sir Winston zélf is een einde gekomen: koningin Elizabeth II van Groot- Britlannië heeft de ontslagaanvrage van de 80-jarige premier aanvaard. Sir Anthony Eden, in hart en ziel een man van buitenlandse zaken, zal het ver maarde Downing Street 10 betrekken. Sir Winston gaat na Pasen naar Sicilië om te schilderen, doch niet om te treuren over wat voorbij is. Hij is er de man niet naar om te mijmeren, wel om zijn herinneringen in krachtige, beeldende taal te boek te stellen. Ruim een halve eeuw heeft de reeds bij zijn leven tot historie geworden nazaat van John Churchill, eerste hertog van Marl borough, zijn geboorteland, het Westen èn het Oosten, in meerdere of mindere mate in verbazing gebracht en steeds weer doen beseffen dat zijn woord wijs en zijn visie breed was en van durf en initiatief ge tuigde. Als militair, oorlogscorrespondent, (mislukt) romancier, politicus, minister, auteur, geschiedschrijver en bovenal mi nister-president gedurende de tweede we reldbrand en de koude oorlog tussen het Westen en Oosten, heeft Churchill getoond een man te zijn, die groot genoemd kan worden. Ruim een halve eeuw heeft zijn ster aan het firmament geschitterd. Ruim een halve eeuw is hij actief geweest in de partij politiek, ruim een halve eeuw heeft hij in een buitengemeen arbeidzame levens periode de sterke schokken der tijden doorstaan, ruim een halve eeuw tenslotte heeft hij eerst Groot-Brittannië's geschie denis helpen vormen en kneden en daarna de wereldhistorie. Met hem is een man uit de Britse regering getreden, die een on geëvenaarde carrière heeft gemaakt en een ongekend gezag heeft bereikt. Een politieke loopbaan van ruim vijftig jaar is afgesloten, doch niet onherroepe lijk. Sir Winston verlaat niet het Lager huis, waaraan hij zijn hart verpand heeft. Zonder het Lagerhuis zou hij niet gewor den zijn wat hij thans is: een man van ge zag, zoals het mensdom slechts weinige voortbrengt. Een man ook, die groot is geweest in zijn fouten, fouten die groot waren omdat hij zélf groot was, omdat hij in grote lijnen dacht en handelde. De Britse regering, het Britse volk, het Wes ten, kan naar hem blijven luisteren, men kan zijn opinies en raadgevingen blijven horen. Hij zal niet, zoals Herbert Hoover en later Harry Truman in de Verenigde Staten een „ambteloos burger" worden. Ten eerste niet omdat Sir Winston het niet zou kunnen verkroppen een einde te ma ken aan zijn leven als politicus, raadgever en inspirator. En ten tweede niet omdat Sir Winston geen „gewoon burger" kan worden omdat hij dit nimmer is geweest! Hij blijft midden in het leven staan. Hij is meegegroeid met de tijd en verglijdt niet in vergetelheid zoals de eenmaal onge kroonde keizer van Japan, generaal Dou glas Mac Arthur. Na enkele ongelukkige jaren op lagere scholen hij was allerminst een uit blinker ging hij eerst naar Harrow en later naar Sandhurst, de beroemde mili taire academie. In 1894 20 jaar oud verliet hij de Britse K.M.A. Met kunst en vliegwerk slaagde Churchill er in vier strijdtonelen te vinden, waar hij zich kon uitleven. Hij maakte naam als oorlogs correspondent en auteur van aggressieve boeken, waarin hij critiek leverde op zijn meerderen, op Lord Kitchener zélf! Hij schreef correspondenties op Cuba, waar guerilla's in opstand waren gekomen tegen het Spaanse gezag, in Noord-West India, waar onlusten de Britse strijdkrach ten tot handelen brachten, in de Soedan, waar hij de beroemde slag van Omdoer- man meemaakte, en tenslotte in Zuid- Afrika waar hij in de Boerenoorlog zijn grootste triomfen vierde en naam maakte. Toen hij in 1900 huiswaarts keerde en als een held werd ingehaald, was hij pas 26! In 1899 na zijn strijden in India en vóór zijn escapades in Zuid-Afrika trachtte Churchill als conservatief candi- daat voor Oldham een zetel te veroveren in het Lagerhuis. Hij werd verslagen door Runciman, doch in i900 stuurde hetzelfde district hem wèl naar Westminster. In 1906 nam Campbell-Bannerman Churchill, die inmiddels de liberale gedachte tot de zijne had gemaakt, als onder-minister van Ko loniën in zijn kabinet op. Hij was toen 31. Twee jaar later, toen de ziek geworden Campbell-Bannerman door Herbert As- quith was opgevolgd, werd hij minister van Handel. In 1910 gaf Asquith hem de portefeuille van Binnenlandse Zaken, welke hij het daaropvolgende jaar verwisselde met die van Marine. Einde 1915, na Galli- poli en het Dardanellen avontuur, trad hij af. Hij ging toen na een korte tijd kanselier van de Duchy of Lancaster te zijn geweest (een lagere ministers-func tie) in militaire dienst. In 1917 kwam hij in de regering Asquith terug als minis ter van Munitie. Van 1918 tot 1921 trad hij op als minister van Oorlog en Lucht macht, van 1921 tot 1922 als minister van Koloniën en van 1924 tot 1929 als minister van Financiën. Daarna duurde het tot 1939 voordat hij weer in de regeringsbanken kon plaatsnemen. Hij werd toen in Cham berlain's oorlogs-kabinet opgenomen als minister van Marine. In 1940 werd Chur chill's carrière tenslotte bekroond met het minister-presidentschap, welke hoogste re geringsfunctie hij in 1951 na van 1945 af in de oppositie te zijn geweest weer toegewezen kreeg. Churchill heeft zo in de loop van ruim een halve eeuw de volgende ministeries geleid: Handel, Binnenlandse Zaken, Ma rine, Munitie, Oorlog, Luchtmacht, Kolo niën en Financiën. Tweemaal trad hij als regeringsleider op. Was Churchill in 1899 zijn politieke leven begonnen als conservatief, in 1906 was hij liberaal en in 1922 trachtte hij een centrum partij op te richten. Deze poging mislukte echter, zodat hij in datzelfde jaar weer als liberaal voor zijn kiezers trad. Hij werd toen verslagen. In 1924 was hij onafhanke lijk, korte tijd later (nog in datzelfde jaar constitutionalist), om tenslotte in 1929 weer conservatief te worden en dit te blijven. De politieke kringloop was toen geslo ten, doch Churchill was bij zijn zwerftocht langs de partijen niet immer als een blad aan een boom omgedraaid. Zijn politieke denken had zich - met nu en dan enkele „uitschieters" - gestadig ontwikkeld en hij had de partijen achtereenvolgens de rug toegedraaid op de momenten dat hij meen de dat die partijen een onjuiste koers gin gen varen of te hardnekkig vasthielden aan overleefde tradities. Churchill, als con servatief de politieke arena binnengetre den, is eigenlijk steeds liberaal geweest en toen hij in 1929 de overtuiging kreeg dat de conservatieve partij een liberale basis had gekregen, is hij tot haar teruggekeerd. Op 24 April 1953 heeft koningin Eliza beth II Churchill geridderd en hem de versierselen van de Orde van de Kouse band uitgereikt. De koningin verhief Chur chill slechts tot Sir en niet tot Lord. In het laatste geval had de Grand Old Man geen zitting meer kunnen hebben in het Lager huis en zou hij verbannen zijn naar het. Hogerhuis. Dit was Churchill als premier, niet mogelijk en, als parlementariër in hart en nieren in strijd met zijn politieke inner lijk en zijn rusteloze activiteit, een activi teit, sterk beheerst door het romantische. In zijn geschiedbeschouwing, in zijn oor deel over de worsteling onzer dagen, is hij toch een romanticus gebleven, zoekende, tastende, doch voortbouwende op bepaalde principes, aangepast aan wat de tijden vergden. Toen hij in 1951 - 77 jaar oud - ten tweede male de leiding van de Britse re gering op zich nam, zeide hij: „Zo ik in dit tijdsgewricht in het open bare leven blijf, is het omdat ik, terecht of ten onrechte, maar in ieder geval eer lijk, geloof dat ik een belangrijke bijdrage zal kunen leveren tot het voorkomen van een derde wereldoorlog en zal kunnen hel pen om een dimrzame vredesovereenkomst nader te brengen, waarnaar de volken van alle rassen en in elk land vurig verlangen". De moraal, welke hij zijn uit zes forse delen bestaande geschiedschrijving over de tweede wereldoorlog meegaf, is steeds zijn politieke leidraad ge weest: in oorlog - vastberadenheid, in nederlaag - uitdaging, in overwinning - grootmoedigheid,, in vrede - goodwill. „Churchill ligt er uit - woorden ont-'i breken ons nu we ze juist het meest l nodig hebben. We hebben er allemaal'i vurig naar verlangd dat dit zou gebeu-ï ren, met een vurigheid, die niet onder woorden was te brengen. Cijfers - o ja,ij er zijn cijfers, maar wie heeft vandaag i: nog belangstelling voor cijfers? Winston Churchill ligt er uit, er xtit, er uit!" Neen, deze woorden stoiiden niet in een strijdbaar Labour-orgaan, noch in de „Daily Worker", de „Pravda" of de „Is- vestia", doch inde conservatieve „Daily Telegraph". Niet vandaag ech ter, doch in 1908, toen Churchill bij de verkiezingen in het district Manchester was verslagen.... S XXX>20XOOOCOCOCOCX»CX»OOCXXCODOOCOCXX300COOOOMODCXXX»00 LONDEN - De Verenigde Staten, Groot- Brittannië en Frankrijk zeggen in een ge meenschappelijke verklaring aan de Oos tenrijkse kanselier, Julius Raab, dat de kwestie van het Oostenrijkse staatsverdrag evenzeer de drie Westelijke mogendheden aangaat als de Sovjet-Unie en Oostenrijk. Zij stellen voor, dat de Oostenrijkse re gering en de vier ambassadeurs in Wenen elk veelbelovend voorstel, dat het bezoek van Raab aan Moskou zou opleveren, zul len bespreken. Raab vertrekt Maandag naar Moskou voor besprekingen over het Oostenrijkse vredesverdrag met de Sovjet minister van Buitenlandse Zaken Molotov. De Westelijke verklaring herhaalt, dat het Westen ernstig er naar verlangt het staatsverdrag zo spoedig mogelijk te slui ten in overeenstemming met beginselen, welke Oostenrijks volledige vrijheid en on afhankelijkheid zullen verzekeren. De verklaring der drie Westelijke mo gendheden wil, aldus diplomatieke krin gen te Londen, er aan herinneren dat een rechtstreekse overeenkomst tussen de Sov jet-Unie en Oostenrijk op zichzelf geen regeling van de kwestie van het staats verdrag kan betekenen. De verwijzing in de verklaring naar „beginselen, die Oos tenrijk volledige vrijheid en onafhanke lijkheid zullen verzekeren" duidt volgens genoemde kringen op Westelijke oppositie tegen elk plan voor neutraliteit, welke in het verdrag aan Oostenrijk zou worden opgelegd. De Westelijke mogendheden hebben er geen bezwaar tegen, dat Oos tenrijk besluit in de koude oorlog neutraal te blijven, maar geloven, dat het de vrij heid moet hebben zijn eigen buitenlandse politiek te bepalen. Anders zou de belofte van vrijheid en souvereiniteit voor Oosten rijk, zoals gedaan in de Moskouse verkla ring tijdens de oorlog, niet gehouden zijn. Men gelooft te Londen, dat de Sovjet- Unie wellicht als een der voorwaarden voor de ondertekening van een verdrag en terugtrekking van haar troepen op neming van de eis van Oostenrijkse neu traliteit in het verdrag wenst. Molotov zal naar verwachting tevens aandringen op verzekeringen tegen een „Anschluss" met Duitsland, maar men gelooft, dat op dit punt geen onoverkomelijke moeilijkheden zullen ontstaan. De Sovjet-Unie heeft de Westelijke grote drie er van beschuldigd kanselier Raab aan de vooravond van zijn besprekingen met Molotov, onder druk te hebben gezet. In een bericht van het Russische nieuws agentschap Tass wordt gezegd, dat de Westelijke verklaring erop gericht is, „con structieve resultaten" in de komende Rus- sisch-Oostenrijkse onderhandelingen te voorkomen. Volgens Tass is de verklaring erop ge richt het bezoek van kanselier Raab aan Moskou te beperken tot het verkrijgen van een ..verduidelijking van de houding van de l'issische regering". „Inplaats van het Russische voorstel voor een viermogendheden-conferentie over de Oostenrijkse kwestie te steunen, stellen de opstellers van de verklaring voor alleen de problemen die met het Oosten rijkse vredesverdrag in verband staan te bespreken op een conferentie van de am bassadeurs van de vier mogendheden in Wenen, na de terugkeer van de delegatie van de Oostenrijkse regering uit Moskou", aldus Tass. Winston Churchill en Anthony Eden. MOSKOU (Reuter) De hoofdredactie van het voormalige economische blad van de Sovjet-Unie, „Economische Kwesties", heeft een volledige „bekentenis" gepubli ceerd, waarin betreurd wordt, dat het blad ruimte beschikbaar heeft gesteld aan eco nomen die trachtten de voorrang van de zware industrie te betwisten door de na druk te leggen op het belang van ver- bruiksgoederen. Op 30 Juni aanstaande De Amerikaanse evangelist Billy Gra ham zal op 30 Juni s avonds een grote lan delijke evangelisatiebijeenkomst leiden in het Feyenoord-stadion in Rotterdam. Toegangskaarten zijn gratis verkrijgbaar bij het werkcomité Heemraadsingel 231 te Rotterdam. ADVERTENTIE CONSTANT IN PRIJS CONSTANT IN KWALITEIT Van onze correspondent in Londen) Sir Winston Churchill's levensloop is tot in alle details bekend, maar van zijn opvol ger. de bijna 58-jarige Sir Robert Anthony Eden, kent het grote publiek eigenlijk alleen de buitenkant. Churchill is een van de laatste grote individualisten, die de negentiende eeuw heeft voortgebracht. Ook Eden is een unieke figuur, doch zijn tem perament is tegengesteld aan dat van Churchill, wiens kunstenaarsnatuur onder geen enkele noemer is te vangen. Eden is naar uiterlijk de Engelse edelman, typisch product van de éliteschool Eton. Hij kwam reeds op zijn 26ste jaar in het Lagerhuis. In de Verenigde Staten werd hij uitgeroepen als „de knapste man van de wereld". Hij was de best geklede staats man, de perfecte diplomaat, met de onafscheidelijke Homburg en de glimlach vol charme. Eden op een foto is echter anders dan in werkelijkheid. Hij mag er onberis pelijk uitzien, wie hem in actie heeft gezien, hetzij in het parlement, in politieke vergaderingen en in conferenties, weet dat hij allerminst een gepolijste modepop is. Maandagavond heeft Winston Churchill in zijn ambtswoning een diner aangericht, waaraan Koningin Elizabeth en de hertog van Edinburgh, Sir Anthony Eden en zijn echtgenote aanzaten. De foto werd gemaakt bij de amikomst van Koningin Elizabeth. Links Churchill, rechts op de achtergrond mevrouw Churchill. Zeker, de stijl van zijn redevoeringen is vaak vlak en vol gemeenplaatsen. Hij beschikt niet over Churehills beeldende kracht. Maar in Eden brandt het inner lijk vuur van de man, die ondanks alle teleurstellingen in de wereldpolitiek zijn idealisme niet heeft verloren. Het zijn meestal niet zijn woorden, die zijn gehoor onder de indruk brengen, maar het is de gloed van zijn geestdrift en van zijn op rechtheid, welke er doorheen straalt. Bo vendien. als minister van Buitenlandse Za ken moet hij zich, of hij wil of niet, vaak diplomatiek uitdrukken. Churchill daar entegen kon ook als hij over buitenlandse politiek sprak, zich meer laten gaan dan Eden, die de verantwoordelijkheid droeg. Degenen die denken dat Eden een toon beeld van meegaandheid is hebben het mis. Als geboren onderhandelaar beschikt hij over de nodige soepelheid, maar waar het op principes aankomt, stuiten zijn tegen standers op een granieten onverzettelijk heid. Vandaar dat Eden in botsing kwam met Chamberlains toegeeflijkheid ten op zichte van de aggressiepolitiek van Hitier en Mussolini in de dertiger jaren. Eden was met Churchill van mening dat een consequente Volkenbondspolitiek van col lectieve veiligheid de dictators de voet dwars had kunnen zétten. Daarom heeft Churchill de tweede wereldoorlog latei- de „onnodige" oorlog genoemd. Eden verafschuwt de oorlog, die bij als zeventienjarige luitenant aan de lijve leer de kennen. Hij vocht in de hel van Ieperen en de Somme. Daar lag hij In een loop ken. In 1931 werd hij diens onderminister. In 1935 werd Eden minister voor Volken bondszaken en aan het einde van hetzelfde jaar volgde hij Samuel Hoare, cue moest aftreden wegens zijn gekonkel met Laval over de verdeling van Ethiopië, op als mi nister van Buitenlandse Zaken. Hij was toen 38 jaar en was de jongste man, die in bijna een eeuw deze post had bekleed. graafsector tegenover korporaal Hitler, zoals later bij een ontmoeting tussen bei den bleek. Op de achterkant van een menu vochten zij de veldslag nog eens over. Met levensgevaar redde de jonge Eden een ge wonde kameraad uit het niemandsland en hij ontving later een hoge militaire onder scheiding. Eden behoort tot een oud aristocratisch geslacht, dat vele dienaren van de ge meenschap heeft opgeleverd. In de acht tiende eeuw zat er al een Eden in het Britse parlement, wiens twee broeders am bassadeur waa-en, terwijl een vierde gou verneur van Maryland was. Eden is de zoo i van de excentrieke Sir William Eden. die in vele opzichten' een onverdraagzaam mens was, waardoor de jonge Anthony uit reac tie beminnelijke eigenschappen ontwik keldevriendelijkheid, beleefdheid en gevoel voor het compromis. Reeds op school toonde hij grote belang stelling voor politiek. Na de eerste wereld oorlog ging Eden in Oxford Oosterse talen studeren, hetgeen hem later ten goede zou komen. Van de universiteit kwam hij meteen in de politiek terecht. Zijn eerste verkie zingsstrijd eindigde in 1922 in een neder laag tegen Labour, maar een jaar later werd hij tot Lagerhuislid-afgevaardigde gekozen door hetzelfde district dat hem nog steeds afvaardigt: Warwick en Lea mington. Zijn ster rees snel. In 1926 werd hij parlementair secretaris van Austin Cham berlain, de minister van Buitenlandse Za- I troepenmacht van een kwart millioen man Toen Eden klaagde over het te lang zame tempo der Neville bewapening voeg de Chamberlain hem toe: „Ga naar huis en neem een asporientje". De atmosfeer' in Europa werd steeds dreigender. Eden voelde dat het op een wereldoorlog zou uitdraaien. Dezer dagen daarentegen heeft hij verklaard dat hij dit gevoel thans niet heeft. Einde Februari 1938 kwam voor Eden de crisis. Hij kon Chamberlain's halfslach tig en voor hem zo pijnlijk optreden niet langer aanzien. Roosevelt had voorgesteld een conferentie van de grote mogendheden in Washington bijeen te roepen om de spanning te verminderen. Chamberlain wees het voorstel van de hand, zonder Eden te raadplegen. Dit was voor Eden de druppel, die de emmer deed overlopen. Hij nam ontslag. Toen de oorlog uitbrak, keerde Eden in de regering terug als minister voor de Dominions. Toen Churchill op 10 Mei 1940 premier werd, maakte hij Eden mi nister van Oorlog en spoedig daarna mi nister van Buitenlandse Zaken. Van 1942 tot 1945 was Eden bovendien leider van het Lagerhuis. Deze ministeriële functie houdt in de regeling der parlementaire werkzaamheden. In 1941 ging Eden met een torpedoboot door het pakijs van de Noordelijke IJszee naar de Sovjet-Unie, waar hij hartelijk ontvangen werd. Hij legde in Moskou de grondslag voor het twintigste non-aggres- sie-pact. met de Russen, dat in 1942 tot stand kwam. Eden geloofde, evenals de andere Britse politieke leiders, oprecht in een vriendschappelijke na-oorlogse samen werking met het Kremlin. Reeds in. 1935 had hij als lord grootzegelbewaarder een reis naar Moskou gemaakt tijdens een vre desmissie langs de Europese hoofdsteden. Eden wordt wel eens de „specialist in hopeloze situaties" genoemd. Hij vond een uitweg voor de crisis inzake de Europese verded^eingsgemeenschap door zijn aanbod om tot het einde van deze eeuw een Britse op het vasteland te legeren en zijn nieuwe conceptie van de West-Europese Unie. Ook tijdens de crisis over Indochina was Eden de man, die een constructieve oplos sing bereikte. Toen daarop de Formosa- crisis volgde, was er niemand die achter de schermen harder werkte om een ont spanning tot stand te brengen dan Eden. Ook oefent hij een kalmerende invloed uit op Washington, als men daar te hard van stapel dreigt te lopen. Churchill met zijn vooruitziende blik bestemde Eden, toen hij nog een jonge man was, als leider voor. Voor Churchill in 1942 voor de tweede maal naar Wash ington vloog nam hij een ongewone stap door een brief te schrijven aan wijlen Ko ning George VI, waarin hij Eden als zijn opvolger aanbeval in geval hij op de reis om het leven mocht komen. In de zomer van vorig jaar herhaalde hij nog eens in Washington dat Eden zijn opvolger zou worden, zulks om niemand in twijfel te laten over de politieke lijn, die Groot- Brittannië volgt. Eden hertrouwde in 1952 met Chur chill's 32-jarige nicht Clarissa. Een onbe tekenend kerkblaadje poogde tegen Eden's komende premierschap te ageren omdat hij als gescheiden man een tweede huwe lijk was aangegaan. Eden was in 1950 na een huwelijk van zevenentwintig jaar door zijn eerste vrouw verlaten, omdat, zoals zij zeide, politiek te veel voor haar was. Eden is volkomen hersteld van de lever kwaal waaraan hij jaren heeft geleden. Een operatie in de Verenigde Staten genas hem daarvan. Hij leeft uitsluitend voor de politiek, maar toch is hij een verwoed verzamelaar van schilderijen Als ont spanning speelt hij tennis en tuiniert hij in het park van zijn buitenhuis in Sussex. Evenals Churchill erkent Eden de harde werkelijkheid, maar niettemin geloven zij in een toekomst, waarin het gezonde ver stand zal zegevieren. Eden verklaarde eens, dat het onze bestemming in deze tijd is in een noodtoestand te leven, daarvan niemand het einde kan zien. „Als wij in deze periode, waarin wij op de proef worden gesteld, ons geloof behouden en als wij bereid zijn het te verdedigen, dan zullen wij ons erfdeel van de vrijheid kun nen overdragen aan komende genera ties ADVERTENTIE Naast onze bekende topmerken OMEGA - TISSOT BUREN brengen wij een grote sortering Zwitser»® Anker-horloges vanaf 40.— GROTE HOUTSTRAAT 86, HAARLEM SPECIAALZAAK SINDS 1883

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

Haarlem's Dagblad | 1955 | | pagina 5