DE VERBORGEN SCHOONHEDEN IN DE KOP VAN ONS GEWEST Wij gaan nimmer om de kaasmarkt naar dit Alkmaar TIPS voor TRIPS Een land vol vreugden Noordhollaind en het Lid© TUSSEN DE COCKSDORP EN DE EETHUISJES 7 Hoge onderscheiding voor chef luchtmachtstaf WOENSDAG 13 JUNI 1956 HAARLEMS DAGBLAD OPRECHTE HAARLEMSCHE COURANT NOORDHOLLAND heeft tussen zijn „top", ergens in cle klare stilte benoorden De Cocksdorp, op het eiland Texel, waar de eenzame vuurtoren als laatste baken optorent tegen de Noorderkim en de kleine eethuisjes van Amsterdams Leidseplein, of de kronkelende fietspaden van Huizen naar Bussum een onuitputtelijke reeks schoonheden opgetast, die tezamen wel tien pagina's en méér zouden kunnen vullen. Wij willen echter met enkele grepen uit de reeks speciaal eer bewijzen aan dat deel van de provincie, dat boven het Noord zeekanaal voor velen het onbekende land der polders en boerenhoeven wordt geheten, omdat hier meer dan op het Leidseplein de nadruk verdient te vallen van hen, die stilte en schoonheid minnen. Waar wilt ge heen? Gaat ge een paar dagen achtereen met ons zwerven door het groene land achter de duinen, die zich tot de Hondsbosse zeewering in een steeds dunnere reep verliezen langs de einder, of wilt ge elke dag op honk terugkomen? Wij zullen proberen beide categorieën liefheb bers van het „klein-toerisme" van dienst te zijn en vooral hen te helpen, die deze zomer als vreemdelingen hun ge west gaan ontdekken. Want er zijn vele vreemdelingen in de IJmond-immigranten uit andere landstreken, die nog niet thuis zijn in hun eigen omgeving en die op een snipperdag of een weekeinde willen profiteren van de mogelijkheden in eigen omgeving, maar niet weten wat, hoe en waar. Daarbij worden bepaald niet vergeten degenen, die de komende zomer te gast zijn in de IJmond en die met hun gastheren er op uit gaan per bus, per brommer 0{ op de fiets. Goed we beginnen met een paar dagtochten. Met de bus. Kent ge Purmerend, Edam of Oosthuizen, gelegen in de vette klei van Waterland? Er gaat een echte bus heen en ge kunt er wat Purmerend betreft, het best een dins dag voor kiezen, want dan is er markt in het stedeke. En dat is geen geringe zaak daar, want Purmerend telt mee in de rij der Nederlandse marktplaatsen: het is de derde! Ge zult het Purmerends museum moeten gaan zien, wanneer het glanzend stamboekvee u wellicht wat te rumoerig naar de vrijheid of de melkershanden staat te verlangen, maar ook het orgel in de Hervormde kerk, dat een van de be roemdste barokorgels is in het land. Ru- dolf Carrels bouwde de kerk het is maar dat ge het weet en zij dateert uit 1742. Naar Edam Naar Edavi voert de weg dwars door het gezapige boerenland van de Beemster. Edam, dat vol leven loopt als de dagen weer gaan lengen en dat ge moet zien middenin de groene landouwen van Noord holland met zijn massieve, roodstenen Grote of St. Nicolaaskerk, waarin de ge brandschilderde ramen vonken tegen het wit der spitsbogen. Ge moet hier een bus overblijven om te wandelen over de keitjes van het Spui en de Kalverstraat, waarmee de stad Edam laat weten, dat zij stad is, blijft en blijven zal. En Oosthuizen In Oosthuizen staat het oudste kerk orgel van Nederland (1521) en de klok, die in de Hervormde kerk hangt, werd daar voor al in 1511 gegoten door Gerhardus de Wou. En dan is uw dag om. Maar er komt een volgende, die ge zoudt kunnen besteden aan een trip naar plaats jes als Grootschermer en De Rijp, Graft of andere kleine,'dromende steden in die contreien, waar het land opwelt van melk en honing en langs de rechte polderwegen de boerenbehuizingen als tekenen van wel vaart en welgedaanheid tronen. Grootschermer (lijn F van Alkmaar af) heeft een héél oud rechthuis uit 1639 en een nóg ouder Hervormd kerkje. Graft en de Rijp En wie het aandurft, moet de drie kilo meter naar Graft lopen, want daar rust zegen op: Graft, dat met De Rijp zo vol gestouwd is met oude gevels en landelijke rust, dat het haast ondenkbaar is, dat het daar niet wemelt van de toeristen. Geluk kig maar voor u en ons, die de stadjes, waar in vroeger eeuwen vele walvisvaar ders woonden, thans ontdekken gaan. De Rijp spant voor ons persoonlijk de kroon, al was het alleen maar om zijn smalle hoofdstraat, waar de gaslantaarns overheen buigen als op een schilderij uit het atelier van Vermeer. De Rijp, dat maar één hele kilometer van Graft ligt en een heerlijk raadhuisje rijk is. Het werd dan ook door Jan Adrianus Leeghwater daar neergezet en die kon er wat van. En het plaatsje heeft een kerk, waarvan de toren gedeeltelijk in het schip is ge bouwd, terwijl rondom de oude geveltjes de zon van de zomer vangen en terug kaatsen met de roodbruine gloed van eeuwenoude bakstenen. Naar de Hanze Wilt ge verder: het is ons wel: we gaan naar Hoorn met de bussen F, C en D. Hoorn, stadje met een verleden dat ver in de Hanzetijd teruggrijpt en daarvan kond doet met een waag om te stelen (1609), een laat-gotische Noorderkerk uit 1441 en de wereldberoemde Bossu- huizen, waar ge de historie beslist eens van na moet slaan, na ze eerbiedig te hebben bekeken. En loop dan éven door naar de Ooster poort (1578). Kunt ge niet even blijven? Ab het vrijdagmiddag is. zi;n ev on dp Rodesteen folkloristische dansen geduren de de periode van half juli tot eind augus tus. Maar dan ook gauw door naar Medem- blik, de stede van Radboud, wiens kasteel nog als een goed-geconserveerd juweel tegen de zeedijk schuil gaat en waar alles aan de glorie der verbonden Hanzesteden herinnert. De drie klokken in de Boni- faciuskerk aan de Breedstraat kunt ge be zwaarlijk van dichtbij bekijken, al zou het de moeite van het smalle trapje lonen, maar de kerk ingaan kan wel en dan staat daar een preekstoel, die uit 1555 dateert en een menigte taferelen uit de vaderlandse geschiedenis in nobel houtsnijwerk doet herleven. Vervolgens wordt het ook tijd, huistoe te gaan. Morgen zouden de voormalige Zui derzeesteden desnoods allemaal „gedaan" kunnen worden en dan kan Volendam meegenomen worden, hoewel elk dezer plaatsen een volle dag waard is. Levenslang Enkhuizen Zolang er nog een Noord hollander rondloopt, die Enkhuizen niet kent, zou men levenslange propaganda voor deze bloesem aan de Zuiderzeedijk moeten voeren in alle huizen die de pro vincie telt. Het is om het even, waar ge begint: Enkhuizen is aan alle kanten mooi en on vergetelijk, maar wilt ge met wat gegevens gewapend zijn: hier zijn ze. Enkhuizen heeft natuurlijk zijn Zuiderzeemuseum en het is al zo vaak verteld, welk een schat ten daar achter de kleine glasroeden zijn vergaard, dat wij het u niet nogmaals willen herhalen. Maar Enkhuizen heeft veel meer: een Dromedaris uit 1540, die als een vergeten bastion op de uitkijk over het zilveren meer staat in ongelijke metsel stenen en indrukwekkend-schone vorm. Enkhuizen heeft zijn Zuiderkerk uit 1524 en zijn raadhuis, dat nagemaakt kon zijn naar het model van het paleis op de Dam. Daar moét ge even proberen' binnen te komen. Wie die hal niet gezien heeft, kent Enkhuizen niet, maar laat hij dan even doorlopen naar de stedelijke oudheidkamer op de bovenverdieping. En natuurlijk moet de Waag bezien wor den de Waag van 1559, die een pracht van een chirurgijnskamer bevat en daar mee duidelijk maakt, dat de geneeskunst onzer dagen echt wel wat veiliger wordt beoefend. In één dag Ge kunt in één dag naar Den Helder en dé afsluitdijk komen ook, om de nieuwe marinebasis en de Zuiderzeewerken te be zien. De bus brengt u desgewenst de Wie- ringermeer door, waar de nieuwe boerde rijen de herinnering aan de inundatie heb ben weggewist. En wie van kris-kras houdt kunnen wij een rit aanbevelen met het NACO-bussennet van Alkmaar af naar Egmond, „de parel der Noordhollandse badplaatsen" (en laat Bergen dit niet ho ren), via Egmond-binnen naar Castricum met lijn AB en overstappen op lijn W, met die bus naar Haarlem en vandaar met lijn H via Spaarndam dwars door Assendelft, waar de dopsstraat 8000 meters telt en een menigte prachtige boerderijen aan weers kanten, die stuk voor xstuk hun eigen j bruggetje hebben om vervolgens via Wor- merveer Purmerend te bereiken. Van Pur merend bijvoorbeeld naar Hoorn met bus E en dan terug met KA via Berkhout Aven- horn en Rustenburg o wondermooie plak Noordholland met je onvergelijkelijke stelphoeven naar Alkmaar. Dan weet ge wel wat Noordholland is. Enkhuizen de „dode" stad. Niets is minder waar, want aan de voet van de Dromedaris leeft het even fel en nijver als in de Gouden Eeuw, al liggen de verhou dingen in het stadje wel even anders dan in de jaren van Hanze en Oostindische Compagnie. t rf"dbv WIJ ZOUDEN NIMMER om de kaasmarkt naar Alkmaar gaan, want wij zouden weten, dat we lichtelijk genomen zouden worden. Omdat elke vrijdag weer de berrie van een der kaasdragers-schouders glipt en de gele Edammers over de klinkers knikkeren. Hoewel wij, dol op kaas zijn en de fleur van de kaasmarkt aan de voet van de spits geboogde waag zeer wel weten te waarderen, ligt het kunst matige dezer folklore ons niet. Harry from Oklahoma heeft de drie filmpjes op verschoten en één extra, toen - „oh man, what a luck" - de kaasjes aan de rol gingen. Hij weet dat niet zo en dat is maar plezierig, want nu hebben beide partijen het naar hun zin. Nee wij zouden gaan om de molen van Piet en het Huis met de Schopjes, om De Dieux-Lacroix en Het Moriaenshooft, patriciërshuizen, zo gaaf als Nederland ze te weinig meer heeft. Boven Alkmaar steken twee kenmerken de silhouetten uit: die molen met zijn vreemde eigennaam en de grijze Grote Kerk. Piet's molen verbergt geen enkele geheimzinnigheid, want Piet heet het nolenaarsgeslaoht, dat sinds mensen heugenis deze kernachtige buitenkruier met zijn warme gele steen bewoont en bemuldert. VROEGER HAD de stad vele molens als een krans van nijvere wieken op haar bol werken. Toen de ponten echter verdwenen en de wallen geslecht werden of tot par ken afdaalden, bleef deze reus op het Ken- nemerbolwerk staan oudtijds de „Molen de Groot nu de „molen van Piet." En dan de kerk, een gave driebeukige kruis basiliek die in de noordelijke gotiek werd opgetrokken, toen de vijftiende in de gou den eeuw overging. Het is goed, daar enige tijd binnen te gaan en de ruimtewerking van het schip op zich in te laten werken: bouwmeester Keldermans uit Mechelen heeft op dit majestueuze godshuis het stempel der eeuwigheid achtergelaten en wie in het koor omhoog blikt, zal daar het Laatste Oordeel zich zien voltrekken in de gèdbofde kleuren van de jaren 15101516: Cornelis Buys, de „meester van Alkmaar" schilderde het en liet er zijn verbeelding op draven. EN DAN het kleine, pretentieuze orgel in de kooromgang, dat daar wat verloren tegen de spitsogen hangt: een kostbaar werkstukje uit de zestiende eeuw, kost bare pendant van Jacob van Campens machtige schepping, het grote orgel, dat tegen de westgevel van het schip troont. BUITEN STRAALT de zon in de Lange- straat, waar wederom de taal der gotiek wordt gesproken door het stadhuis van Alkmaar, dat binnen zijn sierlijke muren een kostelijke verzamelplaats is van mid deleeuwse relieken: de raadzaal, de hal met de magnifieke Schermerkast, de Polder kamer en dan de sprong naar de stijl der Renaissance in de kamer van B. en W. De slad heeft méér: de stad heeft haar sfeer volle centrum met water en gevels in wa.rmgetint samenspel langs de vele grach ten, die samenkomen voor kaasmarkt en waag. Dat die waag oorspronkelijk als kerk gebouwd is, zullen weinigen buiten Alk maar weten, maar het is toch te zien: hier werd oorspronkelijk een eenbeukige kruis kerk van de H. Geest gebouwd, waarvan de steunberen nog te zien zijn tegen het westelijk deel van het schip met de üle spitsboogvensters in het transept. Na de hervorming kwam de vervorming: de kerk werd waag. HET KOOR aan het oostelijk einde is toen verbouwd en kreeg zijn mooie renais- sancegevel en in 1599 was de toren klaar, die sterk doet denken aan de Amsterdamse Oudekerkstoren. Melchior de Haze, een Antwerpenaar, goot er een mooi, hoogge stemd klokkenspel voor en rond die klok hebben al honderdduizenden paren ogen gezworven want aan de oostkant is een speelwerk de beroemde Alkmaarse rui tertjes, die menig kinderhart hebben ver rukt en vele ouderharten daarbij. Voor al op het hele uur, als de klaroenblazer de tiompet steekt. AAN DE VOET van de waag spiegelt het water, overspannen door de ophaalbruggen en teruggevend het beeld van de reeksen oude gevels uit 16e en 17e eeuw. Niet alleen aan'het water staat het architecto nisch schoon te pronken, ook aan Oude gracht en Langestrgat zijn lijst- en klok- gevels te vinden, die sierlijke herinnerin gen oproepen aan een voorbije tijd, waar in pruik en hoepelrok de smalle Alkmaarse straten bevolkten en het eerzaam koop mansgilde neerstreek in dit hart van Noordhollands noorderkwartier. WAT ACHTERAF is de Plof van Sonoy te vinden op de gewijde grond, die in de middeleeuwen het klooster van de witte zusters droeg. Het klooster werd in de 16e eeuw verwoest; het terrein raakte in 1572 deels in handen van jhr. Diederich van Sonoy, de gouverneur van Willem van Oranje; in de achttiende eeuw kwam het complex in beheer bij de Nederlands Her vormde Diaconie, die er een tehuis voor ouden van' dagen stichtte. Kijk eens om hoog naar de tympanon Van het poortje: daar staat nog het kloeke wapen van de regentenfamilie Barbes, die in 1590 het complex bezat. Alkmaar, royaal 700 jaar stad, heeft nog meer schoons. Maar dat is niet samen te dringen in dit korte bestek dat laat zich slechts bekijken. Afgaand op de ervaring van de verschil lende VW's benoorden het Noordzee kanaal kunnen wij van harte de volgende uitstapjes door de provincie aanbevelen. Zij zijn natuurlijk ook gedeeltelijk te maken. Als uitgangspunt is Alkmaar gekozen, waarnaar ook de afstand is berekend. Elke route biedt iets anders en veel afwisse lends. A. Egmond aan de Hoef, Egmond aan Zee, Egmond Binnen, Castricum, Heems kerk, Beverwijk, Wijk aan Zee, terug fiets pad langs Hoogovens, Buitenhuizen (75 km). B. Alkmaar, Bergen, Bergen aan Zee, door Bergerbos naar Schoorl, Groet, Cam perduin, Hondbosse Zeewering, Petten, St. Maartenszee, langs Zwanenwater naar Callantsoog, Julianadorp, Den Helder aan Zee, De Kooi, Breezand, Anna Paulowna, Oude Sluis, Schagerbrug, Schagen, Dirks- Verspreid over heel Noordholland liggen de lieve dingen van het verleden. In onder staand nuchter lijstje is van die verspreide bezienswaardigheden een opsomming ge geven. Niet compleet uiteraard, maar wel licht als wegwijzer voor de belangstellende zwerver door de provincie toch wel nuttig. BLOKKER: Boerderij: „De Barmhartige Samaritaan". CALLANTSOOG: Zwanenwater groot ste dinuinrneer van Europa; broedplaats voor Lepelaars. CASTRICUM: Twtalfde eeuwse N.PI. kerk, pas gedeeltelijk gerestaureerd. EGMOND-BINNEN: Benedictijner abdij, Ada 1 bertusakkerAdaIbertusput. EGMOND a/d HOEF: Fundering van het oude slot van de graven van Egmond. HEEMSKERK: Kasteel Assumburg. ui sluizen en schepen, wolken, wind en watei c. „o',< - /'iet levendige beeld 7ijdie eraan gewend zijn, maken er tegenover elke vreemdeling een goede beurt mee. ivant IJmuiden heeft zijn eigen schoonheid - ee?i ruige, mannelijke schoonheid. i»=ooocoooocxx>xoc)oooccoooo<xxx>Doocoococ<xx>DK>ctoDC<x<xcococ<xxxxxxc<xx>-ccc<»nccc<xx>r.c::<xx:o:cC'rcco;"ccooD:ocooc o - P. Verleden jaar in de hitte van de volle Italiaanse zomer is er op een r a terrasje aan het Liclo van Venetië een waar woord gevallen, gesproken jjj door een Zaandammer, die met zijn gade over het fonkelende water der lagune naar de lichtjes in de baai keek. Hij zei: „En toch moet de haven van IJmuiden op clit ogenblik ook mooi zijn'. Hij had gelijk. Hem was 8 °P dat moment duidelijk, dat niet allies, wat ver gehaald wordt, beslist 2 lekkerder smaakt clan cle spijzen van vlakbij hij moet, toen zijn trein (i hem terugvoerde langs Essen en Rotterdam liet tevreden gevoel hebben 8 gehad, dat hij weer thuis was en dat „thuis" ook zijn charme heeft. Misschien zit clez-e Zaankanter dit jaar aan de voet van cle Waag van Alkmaar op een zonnige dag en kijk hij uit over Mient en Luttik f, Oudorp peinzend over cle betekenis cler goud-gesierde woorden in cle gevel van de oude waag: „S.P.Q.A. Restituit Virtis Ablatae Jura Bilanpis" i hetgeen niets wijs is, maar alleen wil zeggen dat „moed en kracht aan regering en burgerij van Alkmaar het verloren waagrecht weerschonken' En als hij dan achter deze spreuk aanclroomt en cle geschiedenis van de kaasstad van cle gevels der oucle huizen wil af gaan lezen, clan zal zijn vakantiedag goecl besteed zijn. Voor zulke eenvoudige zielen, maar ook voor hen, die andere geneugten van een vakantie in de eigen omgeving zoeken om redenen van beurs of simpel om niet-mee-te-wÜlen-cloen-met-cle-verre-reismocle is cleze pagina geschreven en mei een paar foto's opgesierd. Moge zij ettelijken cle ogen openen voor de ontelbare schoonheden van het eigen gewest en anderen jj er voor het eerst op wijzen. Zij kan wellicht tot leidraad dienen voor menig uitstapje in liet komende seizoen. v x O PIE1LOO: Witte kerk met St. Willebrordus- put; natuurreservaat Heiloo'er bos. DEN HELDER: Zoölogisch station der Ned. Dierkundige vereniging met aqua ria; monument „Helden der zee" met klokkenspel; natuurreservaat „De don kere duinen". HOOGWOUD: „Paardjesdeur" is de oude Westfriese boerderij „Willemshoeve" (aan de Noorder Pade) Oud-Westfriese kamer met prachtige tegelschouw in de hoeve van L. Glas aan de Gouwe. Doop vont van Radboud in de N.H. kerk. JISP: Natuurreservaat „De Baanakkers" met zeldzame flora en fauna. KOEDIJK: Rijk viswater. KOOG AAN DE ZAAN: Molenmuseum (uniek in de wereld) Oliemolen „Het Pink" met molen/panorama. KROMMENIE: Mooie Zaanse gevels. LANDSMEER: Zeldzame flora en fauna in het moeraslandschap; veel viswater. Het dorpje Watergang aan de weg Amster damPurmerend is een der oudste en gaafste Waterlandse dorpen. LANGEDIJK: Rijk der duizenden eilanden. LIMMEN: Hortus BuLborum, tulpentuin datei-end uit de 17e eeuw. ST. MAARTENSVLOTBRUG: Natuurmo nument „Wildrijk". OOSTERLAND: Ned. Herv. kerk uit 1100 met fraai orgel en het „Zwaard van Treslong". SCHAGEN: Oude slottoren (1440) Histo risch streekmuseum. In de zomer elke maandag Westfriese markt met volks dansen. OPPERDOES: Oude kerk met eiken preek stoel en koperen „doopboog". Prachtige schilderachtige dorpsgedeelten met vele bruggetjes. OUDORP: Verschillende molentypes o.a.: „De zes wielen" en ,,'t Rode Hert". ST. PANCRAS: Ideaal viscentrum. TWISK: Zeer oud dorp met schilderachtige kerk (15e eeuw) en een aantal oude boerderijen. UITGEEST: 12e eeuwse Hervormde kerk met Hemonyklok. WERVERSHOOF: Eendenkooi, Zwaagdijk WIER1NGEN (Hippolytushoef) Dertiende eeuwse kerk; Museum Bosker; Wierln- ger oudheidkamer. ZAANDAM: Czaar Peterhuisje aan het Krimp. Molens: De held Jozua, De ge kroonde Poelenburg, De Duinjager, de Huisman. WORMER: Raadzaal met prachtige schouw en tegelwand. De stijlvolle raadkamer van het lloornse stadhuis. Links een schilderij van Rotius WCCC-CODODXCCCCCCCCCCOCCOCCCOCOC-CCOOOjC-rCOOCOCCODCCO-O hom, Oudkarspel, Noord-Scharwoude, Broek op Langendijk, Alkmaar (112 km). C. Alkmaar, Stompetoren, Groot Scher mer, Graft, De Rijp, Middenbeemster, Zuidoost Beemster, Kwadijk, Edam, Volen dam, per boot naar Marken, Monniken dam, Ilpendam, Purmerend, Oost Graftdijk, West Graftdijk, Boekei, Alkmaar (72 km). D. Alkmaar, Heiloo, Limmen, Uitgeest, Krommeniedijk, Krommenie, Wormerveer, Wormer, Jisp, Wijde Wormer, Neck, Pur merend, Mid'den-Beemster, Noord Beem ster, Schermerhorn, Ursum, Rustenburg, Oterleek, Alkmaar (60 km). Speciaal voor fietsers en bromfietsers; A. Velsen, Buitenhuizen, Zaandam, Dur_ gerdam, Broek in Waterland, Monniken dam, Marken, Volendam, Edam, Purme rend, Ilpendam, Zaandam, Buitenhuizen, Haarlem. B. Velsen, Amsterdam, Het Schouw, Wa tergang, Purmerend, Wijde Wormer, Zaan dijk, Koog aan de Zaan, Zaandam, Buiten huizen, Haarlem. C. Velsen, Wijk aan Zee, Beverwijk, Heemskerk, Castricum, Uitgeest, Wormer veer, Zaandijk, Koog aan de Zaan, Zaan dam, Hembrug, Amsterdam, Haarlem. President Eisenhower heeft de chef van de Nederlandse luchtmachtstaf, luitenant- generaal-vlieger-waarnemer A. Baretta be noemd tot commandeur in de Orde van Verdienste. De bij deze hoge onderscheiding behorende medaille heeft generaal Baretta dinsdag op de Amerikaanse ambassade in Den Haag ontvangen uit handen van de Amerikaanse ambassadeur, H. Freeman Matthews. De luchtmachtattaché van de ambassade, kolonel F. E. Morris, las de mutatie voor. Daarin werd gezegd, dat de onderscheiding was toegekend wegens bij zondere verdiensten voor de Amerikaanse luchtmacht en de N.A.V.O. Na de uitreiking bood de ambassadeur generaal en mevrouw Baretta een lunch aan, waarbij onder anderen aanzaten de minister van Oorlog en Marine ir. C. Staf, de staatssecretaris van Oorlog mr. F. J. Kranenburg, de chef van de generale staf, generaal B. R. P. F. Hasselman.

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

Haarlem's Dagblad | 1956 | | pagina 11