Examen
Abdoel en het Vliegende Tapijt
FATALE
V DIAMANTEN
Amerikaanse luchtmacht kan
de Russische niet evenaren
Europese communisten vallen
Togliatti bij in zijn critiek
Te weinig zware bommenwerpers
en te weinig personeel
Praag maakt openlijk melding vaij het
geheime rapport van Kroesjtsjev
WOENSDAG 2 0 JUNI 1956
Weet u nóg een fabriek,
welke dit geeft
GARAGE DEN HOUT
Nasser enige kandidaat
voor presidentschap
Staat van beleg ten einde
perscensuur afgeschaft
Compromis-plan voor
Cyprus van Lagerhuislid
Sovjet-Unie is met studie
van automatisering bezig
Zuazo tot president van
Bolivia gekozen
KORTE REGENJASSEN
Boer door gemaskerden
beroofd
Jaarverslag Maatschappij
Bevordering Geneeskunst
Van der Hoogtprijs voor
W. J. van der Molen
Ook Mondriaan herdacht
op de Biennale
Weer brand in poets-
katoenfabriek
Veertig balen vodden in
het vuur verloren gegaan
FEUILLETON
R. HASSBERGER
4
WASHINGTON (AFP/UP) Generaal
Curtis Lemay, bevelhebber van de Ameri
kaanse strategische luchtmacht, heeft voor
de commissie voor de begroting van de
Amerikaanse Senaat verklaard, dat de
Sovjet-Unie binnen drie jaar tweemaal zo
veel zware bommenwerpers zal bezitten
als de Verenigde Staten. Zelfs als de Ver
enigde staten of de Sovjet-Unie reeds in
tercontinentale projectielen met atoomla
ding zouden bezitten, zou de Amerikaanse
strategische luchtmacht toch zo snel mo
gelijk over meer zware bommenwerpers
van het type B-52 moeten kunnen beschik
ken, aldus de generaal.
De belangrijkheid van de intercontinen
tale projectielen is overdreven. „Het is
geen absoluut wapen, doch een wapen als
andere", zo zei hij.
Generaal Lemay deelde mee, dat de
plannen voor een luchtmacht van 137 es
kaders vliegtuigen door de feiten achter
haald zijn, want voor een dergelijke lucht
vloot zijn 1.200.000 man nodig en de lucht
macht kan in de komende twee jaar over
slechts 975.000 man beschikken.
ADVERTENTIE
RENAULT FREGATE geeft 12 maan
den garantie en vergoedt bovendien
eventueel arbeidsloon, ongeacht het
aantal afgelegde K.M.
Prijzen vanaf ƒ7.500.
Vraagt proefrit bij:
Wagenweg 166-168 - Haarlem
Telefoon 15056 - 12138
LONDEN (Reuter) Premier Nasser van
Egypte heeft het einde van de staat van
beleg afgekondigd. Dit brengt mee, zo zei
hy ln een radio-rede te Caïro, dat de pers
vrU wordt. De Russische minister van Bui
tenlandse Zaken Sjepilov zat op een ere
plaats toen Nasser zün rede hield. Nasser
deelde mede, dat hQ (de enige) kandidaat
zal zün voor het presidentschap van de
republiek. Zaterdag, zo zei hy, zult ge uw
mening geven over de grondwet en het
presidentschap. Op 23 juni zult ge zeggen
wat ge denkt van Gamal Abdel Nasser als
president. Op deze woorden volgde een
langdurige ovatie. Aan het einde van zijn
rede zei hij, dat Egypte zijn onafhankelijk
heid wil bewaren en nooit tot enig pact zal
toetreden. „Dit beginsel maken wij thans
aan de Vérenigde Staten en de Sovjet-Unie
bekend".
Nasser verwelkomde de afgevaardigden
van „het onafhankelijke Marokko en het
onafhankelijke Tunesië". De volgende keer,
zo zei hij, hopen wij een vertegenwoordiger
van een onafhankelijk Algerije te kunnen
begroeten. In de eenheid der Arabieren
ligt hun kracht. „Wij moeten sterk worden
om een land te kunnen bevrijden, dat ons
dierbaar is Palestina".
Kreten
Terwijl buiten met vlaggen zwaaiende
Egyptische betogers riepen „Weg met
Frankrijk", „Na Groot-Brittannië moet
Frankrijk er uit" en „Lang leve de Arabi
sche eenheid van Marokko tot de Perzische
Golf", beraadslaagden kroonprins Moelay
Hassan van Marokko, opperbevelhebber
van het Marokkaanse leger, en de secre
taris-generaal van de Arabische Liga, Ab-
del-Khalek Hassoena, te Caïro. De Marok
kaanse minister van Buitenlandse Zaken,
Ahmed Balafrej, die de besprekingen bij
woonde, verklaarde later dat onder meer
gesproken was over een mogelijke toetre
ding van Marokko tot de Liga. Er is ook
van gedachten gewisseld over de algemene
positie der Arabische landen en over
Noordafrikaanse vraagstukken.
Prins Moelay Hassan heeft later nog ge
confereerd met Nasser. Hij zal ook een
ontmoeting hebben met zijn ambtgenoot,
de Egyptische opperbevelhebber generaal-
majoor Abdel Hakim Amer.
Intussen zijn er aanwijzingen, dat Nasser
succes heeft geboekt in zijn besprekingen
met Sjepilov. Het schijnt dat overeenstem
ming is bereikt over een reeks van kwesties
inzake politieke en economische samen
werking. Volgens welingelichte zegslieden
is over de volgende belangrijke onderwer
pen gesproken: 1. Een Russisch aanbod tot
financiering van de Asoewan-dam en
grootscheepse economische bijstand. 2.
Russische wapenleveranties en 3. plannen
om de Westelijke oppositie tegen toelating
van communistisch China tot de UNO te
doorbreken.
Voorts verklaarde de generaal, dat de
Verenigde Staten reeds in staat zijn een
atoomvliegtuig tetvervaardigen, „doch een
dergelijk toestel zou geen goed gevechts
wapen zijn", zo meent hij. De onderzoe
kingen op dit gebied duren nog voort.
Deze zomer zal het eerste eskader nieu
we onderscheppingsvliegtuigen met een
(onofficiële) snelheid van meer dan dui
zend kilometer per uur in dienst komen.
Met deze nieuwe vliegtuigen herstellen de
Verenigde Staten min of meer het ge-
vechtsevenwicht in de lucht, daar het toe
stel niet alleen sneller is dan de „Bison",
de zware bommenwerper der Sovjet-Unie,
doch bovendien een even grote hoogte
kunnen bereiken als deze toestellen, die
te vergelijken zijn met de B-52 bommen
werpers.
De Russische luchtmacht beschikt ten
minste over honderd „Bisons".
LONDEN Francis NoelBaker, het
Britse parlementslid wiens activiteit als
bemiddelaar in de onderhandelingen over
Cyprus met instemming door de Britse re
gering is begroet, heeft een plan voor op
lossing van de kwestie opgesteld, dat naar
zijn mening voor alle partijen aanvaard
baar is. Het plan behelst de volgende pun
ten: (1). Er moet een grondwet komen,
welke onder meer voorziet in een gekozen
volksvertegenwoordiging. De Griekse Cy
prioten die tachtig percent van de. bevol
king van Cyprus uitmaken, zouden dan de
meerderheid in het parlement krijgen. De
grondwet zou garanties moeten bevatten
voor de Turkse minderheid. (2). De datum,
waarop de Cyprioten het zelfbeschikkings
recht krijgen, zou nu vastgesteld moeten
worden. (3). In de periode voor de uit
oefening van het zelfbeschikkingsrecht zou
de Britse gouverneur de grondwet moeten
kunnen opschorten bij iedere inbreuk op
de rechten der Turkse minderheid door de
Griekse meerderheid. (4). De Britse mili
taire installaties op Cyprus moeten worden
geconcentreerd in een enclave, die voor on
bepaalde tijd Brits gebied zal blijven, on
afhankelijk van het zelfbeschikkingsrecht.
Dit zou geld kosten, maar het is volgens
NoelBaker mogelijk.
Het Britse parlementslid heeft zijn plan
uiteengezet in een interview met een cor
respondent van het'weekblad „Observer".
PARIJS Op het eerste internationale
congres over de automatisering, dat in
Parijs wordt gehouden, heeft de Russische
professor Boris Petrov voor een verrassing
gezorgd. Hij bood de voorzitter, Frangois
Raymond, twaalf boekwerken in het Rus
sisch aan die een overzicht geven van de
Russische bevindingen op dit gebied.-Op
het congres zijn negentien landen ver
tegenwoordigd door bijna duizend afge
vaardigden. Prof. Petrov verklaarde te
hopen op nauwe samenwërking tussen ge
leerden uit de Sovjet-Unie en andere
geleerden.
LA PAZ (Reuter/AFP) Dr. Hern an
Siles Zuazo, de 42-jarige Boliviaanse vice-
president, die de regeringskandidaat voor
de presidentsverkiezingen in Bolivia was,
is met een zeer grote meerderheid van
stemmen tot president gekozen. Hij volgt
Victor Paz Estensoro, die zich niet her
kiesbaar had gesteld, op.
De communisten leden een zware neder
laag. Hun kandidaten kregen slechts vijf
percent der uitgebrachte stemmen. Onge
veer 800.000 Bolivianen hebben aan de
verkiezingen waarbij voor de eerste
maal de gehele meerderjarige bevolking
stemrecht had deelgenomen. De natio-
naal-revolutionaire beweging (regerings
partij) kreeg 494.977, op de Falanxpartij
122.853, de communistische partij 10.584 en
de revolutionaire arbeiderspartij 2.686
stemmen.
ELIOT UIT ZIEKENHUIS
LONDEN, (United Press) De Engelse,
van geboorte Amerikaanse, dichter en to
neelschrijver T. S. Eliot heeft 't Franse zie
kenhuis in Londen verlaten Hij was daarin
opgenomen na een lichte hartaanval.
ADVERTENTIE
In de buurtschap Slangenburg bij Doe-
tinchem hebben twee gemaskerde perso
nen maandagavond een roofoverval ge
pleegd op de landbouwer W. Onder bedrei
ging met een revolver en een dolk eisten
zij geld. Toen dit naar hun mening niet
snel genoeg kwam, verwondde een hunner
de landbouwer met de dolk aan de wang.
De overvallers maakten zich tenslotte met
een vrij gering geldbedrag uit de voeten.
De Doetinchemse politie maakte bij haar
onderzoek gebruik van de hulp van een
speurhond. Van de daders ontbreekt tot nu
toe ieder spoor.
Bestuur gaat bijzondere aandacht
schenken aan verhoudingen
tot de „buitenwereld"
In het jaarverslag over 1955 van de Ko
ninklijke Nederlandsche Maatschappij ter
Bevordering der Geneeskunst wordt aller
eerst geconstateerd dat de belangstelling
van bevolking en pers in zaken, de volks
gezondheid betreffende, toeneemt
Ook al heeft men oog voor de gevaren
van een te ver doorgevoerd perfectionisme,
van de massalisering of van het op de troon
zetten van de gemeenschap, zo heet het in
dit verslag, toch zal men zich moeten aan
passen aan de eisen, die de tegenwoordige
tijd stelt. Dat dit soms tot goede resultaten
leidt, kan men concluderen uit de gang van
zaken bij de vaststelling van het basis
honorarium voor de huisartsen. Cijfers en
getallen, gemiddelden en standaarden, zijn
de machtswoorden van deze tijd. Na aan
vankelijk verzet, hebben de huisartsen zich
hierbij aangepast en onder zeer deskundige
leiding hebben zij, aan de hand van cijfers
en getallen, gekregen waar zij recht op
hadden.
Ten aanzien van de opleiding en erken
ning van medische specialisten, wordt in
het jaarverslag medegedeeld, dat de toe
komstige positie van de hierbij bëtrokken
partijen nog bestudeerd wordt en dat spoe
dig een definitief rapport zal worden uit
gebracht over het specialisme sociale ge
neeskunde. Voorts zullen de eisen worden
onderzocht, die gesteld moeten worden aan
een specialisme revalidatie.
Het hoofdbestuur zal voorts aan het
vraagstuk van de verhoudingen met de
buitenwereld (pers, andere organisaties op
het terrein van de volksgezondheid en der-
gelijken) bijzondere aandacht gaan beste
den. De oudedagsvoorziening en de verze
kering voor weduwen en wezen werd in sa
menwerking met deskundigen uitvoerig in
discussie genomen.
Als een gebeurtenis van groot belang ver
meldt het jaarverslag het tot stand komen
van een definitieve regeling van de zieken
fondshonoraria voor de huisartsen. Over
een sluitend controlesysteem op de ver
hoogde weistandsgrens voor de vrijwillige
verzekeringen wordt met de ziekenfonds
organisaties onderhandeld.
In het jaarverslag wordt voorts nog op
gemerkt, dat het vroeger zo bij uitstek in
terne vraagstuk der medische ethiek even-
ëens door de sociale ontwikkeling niet on
beroerd is gebleven door de belangstelling
der publieke organen.
Radio-actief gereedschap
Het gereedschap dat in Amerikaanse
vliegtuigfabrieken wordt gebruikt, zal licht
radio-actief worden gemaakt. Hierdoor zal
gemakkelijk zijn na te gaan of geen werk
tuigen in vleugel of romp zijn achtergela
ten.
ADVERTENTIE
Gen. Cronjéstr. 40-44, Tel. 15438, Haarlem-N.
Rustig danken
M ij n h a r d t'»
nuwtabletten
Onder voorzitterschap van dr. C. F. P.
Stutterheim kwam hedenochtend de leden
vergadering van de Maatschappij der Neder
landse Letterkunde in het Academiegebouw
te Leiden bijeen. Na behandeling van de ge
bruikelijke verslagen werd de uitslag bekend
gemaakt van de stemming over de toelating
van nieuwe leden.
Tot gewone leden werden benoemd: A. L.
J. Sivirsky. dr. J. Roelink, dr. Bettina H.
Polak, dr. H. C. Landheer, dr. Louise Kaiser,
mr. F. A. Holleman, dr. J. A. Vollgraff, Lidy
van Eijsselsteyn, dr. J. G. W. Bik, mr. P.
Gerbenzon, dr. E. H. Kossmann, H. G. van
LelyveldHaasse, Bert Schierbeek, C. J. E.
Dinaux te Haarlem, ds. H. W. Meihuizen,
dr. B. Landheer, dr. H. Baudet, dr. M. C.
Smit te Aerdenhout, dr. H. P. H. Teesing,
dr. F. de Jong, dr. E. H. Waterbolk te Over-
veen. mevr. dr. J. A. KossmannPutto en
W. J. van der Molen.
Tot buitengewone leden werden benoemd:,
dr. S. A. Louw in Pretoria, dr. H. J. de Vos
in Gent, dr. Th. Luykx in Laken, dr. Gilbert
de Groote in Berchem, dr. W. Thijs in
Berchem, Hans Andreus te Parijs.
Door het bestuur werden in de loop van
het verenigingsjaar tot leden benoemd: dr.
H. Dierickx, M. D. Frank, L. E. Harris, dr.
M. J. M. van der Heyden, James Holmes,
W. S. B. Klooster, dr. P. C. J. Korteweg,
mej. Meijer, dr. H. Meijer, I. W. van de
Merwe, J. Noterdaeme, H. J. Oolbekkink, dr.
F. M. P. Oosterhof, dr. J. Reyers, H. J.
Scheepens en dr. A. J. J. de Witte.
Overeenkomstig het advies van de commis
sie voor schone letteren werd de Lucy B. en
C. W. van der Hoogtprys voor het jaar 1955-
'56 toegekend aan W. J. van der Molen voor
zy'n gedichtenbundel „De onderkant van het
licht".
W. J. van der Molen, die in 1923 te Broek
op Langendijk werd geboren, debuteerde in
1946 met d? sonnettenbundel „Gered voor
vannacht". Daarin evoceerde hij op nogal
pathetische wijze de doelloosheid van het
bestaan. In deze eerste verzen zag men een
jong talent worstelen om tot een eigen vorm
geving te komen, waarin het echter slechts
hoogst zelden slaagde. Zijn volgende bundels
(„Sousterrain" in 1950 en „Voor dovemans
oren" in 1951) gaven een verdieping en een
verrijking te zien, een verdieping van zijn
levensgevoel, dat nu dan ook minder reto
risch en veel persoonlijker, strakker en meer
gespannen tot uitdrukking werd gebracht en
een verrijking van zijn beeldend vermogen,
dat hem in staat stelde het onbehagen, dat
de cultuur in hem wekte en de vereenzaming
van de moderne mens ook plastisch, op soms
verrassende wijze, uit te spreken. In 1953
verscheen zijn roman „Tien tenen en elf
ribben". De jury, die ook bovenstaande for
muleringen gaf, noemt dit een opmerkelijk
boek, dat zowel het dichterlijk talent als de
vindingrijkheid van Van der Molen beves
tigde, maar dat leed onder een overladen-
heid en gezwollenheid, waardoor het aan
overtuigingskracht inboette.
„Met behoud van zijn opvattingen over de
absurditeit van het menselijk bestaan, slaat
Van der Molen in zijn jongste, onder de iet
wat zonderlinge titel „De onderkant van het
licht" (1954) verschenen bundel blijmoediger
accoorden aan. Zagen we het verlangen van
de dichter in zijn vroegere werk zich van
zijn eenzaamheid uitstrekken naar een kos
mos, die hem dan toch weer door haar chao
tisch karakter verbijsterde, in zijn nieuwe
bundel is het besef van het absurde welis
waar niet verdwenen, maar het is of hij zich
ten dele met humor aanpast en ten dele aar
zelend. maar ook met een lichte blijheid,
tegenkrachten van het chaotische ontdekt.
Dit openbaart zich in allerlei gestalten en in
zinvolle tegenstellingen die aan de verzen
onverwachte perspectieven verlenen. Ook
wat de vorm betreft geeft deze bundel zoal
niet een vernieuwing te zien. dan toch een
vrijere behandeling van het vers en de oor
spronkelijke beelden. De auteur doet niet
langer concessies om der wille' Van'hét
schema, maar gaat zich ook niet te buiten
aan extravaganties. Een strengere selectie
had echter de betekenis van deze bundel
kunnen verhogen". Aldus het advies van de
commissie, die Van der Molen voor de hem
thans ten deel gevallen prijs voordroeg.
In de middaguren hield dr. Gerard Brom
een voordracht over Rembrandt en Vondel.
VENETIE (United Press) Pi'esident
Giovanni Gronchi heeft dinsdag de achten
twintigste Biennale van Venetië, de inter
nationale tweejaarlijkse kunsttentoonstel
ling, geopend. Deze bevat schilderijen en
beeldhouwwerken uit vierendertig landen.
Rusland neemt er voor het eerst na de
oorlog aan deel.
ADVERTENTIE
een
U kunt het Gillette
systeem proberen
voor maar 1 gulden
morgen begint met Gillette,!
„Dat is niet zo mooi... pas op, dat je niet naar beneden valt!", riep Abdoel.
Nu moesten ze voorzichtig proberen, het tapijtje los te maken van de ijzeren punt.
Voorzichtig, ja.want die toren was erg hoog. Abdoel en Mohab hielden zich stevig
vast, terwijl ze probeerden, het kleedje los te haken; en gelukkig, eindelijk lukte
dat. 9-10
PARIJS (A.F.P./Reuter) Radio-Praag
heeft in een uitzending in het Italiaans de
jongste verklaring van de Italiaanse com
munistische leider, Palmiro Togliatti, van
groot belang genoemd, niet alleen zijn plei
dooi voor een grotere zelfstandigheid van
de niet-Russische communistische partijen,
maar ook zijn analyse van de verhoudin
gen in de Sovjet-Unie onder Stalin. Na in
stemming te hebben betuigd met „de po
ging van de secretaris--generaal der Ita
liaanse communistische partij om de poli
tiek van Stalin in historisch perspectief te
beoordelen" en gewag te hebben gemaakt
van Togliatti's vraag naar nadere inlichtin
gen „met het oog op de verdere ontwikke
ling van de socialistische beweging in de
gehele wereld", verklaarde de commenta
tor van radio-Praag, dat „het huidige debat
over het communisme een van de belang
rijkste in de geschiedenis is."
In de commentaar werd voor het eerst
van communistische zijde gesproken over
het „geheime rapport", waarin partijsecre
taris Kroesjtsjev zijn felle critiek op Stalih
liet horen. Het Italiaanse communistische
blad „Paese Sera" aanhalend zei de com
mentator: „Het geheime rapport van
Kroesjtsjev moet aandachtig worden bestu
deerd, want daarin worden gevoelens en
meningen ter sprake gebracht, welke jaren
gangbaar zijn geweest. De theoretische
fouten en de afwijkingen, welke in dit rap
port worden onthuld, hebben de Italiaan
se leiders laten uitkomen en het optreden
van Togliatti draagt er in belangrijke mate
toe bij, dat het debat op politiek plan wordt
gebracht en niet over een persoon handelt".
Oslo
Het blad van de Noorse communistische
partij „Friheten" heeft ook zijn instemming
met Togliatti's verklaring betuigd. Het blad
is van oordeel, dat de Italiaanse leider vra
gen stelt, die alle communisten zich stel
len: hoe konden de schendingen van grond
beginselen zo lang voortduren en kan het
worden verklaard dat er, in weerwil van
de tekortkomingen, grote successen in de
Sovjet-Unie zijn behaald. „De grote posi
tieve rol, die Stalin heeft gespeeld, kan niet
over het hoofd worden gezien, wil het beeld
juist zijn", aldus „Friheten".
Kopenhagen
De commentaar van het Deense commu
nistische blad „Land og Folk" is van ge
lijke strekking. Ook hierin wordt het
standpunt van Togliatti onderschreven, dat
de tegenwoordige leiders van de Sovjet-
Unie ophelderingen verschuldigd zijn.
„Deze verklaringen zullen zeker ook bij
dragen tot het scheppen van garanties tegen
een herhaling van de fouten van het ver
leden", aldus het Deense blad. In een
sinds kort bestaande rubriek, waarin par
tijleden hun mening kunnen kenbaar ma
ken, schrijft een Deense communist, dat
zeker een groot aantal van zijn kameraden
het vraaggesprek van Togliatti met een
gevoel van opluchting en voldoening zal
hebben gelezen.
Helsinki
Het orgaan van de Finse communistische
partij „Tyoekansan Sanomat" ziet in Togli
atti's verklaring een „voorteken van een
nieuw en rijk tijdperk voor de arbeiders
beweging". „Men kan in dit vraaggesprek
de opening zien van een zeer belangrijk
debat over fouten van algemene aard, die
gevaarlijk kunnen zijn voor de opmars
van de arbeidersbeweging", aldus het Finse
blad.
Opnieuw is de Velsense brandweer giste
ren in actie moeten komen voor een brand
in de poetskatoenfabriek van de firma
Lagendijk aai. de Haringkade te IJmuiden.
Enige maanden geleden woedde het vuur
in de opslagplaats, maar nu concentreerde
het vuur zich in de fabriek.
Met behulp van schuimblusapparaten is
het personeel van de fabriek, later geas
sisteerd door de Velsense brandweer, het
vuur in tientallen balen vodden te lijf
gegaan. Na ruim een uur was men de
brand meester en mocht worden gecon
stateerd, dat het fabrieksgebouw weinig
schade had opgelopen. Veertig balen vod
den, die voor het bedrijf nog een grote
waarde vertegenwoordigen, gingen echter
verloren.
De brand is omstreeks 9 uur ontstaan
doordat een van de machines in de fabriek
was warmgelopen.
(Copyright Cosmospresse, Genève)
Gebaseerd op historische
gegevens door
6)
Marie Antoinette kon eenvoudig niet
weigeren, wanneer haar nieuwe juwelen
van grote schoonheid werden aangeboden.
En wanneer haar inkomen daartoe toerei
kend was, dan was er toch zeker nog die
grote rijkdom aan juwelen in ouderwetse,
niet meer te gebruiken zetting, die zij uit
de schatkamers van Wenen had meege
kregen, toen zij naar Parijs kwam.
En waarom zouden die vriendelijke he
ren Bóhmer en Bassanger niet die oude ju
welen als betaling aannemen in ruil voor
nieuwe, in meer moderne zetting, die meer
pasten bij de opsmuk van haar eigen tijd?
Natuurlijk, het was begrijpelijk, dat zij die
oude sieraden minder hoog taxeerden dan
wat zij zelf leverden. Het was al mooi, dat
ze juwelen als betaling voor juwelen aan-
namen.
Zo kon Böhmer de moed bijeenbrengen,
haar reeds in september 1774, nauwelijks
vier maanden na het overlijden van de
oude koning, het grootste kleinood van zijn
collectie te tonen.
Hij verscheen die dag in een feestelijke
stemming aan het hof. Bij zijn vorig bezoek
had hij Marie Antoinette in het vooruit
zicht gesteld de volgende keer iets zeer bij
zonders voor haar mee te zullen nemen.
Böhmer kon niet weten, dat hij moeilijk
een ongunstiger ogenblik voor zijn bezoek
had kunnen uitkiezen. Op het plein voor
het paleis kwam hij de koets tegen van
Mercy, die hem koel toeknikte. Deze had
aan de koningin zojuist een brief van haar
moeder in Wenen overhandigd, waarin
die haar dochter ernstig kapittelde over de
zorgeloosheid, waarmede zij voor grote ka
pitalen juwelen opkocht om deze met
andere juwelen duur te betalen. Dergelijke
dingen, zo schreef Maria Theresia, schaad
den het aanzien van een koningin en dreig
den alles verloren te doen gaan van de
grote verering, waarmede zij in het begin
van de regering van de nieuwe koning was
begroet.
De meeste mensen geven nu eenmaal
liever anderen de schuld van hun eigen
fouten dan zichzelf.
De koningin ontving Böhmer koel, enigs
zins vijandig zelfs. Dat zij nu juist op dit
moment gestoord moest worden door de
man, die haar telkens zoveel verlokkelijks
aanbood, dat zij eenvoudig niet kon weige
ren! Zij achtte het eigenlijk niet zozeer
haar eigen fout, waarvoor haar moeder
haar kapittelde, doch de fout van Böhmer,
om telkens weer gebruik te maken van een
zwakte van haar. Maar ze ging toch niet
zover, dat ze hem zonder meer naar huis
stuurde. Daarvoor was haar nieuwsgierig
heid de vorige maal te zeer geprikkeld.
„Laat u eens zien, wat u hebt meege
bracht", zei ze achteloos en stak haar hand
uit naar het étui dat Böhmer haar aan
reikte.
Marie Antoinette kon een zucht van be
wondering niet onderdrukken en op het
zelfde moment was ze de vermaningen van
haar moeder reeds vergeten.
„Kijk eens, Louise," riep ze verrast tot
haar vriendin, de prinses van Lamballe,
„heb je ooit zoiets moois gezien?"
Ook de prinses was vol bewondering.
„Fantastisch, werkelijk." Ze nam het collier
voorzichtig uit het étui en hing het om de
hals van de koningin. „Het is minstens zo
mooi als dat collier, waarmede de hertogin
van Westminster vorig jaar zo'n furore
heeft gemaakt. Het lijkt er trouwens wel
wat op."
Had de prinses dit met opzet gezegd?
Het was ook Böhmer wel bekend, dat zij
een van de weinige dames aan het hof was,
die door de schittering van juwelen heen
kon zien, en die de buitensporige uitgaven
van de koningin voor sieraden afkeurde.
Reeds eerder had zij vrijwel zekere aan
kopen op het laatste moment doen af
springen.
Marie Antoinette was plotseling ont
nuchterd. Ze herinnerde zich weer de brief,
die voor haar op tafel lag. „O, een hertogin?
Vorig jaar?"
Maar nog steeds keek zij geboeid naar
het collier. „En wat is de prijs?" vroeg zij
schijnbaar achteloos.
„Een miljoen livres", antwoordde Böh
mer enigszins onzeker. Hij had een fijn
gevoel voor stemmingen en had reeds be
grepen dat het moment niet gunstig was.
„Dan is er geen sprake van", was het
onmiddellijke en besliste antwoord, terwijl
ze resoluut het collier losmaakte en in het
étui teruglegde. „Neemt u het maar weer
mee terug."
Zo en niet anders speelde zich deze affaire
af, die door de latere gebeurtenissen om
weven werd met een verdichtsel van bij
zonderheden en intriges en de fantasieën
van geschiedschrijvers. Nimmer heeft, zoals
later beweerd werd. Lodewijk XVI per
soonlijk het collier als geschenk aangebo
den. Ja, hij heeft waarschijnlijk op dat
ogenblik van het bestaan van het collier
niets afgeweten. Zo heeft ook Marie An
toinette nimmer gelegenheid gehad, de haar
toegedichte vorstelijke woorden te spreken
„Sire, voor het geld van dit collier zoudt
u zich een oorlogsschip kunnen verwerven.
Frankrijk heeft meer een oorlogsschip nodig
dan ik een nieuw collier." Noch met het
oog op de marine, noch gezien de toestand
van de financiën, heeft Marie Antoinette
afgezien van het beruchte collier. Alleen
omdat ze juist een brief van haar moeder
had gekregen, die haar stemming bedorven
had en haar een ogenblik voorzichtig deed
zijn, en omdat de hertogin van Westminster
het jaar daarvoor succes had geoogst met
een soortgelijke halsketting.
De geheel onverwachte tegenslag drukte
zwaarder op het gemoed dan op de finan
ciën van Böhmer. Zijn zaak had zich sedert
d troonsbestijging van koning Lodewijk
XVI tot grote bloei ontwikkeld, hoewel nog
steeds de financiële reserve van tijd tot
tijd te gering w«s voor grote bewegings-
vrijhid. Maar de zaak kon het zich ver
oorloven, een kostbaar stuk geruime tijd in
reserve te houden. Böhmer had echter,
mede dank zij zijn successen van de afge
lopen tijden, nimmer kunnen denken dat
deze belangrijke onderneming stranden zou.
De ontwikkeling was echter een succes voor
Bassanger, die nu steeds duidelijker liet
merken, dat zijn oorspronkelijk ontwerp
zeker een succes geworden zou zijn. Het
kwam zelfs tot vrij heftige controversen
tussen de beide deelgenoten in de zaak.
Böhmer wilde de hoop, alsnog het collier
aan de koningin te kunnen verkopen, niet
opgeven. Slechts node stemde hij in met
het plan van Bassanger om tot demontage
van het collier over te gaan en de diaman
ten een andere bestemming te geven.
Zolang er echter nog geen nieuwe be
stemming voor de stenen gevonden zou zijn,
zou het collier intact blijven. En dat
duurde geruime tijd. In die periode trachtte
Böhmer overal in Europa het kleinood aan
de man te brengen. In Frankrijk, waar de
afwijzing door Marie Antoinette in hogere
kringen alom bekend was geworden, was
dit uiteraard onmogelijk. Iedere draagster
zou zich het feit dat ze zich met dit collier
liet zien, meteen tot vijandin van de ko
ningin stempelen, en dat was ondenkbaar.
Maar merkwaardigerwijs lukte het ook el
ders niet, een serieuze gegadigde voor de
halsketting te vinden. Aan geen van de
Europese hoven koesterde men meer dan
oppervlakkige nieuwsgierigheid. In 1776
mislukten de onderhandelingen via Potem-
kin met Catharina van Rusland, twee jaar
later was dit het geval met de Spaanse ko
ning, nadat de onderhandelingen al zover
waren gevorderd, dat Bassanger op het
punt stond het collier naar zijn eigen oor
spronkelijke ontwerp om te werken. Het
uitbreken van de SpaansAmerikaanse
oorlog stak een spaak in het wiel. De
Spaanse koning kon zich onder die omstan
digheden niet de extravagante weelde van
een dergelijk collier veroorloven.
De dag bi'ak aan, waarop het collier zijn
tiende verjaardag vierde, zonder ooit in
ander bezit te zijn geweest dan van de
juwelier en zonder ooit gedragen te zijn,
zonder zelfs voor meer dan een enkel uurtje
het étui in de la van de zaak van Böhmer
verlaten te hebben.
Onder deze omstandigheden was het mis
schien verklaarbaar, dat de anders zo keu
rige en bescheiden firmanten van Böhmer
en Bassanger het in hun hoofd haalden, op
de 29ste november 1784 door een bemid
delaar contact op te nemen met een min of
meer obscure figuur, de gravin De la Motte,
om een nieuwe poging te wagen het collier
aan de koningin van de hand te doen.
(Wordt vervolgd).
