lOlfl
mm
II FORD
CM
Staatsrechtelijk debat in
de Eerste Kamer
Panda en de Meester-Klokkenmaker
Rogeri-kwartet speelde Frid,
Mendelssohn en Mozart
Wereldnieuws
Senaat beoordeelt zelf wat zij tijdens
de kabinetscrisis wil behandelen
Amsterdamse Kunstmaand
DE BEST GEMENGDE
HALF ZWARE SHAG
De radio geeft Vrijdag
Aviolanda levert aan
KLM vliegtuig af
Novelle-prijsvraag voor
Boekenweek 1957
Van der Loef f-prijs
niet toegekend
Ia Wet zo
DONDERDAG 2 JUNI 19 5 5
HAARLEMS DAGBLAD SPRECHTE HAARLEMSCHE COURANT
Standbeeld van Troelstra
te Utrecht onthuld
De voogdij over
Betty Meljado
Kerkelijk Nieuws
Examens
Ptf%ni%SWERELDS
*"1B# R0LFILM
Besmette biggen verkocht
Jury acht geen der inzendingen
een bekroning waard
'n Barstende
hoofdpijn
AKKERTJE
Joodse Raad protesteert
tegen vrijspraak Peters
Hoogtepunt geldcirculatie
Kernsplitsing
VJ
(Van onze parlementaire redacteur
In de Eerste Kamer is gisteren een uit
voerig staatsrechtelijk debat gehouden
naar aanleiding van een brief van de
demissionaire minister-president, dr. Drees,
waarin deze de Eerste Kamer verzoekt,
zich te beperken tot de behandeling van
die wetsontwerpen die geen uitstel ge
dogen, zolang de huidige kabinetscrisis
voortduurt.
Prof. Gerretson (CH) noemde het
verzoek van het Staatshoofd aan de de
missionaire ministers om alles wat in het
belang van het Koninkrijk mocht zijn te
blijven verrichten, een staatsrechtelijk
novum en uitte principiële bezwaren tegen
het feit, dat aldus een demissionair kabinet
uitzonderlijke bevoegdheden zou kunnen
uitoefenen.
Voorzitter Mr. Jonkman gaf te kennen,
dat hij met dr. Drees over deze aange
legenheid had gesproken. Hij was van me
ning, dat de Kamer van geval tot geval
zou kunnen en moeten beoordelen of een
ontwerp al dan niet uitstel van behande
ling gedoogt, een opvatting die gedeeld
werd door mr. In 't Veld (PvdA). De
heer Al g r a (AR) merkte op, dat men,
speciaal bij begrotingswetten, toch moei
lijk het beleid van een demissionaire mi
nister in het debat kon betrekken. Minis
ter Cals had zelf ten aanzien van zijn be
groting voorgesteld de beleidsvragen on
besproken te laten. Maar als men dat deed
zou het neerkomen op een denatureren
van de begroting.
Mr. Kropman (KVP) voelde ener
zijds wel iets voor die redenering, maar
aan de andere kant wenste hij toch reke
ning te houden met het door de Koningin
tot de ministers gerichte verzoek. I-Iet beste
zou zijn nu het algemeen beleid niet -aan
te roeren, maar daarvan wilde de heer
Brandenburg (CPN) niet weten. Hij
verweet minister Cals met zijn kantteke-
ning bij zijn Memorie van Antwoord de
Kamer te hebben willen beïnvloeden. De
voorzitter nam de minister in bescherming
en merkte op dat hetgeen deze aan de
Kamer had géschreven voortgevloeid was
uit een met hem, mr. Jonkman, gevoerd
gesprek.
In beginsel bleek de Kamer met het
denkbeeld-Jonkman beoordeling van
geval tot geval accoord te gaan. Er
ontspon zich daarna echter een nieuwe
gedachtenwisseling' over de vraag of de
Kamer de begrotingen 1953 en 1954 van
Nieuw Guinea wel of niet in behandeling
zou nemen. Mr. In 't Veld achtte het
maar het beste net te doen alsof minister
Kernkamp niet demissionair was. Indien
men van mening mocht zijn, dat het toch
de voorkeur verdiende wel rekening te
houden met diens demissionaire staat en
daarom over het beleid helemaal niet zou
willen spreken, dan moest men zulk een
begrotingswet behandelen als ware zij een
gewone credietwet. Hiervan wilde de heer
Al gr a echter niet weten. Hij stelde daar
om voor deze punten van de agenda af te
voeren. De Kamer wees dit voorstel met
27 tegen 14 stemmen van de hand. Met de
ADVERTENTIE
BARTELJORISSTR. HAARLEM TEL 13439
FERD. BOLSTR. 48 A DAM TEL. 717162
ANORAKS - SPORTTRUIEN
Anti-Revolutionairen en de VVD stemden
een paar CH-en en enige PvdA-leden voor.
Merkwaardig was dat niemand de ver
gissing van prof. Gerretson recht zette als
zou hetgeen nu aan de ministers verzocht
was iets geheel nieuws zijn. In 1951 was
aan de leden van het kabinet-Drees, toen
dit wegens het aftreden van minister Stik
ker na diens conflict met de VVD ontslag
had gevraagd, verzocht „al datgene te blij
ven verrichten wat zij in 's lands belang
noodzakelijk achten". Dit was dus feite
lijk hetzelfde als nu aan de demissionaire
ministers is verzocht. Het ging eveneens
verder dan het eertijds gebruikelijke ver
zoek tot afdoening van „de lopende zaken".
Bij het vervolgens gehouden debat over
de begrotingen van Nieuw Guinea be
pleitte prof. Molenaar (VVD) verster
king van het militaire potentieel. Hij
vroeg inlichtingen over de infiltraties en
over geheime militaire stukken, die in een
door de landmacht verlaten kampement in
Nieuw Guinea door PTT-ambtenaren zijn
aangetroffen. De heren De Dreu (PvdA),
prof. Gerretson (CH) en Ruys de Beeren-
brouck (KVP) wensten dat het Neder
lands en niet het Maleis voertaal in Nieuw
Guinea zou zijn. De woordvoerder van de
KVP bracht met de andere sprekers hulde
zowel aan minister Kernkamp als aan
gouverneur Van Baal voor hun beleid voor
en in Nieuw Guinea. Hij uitte zijn teleur
stelling over het uitstel inzake de stich
ting van een algemeen vertegenwoordigen-,
de raad. In dit opzicht merkte hij op, dat
van sommige ambtenaren in Nieuw Gui
nea niet gezegd kan worden, dat zij met
een overmaat van democratische gezind
heid behept zijn! Vermeld zij nog, dat
prof. Gerretson op opening van zaken om
trent de infiltraties aandrong en ook vroej
hoeveel de defensie ginds in de komende
dertig jaar zal moeten kosten. Volgende
week antwoordt minister Kernkamp.
ADVERTENTIE
Woensdagavond is in de Troelstralaan
te Utrecht een standbeeld onthuld van
Pieter Jelles Troelstra. Het beeld, opge
richt 25 jaar na de sterfdag van Troel
stra, is ontworpen door de Utrechtse beeld
houwer Joop Hekman.
De voorzitter van het comité dat de
oprichting van het standbeeld heeft voor
bereid, de heer R. van Gaasbeek sprak
over Troelstra als journalist en schrijver,
doch vooral als propagandist. De heer
Van Gaasbeek zeide met het Utrechtse
gedenkteken Troelstra te willen eren als
propagandist voor de verbreiding van het
socialisme. Utrechts burgemeester, jhr. mr.
C. J. A. de Ranitz aanvaardde namens het
gemeentebestuur, hel standbeeld.
De Voogdijraad te Amsterdam deelt
mede: „De rechtbank te Amsterdam heeft
bij beschikking van Woensdag 1 Juni de
voogdij over het tot nu tóe aan de Voog
dijraad te Amsterdam toevertrouwde 14-
jarige Joodse weesmeisje Betty (Rebecca)
Meljado opgedragen aan de „Stichting
Hulp aan Oorlogspleegkinderen".
Dit betekent dat deze stichting de zeg
genschap over Betty heeft gekregen. Ver
wacht mag worden dat zij vooralsnog de
bestaande toestand zal handhaven en
Betty laten in het gezin waarin zij thans
bijna een jaar verblijft.
Dit gezin heeft geen bepaald goasdien-
•tig stempel doch staat positief ten op
zichte van alle religieuze waarden, zodat
Betty de volledige mogelijkheid behoudt
zich naar alle kanten te ontplooien."
ADVERTENTIE
De manifestaties van „Kunstmaand
Amsterdam" hebben een bijzondere bete
kenis voor het Nederlands cultuurleven
door het stelselmatig naar voren brengen
van eigen krachten, scheppende en her
scheppende. Zo werd Woensdagavond in
de Bachzaal gemusiceerd door het Rogeri-
Kwartet, bestaande uit de heren Gerard
den Hertog, Jo Jacobs, Jaap Moelker en
Joop Klemann. Dit ensemble liet ons ken
nis maken met het derde strijkkwartet
van Géza Frid. dat deze in 1949 in op
dracht van O., K. en W. schreef en dat
twee jaar later op het internationale Con
cours voor kwartet-composities te Luik
met de derde prijs werd bekroond. Frid
heeft in dit werk, dat hij als „Fantasia
tropica" betitelde, indrukken trachten
weer te geven van zijn verblijf 'in Indo
nesië, tijdens een concertreis aldaar. Het
zijn klankimpressies, gerealiseerd op soms
vrij drastische manier, die dan onver
wacht overgaan in een simpel dansmo-
tiefje, dat ook weer gauw verdrongen
wordt door vreemde geluiden, voor welker
realisatie de componist zijn zin voor ex
perimenteren op klankgebied volijverig
heeft botgevierd. Indien Frid niet een zo
doorgewinterd „muzikant" was, zou een
spelen met al deze rudimentaire dingen
gemakkelijk tot een chaos van gejank en
gekrijs zijn geworden. Maar de componist
was er op bedacht, zijn klankimpressies
te verwerken in een conceptie, die men
om haar rhythmische stuwing een zekere
muzikale waarde niet kan ontzeggen, en
die een bindende functie heeft. Knap
werk, dat verbazing wekt maar mij geen
greintje ontroerende kracht geopenbaard
heeft; hoewel ik wil toegeven dat dit aan
mij kan liggen.
Behalve het lofwaardig streven, jonge
Nederlandse kunst een kans te geven,
leeft er in de „Amsterdamse Kunstmaand"
ook de tendenz, zelden gespeelde werken
op de programma's te plaatsen.
Van uitzonderlijk belang kan het aldus
geacht worden dat, verdeeld over vier ka
mermuziekavonden, de vier laatste strijk
kwintetten van Mozart aan de beurt ko
men. De gelegenheid om deze meester
werken, ontstaan in de rijpste en meest
tragische periode van de geniale compo
nist, in kort bestek na elkaar te horen
verklanken, moet de echte liefhebber heel
wat waard zijn.
Met medewerking van de altist Joop
HILVERSUM I, 402 M.
7.00 Nieuws. 7.10 Platen. 7.45 Morgengebed
en liturgische kalender. 8.00 Nieuws, weer
bericht en Katholiek nieuws. 8.20 Platen.
9.00 Voor de vrouw. 9.40 Schoolradio. 10.05
Platen. 1030 Amusementsmuziek. 11.00 Voor
de zieken. 11.40 Kamer-koor. 12.00 Angelus.
12.03 Salonorkest en solist. 12.30 Land- en
tuinbouwmededelingen. 12.33 Wij vrouwen
van het land. 12.40 Ballroomorkest. 12.55
Zonnewijzer. 13.00 Nieuws en Katholiek
nieuws. 13.20 Lichte muziek. 13.45 Voor de
vrouw. 14.00 Metropole-orkest en solist. 14.30
Amusementsmuziek. 15.00 Schoolradio. 15.30
Zang en orgel. 15.50 Platen. 16.00 Voor de
zieken. 17.00 Voor de jeugd. 17.15 Kinder
koor. fintermezzo: Platen). 17.40 Koersen.
17.45 Pianorecital. 18.05 Militaire Kapel,
mannenkoor en solist. 18.30 Vragenbeant-
Woording. 18.45 Militaire kapel. 18.55 Toe
spraak door Prof. Romme. 19.00 Nieuws.
19.10 Regeringsuitzending: Verklaring en
toelichting: 1. Het maandelijks overzicht van
de werkzaamheden der Verenigde Naties. 2.
Emigratiepraatje. 19.30 Avondgebed en litur
gische kalender. 19.45 Platen. 20.40 Actuali
teiten. 20.55 De gewone man. 21.00 Platen.
21.10 Even uitblazen. 21.30 Muz. quiz. 22.00
Moeder worden en Moeder zijn, causerie.
22.15 Promenade-orkest en solist. 23.00
Nieuws. 23.15—24.00 Platen.
HILVERSUM II. 298 M.
7.00 Nieuws. 7.10 Platen. 7.15 Gymnastiek.
7.30 Platen. 8.00 Nieuws. 8.18 Platen. 8.45
Voor de huisvrouw. 9.00 Gymnastiek voor
de vrouw. 9.10 Platen. 9.40 Schoolradio. 10.00
Thuis, causerie. 10.05 Morgenwijding. 10.20
Voor de kleuters. 10.40 Vierhandig piano.
11.05 Voordracht. 11.25 Platen. 12.00 Lichte
muziek. 12.30 Land- en tuinbouwmededelin
gen. 12.35 Sport en prognose. 12.50 Platen.
13.00 Nieuws. 13.15 Mededelingen en platen.
13.25 Dansmuziek. 13.55 Koersen. 14.00 So
praan, dwarsfluit en blokfluit en piano. 14.25
Litteraire causerie en voordracht. 14.45 Ge
varieerd programma. 16.00 Platen. 16.30 Voor
de kinderen. 17.00 Muzikale causerie. 17.40
Orgel en zang. 18.00 Nieuws, 18.1.5 Actuali
teiten. 18.20 Instrumentaal kwintet. 18.45 De
strijd voor meer welvaart, causerie. 19.00
Voor de jeugd. 19.10 Meisjeskoor. 19.30 Het
dogma voor ons. causerie. 19.50 Berichten.
20.00 Nieuws. 20.05 Boekbespreking. 20.10
Kamerorkest. 20.30 Benelux, causerie. 20.40
De jeugd op nieuwe wegen, causerie. 21.00
Lichte muziek. 21.25 Buitenlands weekover
zicht. 21.40 Concertgebouworkest. 22.40 Van
daag, causerie. 22.45 Avondwijding. 23.00
Nieuws en S.O.S.-berichten. 23.1524.00
Platen.
TELEVISIE (N.T.S.)
16.28—17.30 Eurovisie: Reportage van ue
internationale wielerwedstrijden. De Ronde
van Italië.
BRUSSEL, 324 M.
12.00 Platen. 12.30 Weerbericht. 12.34 Pla
ten. 13.00 Nieuws. 13.15 Platen. 13.30 Ge
varieerde muzeik. 14.00 Schoolradio. 15.45
Platen. 16.02 Operamuziek. 17.00 Nieuws.
17.10 Lichte muziek. 18.00 Pianorecital. 18.20
Platen. 18.30 Voor de soldaten. 19.00 Nieuws.
19.40 Platen. 19.45 Kinderweelde. 20.00 Na
tionaal orkest. 22.00 Nieuws, 22.15 Interna
tionale Radio-Universiteit. 22.30 Sympho-
nisch orkest. 22.55—23.00 Nieuws.
BBC
22.0022.30 Nieuws, feiten van de dag, en
Hoe de weekbladen het zien. (Op 224 en
76 m.).
De nieuwe vliegtuigenfabrick van Avio
landa op de vliegbasis Woensdrecht heeft
Woensdag- haar eerste vliegtuig afgeleverd.
Het was de Douglas DC-6a „Dr. ir. M. PI.
Damme", die voor de K.L.M. van vracht
vliegtuig tot passagierstoestel is verbouwd.
Plet toestel werd met een kleine plech
tigheid aan de K.L.M. afgeleverd. De heer
P. A. van de Velde, directeur van Aviolan
da, hield een korte rede, waarin hij zei, dat
aan de fabriek te Woensdrecht nog steeds
gebouwd wordt en dat men de opdracht
voor de K.L.M., waarmee in Februari werd
begonnen, heeft moeten uitvoeren bij enkele
graden vorst in een hangar die niet glas-
dicht was en waarin weer en wind vrij spel
hadden. Dank zij de uitstekende samen
werking tussen alle betrokken instanties
heeft men echter toch de opdracht op tijd
gereed kunnen krijgen.
Ned. Herv. Kerk
Beroepen door de prov. kerkvergadering
van Z.-Holland als pred. voor buitengew.
werkzaamh. met standp'i. Rotterdam H. J.
Teutscher, zendingspred. met verlof.
Aangenomen naar Meppel F. de Boer te
Meerssen-Valkenburg (L.).
Geref. Kerken
Tweetal te Vlagtwedde: D. Bouwknegt,
cand. te Nijeveen en J. G. O. Guhrt, id. te
Ihrhove.
Beroepen te Kamerik S. v. d. Veen, cand.
te Groningen; te Wolvega M. G. Ton te
Geesteren-Gelselaar.
Bedankt voor Apeldoofn (vac. wijlen P.
C. de Bruyn) G. Meynen te Hilversum;
voor Iiallum M. D. Geleijnse te Winsum
(Fr.).
Bedankt voor Raamsdonk-Drimmelen
Th. Rienks te Schoondijke.
Chr. Geref. Kerken
Bedankt voor Aalten A. C: Noort te Mep
pel.
Geref. gemeenten
Beroepen te Kampen M. Blok te Rotter
dam-C.; te Sardis (Canada) F. A. Honkoop
te Goes.
Lelden. Doctoraal examen Nederlands
recht: G. R. André de la Porte te Vught
Vrij doctoraal examen Nederlands recht: J.
J. G. Syatouw te Leiden. Doctoraal examen
biologie: mej. E. van Houte te Leiden en de
heer M. Roessingh te Voorschoten. Candi-
daatsexamen 1 wis- en natuurkunde: II.
Henkes te Leiden. Doctoraal examen wis
kunde: mej. M. M. Smit te Rotterdam. Doc
toraal examen biochemie: mej. A. Hiysman
te Leiden.
Groningen: Doctoraal examen economische
wetenschappen: T. J. Kastelein, Meppel.
ADVERTENTIE
De veehouder D. te Delft heeft zich voor
de kantonrechter te Delft te verantwoor
den gehad, omdat hij een groot aantal
biggen zou hebben verkocht en afgeleverd,
dat lijdende was aan varkenspest. Uit het
verhoor van een vee-arts en twee andere
getuigen bleek dat verdachte, ondanks een
waarschuwing, met de aflevering was
voortgegaan, hetgeen de ambtenaar van
het O. M. hem zeer kwalijk nam. In zijn
requisitoir zei deze, dat hij dit een hoogst
ernstige zaak vond, die in verscheidene
plaatsen van het land „explosies" van
varkenspest tengevolge heeft gehad. Het
had maar weinig gescheeld of een natio
nale ramp zou het gevolg zijn geweest. De
ambtenaar eiste dan ook zes weken prin
cipale hechtenis.
De raadsman van verdachte wees erop,
dat zijn cliënt als gevolg van deze zaak
nog drie civiele acties tot een totaal van
bijna twaalfduizend gulden tegen zich
heeft lopen. Met het oog hierop pleitte hij
clementie. De kantom-echter wilde het nog
met een geldboete afdoen en vonniste met
500.subs 200 dagen hechtenis.
Sinds 1953 heeft de „commissie voor de
collectieve propaganda van het Nederland
se boek" gebroken met de traditie, als ge
schenk tijdens de Boekenweek een speciaal
voor dat doel geschreven novelle uit te ge
ven. Teleurstellende uitkomsten noopten
daartoeNiettemin meent de commissie,
dat het voor :l 953 gevolgde systeem veel
aantrekkelijks had. Zij is dan ook van plan
voor het geschenk dat in 1957 het licht zal
zien, weer een litteraire prijsvraag uit te
schrijven. Het bekroonde werk zal worden
beloond met een prijs van f 2000. De jury
bestaat uit Clare Lennart, Anton Coolen,
I-I. A. Gomperts en G. Kamphuis en, als le
den van de commissie, Chr. Leef lang, P.
Bergmans en P. J. Venemans.
De manuscripten moeten worden ingezon
den vóór 1 Maart 1956.
De inzendingen, die bij de N.V. voorheen
firma M. J. van der Loeff, uitgeverij en
drukkerij te Enschedé, zijn binnengekomen
voor mededinging naar de M. J. van der
Loeffprijs zijn niet van dien aard, dat de
jury, bestaande uit de heren Anton Coolen,
W. L. M. E. van Leeuwen, J. Jans, dr. J. VV.
Samberg en mr. C. J. Houwert het be
sluit kon nemen, de tweejaarlijkse prijs toe
te kennen. Gevraagd was een sociaal-his
torische roman over Twente of de Achter
hoek. Zoals bekend is deze prijs ingesteld
in 1953, met het doel een bijdrage te ver
krijgen ter bevordering van het culturele
leven in het Oosten des lands, van de be
langstelling daarvoor elders en van de toe
nadering Lot de algemene landscultuur. De
ze prijs zal gedurende tien jaar telkens om
de twee jaar worden uitgeloofd.
Teneinde de aantrekkelijkheid te verho
gen is het bedrag, dat verbonden is aan het
winnen van de M. J. van der Loeffprijs,
thans vergroot van f 1000 tot f 1500. Er
wordt nu een roman gevraagd, spelende in
Twente of de Gelderse Achterhoek, waarin
het streekeigen tot zijn recht komt.
De omvang van het manuscript, dat ver
der nog aan bepaalde voorwaarden moet
vokloen, moet minstens 100.000 en hoog
stens 150.000 woorden zijn.
ADVERTENTIE
U voelt U weer "stralend"
na een
Smits speelde het Rogeri-Kwartet dit keer
het Strijkkwintet in D, K.V. 593 uit 1790,
een juweel van een compositie, waarin
Mozart als het ware nog eens terugblikt
op zijn jeugd en dan verder opstijgt naar
een transcendentale hoogte, tot dan toe
niet bereikt. Bijzonder verrassend is het,
in het Andante van dit volrijpe werk nog
eens herinnerd te worden aan de heerlijk-
melodieuze aria uit „II re pastore", waar
van ook een reflex te vinden is in de Se
renade K.V. 320, die wij verleden week
van het Kunstmaand-Orkest hoorden.
Maar hoeveel bezonkener klinkt nu zo'n
melodieuze phrase, doorweven als zij
wordt door contrasterende klanklijnen, die
haar een bijzonder reliëf geven, en wat
een gemoedswarmte krijgt zij in de karak
teristieke donkere tint van de altviool.
Tot de weinig gespeelde kwartetten be
hoort ook Mendelssohns opus 12, in Es,
met welke compositie de avond geopend
werd. Dit moge dan geen meesterwerk
zijn, het heeft toch ook eigenschappen,
waarin men de genialiteit herkent van de
wonderknaap, die op 17-jarige leeftijd
zijn ouverture voor Midzomernachts-
droom schreef. En bovendien: men hoort
er een persoonlijkheid uit.
Het Rogeri-Kwartet vervulde zijn lang
niet geringe taak vooral Mozart en Frid
eisen veel! op verantwoorde wijze.
JOS DE KLERK
De centrale raad,van de Joden in Duits
land heeft Woensdag geprotesteerd tegen
de vrijspraak van de chemicus dr. Gerhard
Peters, die er van beschuldigd wordt het
gifgas te hebben geleverd waarmee de S.S.
de massale mensenvernietiging in concen
tratiekampen uitvoerde. Het gerecht had
overwogen dat Peters weliswaar wist dat
het door hem geleverde gas voor het doden
van mensen bestemd was, doch dat het niet
bewezen was dat de mensenvernietiging in
derdaad door middel van het door hem ge
leverde gas had plaats gehad. De centrale
raad der Joden heeft een herziening van
het vrijsprekend vonnis geëist en het open
baar ministerie voorgehouden dat het ver
zuimd heeft zich met Joodse instanties in
verbinding te stellen teneinde te onderzoe
ken of het geleverde gas ook in Auschwitz
is gebruikt. Voorts heeft de centrale raad
der Joden de Bondsminister van Justitie
inlichtingen gevraagd over hetgeen tot
dusverre gedaan is om alle personen voor
het gerecht te brengen, die zich schuldig
hebben gemaakt aan de fabricage van mid
delen tot massavernietiging van mensen.
Weeks/aat Nederlandse Bank
De maandwisseling is, mede wegens
geldopvragingen voor de beide Pinkster
dagen, ditmaal vrij zwaar geweest en de
verkorte balans van de "Nederlandsche
Bank, die ditmaal opgemaakt is per
Dinsdag 31 Mei, draagt hiervan duidelijk
de kentekenen. De bankbiljettencircula-
tie is met niet minder dan f 127 millioen
gestegen tot f 3.720 millioen, een nieuw
na-oorlogs hoogtepunt. Het vorige record
stamt van 2 Mei jl. toen de chartale hoe
veelheid f 3.692 millioen bedroeg. In de
geldbehoefte is voorzien door het Rijk en
de handelsbanken. Eerstgenoemde zag zijn
tegoed met f 52 millioen verminderen tot
'f 647 millioen, en het saldo van de ban
ken daalde met f 75 millioen tot f 472
millioen, waarmede zij slechts een kleinig
heid onder het verplicht gemi'ddelde zijn.
Het is begrijpelijk, dat een en ander nog
niet geleid heeft tot een ontspanning op
de geldmarkt, waar daggeld nog steeds
krap is en onveranderd 1 percent noteert.
De banken dienen voorts enige armslag te
behouden, daar volgende week Woensdag
het dividend van Koninklijke Olie betaal
baar is, waarmede een aanzienlijk bedrag
is gemoeid. De post voorschotten in reke
ning-courant is deze week met slechts
f 1,3 millioen verminderd tot f 56,6 mil
lioen. De goudvoorraad onderging weer
een geringe vermeerdering. Hij steeg van
f 3.038 tot f 3.04 millioen. De netto devie
zenreserve steeg met circa f 2 millioen tot
f 1600 millioen, zodat goud en deviezen te
zamen thans f 4.645 millioen belopen.
Voorlopig, uit Washington wordt gemeld,
dat president Eisenhower de „Deut
sche Lufthansa", de nieuwe West-
Duitse luchtvaartmaatschappij, toe
stemming heeft verleend haar vliegtui
gen boven Amerikaans gebied te doen
vliegen. De „Deutsche Lufthansa" zal
van uit plaatsen in Duitsland poststuk
ken, vracht en passagiers via de lucht
haven Shannon, in Eire, en Gander, in
Newfoundland, naar New York ver
voeren. Zij is voornemens met „con
stellations" van de Amerikaanse
„Lockheed"-fabi-ieken te vliegen. De
vergunning is voorlopig voor' een jaar
verleend.
Flinke man. Alexander Evanoff. .een 26-
jarige bouwvakarbeider in San Fran
cisco, kwam dezer dagen thuis van zijn
werk en constateerde dat het eten nog
niet klaar was. Om aan deze wantoe
stand een einde te maken pakte hij het
gloednieuwe televisietoestel op en smeet
het vervolgens uit het raam van de derv
de verdieping. Het was voorgoed defects
Bromvlieg. Op de Parijse luchtvaartten-
toonstelling, die tien Juni te Le Bour- v
get wordt geopend, zal een tweeper
soonsvliegtuig te zien zijn, dat waar
schijnlijk het zuinigste ter wereld is.
Het toestel, dat door zijn Franse bou
wer een „luchtautoped" wordt ge
noemd, kost ongeveer 4500 gulden en
kan met een motor van 65 pk. bij een
benzinegebruik van acht tot tien liter
per honderd kilometer een snelheid van
180 tot 200 km. per uur bereiken. De
vleugelwijdte is slechts 7.6 meter, zo
dat het vliegtuig in een kleine hangar
past. Een ander voordeel van de ma
chine is, dat zij voor het opstijgen en
landen een baan van nog geen honderd
meter nodig heeft.
Spionnen. Volgens een bekendmaking van
het Griekse ministerie van Binnenland
se Zaken zijn in Athene en Piraeus 45
personen als communistische spionnen
gearresteerd. Vier van de arrestanten,
die allen er van beschuldigd worden
lid te zijn van de verboden Griekse
communistische partij, zouden kort ge
leden uit Bulgarije Griekenland zijn
binnengekomen. Tot de geai-resteerden
behoren een lid van het Politbureau
van de Griekse communistische partij
en zijn vrouw.
Ontmoeting. Ole Björn Kraft, oud-minister
van Buitenlandse Zaken van Denemar
ken en leider van de conservatieve
partij, heeft dezer dagen medegedeeld,
dat gewerkt wordt aan een plan tot
vorming van een wereldmissie van
staatslieden uit Europa en andere we
relddelen om de leiders van Azië en de
Islamietische wereld te ontmoeten op
de basis van morele herbewapening. De
groep van politieke leiders zal bestaan
uit personen van verschillende rassen
en van uiteenlopende sociale achter
grond. De missie zal midden Juni een
aanvang nemen in Mackinac, V.S., na
het beëindigen van een conferentie al
daar met dr. Buchman, de stichter van
de Beweging voor Morele Herbewape
ning.
Contact. Veertig Canadese verslaggeefsters
zullen een bezoek van twaalf dagen aan
de Sovjet-Unie brengen. Zij vertrek
ken op 26 Juni per vliegtuig uit Parijs
naar Moskou. Zij maken deel uit van
een groep van 72 leden van de Cana
dese vereniging van vrouwelijke jour
nalisten, die van de zomer ter gelegen
heid van het gouden jubileum van de
vereniging een aantal Europese landen
zal bezoeken. In Moskou is ook een uit
17 leden bestaande delegatie van de
Zweedse Nationale Vergadering aange
komen voor een bezoek aan de Sovjet-
Unie.
Zelf betalen. De redacteur van het West-
Duitse persbureau D.P.A. Bruno Sobc-
zak en de hoofdverslaggever van „Süd-
deutsche Zeitung", Hans Ulrich Kepski,
zijn uit Oost-Berlijn naar de Sovjet-
Unie vertrokken. Zij behoren tot een
groep West-Duitse journalisten, die en
kele dagen geleden onverwacht toe
stemming kregen van het Sovjet-Rus
sische minister van Buitenlandse Za
ken, om de Sovjet-Unie te bezoeken.
Zij zullen drie weken in de Sovjet-Unie
mogen verblijven en wel op eigen-kos
ten en zonder voorgeschreven pro
gram. In Oost-Berlijn wordt dit bezoek
een keerpunt in de verhouding tussen
de Sovjet-Unie en West-Berlijn ge
noemd.
33. „Kom, Panda", zei de bijziende klok
kenmaker tegen de pop, „zit daar nu niet
neder. Help me lievers met hijsen van pop
pen". „Help!", klonk Panda's stem van
boven.. „U hebt MIJ opgehesen!" „Der
drommel, wat hoe?", riep de klokkenmaker
uit, „ik hoor der stemgeluid van der Panda
uit der hogeen. der kleine zit neder aan
mijne voet!" „Ik zit niet aan uw voet!",
riep Panda, angstig in de diepte kijkend,
„dat is de pop, die u op wou hijsen!" „Nu
hoor ik het weder!", riep de klokkenmaker,
onthutst opkijkend, „zou daar iets aan
mijne oren mankeren?" „Nee!", riep Panda.
„Aan uw OGEN!" Meteen schoot hij met
een vaart omlaag, want de klokkenmaker
had in, zijn verbouwereerdheid het touw
laten schieten. Het andere eind, waaraan
de pop was gebonden, werd met een ruk
slralc getrokken, zodat de pop opveerde en
de klokkenmaker een zet gaf, die hem bijna
van de hoge balk wierp. „Der drommel
Panda!", riep deze, verstoord omkijkend
„Spring niet zo tegen mijne lijf! U zoudl
ja ongelukken maken!"
WE SPRAKEN de vorige maal over het
bakken van een metalen ring in het ser
vies, zodat op mailschepen tijdens storm
weer de borden en schalen stevig op tafel
verankerd zouden staan dank zij de mag
netische kleefkracht. Dit is natuurlijk een
ivat zot voorstel, want ik zou werkelijk
niet weten hoe metaal, dat heel andere
uitzettingscoefficiënten heeft, doeltreffend
in servies zou kunnen worden ingebakken.
Maar maakt u zich hierover geen zorgen,
want ■'de sterkste magneten worden mo
menteel niet gevormd door metaal lege
ringen, maar door een keramisch product
dat als aardewerk gebakken
kan worden! Het is een Neder
landse vinding die na de oor
log in Eindhoven werd ontwik
keld en kreeg de naam ferrox-
dure, een permanent magne
tisch materiaal dat op alle ge
bieden kan worden gebruikt
waar magneten noodzakelijk
zijn, zoals gewone kleefmagneten, tele
foons, luidsprekers, oliefilters, televisie-
focussering, ontijzeringsapparaten, kinder
speelgoed, maar eveneens de kernsplitsing.
Wanneer we even héél kort en opper
vlakkig mogen zijn, gaat het in dit laatste
geval om een apparaat dat geladen mate
riedeeltjes een zodanige snelheid kan ge
ven, dat de atoomkernen, die door het
bombardement van deze snelle deeltjes
getroffen worden, verbrijzelen. Geladen
deeltjes worden door een magnetisch veld
gedwongen een cirkelbaan te volgen. Ge
bruikmakend van deze eigenschap, brengt
men in twee platte, halfcirkelvormige do
zen de kernen van waterstofatomen (pro
tonen), die dank zij hun electrische lading
gemakkelijk tot grote snelheid kunnen
worden opgejaagd. Tussen de twee half
cirkelvormige dozen brengt m.en namelijk
een sterk magnetisch veld aan en wat er
thans volgt, is werkelijk de moeite waard'
Want de protonen die met een snelheid
van drie millioen volt de halfcirkelvormige
renbaan worden ingejaagd en zich naar
de tweede halve cirkel willen spoeden,
worden bij de overgang van de ene naar
N
de andere halve cirkel getroffen door een
wisselspanning die hun een ferme stoot
geeft, zodat hun snelheid nog wordt ver
groot. Keren zij uil de tweede kamer weer
in de eerste kamer terug, dan is de rich
ting van de wisselspanning juist weer om
gedraaid en krijgen zij opnieuw een span-
ningsstoot, waardoor hun snelheid voort
durend groeit. Zo rennen de protonen die
bij hel passeren van de transformator
voortdurend worden opgejaagd, met steeds
grotere snelheid in een cirkel rond en bij
het toenemen van de snelheid worden zij
steeds meer naar buiten gedreven, zoals
de bakjes van een zweef
molen die steeds grotere
kringen gaan beschrijven. Op
deze wijze is het mogelijk ge
bleken de protonen een snel
heid te geven van 270.000 km.
per seconde, d.i. 9/10 van de
lichtsnelheid, waardoor hun
energie is aangegroeid tot
2 milliard electronvolt. Protonen die met
een dergelijke energie op de atomen van
een of andere stof botsen, verwekken
daarin kernreacties.
Door hun geweldige snelheid, doorlopen
de protonen hun renbaan 3 millioen maal
in één seconde, zodat de wisselstroom die
de deeltjes steeds in de goede richting moet
opjagen, hetzelfde aantal malen van rich
ting moet veranderen. Een gewone trans
formator met ijzer in de kern zou voor dit
doel echter totaal ongeschikt zijn, omdat
de electrische verliezen veel te grote waar
den bereiken. Vandaar dat in de geweldige
cosmotron te Brookhaven een kern van
Nederlands magnetisch materiaal van 750
kg. staat opgesteld, waardoor zonder be
zwaar de geweldige hoge frequenties kun
nen worden toegepast.
En nu we toch op dit terrein zijn beland,
zouden we er tevens op willen wijzen dat
de kernsplitsing niet, zoals de meesten den
ken, een Amerikaanse maar een Europese
vinding is.
Daarover morgen.
(Nadruk verboden)
H. PéTILLON.
